2013 z perspektywą na lata 2014 - 2017
Transkrypt
2013 z perspektywą na lata 2014 - 2017
Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna ul. Poselska 34, 63-000 Środa Wlkp. tel. +48 61 6431720, fax +48 61 6229121 NIP 786-16-50-016, REGON 300525532 [email protected] , www.codex.pl AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY PIASECZNO NA LATA 2010 – 2013 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 - 2017 Zakres imię i nazwisko OPRACOWANIE mgr inż. Daria Kasperkowiak 21.10.2010 KIEROWNIK DZIAŁU mgr Marta Karaś 21.10.2010 Data / podpis Egz. nr Nr ewid. Piaseczno 2010 /2010 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 SPIS TREŚCI 1.WPROWADZENIE .............................................................................................................................. 5 1.1. Aktualne przepisy prawne ............................................................................................................ 5 1.1.1.Programy powiązane ............................................................................................................. 6 1.2.Koncepcja Programu Ochrony Środowiska .................................................................................. 6 1.3.Cele i zadania określone w Polityce Ekologicznej Państwa .......................................................... 6 1.4.Cele i zadania określone w Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego ....... 7 1.5. Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego ...................................................... 12 1.6. Metodologia ............................................................................................................................... 13 2. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY ........................................................................................ 14 2.1. Położenie administracyjne i geograficzne .................................................................................. 14 2.2. Użytkowanie gruntów ................................................................................................................. 15 2.3. Demografia ................................................................................................................................ 17 2.4. Gospodarka ............................................................................................................................... 18 2.5. Turystyka ................................................................................................................................... 22 3. ANALIZA I OCENA STANU AKTUALNEGO GMINY ....................................................................... 28 3.1. Cele i zadania o charakterze systemowym ................................................................................ 29 3.1.1. Przyszłościowy rozwój gminy w kontekście ochrony środowiska ........................................ 29 3.2. Zasoby wodne i gospodarka wodno – ściekowa ........................................................................ 30 3.2.1. Wody podziemne ................................................................................................................ 30 3.2.2. Wody powierzchniowe......................................................................................................... 33 3.2.3. Urządzenia sieciowe ........................................................................................................... 37 3.2.4. Cel ....................................................................................................................................... 48 3.2.5. Kierunki działań ................................................................................................................... 48 3.2.6. Harmonogram działań ......................................................................................................... 50 3.3. Powierzchnia ziemi i gleba......................................................................................................... 51 3.3.1. Analiza stanu istniejącego ................................................................................................... 53 3.3.2. Cel ....................................................................................................................................... 62 3.3.3. Kierunki działań ................................................................................................................... 62 3.3.4. Harmonogram działań ......................................................................................................... 63 3.4. Powietrze ................................................................................................................................... 65 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 2 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.4.1. Analiza stanu istniejącego ................................................................................................... 65 3.4.2. Ocena jakości powietrza w gminie ...................................................................................... 68 3.4.3. Cel ....................................................................................................................................... 72 3.4.4. Kierunki działa ..................................................................................................................... 72 3.4.5. Harmonogram działań ......................................................................................................... 73 3.5. Zasoby przyrody, formy ochrony przyrody ................................................................................. 74 3.5.1. Analiza stanu aktualnego .................................................................................................... 74 3.5.2. Cel ....................................................................................................................................... 88 3.5.3. Kierunki działań ................................................................................................................... 88 3.5.4. Harmonogram działań ......................................................................................................... 91 3.6. Hałas ......................................................................................................................................... 93 3.6.1. Analiza stanu aktualnego .................................................................................................... 93 3.6.2. Cel ..................................................................................................................................... 101 3.6.3. Kierunki działań ................................................................................................................. 101 3.6.4. Harmonogram działań ....................................................................................................... 102 3.7. Promieniowanie elektromagnetyczne ...................................................................................... 103 3.7.1. Analiza stanu istniejącego ................................................................................................. 103 3.7.2. Cel ..................................................................................................................................... 106 3.7.3. Kierunki działań ................................................................................................................. 106 3.7.4. Harmonogram działań ....................................................................................................... 107 3.8. Poważne awarie ...................................................................................................................... 108 3.8.1. Analiza stanu istniejącego ................................................................................................. 108 3.8.2. Cel ..................................................................................................................................... 109 3.8.3. Kierunki działań ................................................................................................................. 109 3.8.4. Harmonogram działań ....................................................................................................... 109 3.9. Energia odnawialna ................................................................................................................. 110 3.9.1. Analiza stanu istniejącego ................................................................................................. 110 3.9.2. Cel ..................................................................................................................................... 114 3.9.3. Kierunki działań ................................................................................................................. 114 3.9.4. Harmonogram działań ....................................................................................................... 115 4. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ......................................................................................................... 116 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 4.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ............................................................. 116 4.1.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). .................. 116 4.1.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW). .............. 117 4.2. Ekofundusz .............................................................................................................................. 117 4.3.Banki ......................................................................................................................................... 117 4.4. Własne środki samorządu terytorialnego. ................................................................................ 119 4.5. Fundusze Unii Europejskiej ..................................................................................................... 119 4.5.1. Fundusz Spójności ............................................................................................................ 119 4.5.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko .............................................................. 119 4.5.3. Fundusz LIFE+ .................................................................................................................. 121 4.5.4. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich............................................................................. 121 5. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM ................................................................................................. 123 5.1. Wprowadzenie ......................................................................................................................... 123 5.2. Instrumenty polityki ochrony środowiska ................................................................................. 123 5.2.1. Instrumenty prawne ........................................................................................................... 123 5.2.2. Instrumenty finansowe ...................................................................................................... 126 5.3. Upowszechnianie informacji o środowisku .............................................................................. 127 6.MONITORING REALIZACJI PROGRAMU ...................................................................................... 128 7. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO PROGRAMU .................................................................... 130 8. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ............................................................. 131 9. SPIS TABEL, RYSUNKÓW, ZAŁĄCZNIKÓW, SKRÓTY I DEFINICJE .......................................... 