Pobierz - Dr Beta
Transkrypt
Pobierz - Dr Beta
Nr 2 (68), t.18 Wiosna ‘2012 Aromaterapia Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego Olejki miętowe Historie ziołowe – Arnika górska Wiosenne inspiracje w perfumerii Aloes - „fabryka” naturalnych surowców kosmetycznych Konferencja IFEAT 2011 Barcelona ISSN 2082-9205 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 1 www.literatura.aromaterapia.pl Szanowni Państwo! Ponieważ już nareszcie długo oczekiwana wiosna zawitała za oknami, nasz kolejny numer wniesie również trochę miłej dla oczu zieleni poprzez „zieloną” tematykę. Miętowo i aloesowo w tym numerze, a więc zielono. Zielone pola mięty występującej w wielu gatunkach na świecie pokrywają ogromne przestrzenie naszej planety, gdyż mięta łatwo się rozrasta i chętnie rośnie, nie wymagając szczególnych warunków glebowych. Wszędzie w klimacie umiarkowanym można spotkać różne odmiany tej rośliny, od Azji poprzez Europę i Północną Afrykę aż do Ameryki Północnej. Ziele to wykorzystywane jest głównie w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym, a olejki miętowe coraz częściej występują w recepturach kosmetycznych. O olejkach eterycznych miętowych, z mięty pieprzowej i polnej przeczytacie Państwo w numerze wiosennym Aromaterapii. O innej zielonej roślinie i możliwościach jej wykorzystania w kosmetyce, mianowicie o aloesie, również piszemy w tym numerze. Aloes w przeciwieństwie do mięty jest bardzo wymagający i potrzebuje dużo ciepła i słońca, stąd występuje głównie na południu Europy, w Afryce i Ameryce Południowej. Żel aloesowy pozyskiwany z mięsistych liści tej ozdobnej rośliny zawiera niezwykłe bogactwo soli mineralnych, aminokwasów, enzymów i witamin. Aloes czczony w kulturach ludów pierwotnych, jak również u Majów, jako roślina magiczna przynosząca dobrostan i zdrowie nie wytwarza niestety olejku eterycznego, stąd też rzadko o nim piszemy, chociaż może być cennym składnikiem aktywnym naturalnych kosmetyków aromaterapeutycznych. Natomiast ziele arniki, o szerokim zastosowaniu w lecznictwie i kosmetyce, opisywane w numerze wiosennym kwartalnika wytwarza olejek eteryczny o zapachu cynamonowym, chociaż nie jest on głównym produktem pozyskiwanym z tej rośliny. Na rynku spotkać można różnorodne produkty z arniki stosowane tak w zielarstwie, jak i w świecie aromatycznych przypraw. Również zielono i wiosennie zapowiadają się nowości w perfumerii, szczególnie damskie modne zapachy obfitują w nuty zielone i kwiatowe, wśród których wiodącym jest zapach róż. Zielone nuty klasyfikuje się w perfumerii jako zapachy oddające woń liści i zielonych traw oraz mokrej ziemi rodzącej świeżą roślinność na wiosnę. Z tymi zielonymi akcentami wejdźmy więc w świat wiosennych nastrojów. Iwona Konopacka-Brud Redaktor Naczelna 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 2 www.literatura.aromaterapia.pl W NUMERZE Najcenniejsze olejki dr inż. Anna Lis, Olejeki miętowe - opis botaniczny mięty pieprzowej (Mentha piperita L. Huds.), jej występowanie, warunki uprawy i sposób otrzymywania olejku z ziela, cechy organoleptyczne, parametry fizykochemiczne i skład chemiczny olejku mięty pieprzowej i mięty polnej. główne składniki olejku – mentol i menton, wykorzystanie olejku w medycynie i aromaterapii. Historie ziołowe dr inż. Ewelina Pióro – Jabrucka Arnika górska (Arnica montana L.) – Panacea lapsorum - opis rośliny, występowanie, historia, skład chemiczny i właściwości lecznicze, zastosowanie 5 16 Przygoda z perfumami mgr Monika Kaleta Wiosenne inspiracje w perfumerii 29 Kosmetyki naturalne Aloes – „fabryka” naturalnych surowców kosmetycznych 34 Konferencja IFEAT 2011 Barcelona 42 Informacje Polskie Towarzystwo Aromaterapeutyczne - Z życia PTA - Kursy Aromaterapii pod patronatem PTA - Gdzie kupować olejki eteryczne najwyższej jakości - Gdzie korzystać z usług dyplomowanych aromaterapeutów 54 57 58 63 Kalendarium, Index Copernicus 65 Kursy i szkolenia we Francji 66 CONTENTS Most valuable essentials oils dr Anna Lis Peppermint oil, cornmint oil A review. Essential oils from the herb of Mentha piperita (peppermint oil) and Mentha arvensis (cornmint oil) are described. Production, physicochemical data, chemical composition and application of these oils in medicine and aromatherapy are presented. Herbal stories dr Ewelina Pióro – Jabrucka Mountain arnica (Arnica montana L.) – Panacea lapsorum Mountain arnica – Arnica montana L. (Asteraceae family) is called mountain tobacco. XIX-century medicine gave her the honorable title Panacea lapsorum. The mainly active compounds of raw material (Arnicae anthodium or Arnicae flos) are: essential oil, sesquiterpene lactones, flavonoids and phenolic acids. It has been used for agnes as a anti-inflammatory, analgesic and antiseptic agent. Adventure of perfume mgr Monika Kaleta Spring inspirations in perfumery The nature has announced the end of winter. Snow and frost have gone away and the air has become pleasantly warm. Birds are singing their serenade-like songs. The nature is getting an overwhelming variety of new colours and smells. What novelties have sprung up on the market and what trends dominate in the world of smells? In this article you will find answers to these and other questions. 5 16 29 Natural cosmetics Aloe – "factory" natural cosmetic raw materials 34 IFEAT Conference 2011 Barcelona 42 News and information - Polish Aromatherapy Association - Aromatherapy courses - Where to bye quality essentials oils - Where to find aromatherapeutistis –useful addresses 54 57 58 63 Calendar, Index Copernicus 65 Courses and training in France 66 Najcenniejsze olejki eteryczne OLEJKI MIĘTOWE „Kto by mógł wyliczyć w pełni wszystkie moce i nazwy miąt, równie dobrze mógłby powiedzieć, ile ryb pływa w Morzu Czerwonym, ile iskier wyrzuca Etna” W artykule przedstawiono opis botaniczny mięty pieprzowej (Mentha piperita L. Huds.), jej występowanie, warunki uprawy i sposób otrzymywania olejku z ziela. Podano cechy organoleptyczne, parametry fizykochemiczne i skład chemiczny olejku mięty pieprzowej i mięty polnej. Scharakteryzowano główne składniki olejku – mentol i menton. Opisano wykorzystanie olejku w medycynie i aromaterapii. Niniejszy artykuł dotyczy olejków bogatych w mentol, otrzymywanych z ziela lub liści mięty pieprzowej (M. piperita L. Huds.) i mięty polnej (M. arvensis var. piperascens Malinv.) Rodzaj Mentha zaliczany do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) obejmuje kilkanaście gatunków. Jego systematyka jest złożona i nie do końca opracowana. Ma na to wpływ ogromna zamienność gatunkowa i duża łatwość wielokrotnego krzyżowania się gatunków. Już w IX wieku Walafridus Strabus – opat klasztoru Reichenau nad Jeziorem Bodeńskim pisał: „Kto by mógł wyliczyć w pełni wszystkie moce i nazwy miąt, równie dobrze mógłby powiedzieć, ile ryb pływa w Morzu Czerwonym, ile iskier wyrzuca Etna”. Aktualnie mówi się o 25 gatunkach i około 900 taksonach rosnących w warunkach naturalnych i w uprawie. [1-3] Skład chemiczny olejków miętowych jest również bardzo zróżnicowany. Ze względu na zawartość głównych składników wyróżnia się rasy chemiczne (chemotypy) bogate w następujące związki: • mentol i menton; • karwon; • pulegon; 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 5 www.literatura.aromaterapia.pl • geraniol; • linalol; • piperyton. O O OH l-mentol OH izomentol neomentol neoizomentol O l-menton O octan mentylu mentofuran Składniki olejku miętowego Olejek mięty pieprzowej (ang. peppermint oil łac. Menthae piperitae aetheroleum) należy do najważniejszych olejków leczniczych. Jest wpisany do wielu farmakopei, m.in. amerykańskiej, europejskiej, brytyjskiej, francuskiej i polskiej. Uprawiana obecnie mięta pieprzowa jest mieszańcem hodowlanym powstałym przez samorzutne skrzyżowanie mięty nawodnej (M. aquatica L.) z miętą zieloną (M. spicata L., syn. M. viridis L.). Z kolei M. spicata jest mieszańcem M. longifolia (L.) Huds. i M. rotundifolia (L.) Huds. Farmakopea Polska zaleca otrzymywanie liści i olejku miętowego z gatunku M. piperita (L.) Huds. var. officinalis Sole, f. rubescens Camus. Do tego taksonu należą hodowlane odmiany mięty pieprzowej, tzw. angielskiej Mitcham. Są to byliny wysokości 30-90 cm z licznymi podziemnymi i nadziemnymi rozłogami, purpurową łodygą, ciemnozielonymi, jajowato-podługowatymi liśćmi i fioletowymi kwiatami zebranymi w główkowate kwiatostany. Charakteryzują się wysoką zawartością olejku i mentolu. Pierwsze dane dotyczące mięty pieprzowej pochodzą z końca XVII w. Znaleziono ją w uprawach mięty zielonej w Anglii i wtedy nazwano po raz pierwszy „peppermint”. Od tej rośliny, rozmnażanej przez sadzonki, pochodzą odmiany hodowlane uprawiane na plantacjach w wielu krajach Europy, Ameryki, Afryki i w Australii. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 6 www.literatura.aromaterapia.pl Mięta wymaga głębokiej, żyznej, przepuszczalnej gleby. Rozmnaża się z sadzonek korzeniowych. Wysadza się je na plantacje wczesną wiosną w rzędach odległych od siebie o 40-60 cm. Zbiór ziela prowadzi się dwukrotnie w sezonie, pierwszy w początkowej fazie kwitnienia pod koniec lipca lub na początku sierpnia i drugi jesienią. Plantację użytkuje się 3 lata. Z 1 hektara uprawy zbiera się rocznie 10 ton świeżego ziela. Surowiec do celów olejkowych pozostawia się na 2 dni do podsuszenia, po czym poddaje go destylacji z parą wodną. Proces trwa 1-2 godziny. Wydajność olejku wynosi 0,3-0,4%. Z 200300 kg ziela uzyskuje się 1 kg olejku, z 1 hektara uprawy 60-100 kg. [4, 5] Olejek mięty pieprzowej jest jasnożółtą lub zielonkawą cieczą o intensywnym, miętowo-kamforowym zapachu. Na skalę przemysłową zaczęto go produkować w XIX wieku w USA. Obecnie światowa produkcja wynosi 4 tys. ton rocznie. Głównym producentem są Stany Zjednoczone (ponad 3 tys. ton), ale jest on produkowany również w wielu krajach Europy (Anglia, Francja, Włochy, Bułgaria, Węgry, Rosja), Ameryki (Kanada, Argentyna), Afryki (Pd. Afryka) i w Australii. [6] Mięta pieprzowa do celów zielarskich i olejkowych była i jest z powodzeniem uprawiana w środkowej Polsce. [7-9] Natomiast w Indiach, Chinach, Japonii i Brazylii surowcem do otrzymywania olejku miętowego, nazywanego cornmint oil (łac. Menthae arvensis aetheroleum), jest mięta polna (M. arvensis L. var. piperascens Malinv.) i różne jej formy hodowlane. Jest to gatunek bogaty w olejek. Z 1 hektara uprawy otrzymuje się 120-160 kg olejku rocznie. W obrocie handlowym ma on coraz większe znaczenie. Obecnie produkuje się go 22 tys. ton, z czego 18 tys. ton w Indiach. Ekspansję rynku obrazuje tabela 1. [10-12] Fot. 1 Mięta pieprzowa (Arch. własne) 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 7 www.literatura.aromaterapia.pl Tabela 1. Produkcja olejku mięty polnej i mentolu [12] Rok 1996 1998 2000 2002 2004 2006 Produkcja (tys. ton) olejek olejek olejek mentol Indie Chiny ogółem 6 3 8 4 10 4,4 14 7,5 11 3 14 7,3 14 2,8 16,8 8,7 13 2,9 15,9 8,3 18 3,5 21,5 11,7 Skład chemiczny olejku miętowego Piśmiennictwo dotyczące składu chemicznego olejku miętowego jest bardzo bogate. Zidentyfikowano w nim około 300 składników. Głównymi składnikami olejku mięty pieprzowej są mentol (20-60%), menton (10-35%), octan mentylu (1-20%) i mentofuran (0,1-15%). Mentol jest cyklicznym, nasyconym, monoterpenowym alkoholem. Ze względu na obecność w cząsteczce 3 centrów chiralnych może występować w formie 8 stereoizomerów. Olejek mięty pieprzowej zawiera głównie lewoskrętny (-)-(1R,3R,4S)-mentol (20-60%), nazywany tradycyjnie l-mentolem. Jest to substancja stała o temperaturze topnienia 43-44°C. Charakteryzuje się intensywnym, świeżym, orzeźwiającym, miętowym zapachem i jako jedyny z izomerów chłodząco-znieczulającym działaniem na skórę i błony śluzowe. Inne izomery mentolu występują w olejku w mniejszej ilości: (+)-(1R,3S,4R)-izomentol (0,3-0,4%), (+)-(1R,3S,4S)neomentol (0,1-6,5%), (+)-(1R,3R,4R)-neoizomentol (0,2-1,5%). Menton jest cyklicznym, nasyconym, monoterpenowym ketonem. Może występować w formie 4 stereoizomerów. Olejek zawiera głównie lewoskrętny (-)-(1R,4S)menton (10-35%), nazywany l-mentonem. Jest to ciecz o świeżym, miętowym zapachu ze słodką, ziołowo-przyprawową nutą. W mniejszej ilości występuje (+)-(1R,4R)-izomenton (1-10%). [13-16] Skład chemiczny handlowych olejków mięty pieprzowej z wybranych krajów jest podany w tabeli 2. [17] Tabela 3. