KGB (Komitiet Gosudarstwiennoj Biezopasnosti
Transkrypt
KGB (Komitiet Gosudarstwiennoj Biezopasnosti
KGB KGB (Komitiet Gosudarstwiennoj Biezopasnosti - Komitet Bezpieczeństwa Państwowego) główny urząd radzieckiego (rosyjskiego) systemu wywiadu wewnętrznego i zewnętrznego. Powstał po śmierci Stalina w wyniku reorganizacji Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego. KGB był przedłużeniem istniejących organizacji wywiadowczych i ich spadkobiercą. Nawiązywał do tradycji i dorobku CZEKA - Komisji Nadzwyczajnej, działającej w latach 1917-1922 (WCzK) pod nazwą Wszechrosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem. Na jej czele stał Feliks Dzierżyński. Działała poza wszelką kontrolą i ponad prawem, a jej ofiarami padły miliony ludzi. W 1922 WCzK zreorganizowano w GPU (Państwowy Urząd Polityczny) działający nadal pod kierownictwem F. Dzierżyńskiego. GPU założono w każdej z republik radzieckich. Do GPU należał również organ pod nazwą INO (Wydział Wywiadu Zagranicznego). W Armii Czerwonej powstał wywiad wojskowy (GRU - Główne Kierownictwo Wywiadu). GPU został zreorganizowany w nową organizację - NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych). Na jego czele stanął Jagoda. Organ ten zyskał szczególnie ponurą sławę, szerzył terror i bezprawie. Kierował aresztowaniami i skazywaniem milionów ludzi, jest odpowiedzialny za śmierć dziesiątków milionów ludzi. Zarządzał "Archipelagiem Gułag" (znane dzieło Sołżenicyna o łagrach w ZSRR). Zesłania i łagry na Dalekiej Północy i Wschodzie, w najbardziej surowych warunkach klimatycznych były codziennością. W1936 na czele NKWD stanął Jeżów, a w 1938 zamienił go Ł. Beria. Były to lata szczególnie wielkich "czystek" i procesów działaczy ZSRR. W 1946 podzielono NKWD na MWD (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych) i MGB (Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego). Szefowie KGB zmieniali się, zmieniano nazwy, reorganizowano aparat, ale zasadniczy kierunek działania pozostawał, raz był ostrzejszy, a raz łagodniał. Rozwinięto działalność wywiadowczą poza granicami ZSRR. Organy bezpieczeństwa stały ponad partią, państwem, wymiarem sprawiedliwości. KGB-Gorbaczow rozwiązał w 1991 powołując Federalną Służbę Bezpieczeństwa. W ostatnich latach wywiad rosyjski i kontrwywiad podlegał stałym reorganizacjom, ale poprzednio istniejące KGB nic uległo zbyt głębokim zmianom. Jego ludzie pracują w nowych strukturach Rosji. Nadal działa też GRU - radziecki wywiad wojskowy, który też był reorganizowany stosownie do zadań i sytuacji. Utrzymuje on daleko idącą współpracę z innymi organami wywiadu i kontrwywiadu cywilnego. Działalność wywiadu Federacji Rosyjskiej, tak jak uprzednio ZSRR, swoim zasięgiem działania obejmuje cały świat. Źródło: C. Mojsiewicz (red.), Leksykon współczesnych międzynarodowych stosunków politycznych , Wrocław 1998. 1/1