133 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 1.WPROWADZENIE Aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 - 2017” została sporządzona w celu określenia aktualnych warunków niezbędnych do realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska. Opracowanie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno podyktowane jest wprowadzeniem licznych zmian oraz nowych ustaleń zarówno ze strony prawodawstwa Unii Europejskiej jak i prawa polskiego, w tym także powstanie nowych wytycznych zawartych w rządowych programach. Ustawa Prawo ochrony środowiska stawia wymagania zarówno w odniesieniu do polityki ekologicznej państwa, jak i programów ochrony środowiska przygotowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Koncepcja aktualizowanego "Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno" przewiduje sformułowanie: • celów ekologicznych, • priorytetów ekologicznych, • poziomów celów długoterminowych, • rodzaju i harmonogramu działań proekologicznych, • środków niezbędnych do osiągnięcia celów, w tym mechanizmów prawno – ekonomicznych i środków finansowych. Kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju musi być realizowane w powiązaniu z dynamiką procesów zachodzących w środowisku i w związku z okolicznościami wpływającymi na te procesy. Wobec tego, dokumenty stworzone dla Gminy stanowią główne źródło informacji będących podstawą prognozowania zmian. Na tle głównych dziedzin rozwoju i związanych z nimi kierunków presji na środowisko oraz na podstawie diagnozy i prognozy stanu środowiska, a także uwarunkowań aktualizowanego programu ochrony środowiska następuje sformułowanie celów ekologicznych i strategii realizacji tych celów. 1.1. Aktualne przepisy prawne Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 r., nr 25 poz. 150 ze zm.) organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program ochrony środowiska. Program uchwala rada gminy (art. 18 ust. 1). Programy te sporządzane, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, powinny określać cele i priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe (art. 14). Aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 - 2017” została sporządzona w celu określenia aktualnych warunków, wymagań oraz zadań niezbędnych do realizacji z zakresu ochrony środowiska. Aktualizacja Programu opiera się w głównej mierze na założeniach zawartych w dokumentach wyższego rzędu takich, jak: Polityka ekologiczna Państwa, Program Ochrony Środowiska Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Województwa Mazowieckiego, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami Powiatu Piaseczyńskiego. 1.1.1.Programy powiązane Aktualizując Program Ochrony Środowiska uwzględniono założenia innych programów i ` planów strategicznych, które wytyczają zadania z zakresu ochrony środowiska. Priorytetowe zadania do realizacji przez samorządy terytorialne podzielono na: zadania obligatoryjne do wykonania, zadania zalecane do wykonania, zadania postulowane do wykonania (których wykonanie uzależnione jest od możliwości finansowych, organizacyjnych lub merytorycznych). Programy powiązane z programem ochrony środowiska dla Gminy Piaseczno to: • „Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”, uchwalona 22 maja 2009 przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 34 poz. 501), • Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) wraz z Aktualizacją załączników 1, 2, 3 i 4 do KPOŚK, stanowiących wykazy niezbędnych przedsięwzięć w zakresie wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków do końca 2005 r., 2010 r., 2013 r. i 2015 r., • Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007 – 2011 z perspektywą do 2014 r., • Programu Ochrony Środowiska Powiatu Piaseczyńskiego[2008 r.], • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Piaseczno, • Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami gminy Piaseczno [2004 r.]. 1.2.Koncepcja Programu Ochrony Środowiska Aktualizacja gminnego programu ochrony środowiska została sporządzona w celu określenia aktualnych warunków, wymagań oraz zadań niezbędnych do realizacji z zakresu ochrony środowiska. Zgodnie z art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. z 2008 r. Dz .U. nr 25, poz. 150 ze zm.) organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program ochrony środowiska, uchwalany przez radę gminy (art. 18 ust. 1). Program ten sporządzany, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, określa cele oraz priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe (art. 14). 1.3.Cele i zadania określone w Polityce Ekologicznej Państwa W chwili opracowywania aktualizacji „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2012 z perspektywą na lata 2013 - 2017” obowiązującym dokumentem nadrzędnym jest „Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016”. Została ona przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą z dnia 22 maja 2009 r. (M. P. nr 34 poz. 501). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Obecny dokument stanowi aktualizację i uszczegółowienie „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006”. Ma ona na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska. Hasłem przewodnim jest zrównoważony rozwój, czyli równoważenie rozwoju kraju przy uwzględnieniu celów ochrony środowiska w takiej samej mierze jak celów gospodarczych i społecznych. Zwraca się uwagę w pierwszej kolejności na zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki a także stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania (zapobieganie), a dopiero w następnej kolejności na działania typowo ochronne (przeciwdziałanie). Priorytety tej Polityki sformułowane zostały w 3 działach: Kierunki działań systemowych: • uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, • aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska, • zarządzanie środowiskowe, • udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, • rozwój badań i postęp techniczny, • odpowiedzialność za szkody w środowisku, • aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym, Ochrona zasobów naturalnych: • ochrona przyrody, • ochrona i zrównoważony rozwój lasów, • racjonalne gospodarowanie zasobami wody, • ochrona powierzchni ziemi, • gospodarowanie zasobami geologicznymi, • Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: • środowisko a zdrowie, • jakość powietrza, • ochrona wód, • gospodarka odpadami, • oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, • substancje chemiczne w środowisku. 1.4.Cele i zadania określone w Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego Niniejszy Program kontynuuje politykę ekologiczną województwa przyjętą w Programie Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego 2003-2011 szczególnie w zakresie polityki długoterminowej (uzyskanie poprawy stanu środowiska jest procesem długotrwałym). Mając na uwadze opisane powyżej przesłanki przyjęto, że celem nadrzędnym polityki ekologicznej województwa mazowieckiego jest: Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 „OCHRONA WALORÓW PRZYRODNICZYCH I POPRAWA STANDARDÓW ŚRODOWISKA” Zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska Cel długoterminowy: Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości wód Cel strategiczny do 2014 r.: Osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych poprzez dążenie do poprawy jakości wód i ochrony zasobów. Cel długoterminowy: Kontynuacja działań związanych z ochroną powierzchni ziemi Cel strategiczny do 2014 r.: Ochrona gleb przed degradacją, rekultywacja terenów zdegradowanych i poprzemysłowych, ochrona zasobów naturalnych. Cel długoterminowy: Racjonalna gospodarka odpadami Cel strategiczny do 2014 r.: Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz prowadzenie nowoczesnego (zgodnego ze standardami unijnymi) systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Cel długoterminowy: Kontynuacja działań związanych z poprawą jakości powietrza atmosferycznego Cel strategiczny do 2014 r.: Osiągnięcie standardów jakości powietrza atmosferycznego. Cel długoterminowy: Kontynuacja działań związanych z ochroną przed hałasem Cel strategiczny do 2014 r.: Ograniczenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców regionu. Cel długoterminowy: Kontynuacja działań związanych z ochroną przed promieniowaniem elektromagnetycznym Cel strategiczny do 2014 r.: Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii oraz rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej Cel długoterminowy: Racjonalne gospodarowanie wodą Cel strategiczny do 2014 r.: Zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych i podziemnych. Cel długoterminowy: Zrównoważone wykorzystanie energii Cel strategiczny do 2014 r.: Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Cel długoterminowy: Zrównoważone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne) Cel strategiczny do 2014 r.: Zmniejszenie presji działalności rolniczej na środowisko naturalne. Cel długoterminowy: Prowadzenie proekologicznej polityki w dziedzinie transportu Cel strategiczny do 2014 r.: Zmniejszenie presji środków transportu na środowisko naturalne. Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych Cel długoterminowy: Ochrona dziedzictwa przyrody, w szczególności bioróżnorodności Cel strategiczny do 2014 r.: Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych. Zwiększenie lesistości i ochrona lasów Cel długoterminowy: Ochrona i powiększenie powierzchni lasów Cel strategiczny do 2014 r.: Ochrona ekosystemów leśnych. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego Cel długoterminowy: Ochrona przed powodzią i suszą Cel strategiczny do 2014 r.: Ograniczenie skutków występowania powodzi i suszy. Cel długoterminowy: Ochrona przed osuwiskami Cel strategiczny do 2014 r.: Minimalizacja skutków występowania niekorzystnych zjawisk geodynamicznych. Cel długoterminowy: Ochrona przeciwpożarowa Cel strategiczny do 2014 r.: Doskonalenie systemu przeciwdziałania zagrożeniom pożarowym i likwidacji pożarów. Cel długoterminowy: Przeciwdziałanie awariom przemysłowym Cel strategiczny do 2014 r.: Ograniczenie ryzyka wystąpienia awarii przemysłowych i minimalizacja ich skutków. Cel długoterminowy: Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych Cel strategiczny do 2014 r.: Poprawa organizacji transportu substancji niebezpiecznych. Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej Cel długoterminowy: Ustawiczne kształcenie społeczeństwa w zakresie edukacji ekologicznej Cel strategiczny do 2014 r.: Poprawa stanu świadomości ekologicznej mieszkańców i administracji. Cel długoterminowy: Systematyczna poprawa zarządzania ochroną środowiska Cel strategiczny do 2014 r.: Wzmocnienie struktur zarządzania środowiskiem. Cel długoterminowy: Wzmocnienie roli aspektów ekologicznych w politykach sektorowych Cel strategiczny do 2014 r.: Aktywizacja działań na rzecz zrównoważonego wykorzystania zasobów środowiska w różnych sektorach gospodarki. Cel długoterminowy: Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska Cel strategiczny do 2014 r.: Zwiększanie aktywności podmiotów gospodarczych na rzecz ochrony środowiska. Przedstawiono również cele szczegółowe krótkoterminowe i działania na lata 2007-2010, których realizację uznano za szczególnie ważną dla środowiska naturalnego województwa mazowieckiego. Przedstawiono także harmonogramy wyspecyfikowanych działań i szacunkowe koszty. Zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska Poprawa jakość wód Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Ograniczenie odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód. Ochrona powierzchni ziemi Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Ochrona gleb użytkowanych rolniczo. Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Rekultywacja terenów zdegradowanych. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Gospodarka odpadami Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Aktualizacja Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Zmniejszenie przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń. Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Ograniczenie emisji niskiej. Hałas Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców w miejscach poważnego naruszenia standardów. Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian. Promieniowanie niejonizujące Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. Zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii oraz rozwój proekologicznych form działalności w gospodarce Racjonalne gospodarowanie wodą Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r. Efektywne zarządzanie zasobami wodnymi. Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych. Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Zmniejszenie narastającego deficytu wód podziemnych i powierzchniowych. Wykorzystanie energii Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Zmniejszenie energochłonności gospodarki. Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Ekologia w rolnictwie Cel szczegółowy krótkoterminowy do 2010 r.: Zmniejszenie presji rolnictwa na środowisko naturalne. Proekologiczne inwestycje w dziedzinie transportu Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Zmniejszenie presji środków transportu na środowisko naturalne. Eksploatacja zasobów kopalin Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Racjonalizacja gospodarowania kopalinami. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Ochrona, rozwój i uporządkowanie systemu obszarów chronionych. Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Kształtowanie polityki zagospodarowania przestrzennego respektującej wartości przyrodnicze i krajobrazowe. Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Zwiększenie lesistości i ochrona lasów Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Ochrona ekosystemów leśnych. Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Poprawa lesistości. Poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego Ochrona przed powodzią i suszą Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Właściwe zagospodarowanie terenów zagrożonych powodzią oraz suszą hydrologiczną. Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Zwiększanie retencyjności oraz poprawa stanu przeciwpowodziowych i urządzeń technicznych. Ochrona przed osuwiskami Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Ograniczanie skutków procesów geodynamicznych. Ochrona przeciwpożarowa Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Poprawa stanu ochrony przeciwpożarowej. Przeciwdziałanie awariom przemysłowym Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Zmniejszenie zagrożenia w przypadku wystąpienia awarii. Transport substancji niebezpiecznych Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych. Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej Edukacja ekologiczna Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa. Zarządzanie środowiskowe Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Wzmocnienie instytucjonalne. Aspekty ekologiczne w politykach sektorowych Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Upowszechnianie ekologicznych zasad w gospodarce. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Cel krótkoterminowy do 2010 r.: Zwiększanie aktywności podmiotów gospodarczych na rzecz ochrony środowiska. 1.5. Program ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego Rada Powiatu przyjęła powiatowy program ochrony środowiska wraz z powiatowym planem gospodarki odpadami na XXVIII sesji w dniu 23 czerwca 2005 r. Dokument został przygotowany na zlecenie Zarządu Powiatu Piaseczyńskiego. Program został sporządzony w oparciu o nadrzędne programy powiązane w zakresie ochrony środowiska (powiatowy, wojewódzki oraz politykę ekologiczną państwa). Zostały także wykorzystane dane z publikacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie oraz Centralnej Bazy Danych Geologicznych Państwowego Instytutu Geologicznego. Dodatkowe źródło informacji stanowiły dane i ustalenia uzyskane Urzędzie Miejskim – Piaseczno oraz dane statystyczne opracowywane przez Główny Urząd Statystyczny. Nadrzędny cel Programu ochrony środowiska dla powiatu piaseczyńskiego sformułowano następująco: Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju powiatu piaseczyńskiego i zwiększenie jego atrakcyjności poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, ładu przestrzennego i infrastruktury technicznej wyznaczono następujące cele i zadania priorytetowe dla powiatu piaseczyńskiego z zakresu ochrony środowiska: Priorytet 1 Poprawa jakości wód powierzchniowych i zapewnienie mieszkańcom dobrej jakości wody pitnej Cel długoterminowy do roku 2015: Dążenie do poprawy jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania Priorytet 2 Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, szczególnie na terenach miejskich i intensywnej zabudowy Cel długoterminowy do roku 2015: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego na terenie powiatu piaseczyńskiego i spełnienie norm obowiązujących w tym zakresie poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń Priorytet 3 Ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego Cel długoterminowy do roku 2015: Ograniczanie uciążliwości akustycznych na obszarze powiatu Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Priorytet 4 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej ochrony środowiska, zwłaszcza w zakresie gospodarki wodno – ściekowej Cel długoterminowy do roku 2015: Ochrona środowiska i mieszkańców powiatu piaseczyńskiego przed negatywnym oddziaływaniem promieniowania elektromagnetycznego Priorytet 5 Utworzenie spójnego systemu przyrodniczego powiatu Cel długoterminowy do roku 2015 Zapobieganie poważnym awariom i zagrożeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia Priorytet 6 Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa powiatu poprzez zintegrowany system edukacji ekologicznej Cel długoterminowy do roku 2015: Utrzymanie i rozwój walorów przyrodniczych powiatu Priorytet 7 Ochrona przed poważnymi awariami i zagrożeniami naturalnymi Cel długoterminowy do roku 2015: Ochrona zasobów złóż nieeksploatowanych, zahamowanie nielegalnego wydobycia kopalin oraz rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 1.6. Metodologia Aktualizacja gminnego programu ochrony środowiska została sporządzona w celu określenia aktualnych warunków, wymagań oraz zadań niezbędnych do realizacji z zakresu ochrony środowiska. Zgodnie z art. 17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. z 2008 r. Dz .U. nr 25, poz. 150 ze zm.) organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ekologicznej państwa sporządza gminny program ochrony środowiska, uchwalany przez radę gminy (art. 18 ust. 1). Program ten sporządzany, podobnie jak polityka ekologiczna państwa co 4 lata, określa cele oraz priorytety ekologiczne, poziomy celów długoterminowych, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe (art. 14). Program został sporządzony w oparciu o nadrzędne programy powiązane w zakresie ochrony środowiska (powiatowy, wojewódzki oraz politykę ekologiczną państwa). Zostały także wykorzystane dane z publikacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie oraz Centralnej Bazy Danych Geologicznych Państwowego Instytutu Geologicznego. Dodatkowe źródło informacji stanowiły dane i ustalenia uzyskane Urzędzie Gminy w Piasecznie oraz dane statystyczne opracowywane przez Główny Urząd Statystyczny. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 2. CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY 2.1. Położenie administracyjne i geograficzne Gmina Piaseczno położona jest w centralnej części województwa mazowieckiego. Graniczy z gminami: od wschodu - Konstancin-Jeziorna, od południa - Góra Kalwaria, Prażmów i Tarczyn, od zachodu - Lesznowola i od północy na niewielkim odcinku z Warszawą. Siedziba władz gminy usytuowana jest w części Śródmiejskiej miasta Piaseczno, przy północnej granicy gminy, w odległości 23 km od centrum Warszawy. Zespół Piaseczyński stanowi obecnie przedłużenie południowego pasma zurbanizowanego Warszawy, tworząc z nim ciągły układ zabudowy i jest największym zespołem miejskim w południowym obszarze zurbanizowanym Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Miasto Piaseczno położone jest w północnej części gminy Piaseczno w odległości 3 km od południowych granic m.st. Warszawy. W północno-zachodniej części graniczy z gminą Lesznowola, poza tym sąsiaduje z terenami wiejskimi gminy Piaseczno. Rysunek 1. Mapa Gminy Piaseczno Przez obszar gminy i miasto przebiega linia kolejowa Warszawa-Radom ze stacjami w Piasecznie i w Zalesiu Górnym. Kolej pełni drugorzędną rolę w transporcie publicznym. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Podstawowym środkiem komunikacji publicznej na terenie miasta i gminy Piaseczno jest komunikacja autobusowa. Przez teren gminy przebiegają następujące drogi krajowe i wojewódzki o kluczowym znaczeniu dla powiązania gminy z regionem: • Nr 79 Warszawa – Piaseczno - Góra Kalwaria – Warka – Kozienice , • Nr 721 Nadarzyn – Piaseczno – rz. Wisła, • Nr 722 Piaseczno – Prażmów – Grójec. Drogi te krzyżują się w granicach administracyjnych miasta. Wraz z drogami powiatowymi stanowiącymi wyloty w stronę Chylic i Skolimowa oraz w kierunku Bobrowca tworzą podstawowy układ uliczny w mieście. Zgodnie z podziałem fizyczno – geograficznym (według Kondrackiego) gmina Piaseczno położona jest w granicach Równiny Warszawskiej. W tabeli nr 1 przedstawiono podział gminy na jednostki geograficzne. Tabela 1 Podział gminy Piaseczno na jednostki geograficzne Podział fizyczno – geograficzny Nazwa wydzielenia Pohercyńska Europa Środkowa Megaregion Prowincja Niż Środkowoeuropejski Podprowincji Niziny Środkowopolskie Makroregion Nizina Środkowomazowiecka Mezoregion Równina Warszawska 2.2. Użytkowanie gruntów W ogólnej powierzchni gminy wynoszącej 12 814 ha, łącznie użytki rolne (grunty orne, sady, łąki, pastwiska, grunty rolne zabudowane, grunty pod stawami i rowami) zajmują 7157 ha, czyli ok. 55,85 % powierzchni całkowitej gminy. Lasy i grunty leśne położone na obszarze 3649 ha dają lesistość na poziomie 28,48 %. Grunty pod wodami (płynącymi – ciekami stojącymi – stawy i jeziora) zajmują powierzchnię 41 ha – co stanowi 0,32 % powierzchni ogólnej gminy. Tabela 2. Użytki gruntów mieszczących się w granicach Gminy Piaseczno Lp. 1. Kategoria użytku Użytki rolne Powierzchnia w ha Powierzchnia [%] - grunty orne 5050 39,41 - sady 722 5,63 - łąki trwałe 658 5,13 - pastwiska trwałe 332 2,59 - grunty rolne zabudowane 174 1,36 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Lp. Kategoria użytku Powierzchnia w ha Powierzchnia [%] - grunty pod stawami 148 1,15 - grunty pod rowami 73 0,56 2. Lasy 3649 28,48 3. Grunty zadrzewione i zakrzewione 146 1,014 4. Tereny mieszkalne 947 7,39 5. Tereny przemysłowe 130 1,01 6. Inne tereny zabudowane 56 0,44 7. Zurbanizowane tereny niezabudowane 14 0,11 8. Tereny rekreacyjne i wypoczynkowe 15 0,11 - drogi 485 3,78 - tereny kolejowe 69 0,54 - inne 0 0 0 0 39 0,304 2 0,017 9. 10. Tereny komunikacyjne Użytki kopalne - powierzchnie pod wodami płynącymi 11. Grunty pod wodami - powierzchnie pod wodami stojącymi 12. Użytki ekologiczne 0 0 13. Nieużytki 92 0,72 14. Tereny różne 13 0,101 12814 100 RAZEM Źródło: Zestawienie zbiorcze gruntów; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Piaseczno Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 2.3. Demografia Na terenie gminy znajdują się następujące sołectwa: Antoninów - Kuleszówka Józefosław Bąkówka Julianów Bogatki Kamionka Baszkówka Łbiska Bobrowiec Mieszkowo Chojnów Orzeszyn Pilawa Chyliczki Robercin Chylice Runów Gołków Siedliska Grochowa - Pęchery Szczaki Głosków Letnisko Wola Gołkowska Głosków –wieś Wólka Kozodawska Henryków Urocze Wólka Pracka Jastrzębie Zalesie Górne Jazgarzew Złotokłos Jesówka Żabieniec W poniższej tabeli przedstawiono liczbę mieszkańców Gminy Piaseczno w latach 2004-2009. Widać, że na przestrzeni tych kilku lat występuje znaczny wzrost liczby mieszkańców W 2009 gminę zamieszkiwało 36 720 kobiet i 33 247 mężczyzn. Tabela 3. Liczba mieszkańców Gminy Piaseczno Lata 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Liczba mieszkańców 59 435 61 525 63 828 66 230 68 137 69 967 Źródło: GUS, za 2009 rok dane Urzędu Gminy Piaseczno. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Liczba mieszkańców 72 000 70 000 68 000 66 000 64 000 62 000 60 000 58 000 56 000 54 000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 2. Liczba mieszkańców gminy na przestrzeni lat Tabela 4. Ludność Gminy Piaseczno według płci i lokalizacji Jednostka Razem Kobiety Mężczyźni Gmina 69 967 36 720 33 247 Miasto 41 213 21 700 19 513 obszar wiejski 28 754 15 020 13 734 2.4. Gospodarka Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej PKD 2009 Liczba Lp. Rodzaj usługi 1 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo 91 2 Górnictwo i wydobywanie 3 3 Przetwórstwo przemysłowe 4 5 6 podmiotów 820 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacja Budownictwo 8 37 1 009 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Liczba Rodzaj usługi Lp. podmiotów Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, 7 włączając motocykle 2747 8 Transport i gospodarka magazynowa 505 9 Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 237 10 Informacja i komunikacja 495 11 Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 372 12 Działalność związana z obsługą rynku nieruchomościami 440 13 Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 1438 14 Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 321 Administracja 15 publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 19 16 Edukacja 350 17 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 458 18 Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacja 164 19 Pozostała działalność usługowa 537 Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, gospodarstwa 20 domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Organizacje i zespoły eksterytorialne 21 0 0 Na terenie Piaseczna znajduje się wiele zakładów produkcyjnych różnych branż: • Kosmetycznej – Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris w Piasecznie, Vipera Cosmetic Ryszard Wrzesiński w Piasecznie, • Budowlanej: Reyners Alural w Piasecznie, Przedsiębiorstwo Produkcji Mas Betonowych Bosta – Beton w Piasecznie, „Kontima” Sp. z o. o. w Piasecznie, PRODBET Sp. z o. o. w Piasecznie, • Elektronicznej: Lamina Semiconductors International Sp. z o. o. w Piasecznie, Zakłady Elektronowe „Lamina” w Piasecznie, Thomson Display Polska Sp z o.o. w Piasecznie; • Chemicznej: Deltaplast Poland Sp. z o. o. w Piasecznie, Bisk S.A. w Piasecznie, Poligraficznej: Jakon Studio Promocji Papieru w Piasecznie, • Samochodowej i transportowej: Zakład produkcji artykułów motoryzacyjnych „Oscar” w Piasecznie, Lakiernia samochodowa w Żabieńcu, Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Piasecznie. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Ponadto, na terenie miasta i gminy znajduje się szereg mniejszych podmiotów zajmujących się działalnością produkcyjną. Rolnictwo Na terenie miasta i gminy Piaseczno dominują funkcje gospodarcze pozarolnicze, rolnictwo pełni funkcję uzupełniającą. Gmina Piaseczno wchodzi w skład rolniczego Regionu Piaseczyńsko – Nadarzyńskiego. Użytkowana rolniczo jest przede wszystkim zachodnia część gminy, w pasie od Bobrowca po Złotokłos. Na dominującym obszarze gminy występują rolnicze kompleksy żytnie bardzo dobre i dobre, wytworzone na piaskach gliniastych lekkich i glinach lekkich. Miejscami występuje także kompleks żytni słaby, wytworzony na piaskach słabogliniastych i luźnych. Wzdłuż Jeziorki i jej dopływów występują trwałe użytki zielone, zaliczane przeważnie do klasy średniej lub słabej. W mieście i gminie Piaseczno użytki rolne stanowią łącznie 7157 ha, z czego użytkowanych rolniczo w gospodarstwach rolnych indywidualnych i pozostałych pozostaje 3864,26 ha. W użytkowaniu gruntów w gospodarstwach rolnych dominują grunty orne – 2737 ha, przy znacznej powierzchni ugorowanej i odłogowanej – 450 ha (16,44% ogólnej powierzchni gruntów ornych w gospodarstwach rolnych). Sady obejmują powierzchnię 722 ha, trwałe użytki zielone – 990 ha. Na terenie gminy dominuje produkcja zbożowa i roślin okopowych. Zasiewy zboża stanowią 62,5 % upraw, natomiast ziemniaków 18,6 %. W strukturze plantacji drzew owocowych dominuje zdecydowanie jabłoń. Hodowla zwierząt gospodarskich w gminie jest marginalna. Na terenie gminy hoduje się 553 sztuk bydła (w tym około 58 % krów), 577 sztuk trzody chlewnej oraz 3 274 sztuki drobiu, co stanowi odpowiednio 14 %, 6 % oraz 0,4 % hodowli na terenie powiatu piaseczyńskiego. Rolnicy na tym obszarze nie hodują owiec. Średnia obsada zwierząt gospodarskich przypadająca na 100 ha powierzchni użytków rolnych wynosi 21. Tabela 6. Powierzchnia zasiewów Wyszczególnienie Powierzchnia upraw Powierzchnia zasiana i zasadzona 2287 Grunty ugorowane 450 Ozima 50 Jara 160 Grunty orne ogółem Pszenica 200 Żyto Ozimy - Jary - Jęczmień 280 owies Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Wyszczególnienie Powierzchnia upraw Ozime 5 Jare 5 Ozime - Pszenżyto Mieszanki zbożowe 180 Jare - Kukurydza na ziarno Mieszanki zbożowostrączkowe na ziarno Ozime - Jare - Strączkowe jadalne-groch - Strączkowe pastewne na ziarno - Ziemniaki 600 Buraki pastewne 10 Ozimy - Jary - Rzepak i Rzepik - Oleiste: mak, gorczyca i inne (na zbiór ziarna) Warzywa gruntowe (bez nasiennych i wysadków) 360 Truskawki gruntowe 20 Kwiaty i rośliny ozdobne w gruncie 31 Warzywa pod osłonami 1 Kwiaty i rośliny ozdobne pod osłonami 3 Kukurydza na zielonkę 20 Strączkowe pastewne na zielonkę - Motylkowe pastewne na zielone ( seradela i in.) 2 Trawy polowe na zielonkę - Inne pastewne na gruntach z pastwiskami polowymi) ornych na zielonkę (łącznie - Uprawy na przyoranie - Ogrody przydomowe 270 Szkółki drzew i krzewów ozdobnych 30 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Wyszczególnienie Powierzchnia upraw Inne uprawy trwałe 60 Drzewa i krzewy owocowe poza plantacjami 60 Źródło: Urząd Gminy i Miasta, dane do GUS za 2009 r. 2.5. Turystyka Na terenie gminy Piaseczno znajduje się wiele atrakcji turystycznych w tym liczne zabytki. Istnieje wiele miejsc o dużych walorach krajobrazowych oraz przyrodniczych. Piaseczyńsko – Grójecka Kolej Wąskotorowa Rysunek 3. Piaseczyńsko – Grójecka Kolej Wąskotorowa Kolej jeździ na trasie: Piaseczno - Tarczyn - Piaseczno. Kursuje regularnie w każdą niedzielę. Wycieczki odjeżdżają ze stacji przy ul. Sienkiewicza w Piasecznie o godz. 11.00, a powracają na godz. 16.00. Trasa prowadzi przez malownicze okolice, po równinnym terenie z rozległymi sadami owocowymi, kompleksami stawów, dolinami rzek. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Modele RC Tor dla modeli zdalnie sterowanych przy ul. Puławskiej 31 A udostępniany jest przez Europejskie Stowarzyszenie Sportów RcMonster. Samochody RC (ang.: radio controlled) to modele sterowane radiem, które precyzyjnie reagują na komendy za pomocą nadajnika. Linowy Park Przygody Linowy Park Przygody - "Małpi Gaj" znajduje się na terenie uroczyska Zimne Doły koło Zalesia Górnego. Miejsce dla wszystkich, chcących sprawdzić swoje umiejętności i zmierzyć sie ze strachem czekają tam przeprawy linowe pomiędzy najwyższymi drzewami, kolejka tyrolska, wspinaczka i zjazdy po linach i inne atrakcje. Wszystko to pod okiem wytrawnych instruktorów i przy użyciu atestowanego sprzętu alpinistycznego. IMOLA IMOLA to hala emocji gokartowych. Oferuje 400 metrowy tor kartingowy z najdłuższą w Polsce prostą na krytej hali (65m), oraz elektroniczny pomiar czasu. Na miejscu także: Indoor Golf największy, wewnętrzny golf w Polsce, oraz organizacja gry w paintball w terenie leśnym Głaz narzutowy „Mazur” Wykopany w 1985 roku podczas prac budowlanych granitoid czerwony jest jednym z największych gazów narzutowych na Mazowszu. Liczy on 17,5 metra obwodu i 2,5 metra wysokości. Po wykopaniu, ten wspaniały, ważący 100 ton pomnik przyrody przeniesiony został w eksponowane miejsce przy zbiegu ulic Granitowej i Energetycznej w Piasecznie Na terenie gminy można odwiedzić również hodowle strusi, która połączona jest z piknikiem oraz prelekcją na temat tych zwierząt Tereny rekreacyjne Z atrakcyjnych terenów rekreacyjnych położonych w lasach Chojnowskiego Parku Krajobrazowego wzdłuż dolin rzek Jeziorki oraz Czarnej korzystają nie tylko mieszkańcy gminy, ale także goście weekendowi z południowej części Warszawy. Wytyczone zostały dwie trasy spacerowe oraz ścieżka edukacyjna. Pętla „stare Piaseczno prowadzi przez zabytkowe miejsca, obok gotyckiego kościoła św. Anny, klasycystycznego budynku ratusza z I poł. XIX wieku, dworku "Poniatówka" i historycznych kamienic w centrum miasta. Mała pętla "Do Zalesia" to trasa z Piaseczna do Zalesia Dolnego i z powrotem, prowadząca malowniczymi, pełnymi zieleni uliczkami, mijająca kościół NMP Wspomożenia Wiernych w Zalesiu Dolnym i Zespół Szkół nr. 2 im. Emilii Plater. Obydwa szlaki są oznakowane i opisane tablicami informacyjnymi. Ścieżkę edukacyjną w Zalesiu Dolnym utworzono w 2007 r. na zlecenie gminy Piaseczno. Wzdłuż trasy ulokowano siedem tablic informacyjnych, a także nowe ławki oraz kosze na śmieci. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Ścieżka powstała na terenie przyległym do "Górek Szymona" oraz w rejonie Al. Kasztanów w Zalesiu Dolnym, zgodnie z przyjętym wcześniej projektem zagospodarowania tego obszaru. Projektując trasę przebiegu ścieżki oraz lokalizację tablic edukacyjnych za podstawę przyjęto zaprezentowanie możliwie największej różnorodności krajobrazu oraz elementów historycznych. Z tablic możemy więc dowiedzieć się o różnorodności biologicznej i siedliskowej Zalesia Dolnego, a także o zasłużonych mieszkańcach, stylowych obiektach architektury i historycznych losach tego terenu. Teren rekreacyjny Zimne Doły Zimne Doły - polana nieopodal stawów w Zalesiu Górnym stanowi największy w gminie obiekt turystyczny z wiatami, placem zabaw dla dzieci i paleniskami. Obok prowadzi trasa ścieżki dydaktycznej opisującej tutejszą faunę i florę, a także park linowy dla amatorów bardziej ekstremalnych doznań. Zimne Doły znajdują się na miejscu starej gajówki spalonej przez Niemców w czasie II wojny światowej - stąd zwyczajowa nazwa "Spalona". Teren administrowany jest przez Nadleśnictwo Chojnów. Teren rekreacyjny Wisła Ośrodek Wisła nad sztucznym zbiornikiem wodnym w Zalesiu Górnym oferuje w okresie wiosenno-letnim usługi hotelarskie, odkryty basen, wypożyczalnie kajaków i rowerów wodnych oraz wędkowanie. Trasy rowerowe Trasa zielona - Chojnowski Szlak Rowerowy Kabaty - Rezerwat Las Kabacki - Julianów - Piaseczno Żabieniec (12km) i dalej w stronę gminy Góra Kalwaria do Czerska ( 45km). Trasa czarna - 15 km Obory - Rezerwat Obory - Czarnów - Rezerwat Chojnów - Zalesie Górne "Ośrodek Wisła" Trasa niebieska - Oborski Szlak Rowerowy Kabaty - Konstancin-Jeziorna - Obory - Słomczyn - Góra Kalwaria ( 27km) Trasa granatowa - 17 km - w trakcie wyznaczania Służewiec stacja PKP - Pyry- Nowa Iwiczna – Piaseczno Trasa czerwona - 45 km - w trakcie wyznaczania Kabaty - Rezerwat Las Kabacki - Józefosław Mysiadło - Piaseczno - Zalesie Dolne - Rezerwat Uroczysko Stephana - Orzeszyn - Baniocha - Góra Kalwaria Trasa żółta - 25 km - w trakcie wyznaczania Żabieniec - Rezerwat Uroczysko Stephana - Nowinki Krępa - Sierzchów - Góra Kalwaria – Czersk Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Zabytki Poniżej znajdują się najważniejsze i godne uwagi zabytki Kościół pw. Świętej Anny Rysunek 4. Kościół pw. Świętej Anny w Piasecznie Pierwotny, drewniany kościół z ok. 1350 r. nosił wezwanie św. Macieja i Anny. Około 1555 r. wzniesiono istniejący do dziś murowany kościół, któremu nadano wezwanie Wszystkich Świętych. Podupadłą w skutek wojen szwedzkich świątynię, odrestaurowano w 1736 r. z inicjatywy Aleksandra Sułkowskiego, starosty piaseczyńskiego. Wówczas kościół przebudowano wg planów C. F. Pöppelmanna, nawiązując wystrojem wnętrz do baroku. Kościół ma jednakże cechy późnogotyckie. Zbudowany został z cegły bez użycia tynków (z wyjątkiem szczytów fasad). Na wschodniej fasadzie znajduje się trójkątny szczyt, rozczłonkowany ceglanymi łukami. Poniżej szczytu można zobaczyć dekoracyjny, szeroki fryz. Na osi fasady w arkadowej wnęce znajduje się późnobarokowa rzeźba św. Jana Nepomucena. Fasada zachodnia charakteryzuje się oszkarpowanymi narożami, z kruchtą. Od północy stoją współcześnie dobudowana kaplica św. Krzyża i zakrystia z salką na poddaszu. Kościół wzniesiony jest na rzucie prostokąta, jednonawowy. Prezbiterium oddzielono od nawy ostrołukiem, gdzie niegdyś umieszczona była belka tęczowa z Grupą Ukrzyżowania, z której zachował się krzyż z XVI w. (obecnie w nowej, bocznej kaplicy św. Krzyża). Drugi zachowany krzyż z postacią Marii Magdaleny, rokokowy z 2. poł. XVIII w. znajduje się w prezbiterium. Z roku 1555 pochodzą fragmenty malowideł przedstawiające Mękę Pańską, odkryte w części prezbiterialnej. Ołtarz główny architektoniczny flankowany przez dwie bramki, na których widnieją inicjały Aleksandra Sułkowskiego. Retabulum ołtarzowe z obrazem św. Trójcy z pierwszej połowy XVIII w. i glorią. Dwa ołtarze boczne Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 także architektoniczne z rzeźbami aniołów w zwieńczeniu. Obrazy: Matka Boska z Dzieciątkiem z ok. poł. XVIII w. i św. Anna ze św. Joachimem naucza Marię z XVIII/XIX w. Uwagę zwracają także 3 późnogotyckie portale, zwłaszcza ten z prezbiterium, z kutymi drzwiami z kratownicą. Ratusz Budynek ratusza jest usytuowany w północnej pierzei rynku. Wybudowany został według projektu Hilarego Szpilowskiego w 1823 r. w stylu klasycystycznym, z cegły, otynkowany. Budynek jest na planie kwadratu, piętrowy z czterokondygnacyjną wieżą, lekko wysuniętą z osi fasady. Fasada została rozczłonkowana trzema gzymsami kordonowymi, a okna przyziemia w półkoliście zamkniętych wnękach zwieńczono kluczami z maskami. Układ wnętrz jest dwutraktowy, z klatką schodową na osi. W 1948 r. umieszczono na wieży godło Piaseczna. W 1969 roku rzemiosło piaseczyńskie ufundowało z okazji 540. rocznicy nadania praw miejskich dla ratusza zegar wieżowy. Na ścianie frontowej znajdują się dwie tablice. Odsłonięta w 1990 r. tablica poświęcona marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu oraz odsłonięta w 2004 r. tablica poświęcona W. Witosowi. Obecnie w ratuszu mieści się Urząd Stanu Cywilnego. Plebania Zbudowana na przełomie XVIII i XIX w. wg tradycji z fundacji Ryxów; klasycystyczna, na planie prostokąta, murowana z cegły, tynkowana, z boniowanymi narożami; parterowa z mieszkalnym poddaszem. Obecnie mieści się w niej Muzeum Regionalne. Dworek zwany „Poniatówką” Dworek w parku chyliczkowskim wzniósł prawdopodobnie Franciszek Ryx - od 1774 r. starosta piaseczyński. Według tradycji w dworku u Ryxa bywał książę Józef Poniatowski, stąd jego nazwa. Obecnie istniejący budynek wybudowany został w stylu romantycznym prawdopodobnie na początku XIX w. Usytuowany jest pośrodku parku, na osi ścieżki z miasta. Wzniesiony został z cegły, otynkowany; na planie prostokąta, dwu i półtraktowy. Na osi poprzecznej znajdują się dwa ganki. Dobra Chyliczki, do których należała "Poniatówka" w 1839 r. zostały zlicytowane. Majątek ośmiokrotnie zmieniał właścicieli, aż do roku 1891, kiedy został nabyty wraz z 4 włóknowym gospodarstwem przez Cecylię hr. Plater-Zyberkównę. Ona to ufundowała i założyła w Chyliczkach żeńską Szkołę Gospodarstwa Wiejskiego. "Poniatówka", jako budynek szkolny, pełniła funkcje mieszkalne dla nauczycielek, a następnie dla dziewcząt. Dzwonnica Drewniana z pierwszej połowy XIX w. z dzwonem "August" z 1946 r . Na planie kwadratu, w konstrukcji słupowo-zastrzałowej, oszalowana, z olistwowaniem. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Rysunek 5. Jeden z zabytków w gminie - Dzwonnica Rzymsko – katolicki cmentarz parafii św. Anny Założony został przy ul. Kościuszki w 1795 r. W najstarszej północnej części cmentarza znajdują się nagrobki: porucznika I Pułku Jazdy Lekkiej Feliksa Deskura, zmarłego w 1808 r. Jest to najstarszy zachowany nagrobek wykonany z piaskowca i marmuru w stylu klasycystycznym. Z XIX w. pochodzą m.in. klasycystyczne nagrobki Józefa Korczyca, Andrzeja Szymońskiego, Jana Andrzejewskiego, Kazimierza Małachowskiego. W tej części nekropolii znajdziemy także kamienną mogiłę 12 powstańców z 1863 r. ufundowaną przez mieszkańców po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. W 1959 r. wybudowano w południowej części cmentarza pomnik-mauzoleum poświęcony pamięci ofiar II wojny światowej. Granitowy pomnik w głównej alei pamięci pomordowanych w Katyniu i innych obozach i gułagach w ZSRR został ufundowany w 1993 r. Na cmentarzu oprócz nagrobków warta uwagi jest brama i ogrodzenie cmentarza pochodzące z 1883 r. oraz okazy starodrzewia. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3. ANALIZA I OCENA STANU AKTUALNEGO GMINY Główna zasada Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno, wyznaczająca priorytetowy kierunek, w którym powinna podążać Gmina to zrównoważony rozwój. Rysunek 6. Widok centrum z lotu ptaka Program Ochrony Środowiska jest dokumentem strategicznym, który: • integruje wszystkie działania zmierzające do zachowania i poprawy stanu środowiska na obszarze gminy, • stanowi podstawę wyboru priorytetów w skali lokalnej, wyznaczających kierunek działań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska, finansowanych ze środków własnych i zewnętrznych, • powinien być elementem skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem w gminie, • jest syntetycznym ujęciem kierunków rozwojowych i działań zawartych w dokumentach wyższego rzędu z zakresu ochrony środowiska oraz biorącym pod uwagę inne dokumenty opracowane na potrzeby gminy, • program jest bazą do podejmowania decyzji związanych z realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska o charakterze długoterminowym. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.1. Cele i zadania o charakterze systemowym Cele zdefiniowane w zakresie poprawy jakości środowiska przyrodniczego i bezpieczeństwa ekologicznego, ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz racjonalnego użytkowania zasobów przyrody, w dużej mierze warunkowane są przez działania o charakterze systemowym, które stanowią znaczący element procesu równoważenia rozwoju Gminy Piaseczno oraz harmonizowania celów gospodarczych i społecznych z celami ochrony środowiska. Są one narzędziem realizacji celu nadrzędnego, zawartego również w Polityce ekologicznej Państwa, czyli zrównoważonego rozwoju. 3.1.1. Przyszłościowy rozwój gminy w kontekście ochrony środowiska Każdy rozwój społeczny i gospodarczy pozostaje w ścisłej korelacji ze środowiskiem przyrodniczym. Chcąc realizować zasadę zrównoważonego rozwoju, a zatem taki rozwój społecznogospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń (wg ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zm.)), należy wziąć pod uwagę wzajemne relacje oraz wpływ jaki wywierają na siebie społeczeństwo, gospodarka oraz środowisko przyrodnicze. Ogniwem o znaczącej roli jest tu edukacja ekologiczna i świadomość ekologiczna mieszkańców. Im społeczeństwo bardziej ekologicznie świadome, tym lepiej zorganizowane i wywierające mniejszy negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze. Analiza stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy Piaseczno pozwala w pierwszej kolejności zidentyfikować zagrożenia, wynikające z prognozowanego rozwoju społeczno – gospodarczego, by później określić działania minimalizujące te negatywne oddziaływania. Na rozwój gminy wpływają następujące czynniki: • jakość środowiska przyrodniczego, • stan infrastruktury technicznej (wodociągi, kanalizacja, drogi), • obszary i obiekty cenne przyrodniczo i krajobrazowo, • jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej, • połączenia komunikacyjne, • lokalizacja gminy (bliskość większych miast, terenów przemysłowych). Biorąc pod uwagę specyfikę Gminy Piaseczno, funkcję jaką spełnia w powiecie, skupić się należy na rozwoju: • ochrony obszarów cennych przyrodniczo, • turystyki i rekreacji, w tym agroturystyki, • systemu transportowego, Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 • osadnictwa, • zrównoważonego rozwoju, przy jednoczesnej ochronie środowiska, • edukacji ekologicznej. Przy analizie poszczególnych dziedzin gospodarki zastosowano poniższy schemat: • stan aktualny, • kierunki działań minimalizujących zagrożenia, • cele, • harmonogram zadań. 3.2. Zasoby wodne i gospodarka wodno – ściekowa 3.2.1. Wody podziemne Gminy Piaseczno posiada niewiele gruntów pod wodami. Zajmuję one zaledwie 0,321 % gminy, w tym wody stojące 2 ha, wody płynące 39 ha. Ocena jakości wód podziemnych została wykonana w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284), mimo że to Rozporządzenie zostało uchylone Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r (Dz. U. Nr 143, poz. 896), nadal obowiązuje skala pięciostopniowa stosowana przez Inspektoraty Ochrony Środowiska (zgodnie z zaleceniem Głównego Inspektora Ochrony Środowiska) w zakresie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych. Zgodnie tym z rozporządzeniem wyróżnia się pięć klas jakości wód: • klasa I – wody o bardzo dobrej jakości, • klasa II – wody dobrej jakości, • klasa III – wody zadowalającej jakości, • klasa IV – wody niezadowalającej jakości, • klasa V – wody złej jakości. Cały obszar gminy Piaseczno położony jest w regionie mazowieckim, subregionie centralnym (zgodnie z podziałem regionalnym wód podziemnych według B. Paczyńskiego). Poziomy wodonośne, stanowiące i źródło trzeciorzędowych. zaopatrzenia Na terenie w wodę, gminy występują dominuje w użytkowe utworach piętro czwartorzędowych wodonośne poziomu czwartorzędowego, które powstało w wyniku działalności lądolodu oraz wód Wisły i jej dopływów. Użytkowy poziom trzeciorzędowy występuje w okolicach Piaseczna i południowej części Zalesia Górnego. Zwierciadło wód podziemnych obniża się w kierunku północno – wschodnim, w granicach rzędnych od 115 do 95 m. n.p.m., wyznaczając tym samym kierunek spływu wód. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Teren gminy leży w zasięgu trzeciorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215A, którego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 145 m 3/d, a średnia głębokość ujęć wód podziemnych wynosi 180 m. Poza tym wschodnie tereny gminy Piaseczno obejmujące miasto leżą w zasięgu czwartorzędowego, dolinnego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 222. Zbiornik ten znajduje się w ośrodku porowym. Jego szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą 617 m3/d, natomiast średnia głębokość ujęć wód podziemnych wynosi 60 m. aQ/Tr III – poziom czwartorzędowy Występuje w strefie przejścia od doliny Wisły do wysoczyzny poprzez dolinę Jeziorki. Na terenie gminy poziom ten obejmuje pas w kierunku północny wschód – południowy zachód, od Chylic po Wolę Gołkowską przez Piaseczno. Główny poziom wodonośny jest tu słabo izolowany, a miejscami nawet pozbawiony izolacji od powierzchni terenu. Występuje on na głębokości od 5 do 15 m. Jego miąższość wynosi 10-20 m w części zachodniej do 20 – 40 w części wschodniej. Przewodność wynosi 200-500 m2/24h, natomiast wydajność potencjalna studzien jest bardzo zróżnicowana i waha się w granicach 10-30 m3/h do 70-120 m3/h (w okolicach Siedlisk). Przeważnie jakość wody jest średnia, jedynie w okolicy Piaseczna jest zła i wymaga skomplikowanego uzdatniania. Stopień zagrożenia wód tego poziomu bardzo wysoki ze względu na znikomą izolacje oraz występowanie ognisk zanieczyszczeń. Na obszarze jednostki występuje także podrzędne trzeciorzędowe piętro wodonośne. bQ/Tr II - poziom czwartorzędowy Występuje w południowej części gminy, w pasie od Orzeszyna po Złotokłos. Główny poziom wodonośny jest tu słabo izolowany od powierzchni i występuje na głębokościach w przedziale 15-50 m. Miąższość poziomu to 10-20 m, wartość średnią przyjęto na poziomie 18 m. natomiast przewodność waha się w granicach 100-200 m2/24h. Wydajność potencjalna studzien mieści się w przeważnie przedziale 10-30 m3/h w części środkowej, 30-50 m3/h w części wschodniej 3 i zachodniej oraz 50-70 m /h w pasie Zalesie Górne - Pęchery. Na obszarze jednostki występuje także podrzędne trzeciorzędowe piętro wodonośne. Izolacja jest słaba. W obrębie tej jednostki nie ma zlokalizowanych poważnych źródeł zanieczyszczeń. Jakość wody jest średnia, wymaga prostego uzdatniania. Q/cTr I - Poziom trzeciorzędowy Jednostka ta została wyodrębniona w północno – wschodniej części miasta Piaseczna i południowej części Zalesia Górnego w kierunku Ustanowa. W obrębie tej jednostki w utworach czwartorzędowych brak jest użytkowego poziomu wodonośnego. Trzeciorzędowy użytkowy poziom wodonośny jest bardzo dobrze izolowany. Występuje w piaskach oligoceńskich pod grubą warstwą iłów plioceńskich na głębokości ponad 150 m. Średnia miąższość warstwy wodonośnej wynosi 39 m, a współczynnik filtracji 2,4 m/24h. Przewodność 94 m2/24h. Wydajność potencjalna studzien to 50-70 m3/h. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Płytkie wody gruntowe występują na zróżnicowanych poziomach. Tereny mokre z wodą gruntową na głębokości od 0,0 do 0,5 m. p.p.t. towarzyszą ciekom wodnym i zbiornikom wodnym. Płytki poziom wód gruntowych występuje w obniżeniach terenowych, w których znajdują się łąki podmokłe. Tereny z wodą gruntową głębiej niż 2,5 m. p.p.t. stanowią około 45-50% powierzchni i występują w obrębie wysoczyzny. Pomimo uchylenia rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32, poz. 284), które straciło moc z dniem 01.01.2005 r. jednakże przedstawiona w Aktualizacji Programu ocena jakości wód podziemnych została wykonana w oparciu o w/w rozporządzenie. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód wyróżniono 5 klas jakości wód podziemnych: • klasa I – wody o bardzo dobrej jakości, • klasa II – wody dobrej jakości, • klasa III – wody zadowalającej jakości, • klasa IV – wody niezadowalającej jakości, • klasa V – wody złej jakości. Obecna ocena dokonywana jest według zapisów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. nr 143, poz. 896). Lecz brak badań na terenie gminy za lata 2008 i 2009 r. Rysunek 6. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 7. Jakość wód podziemnych na terenie Gminy Nr Numer Rodzaj Lokalizacja Stratygrafia punktu JCWPd wód 1712 81 Piaseczno Q Klasa wód 2004 2005 2006 2007 III III III III G Stratygrafia: Q – czwartorzęd, Klasa wód: III− wody zadowalającej jakości. G- gruntowe – wody płytkiego krążenia o swobodnym zwierciadle wody Źródło: WIOS Jakość wód podziemnych na przestrzeni lat nie zmieniła się. W 2007 roku były to nadal wody zadowalającej jakości. W 2008 i 2009 r. nie prowadzono badań na terenie gminy Piaseczno. 