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 8 www.literatura.aromaterapia.pl zawiera charakterystykę fizykochemiczną olejków według norm obowiązujących w wymienionych krajach. [18] Tabela 2. Skład chemiczny handlowego olejku mięty pieprzowej [17] Składnik α-Pinen β-Pinen Sabinen Mircen α-Terpinen Limonen 1,8-Cyneol (E)-β-Ocymen γ-Terpinen p-Cymen Terpinolen Oktan-3-ol Okt-1-en-3-ol Menton trans-Hydrat sabinenu Mentofuran Izomenton β-Burbonen Linalol Octan mentylu Octan neoizomentylu Neomentol Terpinen-4-ol Neoizomentol Pulegon Mentol α-Terpineol Germakren D Piperyton Wiridiflorol Zawartość (%) Anglia Francja 0,9-1,0 0,7-1,0 1,1-1,2 1,0-1,5 0,5-0,8 0,6-0,9 0,2-0,3 0,3-2,5 0,4-0,6 0,1-0,3 1,6-3,4 1,8-4,5 0,8-8,0 5,1-5,7 0-0,5 0,1-1,0 0-0,8 0,2-0,5 0-0,3 śl-0,2 0,2-0,8 0,2 0,1-1,6 0-0,3 śl 0-0,1 19,3-20,7 4,6-20,6 Włochy 0,8-1,1 1,2-1,4 0,7-1,0 0,3-2,4 0,2-0,4 1,8-4,5 5,5-6,0 0,3-1,0 0,5-0,7 śl-0,4 0,2-0,3 0,1-0,3 śl-0,2 4,6-20,4 USA 0,6-0,8 0,8-1,0 0,4-0,7 0,1-0,3 0,4-0,5 1,3-2,0 4,5-6,2 0,2-0,5 0,5-0,8 śl-0,2 0,2-0,3 0,2-0,3 0,1-0,2 11,2-29,9 Kanada 0,7 0,9 0,6 0,3 0,5 1,9 6,2 0,5 1,0 0,2 0,3 0,3 29,0 Australia 0,6 0,8-0,9 0,5-0,6 0,2-0,3 0,4-0,5 1,8-1,9 4,9-5,0 0,6 0,5-0,7 śl-0,1 0,2-0,3 0,2 0,1 18,4-21,9 0,6-1,4 - 1,2-1,4 śl 0,6-1,7 0,7 1,1-6,7 2,0-4,3 0,3-0,7 0,2-0,5 2,8-8,4 2,3 3,3 0,3 0,4 2,3 1,2-2,3 2,5-2,8 0,7 0,3 2,9-3,7 0,6-2,2 3,0-9,1 0,3-0,4 0,1-0,2 0,5-4,2 2,9-13,8 0,8-3,7 0,3-0,6 0,4-0,5 3,3-16,4 3,9-13,5 1,0-3,2 0,4-0,8 0,4-0,5 3,5-16,6 1,5-2,6 0,2 0,2-1,9 0,2-1,7 0,3-3,2 0,2-2,7 2,8-4,5 0,9-1,5 0,5-1,1 0,4-4,0 33,2-47,4 0,1-0,3 0,7-2,9 0,5-0,7 0,2-0,5 2,0 2,2 1,5 1,9 36,5 0,1 1,5 0,6 0,2 1,7-3,5 0,8-1,0 0,3-0,9 śl 44,9-46,8 0,1 2,0-2,3 0,6-1,2 0,4 0,1-6,5 0,1-1,1 0,2-0,7 0,2-0,9 38,4-41,8 0,3 0,6-1,8 0,2-0,7 śl-0,4 2,9-3,3 0,3-0,8 0,1-0,8 0,1-4,7 24,1-37,3 0,2 2,2-3,6 0,5-0,8 0,3-0,5 3,1-3,5 1,0-1,6 0,2-0,8 1,9-7,1 23,5-39,0 0,2 2,2-3,2 0,5-0,6 0,4-0,5 (-) – nie oznaczano, nie wykryto śl – składniki śladowe, zawartość < 0,05% 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 9 www.literatura.aromaterapia.pl Polska 0,5 0,7 0,3-0,4 0,2-0,3 śl 0,6 2,8-2,9 0,4-0,5 śl śl śl 0,3 śl 31,8-32,1 śl Rosja 0,3-0,9 0,4-1,2 0,3-0,6 0,2-0,5 śl 1,6-2,2 0,4-0,6 0,1 śl-0,1 śl-0,1 0,1 0,5-1,6 śl-0,1 11,6-27,0 śl 0,6 6,2-6,3 0,2-0,5 0,1 15,6-15,8 0,7 0,1-0,2 6,3-10,8 0,3 0,2-0,6 1,1-4,7 1,2-1,3 1,4 3,1-3,2 0,8-0,9 śl 28,1-28,4 śl 1,3-1,4 0,6 0,1-0,9 1,8-4,4 0,1-0,7 0,4-0,8 0,1-2,6 43,1-59,4 0,1-0,4 0,7 1,3-2,4 śl-0,1 Tabela 3. Charakterystyka fizykochemiczna olejku miętowego [18] Parametr Gęstość d 20 (g/cm3) Wsp. refrakcji n20 D Skręcalność α20 D Zaw. alkoholi (jako mentol, %) Zaw. estrów (jako octan mentylu, %) Zaw. ketonów (jako menton, %) 0,901-0,916 1,460-1,467 -10º do -29º 47,6-70,6 Farmakopea Polska VIII 0,900-0,916 1,457,467 -10 do -30 30,0-55,0 Farmakopea Europejska 0,900-0,916 1,457-1,467 -10º do -30º 32,8-65,0 0,900-0,913 1,460-1,465 -20º do -30º 58,2-79,8 4,9-6,7 4,9-6,7 2,8-10,0 2,8-10,0 3,8-9,9 18,7-31,6 14,8-29,6 14,0-32,0 15,5-47,0 14,8-31,6 USA Francja 0,903-0,912 1,460-1,464 -17º do -28º 55,4-68,1 ISO-856 Farmakopea Polska VIII określa w olejku mięty pieprzowej zawartości następujących składników: limonen (1,0-5,0%), cyneol (3,5-14,0%), menton (14,0-32,0%), mentofuran (1,0-9,0%), izomenton (1,5-10,0%), octan mentylu (2,8-10,0%), izopulegol (poniżej 0,2%), mentol (33,0-55,0%), pulegon (poniżej 4,0%), karwon (poniżej 1,0%). Skład ilościowy olejku zależy od genotypu rośliny, regionu i warunków uprawy (temperatura, wilgotność, nasłonecznienie, nawożenie) i terminu zbioru surowca. Olejek z młodych roślin, zebranych w czerwcu i lipcu, zawiera dużo mentonu (40-55%), a mniej mentolu (20-30%). Na początku sierpnia w czasie kwitnienia zawartość mentonu obniża się, a mentolu rośnie. Olejek z przekwitniętych roślin zebranych w październiku i listopadzie zawiera znacznie mniej mentonu (10-20%), a więcej mentolu (50-60%). [Tabela 4.] [19] Fot. 2 Mięta pieprzowa (Archiwum własne) 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 10 www.literatura.aromaterapia.pl Tabela 4. Skład chemiczny olejku w ontogenezie M. piperita [17] Składnik czerwiec lipiec α-Pinen β-Pinen Sabinen Mircen Limonen 1,8-Cyneol (Z)-Heks-3-enol Menton Mentofuran Izomenton Octan mentylu β-Kariofilen Neomentol Pulegon Mentol 0,2-0,9 0,1-0,5 0,2-0,3 0,3-0,4 0,6-1,3 2,4-2,8 0,1-0,3 48,8-54,5 0,1-0,3 2,9-3,2 1,0-2,3 1,5-2,1 2,9-4,1 0,3-0,7 20,5-23,8 0,1-0,5 0,1-0,7 0,1-0,4 0,2-0,5 0,4-0,8 2,0-3,3 0,2 43,8-51,9 0,2-0,3 2,7-3,1 0,8-1,8 2,3-3,0 2,9-4,4 0,6-0,7 22,2-31,5 Zawartość (%) sierpień wrzesień 0,3-0,5 0,5-0,6 0,3 0,3-0,4 0,7-0,9 2,7-3,0 0,3-0,4 31,2-42,1 3,7-5,0 2,5-2,9 0,5-1,7 1,2-1,5 2,2-4,5 6,0-9,7 22,4-34,9 0,4-0,5 0,5-0,8 0,3-0,4 0,1-0,5 0,4-0,9 3,2-3,8 0,4-0,5 10,7-24,0 3,4-4,2 1,5-2,5 3,1-6,1 1,2-1,5 4,8-5,4 1,1-3,0 43,5-56,9 październi k 0,4-1,8 0,5-0,7 0,2-0,3 0,2-0,3 0,4-0,8 2,9-3,8 0,4 10,1-17,3 0,8-2,7 1,8-2,1 6,1-7,3 0,6-1,5 5,3-6,6 0,7-1,1 52,1-55,6 listopad 1,1-2,4 1,3-1,7 0,2-0,6 0,2-0,9 1,2-2,1 1,7-2,3 0,3 6,1-8,1 0,4-1,4 0,9-1,6 7,5-12,4 0,8-1,1 5,6-7,1 0,8-0,9 52,3-54,6 Dodatkowo, w czasie kwitnienia w roślinach zwiększa się ilość mentofuranu i pulegonu – związków wpływających niekorzystnie na jakość olejku. Mentofuran znajduje się głównie w kwiatach. Olejek z kwiatów zawiera go 15-20%, podczas gdy olejek z liści tylko 1-5%. [Tabela 5.] [14] Termin zbioru surowca powinien być tak dobrany, aby w olejku było powyżej 50% mentolu, mniej niż 4% mentofuranu i mniej niż 2% pulegonu. Zwykle jednak czynnikiem decydującym o terminie zbioru jest wydajność olejku, a nie jego jakość. W handlu spotyka się olejek bardzo dobrej jakości, otrzymany z przekwitniętej mięty, ale ze względu na niską wydajność z surowca jest on bardzo drogi. [20] Tabela 5. Porównanie składu chemicznego olejku z liści i kwiatów M. piperita [14] Składnik α-Pinen Mircen β-Pinen Kamfen Limonen 1,8-Cyneol p-Cymen Zawartość (%) liście kwiaty 0,2 śl 0,5 0,1 0,3 śl 0,3 śl 0,8 0,6 5,6 1,3 0,5 śl 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 11 www.literatura.aromaterapia.pl Oktan-3-ol 0,2 0,2 Menton 5,9 19,7 Mentofuran 1,1 17,7 Izomenton 1,7 2,3 β-Burbonen 0,3 0,1 Octan mentylu 6,2 1,5 β-Kariofilen 9,3 4,8 Izomentol 0,2 6,1 Mentol 58,3 36,7 Germakren D 4,0 1,7 Piperiton 0,7 0,3 Wiridiflorol 0,9 0,3 śl – składniki śladowe, zawartość < 0,05% Olejek mięty polnej w porównaniu z olejkiem mięty pieprzowej jest bogatszy w mentol (50-80%), a zawiera mniej mentonu (5-20%) i octanu mentylu (1-5%). [Tabela 6.] [11] W obrocie handlowym praktycznie nie spotyka się surowych olejków miętowych ze względu na obecną w zapachu nieprzyjemną nutę pochodzącą głównie od siarczku dimetylu. Olejki są uszlachetniane przez redestylację z parą wodną lub destylację (niekiedy rektyfikację) pod zmniejszonym ciśnieniem. Tabela 6. Główne składniki handlowego olejku mięty polnej [11] Składnik Węglowodory monoterpenowe Menton Izomenton Octan mentylu Neomentol Mentol Izomentol Piperyton Pulegon Indie Zawartość (%) Chiny Brazylia 4,3-7,6 4,1-7,3 5,6-8,7 4,1-10,8 1,7-3,5 0,2-3,4 2,3-3,4 72,2-78,7 0,4-0,1 0,3-1,8 0,4-0,7 6,4-16,8 3,1-5,2 0,4-1,4 0,8-3,5 63,5-76,1 0,4-1,0 0,4-1,8 0,7-1,2 12,3-18,0 3,5-5,2 1,2-4,0 2,2-3,9 61,6-67,9 0,1-0,7 1,4-3,0 1,1-1,4 Olejki miętowe, zwłaszcza olejek mięty polnej są źródłem naturalnego l-mentolu. Wyodrębnia się go metodą powolnej krystalizacji. Rozpoczyna się ją od temperatury 35°C, codziennie obniża o 2°C, by po 2 tygodniach wynosiła 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 12 www.literatura.aromaterapia.pl 5°C. Krystaliczny mentol jest produkowany od czasów II wojny światowej. Aktualnie roczna produkcja wynosi 20 tys. ton, z czego 12 tys. ton to mentol naturalny otrzymywany z olejku mięty polnej. Największymi jego producentami są Jindal Drugs Ltd z Indii (2 tys. ton) i Beijing z Chin (1 tys. ton). Pozostałą część produkują niewielkie firmy hinduskie (6 tys. ton) i chińskie. Mentol syntetyczny, którego wytwarza się 8 tys. ton rocznie produkuje głównie Symrise (3,6 tys. ton) z naturalnego mentonu wydzielanego z olejku mięty polnej i koncern Takasago (1,5 tys. ton) z β-pinenu. [13] Odciek po krystalizacji mentolu, zwany częściowo odmentolowanym olejkiem miętowym znajduje się również w obrocie handlowym. Proces odmentolowania przeprowadza się w taki sposób, aby zawartość l-mentolu w odcieku wynosiła 30-50%. Jednak taki olejek zawiera dużo mentonu oraz izomentonu i ma gorzki smak. [18] Farmakopea Polska VIII określa w częściowo odmentolowanym olejku mięty polnej zawartości następujących składników: limonen (1,5-7,0%), cyneol (poniżej 1,5%), menton (17,0-35,0%), izomenton (5,0-13,0%), octan mentylu (1,5-7,0%), izopulegol (1,0-3,0%), mentol (30,0-50,0%), pulegon (poniżej 2,5%), karwon (poniżej 2,0%). Właściwości i wykorzystanie olejku miętowego i mentolu Olejek mięty pieprzowej jest jednym z najczęściej stosowanych i najbardziej wszechstronnie działających olejków leczniczych. Ma właściwości chłodzące, znieczulające, odkażające, przeciwzapalne, rozkurczowe. Stosowany wewnętrznie leczy zaburzenia przewodu pokarmowego, wątroby i dróg żółciowych: • ułatwia trawienie poprzez zwiększenie wydzielania soków żołądkowych i żółci; • łagodzi wzdęcia działając rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit; 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 13 www.literatura.aromaterapia.pl • pomaga w leczeniu stanów zapalnych pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Olejek jest składnikiem standaryzowanych ziołowych granulatów (Cholegran, Gastrogran), drażetek (Rapacholin, Raphalamid), past (Fitolizyna), kropli (Krople Miętowe). [21-23] W leczeniu chorób nosa, jamy ustnej, gardła i krtani olejek miętowy używany jest od ponad stu lat. Ze względu na chłodzące działanie mentolu poprawia subiektywne odczucie drożności nosa i ułatwia oddychanie, działa również przeciwkaszlowo. [24] Wchodzi w skład preparatów do inhalacji (Amol, Inhalol, Olbas, Argol Essenza Balsamica), płukanek (Gargarin), sztyftów do nosa, pastylek do ssania (Neoangin, Orofar, Strepsils, Septolete), maści do smarowania (Wick-VapoRub, Rub arom). W mieszankach aromaterapeutycznych olejek działa odświeżająco, orzeźwiająco, antyseptycznie, przeciwbólowo. Stosowany jest do masażu, kąpieli i inhalacji. Łagodzi bóle głowy, migreny pochodzenia gastrycznego, pomaga w leczeniu kaszlu, kataru, przeziębienia, zapalenia zatok, usuwa zmęczenie i napięcie nerwowe. Można go łączyć z olejkiem lawendowym, rozmarynowym, majerankowym, eukaliptusowym i olejkami cytrusowymi. [25] Olejek jest bezpieczny, jednak u osób wrażliwych może wywołać objawy alergiczne: przekrwienie skóry, pokrzywkę, ból głowy. Zaleca się rozwagę w stosowaniu go u niemowląt. Czynnikiem alergizującym jest mentol, na który mogą być wrażliwe zwłaszcza małe dzieci. Po podaniu doustnym może wywołać wymioty, a nawet zatrzymanie oddechu. [26] W medycynie i aromaterapii należy stosować wyłącznie standaryzowane olejki mięty pieprzowej (peppermint oil) lub mięty polnej (cornmint oil) spełniające wymagania Farmakopei Polskiej VIII i norm ISO-856 lub ISO-9776. Głównym odbiorcą mentolu jest przemysł farmaceutyczny zużywający 60% światowej produkcji. Mentol jest używany do aromatyzowania pasty do zębów i środków do pielęgnacji jamy ustnej (40%) oraz wchodzi w skład preparatów 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 14 www.literatura.aromaterapia.pl farmakologicznych – leków żołądkowych, przeciwprzeziębieniowych i stomatologicznych (20%). Około 20% mentolu wykorzystuje przemysł spożywczy, 15% zużywają koncerny tytoniowe do aromatyzowania lekkich, mentolowych papierosów, a niewielkie ilości przemysł kosmetyczny, głównie w produkcji kosmetyków do golenia. [13] DR INŻ. ANNA LIS Dr inż. Anna Lis – adiunkt w Instytucie Podstaw Chemii Żywności Politechniki Łódzkiej, specjalista w dziedzinie fitochemii, w zakresie analizy olejków eterycznych oraz substancji biologicznie czynnych w surowcach roślinnych i produktach kosmetycznych. Literatura 1. M. Nowiński: Dzieje upraw i roślin leczniczych, PWRiL, Warszawa, 147, 1980. 2. A. Skarżyński: Magia ziół, Alfa, Warszawa, 175, 1991. 3. S. Kokkini: Chemical Races within the Genus Mentha L., Essential Oils and Waxes, H. F. Linskens and J. F. Jackson, Springer Verlag, Berlin, 63-78, 1991. 4. E Guenther: The Essential Oils, D. van Nostrand Co., Toronto, III, 586-676, 1952. 5. B. M. Lawrence: Perf. Flav., 3(6), 2-4, 1979. 6. S. Sanganeria: Perf. Flav., 30(7), 24-34, 2005. 7. E. Dziemitko-Gwiazdowski: Wiad. Ziel., 9, 2-4, 1979. 8. E. Miecielica-Guzek: Wiad. Ziel., 10, 2-4, 1980. 9. R. Załęcki: Wiad. Ziel., 8, 8-13, 1987. 10. Zhao Qinghua: Perf. Flav., 16(6), 37, 1991. 11. M. H. Boelens: Perf. Flav., 18(5), 27-32, 1993. 12. S. C. Varshney: Perf. Flav., 30(7), 36-44, 2005. 13. G. S. Clark: Perf. Flav., 32(12), 38-47, 2007. 14. B. M. Lawrence: Perf. Flav., 13(5), 66-71, 1988. 15. G. S. Clark: Perf. Flav., 13(5), 37-46, 1988. 16. G. S. Clark: Perf. Flav., 19(3), 41-45, 1994. 17. B. M. Lawrence: Perf. Flav., 18(4), 59-71, 1993. 18. H. Hendrix: Perf. Flav., 23(6), 15-23, 1998. 19. J. C. Chalchat, R. P. Gary, A. Michet: J. Essent. Oil Res., 9(4), 463-465, 1997. 20. M. Morris: Perf. Flav., 30(4), 46-51, 2005. 21. A. Ożarowski: Ziołolecznictwo, PZWL, Warszawa, 186-189, 1982. 22. A. Rumińska, A. Ożarowski: Leksykon roślin leczniczych, PWRiL, Warszawa, 305-307, 1990. 23. J. Steinbrich: Wiad. Ziel., 2, 5-6, 1993. 24. R. Eccles: Farm. Pol., 51(1), 26-34, 1995. 25. W. S. Brud, I. Konopacka: Pachnąca apteka, Comes, Warszawa, 65-66, 1992. 26. J. Lawless: The Encyclopedia of Essential Oils, Element, Shaftesbury, 130-132, 1999. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 15 www.literatura.aromaterapia.pl Historie ziołowe ARNIKA GÓRSKA (ARNICA MONTANA L.) – PANACEA LAPSORUM „U Sasów używa (tego ziela) gmin, gdy kto spadnie z wysoka albo inaczej przy pracy rany się nabawi” z Zielnika Adama Lonitzera [12] Arnika górska – Arnica montana L. (rodzina Asteraceae) nazywana jest górską tabaką. XIXwieczni medycy nadali jej zaszczytny tytuł Panacea lapsorum. Głównymi związkami biologicznie czynnymi surowca (Arnicae anthodium lub Arnicae flos) są: olejek eteryczny, laktony seskwiterpenowe, flawonoidy i kwasy fenolowe. Olejek wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i antyseptyczne. Opis rośliny Arnika górska (Arnica montana L.) jest byliną z rodziny astrowatych (Asteraceae). W Polsce nazywana jest także kupalnikiem górskim, pomórnikiem górskim, a także trankiem górskim [14, 17]. W innych krajach, np. we Włoszech czy w Niemczech znana jest pod nazwą górskiej tabaki lub tabakowego kwiatu, ponieważ (ze względu na skład olejku eterycznego) wywołuje kichanie [4, 21]. Linneusz odnotował, że chłopi ze sproszkowanych liści arniki sporządzają tabakę. Natomiast całych, wysuszonych liści używają jako tytoniu do palenia [14]. Arnika wytwarza krótkie (do 10 cm długości), grube kłącze z licznymi korzeniami przybyszowymi. Wyrasta z niego przyziemna rozeta liści, w liczbie 4-6, odwrotnie lub podłużnie jajowatych, 5-7 nerwowych, krótko owłosionych lub prawie nagich. Ze środka rozety wyrasta 40-60 cm łodyga, zwykle pojedyncza. Jest ona ogruczolona z 1-3 parami liści, malejących ku górze [5, 15, 17, 21]. Ponieważ z przedniej części kłącza wyrasta wiosną rozeta liści, natomiast jego tylna część z czasem obumiera, to sprawia że roślina „wędruje” po górach [4]. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 16 www.literatura.aromaterapia.pl Kwiaty zebrane są w trzy intensywnie żółte kwiatostany w formie koszyczka o średnicy około 8 cm. Jeden z nich jest szczytowy, dwa pozostałe wyrastają z kątów liści, znajdujących się pod kwiatostanem [15]. W jednym kwiatostanie jest od 12 do 20 kwiatów języczkowatych i około 100 rurkowatych. Kwiaty języczkowate (żeńskie) mają około 2,5 cm długości. Kwiaty rurkowate (obupłciowe) mają koronę zakończoną pięcioma odgiętymi ząbkami. Na szczycie zalążni, w obu typach kwiatów, znajduje się puch kielichowy złożony ze szczecin o długości około 8 mm, w który potem zaopatrzone są niełupki (Fot. 1) [2, 21]. Roślina kwitnie w czerwcu i lipcu. Jak już wspomniano, owocem u arniki jest niełupka do 8 mm długości, szorstko owłosiona [14, 17]. Stanowi ona materiał siewny. Masa 1000 nasion wynosi od 0,17 do 0,24 g [10]. Czasami roślinę rozmnaża się także z rozłogów [5]. Fot1. Niełupki arniki górskiej (Arnica montana L.) Występowanie Arnika górska jest gatunkiem klimatu chłodnego i wilgotnego. Bardzo źle znosi nawet krótkotrwałą suszę [5]. Występuje w zachodniej i środkowej Europie, a także w Azji i Ameryce Północnej [15]. Rośnie przede wszystkim w rejonach górskich, rzadziej na równinach Skandynawii, Litwy i Białorusi [2, 9]. W Polsce występuje głównie w Sudetach i Karpatach Wschodnich, ale można ją także spotkać na Suwalszczyźnie, Pomorzu Mazurskim i w Puszczy Białowieskiej [15, 17]. Rośnie na łąkach górskich do wysokości 2800 m n.p.m., porębach i 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 17 www.literatura.aromaterapia.pl polanach leśnych, na brzegach lasów, torfowiskach niskich. Preferuje gleby o odczynie kwaśnym, zarówno próchniczne jak i piaszczyste [4,5]. Arnika górska jest pod całkowitą ochroną we wszystkich krajach Europy, poza Hiszpanią [10]. Intensywne zbiory surowca w XVIII i XIX wieku doprowadziły do niemal zupełnego jej wytępienia [12]. Duży udział miało także przenawożenie łąk górskich i ich intensywna eksploatacja [4]. W 1981 roku gatunek objęty został Konwencją Waszyngtońską, co oznaczało całkowity zakaz handlu tą rośliną i wytworzonymi z niej produktami. Surowiec pozyskiwany z arniki górskiej zastąpiono wówczas kwiatostanem arniki łąkowej (Arnica chamissonis Less subsp. foliosa (Nutt.) Maguire) [4]. Roślina ta pochodzi ze stepowych rejonów Ameryki Północnej. Uważa się, że mimo różnic pod względem cech morfologicznych (mniejsze koszyczki oraz większa liczba kwiatostanów na roślinie w porównaniu z arniką górską), jak i zawartości niektórych związków biologicznie czynnych, dostarcza ona równocennego surowca [2, 9, 10, 17]. Poza tym arnika łąkowa jest łatwiejsza do uprawy aniżeli arnika górska [9, 15]. Przez długi czas uprawa drugiego z gatunków nie przynosiła oczekiwanych wyników, najprawdopodobniej ze względu na mikoryzę, która występuje w stanie naturalnym. Dopiero od niedawna arnika górska jest uprawiana, choć na małą skalę [4]. Niewielki areał plantacji wiąże się z istniejącymi w dalszym ciągu trudnościami w uprawie tego gatunku [10]. W Niemczech, gdzie są bardzo popularne preparaty z arniki, a w roku 2001 uznano ją za oficjalną roślinę leczniczą [4], znajduje się około 14 ha plantacji tej rośliny, we Francji około 10 ha [10]. Nasiona arniki górskiej szybko tracą zdolność kiełkowania i należy je wysiać zaraz po zbiorze, tj. w lipcu. Najlepiej siew wykonać bezpośrednio na miejsce stałe, ponieważ przesadzane rośliny prawie nigdy nie przyjmują się [5]. Nasiona kiełkują na świetle, więc nie należy ich przykrywać. Można jedynie delikatnie uklepać deseczką lub posypać drobnym piaskiem [5]. Według innych autorów, lepszym rozwiązaniem jest zakładanie 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 18 www.literatura.aromaterapia.pl plantacji z rozsady wyprodukowanej na rozsadniku lub pod osłonami. Przy czym wskazane jest wymieszanie z podłożem używanym do produkcji rozsady gleby pochodzącej z plantacji arniki, aby w ten sposób przenieść grzyby dla zapewnienia symbionta [10]. Rozsadę w fazie 3-5 liści sadzi się na miejsce stałe na przełomie kwietnia i maja [10]. Surowiec pozyskuje się w drugim roku uprawy. Zbiór, który jest bardzo pracochłonny, należy przeprowadzać w początkowym okresie kwitnienia roślin, w suchą, słoneczną pogodę [10]. Wykonuje się go najczęściej ręcznie lub przy użyciu specjalnych grzebieni [10]. Suszenie przeprowadza się w warunkach naturalnych, w cieniu i przewiewie lub w suszarni ogrzewanej, w temperaturze do 35oC [5, 10, 19]. Korzenie wykopuje się późną jesienią lub wczesną wiosną. Po oczyszczeniu, suszy się je w temperaturze do 35oC [5]. W przypadku arniki górskiej poza tradycyjną uprawą, stosuje się także półuprawy i podsiewy na stanowiskach naturalnych tego gatunku [17]. Półuprawy polegają na rzutowym wysiewie nasion lub w rowki, z których usunięto roślinność. Przykrywa się je ściółką leśną, torfem lub rozdrobnionym mchem. Należy dopilnować aby inne rośliny nie zagłuszyły siewek. Przy wysiewie letnim nasiona kiełkują w tym samym roku. Do jesieni wyrasta rozeta liści, a rośliny kwitną w roku następnym. Przy wysiewie jesiennym liście wyrastają na wiosnę, a kwiaty pojawiają się w drugim roku od wysiewu [5]. Nieco historii Nazwa łacińska gatunku pochodzi od greckiego słowa arnion oznaczającego sierść jagniąt, co miało nawiązywać do miękko owłosionego dna kwiatowego rośliny [4]. Arnika górska nie była znana jako gatunek leczniczy w czasach starożytnych, co należy do rzadkości w zielarstwie [13]. Dopiero w średniowiecznych herbarzach wymieniano tę roślinę [4]. Po raz pierwszy pisała o jej leczniczych właściwościach św. Hildegarda, przeorysza klasztoru w Bingen [14]. Nie ma jednak pewności, że chodzi o gatunek Arnica montana [12]. „Kiedy między skórą a ciałem człeka wystąpią plamy i pęcherze, trzeba 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 19 www.literatura.aromaterapia.pl natenczas zagotować w wodzie ziele na rany ciepłe przykładać, a ów uleczon będzie”. Ten zapis Hildegardy w dziele Physica, co prawda nie mówi wprost o arnice górskiej, ale przyjęło się uważać, że z racji zastosowania, dotyczy on właśnie tego gatunku [12]. Z nazwy roślina wymieniona jest znacznie później, bo w XV wieku [12]. W piśmiennictwie ludowym polecano roślinę na „spędzanie płodu” [12]. Pierwszy opis botaniczny i rysunek rośliny pochodzi z połowy XVI wieku [14]. Wykonał go Pietro Andrea Matthioli, przyboczny lekarz cesarza Maksymiliana II. Umieścił on arnikę w swoim słynnym zielniku ale omyłkowo, ponieważ błędnie gatunek ten skojarzył z żabienicą (Echinodorus) – rośliną opisaną przez Dioskuridesa [12]. Błąd ten skutkował tym, że jeszcze do początku XX wieku wielokrotnie arnice przypisywano właściwości żabienicy. W ziołolecznictwie ludowym arnikę stosowano od XVI wieku zgodnie z jej faktycznymi właściwościami [12]. W Niemczech np. gotowano roślinę w piwie i stosowano w celu zapobiegania zakrzepom. Szersze zastosowanie w lecznictwie arnika znalazła w XVIII i XIX wieku [13]. Stosowano ją wówczas w schorzeniach reumatycznych, w obrzękach i na uderzenia [19]. Zalecana była w chorobach serca, dusznicy bolesnej, przy trudno gojących się żylakach podudzi, bólach miesiączkowych, w gośćcu i ogólnym wyczerpaniu [4, 19]. Herbatkę arnikową popijał Goethe, kiedy leczył anginę [20]. Podano mu ją także jako jeden z ostatnich leków [19]. „Arnika jest więcej warta od złota...” – to słowa Sebastiana Kneippa [4]. Wyraził on w ten sposób uznanie dla rośliny, która - jego zdaniem - ma prawo zajmować pierwsze miejsce wśród środków do leczenia ran. Zalecał on napary z arniki także do płukania gardła, zwłaszcza przez śpiewaków i księży [4]. Medycy nadali jej zaszczytny tytuł Panacea lapsorum [4]. Jako roślina magiczna miała zapewnić zdrowie i chronić przed złymi urokami [19]. Indianie mieszali arnikę z ochrą i firletką poszarpaną przygotowując w ten sposób miłosny eliksir [20]. W Europie, arnika odgrywała szczególną rolę w obrzędach związanych z letnim przesileniem [4]. W Bawarii 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 20 www.literatura.aromaterapia.pl np. chłopi w wigilię św. Jana wtykali ją na brzeg pola, by chronić uprawę przed gradobiciem [14]. Wystawiona w oknie miała zabezpieczać dom przed uderzeniem pioruna [4, 14]. Surowiec zielarski – skład chemiczny i właściwości lecznicze Surowcem zielarskim jest koszyczek arniki – Arnicae anthodium. Czasami są to same kwiaty – Arnicae flos. Oba surowce odznaczają się przyjemnym zapachem i gorzkim, ostrym smakiem [10, 19, 21]. Czasami pozyskiwany jest także korzeń – Arnicae radix [5]. Farmakopea Polska VI oraz Komisja E za surowiec uważa kwiat (koszyczek) arniki górskiej oraz arniki łąkowej. Natomiast ESCOP i Farmakopea Europejska wyłącznie surowiec pozyskamy z pierwszego gatunku [10]. Kwiatostan arniki górskiej złożony jest z kwiatów języczkowych i rurkowych oraz osadnika (Fot 2). Dopuszczone są koszyczki rozsypujące się [2]. Dobrej jakości surowiec nie powinien zawierać więcej niż 15% koszyczków o kwiatach zbrunatniałych i 2% szypuł, a osadników kwiatowych bez kwiatów więcej niż 5%. Zanieczyszczenia organiczne mogą stanowić do 0,3%, a mineralne 0,1%. Zawartość wody w surowcu nie powinna przekraczać 11%, a popiołu 8% [2]. Fot. 2. Koszyczek arniki (Arnicae anthodium) 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 21 www.literatura.aromaterapia.pl Koszyczek arniki ma bardzo złożony skład chemiczny. Zaliczany jest do surowców olejkowych. W kwiatach jest go od 0,04 do 0,4%. W korzeniach znacznie więcej do 1,5% [5]. Nadaje on roślinie ostry ale przyjemny zapach, przypominający cynamon [4]. Olejek arnikowy jest półstałej konsystencji, barwy pomarańczowo-brunatnej [15]. Zawiera do 60% kwasów tłuszczowych, tymol (0,2 mg%) metyloeter tymolu (1 mg%), tymohydrochinon, alkany, (triakontan), seskwi- i monoterpeny, poliacetyleny o 3-5 potrójnych wiązaniach, m.in. tridekadien (0,001 mg%), tridecen (0,2 mg%) [2, 7, 9]. Surowiec odznacza się także dużym udziałem laktonów seskwiterpenowych (od 0,2 do 0,8%), będących tu połączeniami typu pseudogwajanolidów [9]. Jednym z ważniejszych związków z tej grupy jest helenalina i jej pochodne. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 0,4 m/m sumy laktonów seskwiterpenowych w przeliczeniu na tiglinian dihydrohelenaliny [10]. Poza wymienionymi związkami w surowcu występują także flawonoidy w ilości 0,4-0,6% [9, 10]. Są wśród nich glikozydowe pochodne flawonów: apigeniny, luteoliny, hispiduliny, eupafoliny, flawonoli: kemferolu, kwercetyny, izokwercetyny, izoramnetyny, a także wolne aglikony flawonoli [9]. Surowiec zawiera także kwasy fenolowe: galusowy, kawowy, cynamonowy, chlorogenowy, cynarynę (0,05%), hydrolizująca do dwóch cząsteczek kwasu kawowego i jednej chinowego, kumaryny: umbeliferon i skopoletyna, frakcja barwników karotenoidowych: zeaksantyna, ksantofil, epoksyd ksantofilu, a także fitosterole i cholina [2, 9, 15, 16, 17]. Stwierdzono także niewielkie ilości nietoksycznych alkaloidów pirolizydynowych: tussilaginy i izotussilaginy [9]. Olejek arnikowy działa antyseptycznie i rumieniąco [2, 19]. Pobudza granulację tkanek i wykazuje działanie przeciwzapalne [2]. Związki poliacetylenowe oraz tymol i jego eter metylowy działają bakteriostatycznie. Takie działanie wykazuje również cynaryna [2]. Laktony seskwiterpenowe hamują wydzielanie serotoniny i histaminy, dzięki czemu łagodzą stany zapalne 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 22 www.literatura.aromaterapia.pl i ból. Właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe surowca polegają także na rozszerzaniu naczyń włosowatych, co prowadzi do zwiększenia przez nie przepływu krwi [4]. Poza tym laktony seskwiterpenowe działają inotropowo dodatnio. Pobudzają również czynność oddechową [9]. Niektóre z tych związków (pochodne helenaliny) odpowiadają za goryczkowy charakter surowca [23]. Flawonoidy obecne w surowcu działają spazmolitycznie i moczopędnie. Wpływają także korzystnie na pracę serca. Takie właściwości posiada zwłaszcza luteolina, której jest więcej w surowcu pochodzącym od arniki łąkowej [2]. Astragalina z kolei działa hipotensyjne [9]. Składniki biologicznie czynne zawarte w surowcu łatwo wchłaniają się przez naskórek. Szybko docierają do włosowatych naczyń krwionośnych wzmacniając ich ścianki [16]. Zapobiegają przenikaniu osocza przez ściany naczyń krwionośnych. Zmieniają ciśnienie wewnątrz i na zewnątrz naczyń podskórnych. Sprzyjają wchłanianiu się płynu wysiękowego, zmniejszając w ten sposób obrzęk i jego bolesność [4, 16]. Związki zawarte w surowcu w znacznym stopniu zwiększają aktywność fibrynolityczną krwi, przeciwdziałają aglutynacji płytek krwi i zapobiegają tworzeniu się zakrzepów żylnych [16, 17]. Koszyczek (kwiat) arniki to surowiec o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i antyseptycznymi. Właściwości przeciwzapalne surowca porównywalne są z kortyzolem. Odpowiadają za to laktony seskwiterpenowe [4]. W badaniach skuteczności arniki w leczeniu artrozy palców uzyskano równorzędne wyniki ze standardową terapią lekami syntetycznymi [4]. Roślina jest jednak najczęściej stosowana w leczeniu różnych kontuzji. Wyciągi alkoholowe z koszyczków i kwiatów arniki stosowane są na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe, wylewy podskórne, uszkodzenia naskórka, owrzodzenia troficzne i czyraki. Uśmierzają ból w miejscu urazu [2]. Używane są także przy zapaleniu pochewki ścięgna, nerwu oraz stawu [16]. Arnika ma zastosowanie również w leczeniu chorób reumatycznych i bólów mięśni [4]. Stosowana jest 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 23 www.literatura.aromaterapia.pl także w chorobach jamy ustnej i gardła [9, 15, 19]. Surowiec wchodzi w skład mieszanek do przygotowania naparu do okładów na żylaki, w celu przyspieszenia regeneracji naczyń żylnych [11]. Preparaty z arniki stosuje się w powierzchniowym zapaleniu żył i w początkowym stadium zapalenia naczyń limfatycznych, a także w żylakach odbytu, w krwawieniach poporodowych i klimakterycznych, oraz jako środki zapobiegające zapaleniu po operacjach i połogu [4, 16]. Komisja E dopuszcza stosowanie arniki w leczeniu krwiaków, nadwichnięcia i zwichnięcia stawów, stłuczeń, zgnieceń, obrzęków, chorób reumatycznych, zapalenia śluzówki jamy ustnej i gardła, czyraczności, powierzchniowego zapalenia żył i stanów zapalnych rozwijających się po użądleniu przez owada [4]. Wyciąg z surowca podany doustnie pobudza czynności wydzielnicze organizmu. Wzmaga wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Zwiększa wydalanie moczu. Działa spazmolitycznie na mięśnie gładkie [16]. Zwiększa liczbę skurczów serca i jego objętość wyrzutową. Stymuluje przepływ krwi przez naczynia wieńcowe oraz poprawia krążenie w kończynach i mózgu [15]. Wykazuje łagodne działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe w obwodowych naczyniach żylnych i mózgowych [16]. Pobudza także oddech [15]. W homeopatii preparaty z arniki mają zastosowanie w miażdżycy tętnic, nadciśnieniu i zapaleniu żył [4]. W medycynie ludowej - przy owrzodzeniu żołądka i dwunastnicy, a także przewlekłym gośćcu [5, 16, 17]. Arnika używana jest głównie w postaci nalewki (Arnicae tinctura). Stosuje się ją przede wszystkim zewnętrznie [2]. Chore miejsca można obmywać lub nacierać dostępną w sprzedaży nalewką, rozcieńczoną w stosunku 1:3. Nierozcieńczona może być używana tylko punktowo lub na małe powierzchnie skóry [4]. W leczeniu zapalenia okołopaznokciowego (zanokcica) skuteczne jest moczenie palców w roztworze szarego mydła z dodatkiem 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 24 www.literatura.aromaterapia.pl nalewki arnikowej. Na dwie łyżki szarego mydła rozpuszczonego w szklance gorącej wody, należy użyć dwie łyżki nalewki. W tak przygotowanym gorącym roztworze należy moczyć palce przez 10-15 minut [4]. Zewnętrznie można stosować także odwar przygotowany z ½ łyżki kwiatów zalanych dwoma szklankami ciepłej wody i gotowanych przez 5 minut. Tak sporządzony odwar należy odstawić na 10 minut i przecedzić. Po tym czasie należy dodać 50 g glicerolu i łyżeczkę octu. Tak przygotowaną miksturę można stosować w formie okładów i kompresów [16]. W sprzedaży znajduje się wiele różnych preparatów zawierających wyciąg z kwiatu arniki. Są to żele, maści, balsamy [22]. Często przeznaczone są one dla sportowców i innych osób szczególnie narażonych na kontuzje [22]. Należy pamiętać że preparaty z arniki można stosować tylko na ognisko choroby, nigdy na skórę zdrową [4]. Nieprawidłowo przygotowane i stosowane preparaty mogą spowodować silne podrażnienie skóry [3]. W miejscu zetknięcia surowca ze skórą, zwłaszcza u osób wrażliwych, może pojawić się zaczerwienienie i pieczenie [2, 9]. Jak już wspomniano, czasami preparaty z arniki stosowane są także wewnętrznie. W przypadku wystąpienia spadku ciśnienia krwi, obniżenia czynności serca i duszności można stosować nalewkę arnikową w ilości 5-15 kropli w 50 ml wody, zażywaną 1-2 razy dziennie po jedzeniu [16]. Dobrze jest łączyć ją z nalewką lub antraktem z głogu [15]. Stosowanie wewnętrzne arniki górskiej powinno odbywać się jednak za wiedzą lekarza, ponieważ może być niebezpieczne. Przy przedawkowaniu, (powyżej 6 g nalewki) mogą pojawić się objawy zatrucia, takie jak ból głowy, brzucha, wymioty, biegunka, zwężenie źrenic, osłabienie pracy serca i oddechu [2, 16]. Arnika w kosmetyce Kwiat arniki zalecany jest zwłaszcza do pielęgnacji skóry źle ukrwionej i zanieczyszczonej [6]. Parówki wykonane z 2 łyżek surowca na szklankę wody, działają oczyszczająco i przeciwzapalnie na cerę [1]. Przymoczki z naparu 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 25 www.literatura.aromaterapia.pl wspomagają leczenie wyprysków skórnych, egzemy i trądziku. Skuteczne są w likwidowaniu zaskórników [4]. Zapobiegają pękaniu naczyń włosowatych. Stosowane są również na oparzenia i stłuczenia. Łagodzą także odczyny po ukąszeniu owadów. Płukanki z naparu do włosów wspomagają leczenie łupieżu i innych zmian skórnych głowy [1]. W tym celu można stosować także rozcieńczoną nalewkę arnikową [13]. Szczególnie nadaje się ona do pielęgnacji skóry tłustej ze skłonnością do łupieżu. Działa łagodząco na miejsca zapalne [6]. Arnika jest składnikiem toników do włosów, szamponów i preparatów przeciwłupieżowych [20]. Wchodzi także w skład kremów i maseczek [4]. Do celów kosmetycznych można w łatwy sposób przygotować wyciąg olejowy, zalewając 5 g surowca 100 g oliwy [4]. Bardziej popularna jest jednak nalewka arnikowa. Przygotowuje się ją zalewając w słoju 30 koszyczków arniki wódką. Po trzech tygodniach przechowywania w nasłonecznionym miejscu zakręconego słoja, płyn należy przefiltrować przez bibułę i zlać do butelki, po czym ponownie odstawić na miesiąc [18]. Przeciwwskazania w stosowaniu zewnętrznym preparatów z arniki to: ostre zapalenie skóry, krwawiące rany, oparzenia III stopnia, wewnętrznym natomiast: ostre oraz podostre zapalenie żołądka i jelit, krwawienia w przewodzie pokarmowym i stany pozawałowe, [15, 16]. Osoby uczulone na inne rośliny, zwłaszcza z rodziny Asteraceae, np. rumianek czy krwawnik, nie powinny ich wcale stosować [4]. Głównymi alergenami kontaktowymi w surowcu są laktony seskwiterpenowe, zwłaszcza helenalina. Uczuleń nie powoduje surowiec pochodzący z Hiszpanii, odznaczający się niską zawartością tego związku [19]. Fotografie: Ewelina Pióro-Jabrucka DR INŻ. EWELINA PIÓRO-JABRUCKA 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 26 www.literatura.aromaterapia.pl Dr inż. Ewelina Pióro-Jabrucka – adiunkt w Katedrze Roślin Warzywnych i Leczniczych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Doktorat z zakresu roślin leczniczych, wykonany w Katedrze Roślin Warzywnych i Leczniczych SGGW, obroniony został w 2005 roku. Członek Polskiego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych oraz Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego. Zainteresowania zawodowe: rośliny lecznicze zwłaszcza ich zmienność osobnicza w aspekcie gromadzenia się substancji biologicznie czynnych. Literatura 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Anioł-Kwiatkowska J., Rośliny kosmetyczne. WSiP, Warszawa, 1992, 32 Borkowski B., 1970: Zarys farmakognozji. PZWL, Warszawa, 443-448 Burda P.R., Zatrucia ostre grzybami i roślinami wyższymi. PWN, Warszawa 1998, 115-116 Bühring U., Wszystko o ziołach. Świat Książki, Warszawa 2010, 66-69 Cybulska H., Janicka H., Wiszniewski J., Wysocka A., Uprawa i zbiór ziół. PWRiL, Warszawa 1953, 80-83 Detka K., Poradnik zdrowia i urody. Kosmetyka naturalna. Skarbnica Wiedzy, Warszawa 2005, 26 Jabłońska-Trypuć A., Farbiszewski Ł. Sensoryka i podstawy perfumerii. MedPharm Polska, Wrocław, 2008, 132 Kawałko M.J., Historie ziołowe. Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin, 1986, 435, 452, 453 Kohlmünzer S., Farmakognozja. PZWL, Warszawa, 2000, 161, 548-550 Kołodziej B., pod red. Uprawa ziół. Poradnik dla plantatorów. PWRiL, Poznań 2010, 105-108 Książkiewicz T., Ziołolecznictwo Ojców Bonifratrów. Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2000, 93-94 Mayer J.G., Uehleke B., Saum O.K., Zioła ojców benedyktynów. Mieszanki i leczenie. Świat Książki, Warszawa, 2004, 59-60 Mazerant-Leszkowska A., Mała księga ziół. IWZZ, Warszawa, 1990, 95-96 Mikołajczyk K., Wierzbicki A., Zioła źródłem zdrowia. Oficyna WydawniczoPoligraficzna Adam, Warszawa, 1999, 26-28 Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. IWZZ, Warszawa, 1987, 86-88 Ożarowski A., pod red. Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. PZWL, Warszawa 1982, 73-75 Ożarowski A., Rumińska A., Suchorska K., Węglarz Z., Leksykon roślin leczniczych. PWRiL, Warszawa, 1990, 39 Rogala J., Nalewki zdrowotne. Wydawnictwo Baobab, Warszawa, 2007, 31 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 27 www.literatura.aromaterapia.pl 19. 20. 21. 22. 23. Strzelecka H., Kowalski J., pod red., Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Warszawa, 2000, 36-37 Swerdlow J.L., Medycyna naturalna. Rośliny, które leczą. National Geographic, 1998, Wydanie polskie Wydawnictwo G+J RBA , 2001, 342 Świejkowski L., Rośliny lecznicze i przemysłowe. Klucz do oznaczania. Wydawnictwo Rynku Wewnętrznego Libra, Warszawa, 1990, 449-450 White L.B., Foster S., Księga zdrowia. Ziołowa apteka domowa. Publicat 2007, 389 Wyk BE., Wink M., Rośliny lecznicze świata. MedPharm Polska, Wrocław, 2008, 53 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 28 www.literatura.aromaterapia.pl Przygoda z perfumami WIOSENNE INSPIRACJE W PERFUMERII. “Oh, why should I have Spring fever When it isn't even Spring?” Natura obwieściła już koniec zimy. Śnieg i mróz ustąpiły, a w powietrzu czuć przyjemne ciepło. Ptaki wyśpiewują radosne trele niczym miłosne serenady. Przyroda na nowo przybiera barwną szatę oszałamiając nas różnorodnością kolorów i zapachów. Jakie nowinki pojawiły się na rynku oraz jakie trendy dominują w świecie zapachów? Na te i inne pytania znajdą Państwo odpowiedz w tym artykule. Te słowa zaczerpnięte z utworu Stacey Kent „It Might as Well Be Spring” (w dowolnym tłumaczeniu: „Och, dlaczego mam wiosenną gorączkę, Kiedy nawet wiosny nie ma”) doskonale oddają sytuację, w której obecnie się znajdujemy. Jeszcze na dobre nie pochowaliśmy zimowych ubrań, jeszcze nie minął 21 marzec i nie zdążyliśmy utopić marzanny, a tu już do naszych drzwi zapukała wiosna. Śniegi i mrozy ustąpiły, a w powietrzu czuć przyjemne ciepło. Ptaki wyśpiewują radosne trele niczym miłosne serenady. Przyroda na nowo przybiera barwną szatę oszałamiając nas różnorodnością kolorów i zapachów. Równie zaskakujące są zapachowe propozycje perfumiarzy na sezon wiosna 2012. Na uwagę zasługuje najnowsza propozycja Annick Goutal. Próżno jej szukać w sieciowych perfumeriach, by poznać jej propozycję należy udać się na dłuży spacer i wstąpić na zapachową degustacje do perfumerii Quality. Tegoroczna wiosna zainspirowała Camille Goutal i Isabelle Doyen do stworzenia tak zwanych prostych kreacji, w których główną i jedyna rolę odgrywają cztery wybrane kwiaty. Spośród tysiąca kwiatów zdecydowano się na cztery, które wybrano jako przewodnie motywy tegorocznej wiosny: mimoza, róża, fiołek i konwalia. W efekcie powstały cztery wyjątkowe kreacje Le Mimosa, Rose Splendide, La Violette i Le Muguet. Podobny pomysł w postaci inspiracji pojedynczymi kwiatami powstał w firmie Gucci. W efekcie powstała kolekcja pięciu kreacji perfumeryjnych o 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 29 www.literatura.aromaterapia.pl zapachu gardenii, tuberozy, magnolii, fiołka i mandarynki: Gorgeous Gardenia, Gracious Tuberose, Glamorous Magnolia, Generous Violet i Glorious Mandarin. Równie interesująca jest propozycja domu Guerlain. Od 2008 roku głównym nosem firmy został Thierry Wasser, który zajął miejsce wybitnego Jean-Paula Guerlaina. To jemu zawdzięczamy takie kreacje jak Aqua Allegoria Tiaré-Mimosa czy Aqua Allegoria - Jasminora, towarzyszące nam w minionych wiosennych sezonach. Tegoroczna propozycja o nazwie Aqua Allegoria – Lys Soleia została zainspirowana uwodzicielskim zapachem kwiatów lilii i ylang ylang. Ta niezwykła kreacja w ciekawy sposób łączy w sobie ciepło wiosennego słońca przeplatane świeżością bergamotki i cytryny, kusi soczystością tropikalnych owoców a w głębi odnajdujemy finezyjny bukiet kwiatowy misternie przeplatany śmiałymi akordami lilii, ylang-ylang i szczyptą tuberozy. Jednym z najczęściej wykorzystywanych motywów kwiatowych w perfumerii damskiej jest zapach róży. Fot. 1 Majestatyczne róże –(fot. Piotr Droździk) Choć znana jest nam metoda pozyskiwania tego niezwykłego zapachu, to z uwagi na ogromne koszty śmiało można go nazwać jednym z najdroższych surowców świata. Moc tego kwiatu została dostrzeżona i wykorzystana 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 30 www.literatura.aromaterapia.pl wielokrotnie przez niemal wszystkie domy perfumeryjne. Największym miłośnikiem tego składnika jest bez wątpienia firma Guerlain. Niemal w każdej kreacji tej firmy znajdziemy ślady różnych akordów, które najwierniej oddawane są bogactwem olejku. Hołdem dla tego składnika stała się kreacja stworzona dla Catherine Deneuve o nazwie Nahema. Również we współcześnie opracowywanych recepturach róża zajmuje wyjątkowe miejsce. Druga propozycja domu Guerlain na tegoroczny sezon wiosenny o nazwie Idylle Duet została zainspirowana zapachami jaśminu i bzu, a ich idealnym dopełnieniem jest oczywiście róża. Fot. 2 Kwiat wiśni (Archiwum własne) Od dłuższego już czasu róża jest dominującym kwiatem w większości kreacji perfumeryjnych ostatnich sezonów. Śladem róży podążyły największe firmy: Dior, Chanel, Yves Saint Laurent, Lancôme, Van Cleef & Arpels, Caron. W wielu z nich stała się motywem przewodnim jak w Féerie Rose de Neiges Van Cleef & Arpels, Diva Rose Ungaro, Aqua Allegoria Rosa Blanca Guerlain, Delire de Roses Caron, Trésor Mignight Rose Lancôme, Parisienne Yves Saint Laurent, Infusion de Rose Prada czy Flowerbomb ‘La Vie en Rose’ Viktor & Rolf. Ten rok zapewnie będzie również należał do róży. Jej piękno wykorzystano w najnowszej propozycji Ferragamo Signorina jak również w L'Eau de Chloé Chloé i Love Fury Nine West. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 31 www.literatura.aromaterapia.pl Najnowsza propozycja wiosenna firmy Jo Malone to trzy kreacje tworzące serie o nazwie London Blooms: Peony & Moss, White Lilac & Rhubarb i Iris & Lady Moore. To trzy różne ujęcia wiosny zaproponowane przez perfumiarzy, w których kryją się tajemnice wiosennej magii. Największym zaskoczeniem tego sezonu jest mocny wpływ na charakter wiosennych kreacji składników ambrowych. Ich moc najlepiej ukazują perfumy promowane w sezonie jesienno-zimowym nadając im silnie zmysłowy charakter. Tym razem znalazły się w kompozycjach wiosennych niejako kontynuując zmysłowość zimowego sezonu. Podstawę składników ambrowych stanowi oczywiście ambra szara. Jest ona substancją pochodzenia zwierzęcego. Powstaje jako patologiczna wydzielina w żołądku kaszalota (Physter Catodon). Wyławiana jest w postaci woskowych brył, które mają ostry rybi zapach zmieniający się w czasie. Największe znaleziska ambry zanotowano w okolicach Nowej Zelandii, południowo-wschodniej Afryki, wschodnich Indii, Madagaskaru, Indonezji i Brazylii. Ambra stosowana w perfumerii jest ciemnobrązowo masą o odurzającym balsamiczno-słodkim zapachu, niczym rozgrzana słońcem skóra. Po dzień dzisiejszy stanowi wysoce ekskluzywny składnik stosowany w najdroższej perfumerii. Z uwagi na dość nieregularne występowanie używana jest w limitowanych liniach. Wyławianie ambry nie narusza w żaden sposób naturalnego życia kaszalotów. Niestety ich populacja maleje w zastraszającym tempie, a wyławiane ilości są niewystarczające przy ciągłe rosnącym popycie na ten bardzo wyjątkowy surowiec. Poznanie składu chemicznego ambry naturalnej zawdzięczamy pracom Ruzički, Stolla i Lederera. Pozwoliły one na opracowanie syntetycznego składnika o zapachu ambrowym o nazwie chemicznej (-)-dodekahydrotetrametylo naftalenofuran. Z biegiem lat paleta syntetycznych składników o ambrowym charakterze znacznie się wzbogaciła. Dzięki tym składnikom można wplatać ambrowe akordy w kompozycje wzbogacając ich bukiet zapachowy. Ciepłe, balsamiczne kreacje są wiosenną propozycją firmy Kilian. Oud, Rose, Incense, Amber i Musk to 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 32 www.literatura.aromaterapia.pl kolekcja pięciu nowych perfum o nazwie Arabian Nights inspirowana zapachami Dalekiego Wschodu. Niezwykła moc ambrowych akordów odcisnęła się również w innych kreacjach promowanych w tym sezonie, takich jak L’Amour fou Ungaro, Love Fury Nine West, Roberto Cavalli Roberto Cavalli. Nieodparty urok ambry uwiódł również gwiazdy estrady jak Madonna czy Rihanna. W kreacjach sygnowanych ich nazwiskiem można odnaleźć ciepło ambrowych akordów misternie przeplatane nutami wanilii (Rebelle Rihanna) i tonki (Truth or Dare Madonna). Wyraźne akordy ambrowe znajdujemy również w innymi starszych propozycjach rynkowych, które na nowo stają się trendy w tym sezonie jak Ambre Sultan Serge Lutens, Soleil Fragonard, Amber Nuit Dior, Oud Sensuel Guerlain oraz Amber pour Homme Intense i L’Eau Ambrée Prady. Zachęcam do zapachowych poszukiwań nowych kreacji perfumeryjnych. Wąchajmy kwiaty i perfumy - niech staną się one miłym dodatkiem towarzyszącym nam w wiosennych uniesieniach. MGR MONIKA KALETA Mgr Monika Kaleta – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie na Wydziale Chemii. Od kilku lat perfumiarz w Fabryce Substancji Zapachowych „Pollena-Aroma” w Warszawie. Wykładowca w stołecznej Wyższej Szkole Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia. Literatura: 1. „Forward Thinking: A note on fragrance a feminine point of view” Amy MarksMcGee, Perfumer & Flavorist, January 2012 2. Fragment tekstu piosenki Stacey Kent “It Might as Well Be Spring” z płyty “In love again” 3. http://www.vogue.co.uk/beauty/2012/02/10/new-spring-fragrances-2012 4. www.osmoz.com 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 33 www.literatura.aromaterapia.pl Kosmetyki naturalne ALOES – „FABRYKA” NATURALNYCH SUROWCÓW KOSMETYCZNYCH Na świecie występuje ponad 300 gatunków aloesu, z których po kątem leczniczym przebadano około trzydziestu. Do najlepiej poznanych i popularnych odmian należą: aloes zwyczajny Aloe barbadiensis synonim Aloe vera (Fot. 1, 2), aloes drzewiasty Aloe arborescens (Fot. 3, 4) i aloes uzbrojony Aloe Ferox (Fot. 5). Odmiany te stosowane są powszechnie tak w lecznictwie, suplementach diety, jak i w kosmetologii. W Europie produkty z aloesu stosowane są głównie w krajach południa - np. w Hiszpanii i na Wyspach Kanaryjskich, gdzie aloes (barbadiensis) uprawiany jest na dużą skalę w warunkach naturalnych (por. „Naturalne skarby Wysp Kanaryjskich” Kwartalnik Aromaterapia Wiosna ’2011). Aloes drzewiasty Aloe arborescens w naturze występuje w Afryce Południowej i Wschodniej oraz na Półwyspie Arabskim, na wyspach Oceanu Indyjskiego -Sokotorze i Madagaskarze. FOT.1 Pąki kwiatowe Aloe vera Fot. W.S. Brud 2012 FOT.2 Kwiat Aloe vera Fot. W.S.Brud 2012 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 34 www.literatura.aromaterapia.pl FOT.3 Kwiaty Aloe arborescens Fot. W.S.Brud 2012 FOT.4 Kwiaty Aloe arborescens Fot. W.S.Brud 2012 W Polsce znany jest jako roślina doniczkowa i ozdobna, ale w warunkach domowych na ogół nie kwitnie. W warunkach naturalnych wykształca pęd kwiatowy zakończony ozdobnym kwiatostanem w kształcie grona o płatkach w kolorze pomarańczowo-czerwonym, co wygląda bardzo dekoracyjnie. Odmiana ta oprócz właściwości leczniczych ma również walory ozdobne, co powoduje, że poza plantacjami jest uprawiana również w ogrodach i parkach. FOT.5 Kwiat Aloe ferox Fot. W.S. Brud 2012 FOT.6 Kwiaty Aloe saponaria Fot. W.S. Brud 2012 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 35 www.literatura.aromaterapia.pl Leczniczą odmianą jest również aloes saponaria (Fot. 6). Do rzadkich odmian należy prezentująca niezwykle dorodną formę drzewiastą odmiana Aloe pillansii rosnąca dziko w Republice Południowej Afryki. Jest gatunkiem chronionym. (Fot. 7, 8). Bardzo efektowna i ozdobna jest również odmiana mitriformis o wysoko wyrastających łodygach kwiatostanów (Fot. 9), a także Aloe parvula (Fot. 10) szczególnie przydatna w ogrodach skalnych, gdzie tworzy zwarte zielone płaszczyzny. FOT.7 Aloe pillansii Fot. W.S. Brud 2012 FOT.8 Aloe pillansii Fot. W.S. Brud 2012 FOT.9 Kwiat Aloe mitriformis Fot. W.S. Brud 2012 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 36 www.literatura.aromaterapia.pl Fot.10 Aloe parvula Fot. W.S. Brud 2012 Aloes w kosmetyce Prowadzone w wielu krajach badania wykazują, że aloes to „naturalna fabryka” surowców leczniczych i kosmetycznych. W poszczególnych odmianach aloesu zawartości składników biologicznie czynnych różnią się nieznacznie. Nowoczesne surowce kosmetyczne wymagają specjalistycznych biotechnologii, co bardzo podraża ich koszty. Surowce z aloesu są niemniej cenne niż te pozyskane przy pomocy drogich biosyntez. W aloesie występują: - składniki mineralne: potas, wapń, magnez, fosfor, żelazo, mangan, miedź, cynk, chrom, selen, w ilościach śladowych: glin, bor, brom, chlor, kadm, krzem, lit, molibden, siarka; - enzymy – białka pełniące w organizmie rolę katalizatorów procesów biosyntezy i rozkładu, działające w komórkach i płynach ustrojowych: amylaza, alinaza, bradykinaza, celulaza, fosfataza kwaśna i alkaliczna, fosfokinaza, katalaza, lipaza, nukleotydaza, propeaza, transaminaza, - witaminy: grupa witamin B, witamina C, A, E i H, Aloes szczególnie bogaty jest w witaminy z grupy B – tiaminę, ryboflawinę, niacynę, pireksynę i cyjanokobolaminę, które chronią i wzmacniają nerwy, układ sercowo-naczyniowy, oraz mięśnie i skórę. Z punktu widzenia pielęgnacji i kosmetyki, bardzo cenny jest kwas foliowy zaliczany do tej samej grupy witamin B, który bierze udział w procesach podziału i regeneracji komórek. Jego niedobór powoduje m.in. wypadanie włosów. Biotyna, czyli witamina H, również wzmacnia procesy regeneracji. Witamina C chroni witaminy z grupy B przed utlenianiem i aktywuje kwas foliowy oraz aminokwasy. Pełni też ważną rolę w procesie gojenia się ran. - aminokwasy – elementy struktury białek: histydyna, lizyna, izoleucyna, fenyloamina, kwas asparaginowy, kwas glutaminowy, glicyna, metionina, oraz związki aromatyczne tryptofan i tyrozyna. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 37 www.literatura.aromaterapia.pl Ta ostatnia spowalnia starzenie się komórek i chroni przed poparzeniami słonecznymi. Natomiast lizyna i glicyna to główne składniki tworzące strukturę kolagenu. Lizyna poprzez stymulowaną przez witaminę C konwersję do hydrolizyny wraz z hydroproliną i glicyną stanowią budulec kolagenowy skóry ludzkiej. Inne cenne składniki aloesu to antrachinon, kwasy tłuszczowe, kwas salicylowy, flawonoidy oraz taniny. Te ostatnie biorą udział w hamowaniu stanów zapalnych, a przypadku uszkodzenia skóry biorą udział w zamykaniu porów i powstrzymują wydzielanie płynów. Stosowane są jako środek ściągający. Z punktu widzenia kosmetologii bardzo ważnym wielocukrem zawartym w aloesie jest acemannan, który spowalnia procesy starzenia się skóry, oraz wzmacnia układ obronny na tyle skutecznie, że aloes ceniony jest jako bardzo skuteczny środek przeciwbakteryjny, przeciwgrzybiczny i przeciwwirusowy. Podstawowe problemy kosmetyczne, przy których należy stosować preparaty z aloesu to: • • • • • • • • • • trądzik, pękanie warg, podrażnienia słoneczne, zmarszczki, cellulit, rozstępy, nadmierna potliwość, szorstkie pięty, suchość skóry, zniszczone i wypadające włosy. Naturalne kosmetyki z aloesem W profesjonalnych warunkach produkcji kosmetyków aloes można wprowadzić do receptur przygotowanie każdej formy kosmetycznej. W warunkach domowych preparatów kosmetycznych, także z aloesem, wymaga szczególnej staranności, z powodu braku odpowiednich profesjonalnych 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 38 www.literatura.aromaterapia.pl dodatków chemicznych i ograniczeń aparaturowych. Przygotowując kosmetyki na własny użytek warto wiedzieć, że z liści aloesu uzyskuje się dwa podstawowe produkty. FOT.11 Przekrój liścia Aloe vera z widocznym żelem Fot. W.S. Brud 2012 Po przekrojeniu liścia wydziela się z niego gęsty i lepki czerwono-żółty płyn. Nie nadaje się on do produkcji kosmetyków, zawiera głównie glikozydy w tym aloinę, działające leczniczo na perystaltykę jelit oraz procesy trawienne i jest surowcem do produkcji np. nalewek żołądkowych. Do produkcji kosmetyków używa się bezbarwną i praktycznie bezwonną warstwę żelową (Fot. 9). Delikatny zapach żelu ma nutę zieloną, ogórkowo-owocową. W celu oddzielenia jej od płynu należy przekrojony liść zmyć pod kranem z wodą, bądź w celu pozyskania płynu pokrojone kawałki liścia aloesu wstawić do lodówki (około 5oC) nad dwa dni. W tych warunkach nastąpi oddzielenie czerwonego płynu od żelu. Płyn należy zlać, pozostałość umyć pod bieżącą wodą i oddzielić żel od skórki. Żel przed przerobem należy przechowywać w lodówce. Jeżeli liść ma być przerobiony bezpośrednio po ścięciu, należy go ustawić pionowo w odpowiednim naczyniu tak, aby wyciekł żółty płyn (30-60 min) i kiedy przestanie kapać, umyć liść pod ciepłą wodą i można wydobywać żel, najlepiej łyżeczką. Po starannym zmiksowaniu, w temperaturze około 80oC dobrze rozprasza się w wodzie (preparaty wodne należy zawsze wytrząsać przed użyciem). Natomiast dużo trudniej otrzymuje się jednorodne preparaty z 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 39 www.literatura.aromaterapia.pl dodatkiem fazy tłuszczowej. W kosmetykach naturalnych jako substancje natłuszczające stosuje się bezwonne oleje roślinne tłoczone na zimno np. z nasion winogron, słodkich migdałów lub arganowy. Poniżej przykładowe receptury kosmetyków aloesowych do sporządzenia w domu: 1. Naturalna oliwka ujędrniająca do ciała 90 g oleju ze słodkich migdałów, 10 g zmiksowanego żelu aloesowego. Składniki zmiksować i zostawić na 7 dni w zamkniętym naczyniu, codziennie wytrząsając. Po 7 dniach przefiltrować przez bibułę i dodać 1 kapsułkę witaminy E jako przeciwutleniacza. Oliwkę należy stosować raz dziennie wieczorem wcierając w skórę. Oliwka taka jest praktycznie bezwonna. W celu nadania jej przyjemnego zapachu oraz wzbogacenia jej aktywności powinno się do niej dodać olejki eteryczne. Do oliwki można dodać 20-30 kropli (maks. 1 g) odpowiednio dobranej mieszanki olejków eterycznych o działaniu przeciw cellulite, rozstępom czy ujędrniającym zgodnie ze sztuką aromaterapii. Przykładowe mieszanki olejków eterycznych: Mieszanka przeciw cellulite: olejek geraniowy olejek cytrynowy olejek jałowcowy olejek cyprysowy 4 krople, 3 krople, 2 krople, 1 kropla. Mieszanka na rozstępy: olejek drzewa różanego olejek lawendowy olejek rumianku rzymskiego olejek różany 4 krople, 3 krople, 2 krople, 1 kropla. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 40 www.literatura.aromaterapia.pl Mieszanka ujędrniająca: olejek drzewa różanego olejek pieprzowy olejek grejpfrutowy olejek szałwii muszkatołowej olejek ylangowy 2. 3 krople, 2 krople, 2 krople, 2 krople, 1 kropla. Odżywka do włosów 40 g zmiksowanego żelu aloesowego, 200 g wody. Żel zmiksować z gorącą (około 80oC) wodą i przelać, najlepiej do szklanej butelki. Stosować po myciu włosów. Wetrzeć w skórę głowy, pozostawić pod ręcznikiem na 15-20 minut i spłukać. Preparat należy zużyć w ciągu 2 tygodni. /ikb/ Literatura: 1. „Aloes – leczniczy cud natury”, Praca zbiorowa, Wyd. Baobab, Warszawa 2010. 2. I. Konopacka-Brud, W.S. Brud, „Aromaterapia w gabinecie kosmetycznym, ośrodku odnowy biologicznej, Wellness i SPA” Wyd. WSZKPiZ, Warszawa 2010. Kwiaty Aloe vera Fot. W.S. Brud 2012 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 41 www.literatura.aromaterapia.pl KONFERENCJA IFEAT 2011 BARCELONA Doroczna konferencja Międzynarodowej Federacji Handlu Olejkami Eterycznymi i Aromatami w 2011 roku odbyła się w listopadzie w Barcelonie pod hasłem „HISZPANIA ŁĄCZY KULTURY I KONTYNENTY”. Tematyka Konferencji obejmowała problemy przemysłu olejków eterycznych, substancji zapachowych i aromatów spożywczych i zgromadziła ponad 900 delegatów ze wszystkich zakątków świata reprezentujących producentów, handlowców, technologów, naukowców, specjalistów od uprawy roślin olejkodajnych, chemików i wielu innych fachowców zajmujących się tymi dziedzinami. Ze względu na specyfikę lokalnego przemysłu, w którym dominują olejki cytrusowe, im właśnie poświęcono najwięcej referatów, choć tematyka obejmowała również nowości technologiczne, tendencje rozwojowe branży zapachów i aromatów, bardzo istotne zagadnienia legislacyjne, którym poświęcono odrębną sesję, prognozy produkcyjne, cenowe itd. Konferencje IFEAT są oknem na świat dla wszystkich zainteresowanych przyszłością tej branży, przede wszystkim dla przedstawicieli krajów produkujących olejki eteryczne oraz tych, w których szybki rozwój gospodarczy powoduje gwałtowny wzrost zapotrzebowania na zapachy i aromaty używane w produktach 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 42 www.literatura.aromaterapia.pl rynkowych – kosmetykach, chemii gospodarczej i artykułach spożywczych. Stąd duża liczba delegatów z Chin, Indii i Ameryki Łacińskiej. Prelegenci reprezentowali świat nauki i laboratoriów badawczych przemysłu przede wszystkim z Europy i Stanów Zjednoczonych, ale także z Australii, Ameryki Łacińskiej i Japonii. Streszczenia Referatów J. Sort, J. Calonge The actual state of natural Spanish essentials oils Aktualny stan naturalnych hiszpańskich olejków eterycznych Przegląd produkcji hiszpańskich olejków – tymiankowego, cyprysowego, petitgrain (citronnier), lawendy spikowej, lawandyny, hyzopu, pietruszki i majeranku. Podano aktualne wielkości plantacji, wydajności i tonażu produkcji. Omówiono także problemy jakości olejków, zastosowania, zagadnienia rynkowe i prawne. B. Gambell, G. Markerink Shifts in the flavour and fragrance industries – an overview Zmiany w przemyśle aromatów spożywczych i kompozycji zapachowych Otoczenie branży aromatów spożywczych, kompozycji zapachowych, olejków eterycznych i syntetyków zapachowych ulega szybkim zmianom. Świat staje się coraz bardziej otwarty, a klasa średnia szybko rośnie w rozwijających się krajach. Rozszerza się współpraca między firmami, dostęp do surowców staje się krytycznym czynnikiem procesu produkcyjnego, który wymaga elastycznego dostosowywania się do zmiennych zachowań konsumentów. Autorzy prezentują prognozy i propozycje reagowania branży na te zmiany. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 43 www.literatura.aromaterapia.pl F. Mayr-Harting The changing outlook for fine fragrance creation Zmiany w podejściu do tworzenia luksusowych perfum. Nowe trendy w potrzebach konsumentów na zmieniających się i szybko rosnących rynkach stawiają trudne zadania perfumiarzom, którzy muszą sprostać wymaganiom nowych grup odbiorców. Jednocześnie zmiany w modzie i trendach rynkowych na klasycznych rynkach perfum w Europie i Ameryce Północnej powodują, że konsumenci w tych regionach świata także zmieniają swoje upodobania. Dodatkowym elementem są zmieniające się przepisy prawne dotyczące substancji zapachowych. Wszystko to razem wymaga zupełnie nowego podejścia perfumiarzy do procesu tworzenia luksusowych perfum. K. Brenderberg The global lemon oil market Globalny rynek olejku cytrynowego Rynek olejku cytrynowego w ostatniej dekadzie uległ istotnym zmianom. Autorka omawia trendy, możliwości i problemy związane ze zmianami w geografii produkcji tego olejku, technologią, jakością, produktami ubocznymi i odpadami, a także tendencjami w zakresie cen, dostępności i regulacji prawnych dotyczących produkcji, transportu i stosowania. A. Fogel Orange oil: a buick global perspective Olejek pomarańczowy: tendencje rynków światowych Wytwarzanie olejku pomarańczowego jest skoncentrowane w Brazylii i USA, a dokładniej w stanach Sao Paulo i Floryda. Wzrost produkcji stymulowany rosnącym popytem stanowi trudne zadanie dla istniejących wytwórców i stwarza możliwości dla nowych graczy na rynku. Szczególnie ważnym elementem jest szybko rosnące zapotrzebowanie w krajach rozwijających się, 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 44 www.literatura.aromaterapia.pl które spowodowało rekordowy wzrost cen tego olejku w sezonie 2010/2011. W oparciu o szczegółową analizę rynku autor prezentuje prognozy na najbliższe lata. D. Readhimer The transformation of the lime industry in Latin America: a perspective from the industry’s origin to its current structure and ongoing transformation Przemiany przemysłu limetkowego w Ameryce Łacińskiej: spojrzenie na ten przemysł od jego początków do obecnej struktury i nadchodzących zmian Przemysłowa produkcja i stosowanie olejku i soku limetkowego wkracza w swoje trzecie stulecie. Coraz trudniej jest śledzić rosnące potrzeby i wynikające z nich zmiany rynkowe i technologiczne. Autor koncentruje się na zagadnieniach uprawy i przerobu owoców limetki oraz zastosowań wytwarzanych z tej rośliny produktów – przede wszystkim soku i olejków. Omówiono zagadnienia agrotechniczne, gatunki, jakość roślin i otrzymywanych z nich produktów, wielkość zbiorów i wydajności w różnych regionach, strukturę i lokalizację przemysłu przetwórczego, a także przegląd wielkości produkcji i zużycia owoców, soku oraz olejków w ciągu ostatnich 10 lat. Zmiany w tym zakresie spowodowały poważne perturbacje na rynku szczególnie w zakresie cen, w tym szczególnie cen olejków eterycznych. Autor prezentuje prognozy na najbliższe lata, ze szczególnym uwzględnieniem konsolidacji przetwórstwa. Fot. 1 Monumentalna rzeźba ryby przy hotelu Arts. Fot. W. S. Brud 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 45 www.literatura.aromaterapia.pl V. Raymo A brief overview of mandarin oil and industrial processing, Krótki przegląd przetwórstwa przemysłowego olejku mandarynkowego Autor prezentuje najnowsze trendy w procesie wytwarzania olejku mandarynkowego, a także zagadnienia rynkowe, ceny, zastosowania i regulacje prawne dotyczące tego olejku. Szczególną uwagę poświęca przemysłowi włoskiemu omawiając przy tym podobieństwa i różnice między mandarynkami, klementynkami i tangerynkami. Przyszłość tego przemysłu, choć stymulowana rosnącym zapotrzebowaniem, jest ograniczana problemami klimatycznymi, rosnącymi kosztami pracy, szkodnikami i chorobami upraw, a także restrykcyjnymi przepisami prawnymi. A. Arrigo Bergamot Bergamotka Owoce bergamotki są uprawiane w Kalabrii jako surowiec do produkcji olejku eterycznego od około 1750 roku. Próby utworzenia plantacji w Afryce i Południowej Ameryce nie dały oczekiwanych rezultatów i dziś około 90% światowej produkcji tego olejku jest zlokalizowane na terenie południowych Włoch. Specyfika tej produkcji w odróżnieniu od innych cytrusów polega na tym, że jedynym używanym produktem jest olejek ze skórki owoców (ewentualnie z liści), a sok i owoce są odpadem wymagającym zagospodarowania. Zarówno ten fakt jak i ograniczenia wynikające z fototoksyczności surowego olejku, wzrostu kosztów pracy i gruntów oraz malejących dochodów farmerów spowodowały spadek areału plantacji z 3500 ha w roku 1970 do 1200 ha dziś. Niemniej nowoczesne metody uprawy i przerobu spowodowały zahamowanie tej tendencji, a wprowadzenie produktów organicznych i pozbawionych składników fototoksycznych daje nadzieję na wzrost produkcji. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 46 www.literatura.aromaterapia.pl T. Aida From 2-D to 3-D: a revolution in perfumery ingredients Od 2-D do 3-D: rewolucja w substancjach zapachowych Tak jak w dziedzinie elektroniki technika 3-D stanowi swoistą rewolucję tak i w dziedzinie syntezy chemicznej nastąpiły podobne zmiany. Istotne różnice zapachowe, jakie występują pomiędzy stereo izomerami obecnymi w surowcach naturalnych, stały się podstawą szerokich prac badawczych nad stereo kierowanymi syntezami, szczególnie nad metodami biochemicznymi. Dziś coraz więcej syntetyków zapachowych otrzymuje się w postaci wybranych stereo izomerów, co m.in. pozwala na odtwarzanie naturalnych olejków, a także na wytwarzanie cennych zapachowo, a jednocześnie bezpiecznych w stosowaniu, doskonałych jakościowo i przyjaznych dla środowiska substancji zapachowych. J. Wright New developments in natural flavours Postęp w dziedzinie naturalnych aromatów spożywczych W ostatnich latach w dziedzinie aromatów spożywczych nastąpiło wiele korzystnych zmian. Do surowców stosowanych w aromatach doszło wiele nowych roślin, a nowoczesne techniki ekstrakcji i przetwarzania surowców roślinnych dostarczyły aromaciarzom wielu nowych składników. Także w dziedzinie syntezy powstało sporo nowych składników. Z drugiej strony rosnące ograniczenia wynikające z coraz bardziej rygorystycznych przepisów bezpieczeństwa tych produktów dla ludzi i środowiska limitują możliwości tworzenia nowych aromatów spożywczych. K. Bleiman Coping in the Age of Unreason Przetrwanie w nieracjonalnych czasach 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 47 www.literatura.aromaterapia.pl Wybitny i doświadczony ekspert w branży substancji zapachowych i aromatów spożywczych przedstawia trudności stojące przed branżą w okresie błyskawicznie mnożących się ograniczeń, które stwarzają coraz to nowe regulacje prawne dotyczące stosowania zapachów i aromatów. Oparte często o wyrywkowe i mało wiarygodne badania, stwarzają trudne do pokonania bariery, nawet dla produktów znanych i bezpiecznie stosowanych od dziesiątków lat. F.F. Alvarez-Castellanos (Referat medalowy IFEAT) The Spanish aroma chemicals industry: its origin and development over last fifty years and challenges for the future Hiszpański przemysł syntetyków zapachowych: początki i rozwój przez ostatnie pięćdziesiąt lat i wyzwania na przyszłość W połowie XX wieku Hiszpania była najważniejszym producentem olejków eterycznych i terpentyny. Dynamiczni przedsiębiorcy rozwijali produkcję i eksport tych wyrobów. W latach 50-tych zaczął się intensywny rozwój przemysłu przetwórczego, który w oparciu o lokalne surowce naturalne, a także import olejków i innych półproduktów rozpoczął wytwarzanie związków zapachowych zarówno izolowanych z surowców naturalnych, jak i otrzymywanych na drodze syntezy. W ten sposób rozwinął się znaczący sektor syntetyków zapachowych. Autor prezentuje historię i perspektywy tej branży w Hiszpanii. S. Traynor The regulatory challenges ahead for fragrance raw material suppliers Wyzwania jakie regulacje prawne stawiają przed dostawcami surowców zapachowych Zanim w USA wprowadzono przepisy TSCA (Bezpieczeństwo Toksycznych Substancji Chemicznych), a w Europie ELINCS (Europejska Lista Notowanych 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 48 www.literatura.aromaterapia.pl Substancji Chemicznych) dostawcy surowców zapachowych mieli niewiele ograniczeń dotyczących tej grupy substancji. Nowe związki wymagały badań bezpieczeństwa, ale blisko 2700 substancji było stosowanych bez większych problemów. System REACH diametralnie zmienił sytuację. Na razie dotyczy składników używanych w ilości powyżej 1 tony, ale niebawem obejmie prawie wszystkie substancje zapachowe. IFRA i IOFI w szerokim zakresie przygotowują nowe podejście do oceny bezpieczeństwa stosowania substancji zapachowych. Autor omawia skutki tych zmian i ich wpływ na przemysł surowców perfumeryjnych. J. Abril Fragrance policy drivers in the USA and Canada Polityka dotycząca substancji zapachowych w USA i Kanadzie Zarówno poczynania organów stanowiących prawo jak i publiczna debata na temat bezpieczeństwa substancji chemicznych, jakie mają miejsce w USA i Kanadzie, mają istotny wpływ na przemysł substancji zapachowych i jego odbiorców – przede wszystkim producentów kosmetyków i chemii gospodarczej. Konieczność wdrażania kosztownych badań, restrykcyjne przepisy dotyczące bezpieczeństwa wyrobów rynkowych, żądania ujawniania receptur stwarzają zupełnie nową sytuację w branży substancji zapachowych. Autorka omawia sposoby, jakimi branża próbuje radzić sobie z narastającymi trudnościami. J. Hardinge The implications of the new EU Flavour Regulations for the flavour and food industries Wpływ nowych przepisów UE w dziedzinie aromatów spożywczych na przemysły aromatów i żywnościowy 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 49 www.literatura.aromaterapia.pl Wiele z regulacji jakie zawierają wprowadzone w życie na początku 2011 roku w Unii Europejskiej przepisy dotyczące aromatów spożywczych wymagają poważnych zmian w podejściu do tworzenia receptur tej grupy produktów, doboru składników i dokumentacji, a także istotnych zmian w zasadach używania aromatów w artykułach spożywczych. Usunięcie określeń „identyczny z naturalnym” i „sztuczny” wymaga weryfikacji wszystkich dotychczasowych receptur i dokumentacji. Po raz pierwszy nowe regulacje mają ustalić pozytywną listę dopuszczonych składników. Autorka omawia wpływ tych regulacji na działania producentów, wskazując jednocześnie na wiele luk w przepisach, niejasności i różnych interpretacji. D. Davenne Adding value to Mediterranean essential oils through biological research and development Zwiększanie wartości śródziemnomorskich olejków eterycznych poprzez biologiczne prace badawczo-rozwojowe Badania w dziedzinie biologii i biochemii mogą w znacznym stopniu podnieść wartość rynkową i użyteczność olejków eterycznych pochodzących z obszarów wokół Morza Śródziemnego. Pozwalają bowiem na rozszerzenie ich zastosowań z substancji zapachowych na składniki biologiczne czynne o cennych właściwościach, pożądanych w przemyśle kosmetycznym. Mogą być stosowane np. jako substancje nawilżające, odmładzające, czy odchudzające. Autor omawia temat na przykładzie olejków nieśmiertelnika, neroli, sosnowego, rumianku rzymskiego, różanego, kolendrowego i anyżowego. R. Nahas Natural antioxidants in the preservation of foods and beverages Naturalne przeciwutleniacze do konserwowania artykułów spożywczych i napojów 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 50 www.literatura.aromaterapia.pl Utlenianie (jełczenie) jest jednym z istotnych czynników wpływających na trwałość produktów spożywczych zawierających tłuszcze. Szereg produktów roślinnych otrzymywanych z ziół i przypraw (w tym oleożywice i olejki eteryczne) ma właściwości przeciwutleniające i mogą być stosowane w tym przeznaczeniu do żywności. Ma to tym większe znaczenie, że świadomi konsumenci unikają artykułów zawierających syntetyczne przeciwutleniacze. Autor omawia wyniki najnowszych badań w tym zakresie. M. Bettini FTNF („From The Named Fruit) flavours from citrus essence oils „Z określonych owoców” – aromaty z cytrusowych olejków eterycznych Cytrusowe olejki eteryczne stosowane jako aromaty spożywcze mogą być poddawane wielu procesom przetwórczym, które pozwalają na uzyskanie wielu różnorodnych i cennych składników aromatyzujących. Rektyfikacja próżniowa, chromatografia cieczowa, ekstrakcja ciekłym dwutlenkiem węgla itp. pozwala np. na wyodrębnienie takich cennych składników jak maślan etylu, valencen, dekanal, heksanal itp. Autorka omawia prace badawcze i produkcję tego typu składników w Brazylii. Sergio Gallucci Latin America’s fragrance industry Przemysł substancji zapachowych w Ameryce Łacińskiej Kraje Ameryki Łacińskiej, a szczególnie Brazylia notują szybki rozwój gospodarczy, co ma oczywisty wpływ na rosnące zapotrzebowanie na substancje zapachowe niezbędne rozwijającemu się w tempie kilkunastu procent rocznie przemysłowi kosmetycznemu i chemii gospodarczej. Sama Brazylia jest obecnie największym rynkiem zbytu na kompozycje zapachowe na świecie z udziałem 25%. Autor prezentuje rozwój rynku substancji zapachowych w tym regionie na przestrzeni ostatnich lat. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 51 www.literatura.aromaterapia.pl R. Amigo An overview of Paraguayan essential oils Przegląd olejków eterycznych z Paragwaju Najbardziej znane olejki eteryczne pochodzące z Paragwaju to olejek petitgrain i gwajakowy. Na mniejszą skalę produkowane są olejek mięty arvensis i palmarozowy. W ostatnich latach rozpoczęto wytwarzanie olejków z eukaliptusów citriodora i camaldulensis, oraz citronelli i wetiweru. Autor prezentuje rozwój tej produkcji w ostatniej dekadzie. D. Roques Sustainability in naturals: moving from awarness to involvement Zrównoważony rozwój w surowcach naturalnych: od uwagi do zaangażowania Zrównoważony rozwój to popularny dziś slogan odnoszony do wszystkich dziedzin życia także do naturalnych surowców zapachowych. Dotyczy przede wszystkim, co oczywiste, surowców naturalnych. Autor omawia zagadnienia uprawy roślin olejkodajnych i produkcji naturalnych substancji zapachowych z punktu widzenia ochrony środowiska, globalnego rolnictwa, branż przemysłu stosujących substancje zapachowe, ekonomii i zmian kulturowych. A. Pekas Biological pest control in citrus: an alternative to chemical pesticides with benefits for essential oil quality Ochrona biologiczna cytrusów; alternatywa chemicznych pestycydów korzystna dla jakości olejków eterycznych Szerokie stosowanie cytrusowych olejków eterycznych zarówno w substancjach zapachowych jak i w przemyśle spożywczym powoduje, szczególnie wobec coraz bardziej restrykcyjnych przepisów prawa w zakresie substancji chemicznych obecnych w żywności i produktach kosmetycznych oraz rosnącej 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 52 www.literatura.aromaterapia.pl świadomości konsumentów, że coraz więcej uwagi poświęca się badaniom i praktycznym zastosowaniom naturalnych biologicznych preparatów chroniących rośliny przed szkodnikami i chorobami. Autor omawia najnowsze osiągnięcia w tej dziedzinie. J. Gobert The environmental footprint of essential oils and synthetic chemicals Wpływ olejków eterycznych i syntetycznych chemikaliów na środowisko Problemy ochrony środowiska, a przede wszystkim klimatu i wytwarzania dwutlenku węgla mają również istotne znaczenie w przemyśle substancji zapachowych. Badania wykazują, że ten sam efekt końcowy – pożądany zapach wyrobu – uzyskany przy pomocy składników pochodzenia roślinnego powoduje znacznie mniejsze szkody dla środowiska niż przy zastosowaniu substancji syntetycznych. W ocenie uwzględniono wszystkie elementy procesu wytwarzania. UWAGA: PEŁNE TEKSTY REFERATÓW WYGŁOSZONYCH NA KONFERENCJI MOŻNA UZYSKAĆ W FORMIE W SEKRETARIACIE IFEAT POPRZEZ www.ifeat.org. /wsb/ 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 53 www.literatura.aromaterapia.pl CD Z ŻYCIA PTA Zarząd PTA informuje, że doroczne Zgromadzenie Ogólne Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego odbędzie się w siedzibie Towarzystwa (FSZ Pollena-Aroma, ul. Klasyków 10, 03-115 Warszawa) dnia 21 kwietnia 2012 r. o godz. 1100. Według planowanego porządku obrad w programie m.in.: 1. Omówienie działalności PTA w 2011 roku: – sprawozdanie Zarządu z działalności w 2011 roku – sprawozdanie finansowe. 2. Wolne wnioski. 3. Prezentacja nowo przyjętych członków Towarzystwa. 4. Konkurs Aromaterapia i Nauka 2011 i wręczenie Nagrody Głównej Prezesa PTA oraz wyróżnień uczestnikom 5. Prezentacja przez laureatkę mgr Izabelę Kapuścińską pracy magisterskiej pt. Olejek lawendowy jako funkcjonalny składnik kosmetyków”, nagrodzonej w Konkursie Aromaterapia i Nauka 2011 6. Wykład V-ce Prezesa PTA mgr farm. Andrzeja Lesieckiego pt. „Rośliny lecznicze w utworach poetyckich. Obecność na zebraniu PTA jest statutowym obowiązkiem członka naszego stowarzyszenia. Zebranie ma charakter otwarty i wszyscy sympatycy i potencjalni członkowie Towarzystwa są mile widziani. KOMUNIKAT REDAKCJI Z dużą satysfakcją informujemy, że od roku 2012 Kwartalnik „Aromaterapia” został zakwalifikowany do systemu Kosmet Scientific & Marketing Literature Data Base of the IFSCC (International Federation of Societies of Cosmetic Chemists - Międzynarodowa Federacja Towarzystw Chemików Kosmetologów). System dostępny na stronach www.KOSMET.com jest bazą publikacji w czasopismach z dziedziny kosmetyki i pokrewnych. Baza zawiera angielskie tytuły i streszczenia publikacji oraz dane autorów. W ten sposób kwartalnik będzie dostępny znacznie szerszemu gronu czytelników z całego świata. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 54 www.literatura.aromaterapia.pl Wyniki Konkursu Aromaterapia i Nauka 2011 „Olejek lawendowy jako funkcjonalny składnik kosmetyków” Nagrodzona praca magisterska obejmuje badania z zakresu wykorzystania olejku lawendowego w kosmetykach do pielęgnacji intymnej. W założeniu badań wykorzystano znane i opisane w literaturze działanie przeciwdrobnoustrojowe olejku lawendowego. Higiena intymna powinna być prowadzona szczególnie starannie. Stosując na co dzień do higieny intymnej żele myjące, z dodatkami antybiotyków, często oprócz założonego działania na chorobotwórcze drobnoustroje niszczymy naturalną florę mikrobową, utrzymującą wskazaną dla skóry równowagę mikrobiologiczną. Przy zakłóconej równowadze mikroflory, skóra tym bardziej narażona jest na infekcje, które mają charakter nawrotowy. Stąd też potrzeba opracowania preparatów bezpiecznych dla skóry jest aktualna i wybór tematyki pracy zasługuje na uznanie. Olejek lawendowy, podobnie jak wiele innych przebadanych olejków eterycznych, działa wybiórczo jedynie na drobnoustroje chorobotwórcze. Substancje lecznicze pochodzenia naturalnego są adaptogenne i homeostatyczne to znaczy dostosowują się do potrzeb organizmu, przywracają mu stan równowagi i nie wywołują skutków ubocznych. Głównym składnikiem olejku lawendowego jest linalol i octan linalolu i to tym składnikom przypisuje się działanie przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne. Trzeba jednak zawsze pamiętać, że olejki eteryczne - podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych środków naturalnych - wykazują działanie synergistyczne, co oznacza, że działanie mieszanki występujących w olejku składników jest często dużo silniejsze niż wyizolowanych z olejku pojedynczych związków. Lawenda (Fot. Archiwum własne) 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 55 www.literatura.aromaterapia.pl W prowadzonych badaniach przyjęto założenia sprawdzenia skuteczności działania olejku lawendowego oraz jego frakcji linalolowej i octanu linalolu. Frakcje te izolowano metodą destylacji frakcjonowanej pod zmniejszonym ciśnieniem. W dalszych badaniach wprowadzono do dwóch różniących się lepkością baz żelowych 1,5 % olejku lawendowego i odpowiednio frakcję linalolową i octanu linalolu otrzymując mikrobiologicznym konsumenckich, żele in dla do vitro higieny oraz wykonanych intymnej, badaniom które poddano konsumenckim. preparatów myjących, W probantki badaniom badaniach oceniały porównawczo poniższe parametry: - zapach żelu, - wygląd wizualny, - pienienie żelu, - skuteczność ochrony. Zapachowo najwyższe uznanie konsumentów zyskał żel z frakcją estrową, a najwyższą ocenę pienienia uzyskał żel z olejkiem lawendowym. Skuteczność przeciwdrobnoustrojowa badanych żeli z izolowanymi frakcjami, wynikająca z badań in vitro, była zbliżona, chociaż żel z frakcją linalolową wykazywał najwyższą aktywność. Przeprowadzone badania przyniosły obiecujące wyniki, dopracowania wymaga optymalizacja receptury preparatu rynkowego o odpowiedniej lepkości, bez użycia soli kuchennej, oraz optymalizacja stężeń olejku lawendowego i jego modyfikowanych frakcji. W roku 2012, z powodów niezależnych od władz PTA, o czym już informowaliśmy w numerze zimowym, nie możemy, niestety, zobowiązać się do zorganizowania Konkursu Aromaterapia i Nauka. Zarząd PTA Kontakt dla osób zainteresowanych działalnością naszego Towarzystwa z regionu Dolnego Śląska – Firma Avicenna OIL, ul. Opolska 11/19, 52-010 Wrocław, Prezes Wiktor Podlaski, tel. (071) 342 67 21, 0602 232 352 Wszyscy zainteresowani działalnością Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego mogą kontaktować się z Zarządem: tel. (22) 5041740 faks: (22) 5041703, e-mail: [email protected], www.pta.org.pl lub listownie: 03-115 Warszawa, ul. Klasyków 10 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 56 www.literatura.aromaterapia.pl Kalendarium szkoleń KURSY AROMATERAPII POD PATRONATEM PTA SZKOŁA MASAŻU MEDIKON zaprasza na kursy aromaterapii pod patronatem Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego. Jego uczestnicy otrzymują Zaświadczenie Ukończenia Kursu wydawane przez PTA. Najbliższy kurs odbędzie się 30 czerwca 2012 r. MEDIKON organizuje również profesjonalne, dwusemestralne szkolenia z zakresu masażu. W programie: - anatomia i fizjologia człowieka, - masaż klasyczny, - kinezyterapia (metoda leczenia ruchem), - masaż limfatyczny i segmentalny, - masaż reflektoryczny stóp, - masaż akupresurowy, - elementy terapii manualnej, -masaż aromaterapetyczny. Zapisy oraz wszelkie informacje można uzyskać w Sekretariacie Studium: 01-052 Warszawa ul. Anielewicza 24/46 tel. (022) 838 10 43 www.medikon.com.pl Kolejny kurs „Podstawy aromaterapii” pod patronatem PTA planowany jest jesienią 2012 r. – przełom września i października. w siedzibie PTA w Warszawie, ul. Klasyków 10 informacje i zapisy: tel. 22 5041759, e-mail: [email protected] 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 57 www.literatura.aromaterapia.pl GDZIE KUPOWAĆ OLEJKI ETERYCZNE I KOSMETYKI PIELĘGNACYJNE Z SERII BIAŁOBRZEGI - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. 11 Listopada 24, tel. (048) 613-38-92 BIAŁYSTOK - Apteka Cefarm Białystok, ul. Suraska 2, tel. (085) 742 04 53 -- Apteka Biwal CH Auchan, ul. Produkcyjna 84, tel. (085) 664 72 43 - Pro-Orto Sklep Medyczny, ul. Słonimska 15/1 lok. 3, tel. (085) 732 09 05 - Aronia, ul. Legionowa 9/1, tel. (085) 742 29 97 - Medi-Soft, ul. Warszawska 38, (085) 732-36-69 BIELSKO-BIAŁA - NATURA, ul. Plac Wojska Polskiego 13, tel. (033) 812 43 01 - POLMED, ul. Widok 12, (033) 815-00-34 - AKMED, Al. Armii Krajowej 101, (033) 821-22-50 BYDGOSZCZ - Zdrowe Życie, Polanka 38, tel. (052) 342 79 18 - Apteka, ul. Śniadeckich 51, tel. (052) 322 44 73 - Hornmedical, ul. Chrobrego 23, tel. (052) 321 03 60 - Salon Masażu BIO-STUDIO, ul. Krasińskiego 8, tel. (052) 349 39 17 - Sklep Zielarsko-Medyczny, Gdańska 3, tel. (052) 322 02 14 - Stowarzyszenie FLANDRIA, ul. Dworcowa 28, tel. (052) 345-43-97 CIECHANÓW - FHU MARABUT, ul. Sienkiewicza 32, tel. (23) 672-20-92 CZŁUCHÓW - Borkowscy S.C., Al. Wojska Polskiego 10/6, tel. (059) 834 18 49 DĘBICA - REH-MED, ul. Kolejowa 28a, (14) 670-42-44 ELBLĄG - MEDART, ul. Morszyńska 54, (055) 233-77-79 - Sklep Zielarsko-Drogeryjny, ul. Słoneczna 4, tel. (055) 235 30 03 - Wstąp Po Zdrowie, ul. Grobla Św. Jerzego 13, tel. (055) 236-27-00 - Studio Zdrowia i Fizjoterapii, ul. Osińskiego 4a, Tel. (055) 239 61 36 GDAŃSK - Aronia, ul. Stary Rynek Oliwski 8, tel. (058) 552 30 47 - Natura, ul. Kusocińskiego 8, tel. 0602 826 637 - Melisa, ul. Wajdeloty 4, tel. 0601 629 660 - ORTMEDYK, ul. Biegańskiego 10 paw. 13, tel. (58) 305-69-43 - ORT-MEDICAL, ul. Św. Ducha 44, (058) 305-71-22 - ORT-MEDICAL, ul. Zwycięstwa 30 - Euromedical Poland, ul. Chwarznieńska 136/138, tel. (58) 624-03-22 GDYNIA - Kocanka, ul. Krasickiego 5, tel. (058) 621 08 81 - Zdrowie, ul. Śląska 32, Tel (058) 661 45 57 - ARDA-Plus, ul. Wójta Radtkego 29/35, tel. (058) 620 04 36 - ORT-MEDICAL, ul. Starowiejska 13/15, tel. (058) 621-02-10 GŁOGÓW - KORIM, ul. Kościuszki 15a, tel. (76) 835-01-02 GLIWICE - Intern-Med, ul. Bohaterów Getta Warszawskiego 1, tel. (32) 231 93 14 GRUDZIĄDZ - Cedent, ul. Mickiewicza 5, tel. (056) 642 77 16 GORZÓW WIELKOPOLSKI - GOPRINTS, ul. Młodych 16, tel. (095) 737 17 38 - EKOMED, ul. Nadbrzeżna 1, tel. (095) 737-17-38 - DIPMED, ul. Drzymały 11, tel. (095) 735-25-10 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 58 www.literatura.aromaterapia.pl INOWROCŁAW - Stowarzyszenie FLANDRIA, ul. Św. Ducha 20, (052) 355-05-64 - Zioła-Med., ul. Wojska Polskiego 5 JANKI - Cefarm Śląski, ul. Bacha 2, tel. (022) 711 30 59 JELENIA GÓRA - Naturalnie, I.Lewandowska, ul. Szkolna 12, tel. (075) 642 23 52 - FH Wangelia Smoleń, ul. 1 Maja 16/18, tel. (075) 64 20 553 KALISZ - Lion-Office, ul. Górnośląska 40, tel. (62) 753-65-99 - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Górnośląska 56, tel. (62) 757-47-56 KATOWICE - Hornmedical, ul. Powstańców 12, tel.