3.2.2. Wody powierzchniowe Cały teren gminy należy do II-go rzędowej zlewni rzeki Jeziorki, będącej dopływem Wisły. Główną rzeką przepływającą przez teren gminy Piaseczno jest Jeziorka wraz z dopływami: Głoskówką (lewostronny) oraz rzeką Małą (prawostronny). Na terenie gminy Piaseczno długość cieków wynosi łącznie 30,150 km, w tym regulowanych jest 4,730 km (16 %). Na obszarze tym istnieje 5 kanałów o łącznej długości 15,449 km. Najdłuższa rzeka płynąca przez teren gminy – Jeziorka, nie jest w ogóle uregulowana. W tabeli nr 8 przedstawiono charakterystykę rzek i kanałów na terenie gminy Piaseczno. Tabela 8. Charakterystyka rzek i kanałów na terenie gminy Piaseczno Nazwa cieku rzeka Głoskówka kanał Jeziorki rzeka Mała Długość Długość cieku uregulowana 0+000 – 0+870 0,870 0,870 Głosków 0+870 – 4+325 3,455 - Wólka Pracka 4+325 – 7+980 3,655 - Szczaki 7+980 – 8+600 0,620 - Złotokłos 8+600 – 9+790 1,190 - Szczaki 9+790 – 10+400 0,610 0,610 10,400 1,480 Lokalizacja Kilometraż Głosków Julianów 2+900 – 3+800 0,900 0,900 Józefosław 3+800 – 4+280 0,480 0,480 Józefosław 4+280 – 5+250 0,970 0,970 Józefosław 5+250 – 5+390 0,140 0,140 2,490 2,490 Chojnów L. P. 11+690 – 13+190 1,500 1,500 Chojnów L. P. 13+190 – 14+940 1,750 1,750 3,250 Piaseczno 0+000 – 1+800 3,250 1,800 Piaseczno 1+800 – 1+900 0,100 k. kryty Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 1,800 33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Długość Długość cieku uregulowana 1+900 – 1+995 0,095 k. kryty Piaseczno 1+995 – 3+975 1,980 1,980 Bobrowiec 5+835 – 6+475 0,640 0,640 4,615 4,615 5,070 5,070 5,070 5,070 Nazwa cieku Lokalizacja Kilometraż kanał Piaseczyński Piaseczno kanał Przerzutowy kanał Złotokłos rzeka Jeziorka kanał Ulgi Żabieniec 0+000 – 5+070 Złotokłos 0+000 – 0+160 0,160 0,160 Złotokłos 0+160 – 2+200 2,040 2,040 Złotokłos 2+200 – 2+850 0,650 0,650 2,850 2,850 Piaseczno 12+000 – 18+000 6,000 - Piaseczno 18+000 – 28+500 10,500 - 16,500 - 0,424 0,424 0,424 0,424 45,599 20,179 Gołków 0+000 – 0+424 Gmina Piaseczno Jeziorka - Jej długość wynosi 66,3 km (na terenie gminy stanowi 16,5 km, co stanowi około 25 % długości rzeki). Jeziorka jest lewostronnym dopływem Wisły, do której dochodzi w 493,7 km w okolicy miejscowości Obórki. Obszarem źródłowym rzeki są okolice miejscowości Osuchów w powiecie żyrardowskim. Powierzchnia jej zlewni wynosi 811,7 km 2, w tym 128,23 km2 na terenie gminy. Dopływem prawostronnym rzeki (na terenie Gminy Piaseczno) jest rzeka Zielona, natomiast lewostronnym Głoskówka. Rzeka przepływa przez gminę przez tereny rolnicze (przeważnie łąki i pastwiska) i miejscami leśne, w dolnym jej biegu przez południowe obszary miasta Piaseczno. Na jej drodze są także stawy zlokalizowane w Żabieńcu. Średnia szerokość rzeki w gminie wynosi 7,5 m, natomiast średni przepływ kształtuje się na poziomie 2,21 m 3/s. Głoskówka – rzeka ta stanowi lewostronny dopływ Jeziorki. Jej długość na terenie gminy wynosi 10,4 km, natomiast średnia szerokość wynosi 2 m. Na obszarze tym istnieje 5 kanałów o łącznej długości 15,449 km. Najdłuższa rzeka płynąca przez teren gminy – Jeziorka, nie jest w ogóle uregulowana. Od dnia wejścia w życie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1008), w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych ocena stanu wód powierzchniowych jest prowadzona na zasadach określonych w tym rozporządzeniu. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 9. Ocena jakości wód powierzchniowych przez WIOŚ w roku 2008 Klasyfikacja wskaźników i elementów jakości wód poniżej Piaseczna 1 9 N N Substancje rozpuszcz. Siarczany Chlorki Odczyn pH Azot amonowy Azot azotanowy Azot ogólny Fosfor ogólny III III I I poniżej stanu dobrego II I I I I I I poniżej stanu dobrego II II II stan poniżej dobrego DOBRY III I I II poniżej stanu dobrego I II I I I I poniżej stanu dobrego II II II stan poniżej dobrego DOBRY Azot Kjeldahla PL01S0701_1112 5. Substancje biogenne Przewodność w 20o od do III 4. Zakwaszenie N OWO N BZT5 1 9 Tlen rozpuszczony powyżej Piaseczna Zawiesina ogólna PL01S0701_1111 3. Zasolenie Substancje szczególnie szkodliwespecyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Temperatura Jeziorka od do 1. Stan fizyczn 2. Warunki tlenowe y Klasa elementów fizykoche micznych (1-5) elementów Klasa biologicznych 13 Jeziorka Kraski Rowu Jeziorki Jeziorka Kraski Rowu Jeziorki Makrofity (makrofitowy indeks rzeczny MIR) Jeziorka Kod ppk ELEMENTY BIOLOGICZNE Fitobentos (wskaźnik okrzemkowy IO) 1/ 12 Nazwa jcw Ppk zamyka jcw (T/N) Nazwa rzeki Typ abiotyczny Lp Nazwa punktu pomiarow okontrolne go Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) ELEMENTY FIZYKOCHEMICZNE Stan chemiczny w obu punktach jest dobry, natomiast potencjał ekologiczny umiarkowany. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 10. Zestawienie ocen jakości wód płynących będących środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych w 2008 r. Wyniki pomiarów wskaźników i substancji, które zadecydowały o Nazwa punktu Rzeka Km pomiarowo biegu – rzeki jakości rzek w poszczególnych punktach pomiarowych Klasa ogólna Nazwa wskaźnika kontrolnego Głoskówka Głoskówmost Azotyny na drodze 1,0 non Fosfor ogólny Piaseczno- Chlor całk. poz. Runów Stężenie Jednostka mg NH2/l średnioroczne maksymalne minimalne 0,1 0,223 0,016 mg PO4/l 0,96 2,17 0,199 mg HOCl/l 0,015 0,015 0,015 Wody w rzece Głoskówce znajdują się poza jakąkolwiek klasyfikacją ze względu na zawartość w wodzie azotynów, fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego. Zbiorniki wodne Na terenie gminy nie ma naturalnych zbiorników wód przekraczających powierzchnię 1 ha. Charakterystyczną cechą gminy jest występowanie dużej ilości stawów. Większość z nich to stawy rybne, użytkowane gospodarczo. Niektóre pełnią funkcje turystyczne, jak na przykład staw zlokalizowany powyżej Zalesia Górnego (Żabieniec), który jest licznie odwiedzany w sezonie wiosenno – letnim nie tylko przez mieszkańców gminy i powiatu, ale także przez warszawiaków. Największe pod względem powierzchniowym są stawy w Żabieńcu (łącznie 9 stawów), Głoskowie (łącznie 9 stawów) i Szczakach (łącznie 4 stawy). Tabela 11. Występowanie sztucznych zbiorników wodnych na terenie gminy Lokalizacja Zbiornik wodny Głosków stawy Gołków glinianki Wola Gołkowska staw Chyliczki Pólko staw IRS Żabieniec stawy Szczaki stawy Jazgarzew stawy Piaseczno (park) zbiornik wodny PGR Głosków zbiornik wodny Ponadto, na terenie gminy znajdują się liczne małe „oczka wodne” o powierzchni do 1 ha, zarówno śródpolne jak i śródleśne oraz starorzecza rzeki Jeziorki położone w jej dolinie. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.2.3. Urządzenia sieciowe Wodociągi Na terenie miasta eksploatacją źródeł wody i sieci wodociągowej zajmuje się dwóch operatorów: PWiK Piaseczno i ELMAR. W zasięgu obsługi firmy PWiK Piaseczno znajduje się część miasta od granicy z Warszawą i gminą Lesznowola do linii kolejowej Warszawa – Radom. Tereny miasta położone na zachód od linii kolejowej (Zalesie Dolne) oraz teren Chyliczek są zaopatrywane w wodę z wodociągów eksploatowanych przez ELMAR. PWiK Piaseczno dostarcza wodę kupowaną od MPWiK S.A. Warszawa z centralnego układu wodociągowego Warszawy. Aktualnie jest to Qmaxh=408m3/h wody pobierane z magistrali d500mm w ul. Puławskiej. Sieć wodociągowa eksploatowana przez PWiK Piaseczno obejmuje w swoim zakresie: • magistrale - 1,71km • przewody rozdzielcze - 28,44km • przyłącza - 18,50km (2.965 sztuk) Ciśnienie wody w sieci jest zapewniane przez pompownię strefową znajdującą się przy 3 ul. Puławskiej w rejonie ul. Raszyńskiej o wydajności 1152m /h. Ze względu na długi czas jej eksploatacji oraz fakt wyposażenia tylko w jedną pompę, wymaga ona rozbudowy i modernizacji. Awaryjnym źródłem wody dla miasta (przy pozostawaniu w warunkach normalnych na zawodnym zasilaniu miasta z pojedynczej magistrali) jest stacja wodociągowa z ogólnodostępnym ujęciem wody oligoceńskiej przy ul. Żeromskiego. Stacja na pełną wydajność uruchamiana jest wyłącznie w przypadku awarii wodociągu zasilającego miasto w wodę z Warszawy. Wydajność SUW „Żeromskiego” wynosi Qmaxh=150m3/h przy pozwoleniu wodnoprawnym na pobór 260m 3/h wody. Zły stan techniczny i brak dostatecznej pojemności zbiorników wody uzdatnionej nie pozwala na pełne wykorzystanie wydajności stacji i pełnienie przez nią pełnowartościowego awaryjnego źródła zaopatrzenia miasta w wodę. Na terenie miasta firma ELMAR dostarcza wodę z gminnych wodociągów: „Zalesie Dolne” dla Zalesia Dolnego i z wodociągu „Siedliska” dla Chyliczek. Wydajność SUW „Zalesie Dolne” w ostatnich latach była niewystarczająca. W 2004 roku prowadzona była rozbudowa tej stacji do wydajności Qmaxh=210m3/h. Sieć wodociągowa eksploatowana przez ELMAR na terenie Zalesia Dolnego ma długość – 78,57km, przyłącza – 46,87km (2478 szt.) a na terenie Chyliczek ma długość – 13,47km, przyłącza – 5,51km (347 szt.). Na terenie miasta z wodociągów korzysta obecnie około 95% mieszkańców. Sieć budowana była w latach 1965 - 2004. W najgorszym stanie technicznym są przyłącza wodociągowe w najstarszej części miasta wykonane ze stali ocynkowanej. Stan przewodów wodociągowych można określić jako dostateczny. Część odcinków sieci wykonanych jest z azbestocementu. Powinny one być wymienione w pierwszej kolejności. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Dla pełnego zobrazowania struktury sieci wodociągowej na terenie miasta Piaseczno należy również uwzględnić fakt, iż na terenie miasta funkcjonują zakłady produkcyjne posiadające własne ujęcia wody. Tabela 12. Informacje na temat zużycia wody w latach 2006 – 2008 Wyszczególnienie Jednostka miary 2007 2008 2009 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności dam3/rok 7 741,9 7 302,7 5 191,2 3 dam /rok 1 553 1 091 54 rolnictwo i leśnictwo 3 dam /rok 2 800 2 428 2 328 eksploatacja wodociągowej dam3/rok 3 388,9 3 783,7 3 537,2 dam3/rok 2 901,3 3 155,8 2 974,8 ogółem przemysł sieci gospodarstwa domowe Źródło: GUS Tabela 13. Informacje na temat urządzeń sieciowych - wodociągów w latach 2006 – 2009 Jednostka miary 2006 2007 2008 2009 długość czynnej sieci rozdzielczej km 461,7 462,9 499,8 502,4 połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 12 122 12 532 16 628 16 723 woda dostarczona gospodarstwom domowym tys. m3 2 873,1 2 901,3 3 155,8 2 974,8 ludność korzystająca z wodociągowej w miastach sieci osoba 31 151 32 022 37 491 38 552 ludność korzystająca wodociągowej sieci osoba 51 733 53 913 61 845 63 597 % 81,1 81,4 90,8 90,9 Wyszczególnienie z korzystający z instalacji w miastach w % ogółu ludności miast Źródło: GUS, dane za 2009 Urząd Gminy Piaseczno Gmina jest zwodociągowana w 90 procentach. Jest to całkiem dobry wynikach. W latach 2006 – 2009 nastąpił duży wzrost zwodociągowania gminy, który na pewno wpłynął pozytywnie na jakość życia mieszkańców na terenie gminy. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 14. Ujęcia wód czwartorzędowych na terenie gminy Ilość studni Nr studni Właściciel Użytkownik - lokalizacja 3 1, 2, 3 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Piaseczno, ul. Jaremy 4 1, ,5 ,6 Gmina Piaseczno 1 1 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR- Runów, ul. Runowska 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR –Siedliska 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Bobrowiec, ul. Bobrowska 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Orzeszyn, ul. Klonowa 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Złotokłos 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Jazgarzew 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Głosków, ul. Millenium 9 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Jazgarzew 2 1, 2 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR – Mieszkowo 1 1 Gmina Piaseczno AQUARIUS – Piaseczno, ul. Żeromskiego 1 1 Gmina Piaseczno P.T. ELMAR - Grochowa 1 1 Gmina Piaseczno Szkoła Podstawowa – Gołków, ul. Główna 50 1 1 Gmina Piaseczno 1 1 Nadleśnictwo 1 1 Nadleśnictwo 1 1 Nadleśnictwo 1 1 Nadleśnictwo 1 1 Nadleśnictwo 2 1, 2 Zakład Rybacki 1 1 Zakład Pracy 1 1 Zakład Pracy 2 1, 2 Zakład Pracy 2 5a, 5b Zakład Pracy 1 4 Zakład Pracy 3 2a, 3, 4 Zakład Pracy P.T. ELMAR – Zalesie Górne, Wółka Kozodawska Przychodnia Lekarska nr 2 Gołków, ul. Skrzetuskiego 17 Nadleśnictwo Lasów Państwowych – Chojnów Nadleśnictwo Lasów Państwowych – Leśniczówka Zalesie Górne Nadleśnictwo Lasów Państwowych – Runów Nadleśnictwo Lasów Państwowych – Osiedle Leśne Stefanów Nadleśnictwo Lasów Państwowych –Gajówka Zalesie Górne Rybacki Zakład Doświadczalny, Żabieniec, ul. Główna G. S. „Samopomoc Chłopska” Gołków, ul. Łąkowa G. S. „Samopomoc Chłopska”, Pawilon G. S. Głosków Kanex Ośrodek Wypoczynkowy Zalesie Górne, ul. Wczasowa 2 ADEXTRA S. A. Piaseczno, ul. Kineskopowa 1 Zakłady Elektronowe „LAMINA”, Piaseczno, ul. Puławska 34 TPD Sp. z o. o., Piaseczno, ul. Okulickiego 7/9 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 15. Ujęcia wód trzeciorzędowych na terenie gminy Głębokość Ujęcia Lp. Lokalizacja Typ ujęcia wody Wydajność [l/sek] 1 Piaseczno Trzeciorzędowe 16,6 l/sek 2 Piaseczno Trzeciorzędowe 