(032) 251 17 21 - Apteka Pod Kwiatami, Plac Powstańców Śląskich, tel. (032) 351 03 42 - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Zawiszy Czarnego 16A, tel. (032) 254 62 07 - Akson, ul Ziołowa 47, tel. (032) 202 53 22, 202 53 33 - Remedium, ul. Markiefki 90, tel. (032) 253 54 47 KOŁOBRZEG - Sklep Zielarsko Medyczny Vital, ul. Armii Krajowej 30a, tel. (094) 352 64 71 KIELCE - Dary Natury, ul. Paderewskiego 8a, tel. (041) 368 01 95 - Arnika, ul. Paderewskiego 24, tel. (041) 344 28 03 KOŁO - Darmed, ul. Włocławska 18, tel. (63) 262-59-40 KONIN - Apteka Śródmiejska, Al. 1 Maja 15, tel. (063) 242 46 16 - Patron, ul. Zakładowa 5b, tel. (063) 246 77 52 - Med-Alko, ul. 1 Maja 3, tel (063) 245-71-60 KOSTRZYŃ - Sklep Medyczny, ul. Os. Mieszka I 41, tel. (095) 752 19 34 KRAKÓW - Naturalny Sklepik, ul. Krupnicza 8, tel. (012) 422 96 83 - Aloes, ul. Madalińskiego 17, tel. (012) 266 68 87 - Centrum Medyczne ASPEL, ul Bratysławska 2, tel. (12) 622-06-67 - Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, ul. Garncarska 11, tel (012) 423-25-91 - Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, ul. Białoruska15, tel (012) 265-74-87 - Sklep Medyczno-Rehabilitacyjny, ul. Starowiślna 45, tel. (012) 421-72-03 LEGIONOWO - Eko Linia, ul. Sowińskiego 15a, (022) 767-36-87, www.naturadlazdrowia.pl LESZNO - Bliżej Natury, ul. Chrobrego 6, tel. (065) 520 62 32 - Sklep Medyczny ESKULAP, ul. Jackowskiego 9, tel. (065) 526-84-13 - Sklep Medyczny MEDYK, ul. Wolności 23, tel. (65) 520-38-32 LUBLIN - Cezal Lublin, ul. Jaczewskiego 8, tel. (081) 742 57 46 - Medicus, ul. Biernackiego 9, tel. (081) 748 38 77 - MUSI, ul. Magnoliowa 2, tel. (081) 748 39 94, 747 45 25 - AMBULANS, ul. Staszica 5, tel. (81) 743-64-45 - Medicus, ul. Lubartowska 64, (81) 743-35-51 ŁOMŻA - Animed, Kazańska 10, tel. (086) 218 99 21 - Medic, Hipokratesa 2, tel. (086) 218 49 19 ŁÓDŹ - Ziołolecznicza Apteka Bonifratrów, ul. Kosynierów Gdyńskich 61a, tel. (042) 646 71 80 - Cudny Sklep, ul. Kościuszki 24, tel. (042) 631 03 00 - Aksel-Med, ul. Północna 42, tel. (042) 634 15 02 - ASTRO 3, ul. Wólczańska 27, tel. (042) 634 00 50 - Medprim, ul 6 Sierpnia 16, tel. (042) 635 73 09 - Apteka "Na Przełęczy" ul. Przełęcz 1 tel. (042) 679-34-88 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 59 www.literatura.aromaterapia.pl ŁUKÓW - MEDICUS, Pl. Narutowicza 3, tel (25) 798-34-22 MŁAWA - Medi-Soft, ul. Kopernika 47, (23) 654-97-82 NOWY TARG - Sklep Medyczno-Rehabilitacyjny, ul. Na Równi 15, tel. (18) 266 27 47 - Al-MEDICA, ul. Krzywa 13, tel. (18) 264-64-39 NOWA RUDA - Salon Fryzjersko-Kosmetyczny, ul. Rynek 27, tel. (74) 872-23-98 NOWA SÓL - LEMAR, Pl. Wyzwolenia 2, tel. (68) 387-23-91 - Salon Fryzjersko-Kosmetyczny, ul. Rynek 27, tel. (074) 872 23 98 OLSZTYN - FARMEL, ul. M. Curie-Skłodowskiej 2, tel. (089) 523 57 00 - Lemar, ul. Grunwaldzka 8, tel. (089) 521 80 66 OPOLE - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Kołłątaja 4 tel. (077) 454 32 01 - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Reymonta 23, tel. (077) 454 75 51 OSTROŁĘKA - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Gorbatowa 12, tel. (029) 764 79 94 - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Kilińskiego 33, tel. (029) 764 76 00 PABIANICE - Gabinet Aromaterapii i Masażu Leczniczego, ul. Grota-Roweckiego 33 PIASECZNO - Apteka (AUCHAN), ul. Pulawska 46, tel. (22) 716 85 23 - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Sierakowskiego 2, tel. (22) 756-25-37 PIŁA - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Bohaterów Stalingradu 13 , tel. (67) 212-21-93 - UNIKAT FHU Ewa Kubiak, Gnieźnieńska 11, 0504-28-23-24 PŁOCK - Szi-Bo Bożena Lewicka, ul. Królewiecka 15 a, tel. (24) 262-68-93 - DANA, ul. Rembielińskiego 3, tel. (24) 263-15-00 - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Bielska 43, tel. (24) 268-25-81 POZNAŃ - Zielarnia Officina Sanitatis, ul. Dąbrowskiego 10, tel. (061) 847 34 54 - ZIOŁOMED, ul. Św. Marcin 24, paw. 23, tel. (061) 851 51 08 - VitaNowa Kawiarenka Tlenowa, ul. Głogowska 93, tel. (061) 865 09 95 PRUSZKÓW - Zielarz, ul. Al. Woj. Polskiego 52 paw. 3 tel. (22) 728 32 51 PSZCZYNA - Bratek, ul. Poniatowskiego 1 B, tel. (32) 212-88-89 RADOM - Natura, ul. Traugutta 31/33, tel. (48) 363 13 80 - Polmol, ul. Malczewskiego 17 I 1, tel. (48) 381-49-49 RZESZÓW - Orto-Res, ul. Zamkowa 13/1, tel. (17) 853-58-54 SIEDLCE - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. 3 Maja 45, tel. (25) 644-76-05 - New Art Med., ul. 3 Maja 28, tel. (25) 63-114-23 SKIERNIEWICE - Zielarnia Św. Stanisława, ul. Św. Stanisławaaa 4, tel. (046) 832 37 46 - Medprim, ul. Kopernika 5, tel. (046) 833 28 58 SŁUPSK - POD SŁOWIKIEM, ul. Obrońców Wybrzeża 4, tel. (59) 840-32-50 - POD SŁOWIKIEM, ul. Kopernika 2, tel. (59) 840-05-76 - POD SŁOWIKIEM, ul. Jana Pawła II 2, tel. (59) 846-86-18 - Żonkil, ul. Wojska Polskiego 18, tel. (059) 842 08 88 SZCZECIN - Lawenda, ul. Dunska 74, (91) 426-90-16 - Ziólko, ul. Wojska Polskiego 49, tel. (91) 453-46-34 SOPOT - Herba-Sopot, ul. Podjazd 3, (58) 551-39-75 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 60 www.literatura.aromaterapia.pl TARNÓW - Atelier Piękności, ul. Krakowska 3/6, tel. (14) 622 25 4 TARNOWSKIE GÓRY - Sklep Bratek, ul Strzelecka 6, tel. (32) 285-39-76 TOMASZÓW MAZOWIECKI - Coel, ul. Warszawska 20/22, tel. 0609-220-851 TORUŃ - Waleriana, ul. Szczytna 11, (56) 651 72 08 - Ziola, ul. Gagarina 152, tel. (56) 651-72-08 - Natura, ul. Wojska Polskiego 43 e, tel. (56) 657-20-73 WAŁCZ - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Kilińszczaków 37, tel. (67) 387-31-24 - Herba-Polonica, Bydgoska 11, tel. (67) 259-54-51 WARSZAWA - Apteka „Przy Orle”, ul. Bukowińska 22, tel (022) 406 02 44 - Apteka, ul. Jana Pawła II 15, Tel (022) 697 67 67 - Apteka Stołeczna, ul. Wojska Polskiego 58, Tel (022) 839 50 73 - Apteka „Kosma i Damian”, ul. Rynek Starego Miasta 17/19 tel (022) 831 17 84 - Apteka, CH Klif, ul. Okopowa 58/72, Tel (022) 531-45-33 - Apteczka Domowa ul. Zajączka 9A, tel. (022) 331 30 28 - Apteka, ul. Wąwozowa 23, tel. (022) 648 23 98 - Apteka SOLPHARMA, Rondo ONZ 1, tel. (022) 581 77 35, 335 77 35 - Apteka, AN Pharmacy, ul. Rakowiecka 1/3, tel. (022) 629 16 16 - Apteka Bursztynowa, ul. Skoczylasa 10/12, tel. (022) 818 70 65 - Apteka Cefarm Śląski, ul. Targowa 72 (Carrefour), tel. (022) 331 60 74 - Apteka Hipokrates, ul. Drogowa 5, tel. (022) 614 48 73 - Apteka Prima Pharma, ul. Górczewska 124 (Wola Park), tel. (022) 844 62 17 - Apteka Przy Szembeka, ul. Grochowska 128, tel. (022) 610 51 92 - Apteka, ul. Puszczyka 9, tel. (022) 641 54 01 - Apteka Sady Żoliborskie, ul. Krasińskiego 24, tel. (022) 839 57 10 - Apteka, ul. Żuławskiego 4/6, tel. (022) 848 52 02 - Arnika, ul. Conrada 11/13, pawilon 3 (Pasaż Chomicz.), tel. (022) 864 94 16 - Daring, ul. Zwierzyniecka 8, tel. (022) 841 20 71, 841 20 72 - FAMA, ul. Pruszkowska 8A, tel. 0501 368 018 - Forte Farma, ul. Warecka 8, tel. (022) 826 83 20 - Pożywienie Darem Serca, Al. Jana Pawła II 36 c, tel. (022) 652 27 56 - HERBA-MED, ul. Nałęczowska 62, tel. (022) 842 07 65 - Herbamed, ul. Borowej Góry 3, tel. (022) 666 08 66 - Natura II, ul. Kondratowicza 4, tel. (022) 675 36 84 - NATURA, ul. Żelzna 74 (róg Chłodnej), tel. (022) 652 35 87 - Nieznany Świat, Kredytowa 1, tel. (022) 827 76 41 w. 209 - POLLENA-AROMA, ul. Klasyków 10, tel. (022) 811 42 21 w. 220 - Sklep Zielarsko-Medyczny, Al. KEN 36 (Galeria Usyn.), tel. (022) 648 46 90 - Sklep Ezoteryczny Stragan, ul. Puławska 238 -Sklep, ul. Belwederska 4 - Zielarnia Ołdakowski, Pl. Trzech Krzyży 3, tel. (022) 628 37 92 - Ziółko, ul. Kasprowicza 48, tel. (022) 834 40 69 WROCŁAW - Remedium, ul. Joannitów 10/12, tel. (71) 783-30-40 - Remedium, ul. Kamieńskiego (szpital), tel. (71) 327-01-80 - Galeria Feng-Shui Chi, ul. Piłsudskiego 16, tel. (71) 325 24 31 - Medena, ul. B.Prusa 44, tel. (71) 793-00-88 - Pofam-Poznań, ul. Pułaskiego 42 E, tel. (71) 343-93-64 - Pofam-Poznań, ul. Ziemowita (przychodnia) - Apteka RUBUS, ul. Siemieńskiego 18, tel. (71) 329-05-90 - Herbavit, ul. Krucza 112, tel. (71) 783-74-20 - Remedium, ul. Hirszfelda 12, tel. (71) 795-80-78 - Sklep Medyczny intern-Medica, ul Synowska 6B, tel (071) 789-33-55 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 61 www.literatura.aromaterapia.pl ZIELONA GÓRA - Herba-Pol, ul. Miszka I 1, tel. (68) 325-30-37 - Medline, ul. Fabryczna 17, tel. (68) 320-23-78 ZAMOŚĆ - Herba-Natura, ul. Staszica 9, tel. (84) 627-09-54 ZŁOCIENIEC - Sklep Zielarsko-Medyczny, ul. Brzozowa 15, (94) 367-26-84, 0509-786-367 ŻARY - Sklep Zielarsko Medyczny, ul Przeładunkowa 2 (Kaufland), tel. (68) 36-36-188 HURTOWNIE: GDAŃSK - Toppik s.c. ul. Gryglewskiego 23 a, tel. (58) 556-00-77 KATOWICE - Polska Grupa Farmaceutyczna ul. Kolista 5, tel. (32) 205 37 45 - Farmacol S.A. ul. Rzepakowa 2, tel. (32) 208-06-56 - Medicare Sp. z o.o., ul. Łyskowa 9, tel. (32) 317-07-02 KIELCE - PZF Cefarm Kielce S.A. ul. Jagiellońska 70, tel. (41) 36-56-141 KONIN - Herb-Ax Barbara Adamkiewicz, ul. Kanałowa 4 (63) 242-81-49 LUBLIN - Slawex, ul. Budowlana 28, (81) 445 07 20 - Aptekarz, ul. Wolska 11 A, tel. (81) 44-62-322 ŁĘCZYCA - Hurtap S.A., ul. Górnicza 2, (24) 721-25-13 ŁÓDŹ - Polska Grupa Farmaceutyczna S.A. , - Łódź, ul. Zbąszyńska 1, tel. (42) 613 33 00 MIKOŁÓW - Itero S.A., ul. Kościuszki 59, tel. (32) 322 07 37 POZNAŃ - Galenica Pharma S.A., ul. Chlebowa 26, tel. (61) 875 06 38 - PHOENIX Pharma Polska, ul. Nieszawska 1, tel. (61) 874 24 00 RZESZÓW - Cefarm Rzeszów, ul. Prof. Chmaja 6, tel. (17) 865-04-45 - Podkarpacka Hurtownia Aptekarska Sp. z o.o., ul. Boya-Żeleńskiego 2, tel. (17) 870 42 42 SZCZECIN - Cefarm Szczecin, ul. Ks. Ziemowita 10, tel. (91) 480 22 47 - Lawenda, ul. Duńska 74, tel. (91) 426-90-16 SWARZĘDZ - Galenica Pharma Sp. z o.o., ul. Rabowicka 15, tel. (061) 875 06 36 TORUŃ - Torfarm, S.A., ul. Szosa Lubicka 26/34, tel. (56) 669-40-00 WARSZAWA - CEFARM ul. Jana Kazimierza 16 - PROSPER S.A. , ul. Krakowiaków 65, tel. (22) 321-62-77 - INTRA, ul. Odrowąża 11, tel. (22) 511-44-04 - OPTIMA FORMA S.A., Janki, ul. Godebskiego 5, tel. (22) 715-01-00 ZIELONA GÓRA - Cefarm Zielona Góra S.A., Aleja Wojska Polskiego 37, tel. (68) 329-65-89 Uwaga: - część placówek posiada tylko wybrane produkty - część hurtowni działa na terenie całego kraju 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 62 www.literatura.aromaterapia.pl Aromaterapia w praktyce GDZIE KORZYSTAĆ Z USŁUG DYPLOMOWANYCH AROMATERAPEUTÓW? Podajemy adresy gabinetów, w których przyjmują dyplomowani aromaterapeuci. GABINET AROMATERAPII, Grażyna Kamieńska, Hotel Diament 78-132 Grzybowo k/Kołobrzegu, ul. Borkowska 6, tel. (094) 35 53 604, 609 515 551 *** COSMET, Studio estetyki ciała, masaże aromaterapeutyczne, Roman Kriger, 87-100 Toruń, ul. Świętopełka 2e, tel. (056) 623 00 55, www.cosmet.pl *** GABINET KOSMETYCZNY, Łucja Legun, Regina Bożek, 43-300 Bielsko-Biała, ul. 11 Listopada 60/62, p. I, tel. (033) 816 58 51 *** GABINET MASAŻU LECZNICZEGO, Jerzy Foss, 87-720 Ciechocinek, ul. Zielona 21, tel. (054) 283 54 13, 0602 329 053, www.jfoss.ciechocinek.pl *** GABINET KOSMETYKI, STYLIZACJI I RELAKSACJI , Alina Komborska, 54-027 Wrocław, ul. Wielkopolska 36 a, tel. (071) 349 42 11 *** KLINIKA ULMED, Tomasz Kruk, masaże, Warszawa – Jelonki, ul. Legendy 6d, tel. (022) 664 21 16, 664 57 48 *** Marek Zwierz, Gdynia, tel. (058) 624 72 55 *** MASAŻE RELAKSUJĄCE SAUNA, Centrum Odnowy, Hotel Bristol, Warszawa, ul. Krakowskie Przedmieście 42/44, tel. (022) 625 25 25 *** P.H.U. BIOS, Mirosław Poznański. Zabiegi na terenie Trójmiasta, Elbląga i Bydgoszczy. Wizyty domowe. Teł. 0501 754 144, 0602 277/234, teL/faks (058) 556 48 32 w godz. 8.00 - 10.00 *** PRYWATNY GABINET MASAŻU, Andrzej Niemczyk, 93-035 Łódź, ul. Piotra Skargi 8/10 lok. 35, tel. 0606 641 443, (042) 684 05 88 *** STUDIUM DOBREGO ZDROWIA „EUREKA", Gabinet Masażu, Piaseczno, ul. Puławska 32, pawilon, tel.(022)7502651 *** STUDIO ZDROWIA I URODY ZEN, Autoryzowany Gabinet Aromaterapii, Andrzej Hentszel, Warszawa-Ursynów, ul. Migdałowa 10, tel. (022) 648 57 48 *** DYPLOMOWANY AROMATERAPEUTA, MASAŻE, Andrzej Ćwirlej 35-051 Rzeszów, ul. Staszica 3/5, tel. (017) 85 20 713, 0603 559 967 *** 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 63 www.literatura.aromaterapia.pl DARING Sp. z o.o., Ośrodek Odnowy Biologicznej, Szkoła Masażu Leczniczego, Warszawa, ul. Zwierzyniecka 8, tel. (022) 841 20 72. *** GABINET KOSMETYCZNY" PIĘKNOŚĆ DNIA" ul. Wita Stwosza 6, 40-036 Katowice, tel. 607 985 541 www.pieknoscdnia.com.pl *** GALERIA MASAŻU ANNA NOCOŃ, ul. Wita Stwosza 6, 40-036 Katowice, tel. 695 88 88 95 www.galeriamasazu.pl *** GABINET REHABILITACJI, SZKOŁA AKTYWNEGO RODZENIA PMDK w Otwocku , ul. Poniatowskiego 10, 22 499 33 39, www.mxplus.pl *** ******************************************************************** Jeśli jesteś dyplomowanym aromaterapeutą PTA i prowadzisz gabinet, podaj nam jego adres i telefon. Udostępnimy bezpłatną reklamę. Fot. Archiwum 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 64 www.literatura.aromaterapia.pl Kalendarium W 2012 roku coroczna Międzynarodowa Konferencja IFEAT odbędzie się w Singapurze w terminie 04-08 października 2012 r. pod hasłem „Essential Asia”. Głównym tematem konferencji będą olejki eteryczne oraz przemysł substancji zapachowych i aromatycznych w regionie krajów azjatyckich. Informacje o konferencji [email protected] www.ifeat.org 9 Lincoln’s Inn Fields, London, WC2A 3BP Tel: +44 (0)20 7814 9666 Fax: +44 (0)20 7814 8383 KOMUNIKAT POLSKIEGO TOWARZYSTWA AROMATERAPEUTYCZNEGO COPERNICUS – The Scientific Journals Ranking System Index Copernicus to system oceny czasopism naukowych, który został przyjęty dla naukowych czasopism polskich przez Komitet Badań Naukowych (KBN). Index Copernicus klasyfikuje czasopisma naukowe i czasopisma poglądowo – edukacyjne. Kwartalnik Aromaterapia jest uznany za czasopismo punktowane od kilku lat i został pozytywnie sklasyfikowany w systemie IC również w roku 2010, m.in. za zakres merytoryczny, wartość wydawniczą, grafikę, stabilność wydawniczą i za patronat stowarzyszenia, Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego. Aromaterapia Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Aromaterapeutycznego Rej. pras. 4942 ISSN 2082-9205 Wydawca: Pollena-Aroma Sp. z o.o. 03-115 Warszawa, ul. Klasyków 10 tel. 22 5041740, fax 22 5041703 [email protected] REDAKTOR NACZELNA: dr inż. Iwona Konopacka-Brud Sekretarz Redakcji: mgr Teresa Tańczyk Adres Redakcji: 03-115 Warszawa, ul. Klasyków 10 tel. 22 5041789, fax 22 5041703 www.literatura.aromaterapia.pl [email protected] Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń i nie zwraca materiałów nie zamówionych. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adjustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. Przedruk tekstów za zgodą redakcji. 2 (68) t. 18, Wiosna’2012 Aromaterapia 65 www.literatura.aromaterapia.pl KURSY I SZKOLENIA WE FRANCJI Według informacji utworzonego w roku 2002 Narodowego Stowarzyszenia Producentów Substancji Zapachowych PRODAROM w Grasse organizowane są kursy i szkolenia z zakresu: - Olejków Eterycznych i Aromaterapii - Naturalnych Kompozycji Zapachowych - Perfumerii - Receptury Kosmetyków Szkolenia odbywają się w Instytucie Perfumerii w Grasse – miasteczku leżącym w Prowansji około 20 km od kurortu Cannes. Grasse, niegdyś centrum francuskiego przemysłu perfumeryjnego dziś jest centrum muzeów perfumerii i szkoleń w tym zakresie. Dalsze informacje www.prodarom.fr, [email protected], tel. 33 492 42 34 90 2 (68) t. 18, Wiosna ’2012 Aromaterapia 66 www.literatura.aromaterapia.pl 2 (68) t. 18, Wiosna ’2012 Aromaterapia 67 www.literatura.aromaterapia.pl