3 Piaseczno Trzeciorzędowe 1,7 36 4 Piaseczno Trzeciorzędowe 18 245,5 5 Piaseczno Trzeciorzędowe 18 250 6 Piaseczno Trzeciorzędowe 20,8 251 7 Piaseczno Trzeciorzędowe 15 256 16,6 Wody [m] 251 262 11,1 75 Na terenie zakładu TDP Sp z o. o. znajdują się trzy czwartorzędowe studnie głębinowe. Studnia 2a o głębokości 97 m i ustalonych zasobach eksploatacyjnych w ilości 25 m 3/h. Studnia 3a o głębokości 104 m i ustalonych zasobach eksploatacyjnych w ilości 120 m 3/h. Studnia 4 o głębokości 964 m i ustalonych zasobach eksploatacyjnych w ilości 90 m 3/h. Tereny ochrony bezpośredniej studni są ustalone i ogrodzone zgodne z obowiązującymi przepisami. Woda używana jest do celów technologicznych i zabezpieczenia p. poż. Kanalizacja Tabela 16. Informacje na temat urządzeń sieciowych - kanalizacji w latach 2006 – 2009 Wyszczególnienie Jednostka miary 2006 2007 2008 2009 długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 164,5 216,6 255,9 334,9 połączenia prowadzące do budynków szt. mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania 5 357 6 508 7 494 8 098 3 149,6 3 150,8 2 553,0 2 557,2 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba w miastach 23 932 25 480 33 691 35 510 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej 30 581 34 132 43 032 45 722 47,9 51,5 63,3 65,3 ścieki odprowadzane tys. m 3 osoba korzystający z instalacji w miastach w % % ogółu ludności miast Źródło: GUS Obecnie na terenie gminy siec rozdzielcza posiada następującą długość: miasto – 167,2 km wieś – 333,2 km Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 17. Dane charakterystyczne dla gospodarowania ściekami i osadami ściekowymi w Gminie Rok Jednostka miary Wyszczególnienie 2007 2008 2009 3 150,8 2 553,0 2 557,2 4 517 4 194 4 120 3 550 3 480 - 309 340 3 292 BZT5 62 514 47 436 25 265 ChZT 462 198 327 420 155 831 94 161 74 674 23 978 227 022 104 834 24 693 8 437 7 824 2 602 2 301 2 721 2 403 1 989 1 486 1 825 101 27 0 0 3 0 Ścieki oczyszczane Odprowadzane ogółem Oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi 3 dm /rok Oczyszczane biologicznie Oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu Zawiesina kg/rok Azot ogólny Fosfor ogólny Osady wytworzone w ciągu roku Ogółem Stosowane do rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne t Składowane razem Magazynowane czasowo Źródło: GUS Oczyszczalnia ścieków Na terenie Gminy znajduje się mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków w Mieście Piaseczno. Oczyszczane ścieki to komunalne, deszczowe i przemysłowe, a odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest kanał piaseczyński, zlewnia Jeziorka. Posiada ona pozwolenie wodno prawne wydane przez wojewodę mazowieckiego z dnia 10.07.2003 r. Nr WŚr IV 6811/100/03 ważne przez 10 lat. W 2009 r. na oczyszczalnie kanalizacja przyjęto 3696 dm3/rok w tym 2,2% ścieków deszczowych. Ponadto przywieziono 306 dm3/rok, w tym 5,0 % ścieków przemysłowych. Tabela 18. Zawartość substancji w ściekach Ładunki substancji oznaczonych w ściekach dopływających [kg/rok] Ładunek substancji oznaczonych w ściekach oczyszczonych [kg/rok] BZT5 1561011 22725 ChZT-Cr 3913150 136926 Zawiesina ogólna 3013219 21412 Substancja Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Azot ogólny 307454 24208 Fosfor ogólny 45541 2563 W 2009 r. wytworzono 1798,12 t ustabilizowanych osadów ściekowych, posiadano zapas z 2008 r. 27 t. Do składowania, unieszkodliwiania, odzysku przekazano razem 18925,12 t. Właściwości komunalnych osadów ściekowych Odczyn pH 9,8 Ołów [mg/kg s. m.] 46,57 Zawartość suchej masy [%] 22 Kadm mg/kg s. m.] 4,98 Zawartość azotu org. [% s. m.] 54,1 Chrom mg/kg s. m.] 28,78 Zawartość azotu ogólnego [% s. m.]: 1,9 Miedź mg/kg s. m.] 255,89 - w tym azotu amonowego [% s. m.] 0,34 Nikiel mg/kg s. m.] 47,58 Rtęć mg/kg s. m.] 0,59 Zawartość fosforu ogólnego [% s. m.]1,89 Zawartość wapnia i magnezu [% s. m.9,56 0,41 Na terenie gminy znajduje się jeszcze oczyszczalnia ścieków w Wólce Kozodawskiej. Jest to oczyszczalnia z podwyższonym usuwaniem biogenów. Zrzut ścieków oczyszczonych następuje do rzeki Jeziorka, zlewnia rzeki Wisła. Projektowane RLM wynosi 16400 a projektowana maksymalna przepustowość 2 800 m3/d, natomiast średnia dobowa przepustowość wynosi 2420 m3/d. Faktyczna korzystająca liczba z oczyszczalni to 6600 osób. Przez oczyszczalnie przepływa 3 362 769 dam /rok ścieków. Tabela 19. Zawartość substancji w ściekach Ładunki substancji oznaczonych w ściekach dopływających [kg/rok] Ładunek substancji oznaczonych w ściekach oczyszczonych [kg/rok] BZT5 120878 2318 ChZT-Cr 296648 16408 Zawiesina ogólna 138531 2300 Azot ogólny 6374 485 Fosfor ogólny 799 39 Substancja W 2009 r. wytworzono 4447,9 t ustabilizowanych osadów ściekowych, posiadano zapas z 2008 r. 61,1 t. Do składowania, unieszkodliwiania, odzysku przekazano razem 4447,9 t. Uwodnienie wyniosło ok. 95 % Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Właściwości komunalnych osadów ściekowych Odczyn pH 6,53 Zawartość fosforu ogólnego [% s. m.] Zawartość suchej masy [%] 3,29 Zawartość wapnia i magnezu [% s. m.] 3,12 i Zawartość substancji org. [% s. m.] 66,23 0,615 Zawartość azotu ogólnego [% s. m.] 1,9 1,69 Oczyszczalnia typu BIOVAC przy Szkole Podstawowej i Gimnazjum w Złotokłosie z podwyższonym usuwaniem biogenów. Projektowane RLM wynosi >108, a faktyczni obsługiwane jest 65 osób. Projektowana maksymalna przepustowość 35 m3/d, a projektowana średnia dobowa przepustowość 30 m 3/d. Oczyszczane ścieki to komunalne, a odbiornikiem oczyszczonych jest kanał Złotokłos, zlewnia Głoskówka. Posiada ona pozwolenie wodno prawne wydane przez starostę piaseczyńskiego z dnia 20.10.2083 r. Nr ŚRL-6223WP/11/08 ważne przez 10 lat. W 2009 r. na oczyszczalnie kanalizacja przyjęto 7,68 dm3/rok w tym 25% ścieków opadowych. Tabela 20. Zawartość substancji w ściekach Ładunki substancji oznaczonych w ściekach dopływających [kg/rok] Ładunek substancji oznaczonych w ściekach oczyszczonych [kg/rok] BZT5 624 32,67 ChZT-Cr 1750 1323,78 Zawiesina ogólna 442 73,75 Substancja W 2009 r. wytworzono 5,1 t ustabilizowanych osadów ściekowych. Zostały one tymczasowo magazynowane u wytwórcy. Na terenie Gminy znajduje się oczyszczalnia ścieków w Głoskowie biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów. Projektowane RLM wynosi 4100, a faktyczni obsługiwane jest 3 2500 osób. Projektowana maksymalna przepustowość 840 m /d, a projektowana średnia dobowa przepustowość 700 m3/d. Oczyszczane ścieki to komunalne, a odbiornikiem oczyszczonych jest rzeka Głoskówka, zlewnia rzeki Jeziorka. Posiada ona pozwolenie wodno prawne wydane przez starostwo Piaseczyńskiego z dnia 31.08.2005 r. Nr 190/250 ważne przez 10 lat. W 2009 r. na oczyszczalnie kanalizacja przyjęto 61,08 dam3/rok. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 21. Zawartość substancji w ściekach Ładunki substancji oznaczonych w ściekach dopływających [kg/rok] Ładunek substancji oznaczonych w ściekach oczyszczonych [kg/rok] BZT5 11926 222 ChZT-Cr 31759 2503 Zawiesina ogólna 10921 266 Substancja W 2009 r. wytworzono 1437 t ustabilizowanych osadów ściekowych, posiadano zapas z 2008 r. 36 t. Do składowania, unieszkodliwiania, odzysku przekazano razem 1437 t. Właściwości komunalnych osadów ściekowych Odczyn pH 6,41 Zawartość suchej masy [%] 1,92 Zawartość substancji org. [% s. m.] 67,58 Zawartość azotu ogólnego [% s. m.]: 5,121 Zawartość fosforu ogólnego [% s. m.]1,44 Zawartość wapnia i magnezu [% s. m.] 3,61 i 0,455+ Poniżej znajdują się zakłady na Tereni Gminy wytwarzające powyżej 1 m 3/dobę ścieków: Piaseczno: ACC Agnieszka Dymna (myjnia samochodowa), Auchan Polska Sp. z o. o. (handel działalność usługowa), Darla Investments sp. z o. o. (magazyny), De Silva House S. A. (hotel), Deltaplast Poland Sp. z o. o. (produkcja opakowań), Elbi Agencja Usługowa (handel, działalność usługowa), Gaura Investments Sp. z o. o. (magazyny), Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris S. A. (produkcja kosmetyków), Leroy Merlin Polska Sp. z o. o. (handel działalność usługowa), Lukoli Polska Sp. z o. o. (stacja paliw), niebieski dom Sp. z o. o. (handel, działalność usługowa), Poland Bussines Park V Sp. z o. o. (magazyny, działalność usługowa), Orlen S. A. (stacja paliw, myjnia samochodowa), Provo Inwestments Sp. z o. o. (przychodnia lekarska), Reynaers Polska Sp. z o. o. (produkcja blach i okien), TDP Sp. z o. o. (magazyny), Technikolor Polska Sp. z o. o. (produkcja opakowań z tworzywa), Vietsport (basen, fitness), Lamnia S. A. (produkcja elektroniki) Wólka Kozodawska: Dom noclegowy (pensjonat), Domy Matuzalem (dom opieki), Zakład Pielęgnacyjny (fryzjer, kosmetyczka), NBP zakład usług Gospodarczych (ośrodek szkoleniowy) Głosków: Elgrom (działalność usługowa), Benning Sp. z o. o. (działalność produkcyjno handlowa) Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Aglomeracja W celu wypełnienia zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej, przyjętych w Traktacie Akcesyjnym Polski do Unii Europejskiej, w części dotyczącej dyrektywy 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, został sporządzony przez Ministra Środowiska, a następnie zatwierdzony przez Rząd RP Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK), który określa plan inwestycyjny w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej, jaki musi zostać zrealizowany przez Polskę, aby osiągnąć wymagane efekty ekologiczne. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229, z późn. zm.), zwana dalej ustawą Prawo wodne w art. 43 ust. 4c, zobowiązuje Ministra Środowiska do okresowej aktualizacji zapisów KPOŚK, nie rzadziej niż raz na dwa lata. Gmina zakłada funkcjonowanie 4 oczyszczalni ścieków „Piaseczno”, „Wólka Kozodawska”, „Głosków” i „Złotokłos” Pierwsze 3 są obiektami istniejącymi a czwarta jest przewidywana na 2025 r. (te informacje jednak nie znalazły się aktualizacji KPOŚK i tabela została uzupełniona o informacje z gminy, które przekazane zostały Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Mazowieckiego) Tabela 22. Aglomeracja Lp. Wyszczególnienie Wartość DANE OGÓLNE 1 nr identyfikacyjny aglomeracji PLMZ009 2 nazwa aglomeracji Piaseczno 3 dorzecze 4 region wodny 5 gmina wiodąca w aglomeracji Wisła SW Piaseczno 209 100 6 RLM aglomeracji zgodnie z rozporządzeniem ustanawiającym aglomerację Piaseczno 163 500 7 Wólka Kozodawska 25 000 Złotokłos „Głosków” 10 600 10 000 3 500 4 000 67 000 liczba rzeczywistych mieszkańców w aglomeracji (stan na dzień 31. 12. 2009 r.) 40 500 19 000 SYSTEMY KANALIZACYJNE 1 liczba mieszkańców korzystających z systemu 41 800 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Lp. Wyszczególnienie Wartość kanalizacyjnego w 2009 r. 2 33 800 6 300 długość sieci kanalizacyjnej ogółem w 0 1 700 Złotokłos Głosków Brak projektu Brak danych 312,5 aglomeracji w km w 2009 r. 3 Długość sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej 1,5 4 Długość kanalizacji deszczowej w aglomeracji 52,2 5 Szacunkowy udział ścieków przemysłowych w 38% ściekach oczyszczonych OCZYSZCZALNIA ŚCIEKÓW 1 nr identyfikacyjny oczyszczalni 2 nazwa oczyszczalni 3 przepustowość oczyszczalni maksymalna 4 Przepustowość docelowa PLMZ0090 Piaseczno 24 000 Wólka Kozodawska Brak danych 24 800 5 Ilość oczyszczanych ścieków komunalnych ogółem w ciągu roku 6 rodzaj istniejącej oczyszczalni 7 rodzaj inwestycji 8 Plan inwestycyjny 9 10 11 Termin zakończenia inwestycji zgodnie z AKPOŚK 2009 Faktyczny termin zakończenia inwestycji 20 000 2 800 1 300 700 3 420 364 0 61 PUB1 PUB 2 - B RM R - - - - BN - - - 2015 - - - 2025 - Termin realizacji przesunięty w czasie. Przepustowość Przyczyny opóźnienia w realizacji danej rozbudowanych oczyszczalni zabezpiecza potrzeby Gminy do inwestycji 2025 roku OSADY 13 Termin realizacji przedsięwzięć związanych z 2009 gospodarką osadową w zakresie przeróbki Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Lp. Wyszczególnienie Wartość osadu na terenie oczyszczalni ścieków Fermentacja 14 Forma przeróbki osadu na oczyszczalni poprzedzająca zagospodarowanie metanowa, Stabilizacja prasowanie, tlenowa - Stabilizacja tlenowa suszenie 15 Ilość suchej masy osadów powstających na oczyszczalni 1825 0 - 0 NAKŁADY INWESTYCYJNE PLANOWANE DO 2015 R. 1 Ogółem 40 984 2 Na oczyszczalnię ścieków 18 700 3 Na przeróbkę osadu na oczyszczalni 22 284 4 Razem 90 647 *) SW – region Środkowej Wisły, PUB1 - oczyszczalnia biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniające standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 100 000 RLM, PUB2 oczyszczalnia biologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu (N), fosforu (P) spełniające standardy oprowadzanych ścieków dla aglomeracji ≥ 15 000RM< 100 000 RM, B – oczyszczalnia biologiczna, RM istniejąca oczyszczalnia, która wymaga rozbudowy ze względu na przepustowość oraz modernizacji części obiektów, R - istniejąca oczyszczalnia wymaga rozbudowy ze względu na przepustowość Źródło: Urząd Gminy Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.2.4. Cel Zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, powszechna ochrona wód oraz objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowaną gospodarką ściekową. 3.2.5. Kierunki działań Racjonalizacja zużycia wody powinna objąć wszystkie dziedziny gospodarki korzystające z zasobów wody. Wśród nich należy wymienić przede wszystkim: • gospodarkę komunalną, • rolnictwo, • przemysł. Na jakość wód zasadniczy wpływ mają również zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł rolniczych. Wielkość dopływu zanieczyszczeń przedostających się poprzez spływy powierzchniowe z terenów użytkowanych rolniczo uzależniona jest od: sposobu zagospodarowania zlewni, intensywności nawożenia, przepuszczalności geologicznych utworów powierzchniowych i warunków meteorologicznych. Tą drogą do wód dostają się związki biogenne, środki ochrony roślin oraz wypłukiwane frakcje gleby. Poważnym zagrożeniem dla jakości wód jest niewłaściwe stosowanie nawozów naturalnych: gnojowicy i obornika, a także rolnicze wykorzystywanie ścieków i osadów ściekowych bez zachowania wymogów ochrony środowiska. Ograniczenie spływu azotu z pól do wód podziemnych i powierzchniowych można osiągnąć poprzez racjonalne dozowanie i limitowanie środków plonotwórczych na użytkach rolnych. Odpowiednie przechowywanie nawozów naturalnych chroni przed niekontrolowanym przedostawaniem się niebezpiecznych substancji do wód. Budowa szczelnych zbiorników na gnojówkę oraz uszczelnionych płyt obornikowych pozwoli na ograniczenie tego zagrożenia. W najbliższej przyszłości konieczne jest ograniczenie marnotrawstwa wody w gospodarstwach domowych, ograniczenie strat wody w systemach jej rozprowadzania. Podstawowymi dokumentami związanymi z zagadnieniami gospodarki wodno – ściekowej w Polsce są: • Strategia Gospodarki Wodnej, • Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Strategia gospodarki wodnej określa podstawowe kierunki i zasady działania umożliwiające realizację idei trwałego i zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu zasobami wodnymi w Polsce. Cel ten ma być osiągnięty przez zbudowanie sprawnie działającego systemu, który wykorzystując mechanizmy prawne oraz instrumenty ekonomiczne, będzie zapewniał utrzymanie dobrego stanu wód, a w szczególności ekosystemów wodnych i od wody zależnych, pozwalał na zaspokojenie uzasadnionych potrzeb wodnych, zwiększał bezpieczeństwo powodziowe kraju i chronił go przed skutkami suszy. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Kierunki działań w dziale Zasoby wodne i gospodarka wodno – ściekowa to: budowa, rozbudowa i systematyczna modernizacja sieci kanalizacyjnej, optymalizacja wykorzystania i modernizacja oczyszczalni ścieków, intensyfikacja kontroli szamb, ograniczanie negatywnego wpływu na jakość wód zanieczyszczeń z rolnictwa, upowszechnienie wiedzy o rolnictwie ekologicznym, wspieranie zakładów przemysłowych w realizowaniu programów racjonalnej gospodarki wodno -ściekowej, budowa systemów podczyszczających wzdłuż modernizowanych i nowo powstających dróg, modernizacja sieci wodociągowej, likwidacja nieczynnych ujęć wody, minimalizacja wykorzystania wód podziemnych z ujęć własnych i wody wodociągowej do celów przemysłowych, odbudowa i utrzymanie właściwego stanu systemu melioracji szczegółowej i podstawowej, Najistotniejszym przedsięwzięciem z zakresu gospodarki wodno – ściekowej jest zrealizowanie budowy systemu kanalizacji ściekowej na obszarach objętych aglomeracją – w myśl Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Szczególnie ważnym jest fakt, że władze polskie zostały zobligowane do zrealizowania tego celu do końca 2015 r. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.2.6. Harmonogram działań Tabela 23. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną zasobów wodnych oraz z gospodarką wodno - ściekową Opis przedsięwzięcia Jednostka Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty (zł) finansowania Gmina, Remont istniejącej sieci wodociągowe Przedsiębiorstwo 3000,00 tys. 2011- 2012 4500,00 tys. 2011 – 2013 1000,00 tys. 2011- 2012 2274,47 tys. 2011- 2012 8398,30 tys. Brak danych Brak danych Środki własne, kosztowych kosztowych dotacje, kredyty propagującej Szkoły Brak danych Brak danych Środki wody kosztowych kosztowych dotacje Brak danych Brak danych Środki własne, kosztowych kosztowych dotacje, kredyty Brak danych Brak danych kosztowych kosztowych Brak danych Brak danych kosztowych kosztowych Wodociągowe Gmina, Rozbudowa ujęcia wody Przedsiębiorstwo Wodociągowe Gmina, Budowa sieci wodociągowej w mieście Przedsiębiorstwo Wodociągowe Budowa sieci wodociągowej Bobrowiec I Gmina, Przedsiębiorstwo Wodociągowe Budowa sieci wodociągowej Bobrowiec II Gmina, Przedsiębiorstwo Wodociągowe Wykonanie uzupełnień pomiędzy połączeń istniejącymi sieciami Gmina wodociągowymi w gminie. Prowadzenie akcji edukacyjno informacyjnej optymalizację zużycia Środki własne, 2011 -2013 dotacje, kredyty Środki własne, dotacje, kredyty Środki własne, dotacje, kredyty Środki własne, dotacje, kredyty Środki własne, dotacje, kredyty – Gmina, przez organizacje indywidualnych użytkowników Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej w ramach aglomeracji ekologiczne Gmina, Przedsiębiorstwo Komunalne Ewidencja wszystkich zbiorników bezodpływowych własne, Gmina Gmina Remont istniejących i możliwych do udrożnienia odcinków kanalizacji deszczowej. Gmina Budowa nowych odcinków kanalizacji WFOŚiGW, środki własne kredyty deszczowej. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 24. Harmonogram czyszczenia kanalizacji deszczowej wraz z kwotami Długość Ilość wpustów Separator Pompownia Termin czyszczenia Kwota 1 Geodetów 407 25 2 Granitowa 885 13 3 Diamentowa 150 2 4 Szafirowa 230 5 Topazowa 325 5 6 Rubinowa 486 11 7 Turkusowa 150 2 8 Tulipanów 150 6 9 Bursztynowa 150 2 10 Alabastrowa 150 11 Opalowa 150 12 Nefrytowa 345 13 Jaspisowa 65 1 10297 19235 wrzesień, październik, listopad 2010 l.p. Nazwa ul. 3250 4830 7075 10756 3250 3450 3250 3150 3150 6 7545 1365 14 Energetyczna 595 23 15 Sękocińska 427 13 16 Jarząbka 625 20 17 Słowicza 610 18 Powst. Warszawy 780 28 19 Jana Pawła 510 9 20 Pawia 900 21 Dworcowa 300 22 Kościelna 196 7 23 Fabryczna 650 18 24 Kusocińskiego 350 25 Al.. Róż 585 26 Szkolna 645 26 27 Nadarzyńska 680 14 28 Kniaziewicza 496 16 29 Bema 650 9 30 Poniatowskiego 440 31 Warszawska 490 12 32 Młynarska 520 9 33 Królewskie Lipy 320 34 Sierakowskiego 450 19 1 11900 35 Kilińskiego 350 12 7950 36 Nowa/Świętojańska 843 11 18253 37 Kościuszki 810 20 18010 38 Gerbera 206 4 39 Czajewicza 326 40 Wschodnia 250 41 Niecała 200 42 Zgody 260 6 1 7260 43 Prusa 696 13 1 16766 44 Żeromskiego 707 14 1 lis-10 13645 maj-11 10117 grudzień, styczeń 2010/2011 14125 12810 17780 11160 18900 6300 4466 14550 7350 12285 1 marzec, kwiecień 2011 5 14845 maj, czerwiec 2011 14980 12716 14100 9240 10890 11370 6970 4526 6846 8 5650 4200 lipiec, sierpień 2011 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 15547 51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 l.p. Nazwa ul. Długość Ilość wpustów Separator Pompownia Termin czyszczenia Kwota 45 Plater 470 14 10570 46 Staszica 745 22 1 18245 47 Przedwiośnia 520 7 48 Syrenki 340 10 49 Markowskiego 470 50 Zielona 529 18 1 51 Julianowska 960 25 1 52 Al. Kalin 622 42 1 53 Wrzosowa 120 54 Al. 1 Maja 325 55 Al. Pokoju 450 56 Wilanowska 324 57 Jeziorki 250 58 Polna 125 11270 sękocińska 7640 9870 13509 kwi-11 1 23410 16662 2520 1 18 wrzesień, październik listopad 2011 1 8325 10350 6804 6750 2625 SUMA 584660 Źródło: Urząd Miasta i Gminy Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.3. Powierzchnia ziemi i gleba 3.3.1. Analiza stanu istniejącego Gmina Piaseczno położona jest w obrębie Równiny Warszawskiej, która stanowi zdenudowaną powierzchnie akumulacji lodowcowej. Równina Warszawska ciągnie się po lewej stronie Doliny Środkowej Wisły od Warszawy na północy po dolinę Pilicy na południu i zajmuje obszar około 1120 km2. Położona jest ona powyżej 100 m n.p.m i opada 20-30 m skarpą ku dolinie Wisły. Od zachodu obniża się ku Równinie Łowicko-Błońskiej i sąsiaduje z Wysoczyzną Rawską (granice z tymi rejonami są niewyraźne). W gminie Piaseczno występują następujące formy rzeźby terenu o następującym pochodzeniu: • formy pochodzenia lodowcowego: wysoczyzna morenowa płaska z licznymi pagórkami moren czołowych, formy utworzone w strefie martwego lodu jak pagórki moren martwego lodu, wytopiska i zagłębienia po martwym lodzie, • formy pochodzenia wodnolodowcowego: równiny sandrowe i wodnolodowcowe, pagórki akumulacji szczelinowej, kemy i plateau kemowe, równiny zastoiskowe, • formy pochodzenia eolicznego: równiny piasków przewianych, wydmy i wyodrębniające się spośród nich zagłębienia deflacyjne, • formy pochodzenia rzecznego: dna dolin rzecznych, równiny torfowe, poziomy tarasów rzecznych, W obszarze wysoczyzny morenowej wyznaczono wysoczyznę morenową płaską, na powierzchni której wysokości względne wynoszą do 2 m, a nachylenia nie przekraczają 2 stopni. Wysoczyzna ta obejmuje zachodnią części gminy, m.in. w okolicach Bogatek, Głoskowa i Woli Gołkowskiej. Ponadto, na prawie całym obszarze gminy występują zagłębienia po martwym lodzie. Zazwyczaj mają one owalny kształt o długości i szerokości kilkuset metrów. Obserwuje się je najczęściej w sąsiedztwie kemów i moren martwego lodu. Równiny wodnolodowcowe tworzą rozległe, wyrównane powierzchnie, zajmujące najwyżej położone tereny na wysoczyźnie. Położone są one zazwyczaj na wysokości 120 – 130 m. n.p.m. W zachodniej części gminy występuje równina denudacyjna wyższa, natomiast w części wschodniej równina denudacyjna niższa (granica przechodzi doliną rzeki Jeziorki – Bąkówka – Robercin). Na powierzchni równin wodnolodowcowych występują liczne formy lodowcowe. Spośród form wodnolodowcowych licznie reprezentowane są kemy. Są to formy, które utworzyły się na zapleczu moren czołowych, zazwyczaj drobne o szerokości długości od kilkudziesięciu do kilkuset metrów. Na terenie gminy utworzyła się także kotlina, w obniżonej części wysoczyzny, w okolicach Gołkowa. Stanowi ona fragment rynny o kierunku północno – południowych, której południowa część została zniszczona i włączona do doliny Jeziorki. Tworzy ona płaskie zagłębienie o głębokości do 20 m nachylone w kierunku rzeki Jeziorki. Płaską powierzchnię wysoczyzny urozmaicają formy eoliczne, do których należą m.in. wydmy, które na terenie gminy rozpościerają się w okolicach Piaseczna i Zalesia Górnego. Formy pochodzenia rzecznego to przede wszystkim tarasy rzeczne. Taras nadzalewowy wykształcił się po Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 obu stronach Jeziorki oraz miejscami w dolinach jej dopływów. Zachowała się ona tylko fragmentami, w okolicach Jazgarzewa, Głoskowa i Bogatek. Zajmuje on niewielkie powierzchnie od kilkudziesięciu do kilkuset metrów szerokości. Taras zalewowy wykształcił się w dolinach współcześnie przepływającej przez teren gminy rzeki Jeziorki. Rzeka ta wykorzystała przebieg i układ dolin z wcześniejszego okresu, stąd miejscami płynie w bardzo poszerzonych dolinach. Wysokość względna tarasu nadzalewowego w stosunku do poziomu tarasu zalewowego wynosi od 1 do 2 m. Formy pochodzenia roślinnego stwierdzono na rozległych powierzchniach w dolinie Jeziorki oraz jej dopływach. Nie brak ich również w szeregu zagłębień po martwym lodzie i w wytopiskach. Budowa geologiczna gminy Piaseczno jest zróżnicowana. Zarówno rzeźba terenu, jak i jego geologia związana jest z działalnością lodowca: procesami akumulacyjnymi i denudacyjnymi. Cały teren gminy pokrywają utwory czwartorzędowe z dominacją piasków oraz piasków i mułków wodnolodowcowych, z dużymi płatami gliny zwałowej. Doliny rzeczne natomiast wypełnione są piaskami rzecznymi, piaskami humusowymi, miejscami występują także mady oraz torfy. Pod względem geologicznym, obszar gminy Piaseczno położony jest w obrębie tzw. Niecki Warszawskiej, jednostki tektonicznej w obejmującej najgłębszą część Niecki Brzeżnej (tzw. synklinorium brzeżne). Niecka Brzeżna zbudowana jest z osadów paleozoiku, mezozoiku i trzeciorzędu, pokrytych utworami czwartorzędowymi. Niecka Warszawska graniczy na północy z Niecką Pomorską, a na południu z Niecką Lubelską wzdłuż uskoku: Nowe Miasto – Grójec. Nieckę Warszawską tworzą utwory kredowe, a wypełniają osady trzeciorzędu i czwartorzędu. Utwory trzeciorzędu na tym obszarze podzielone zostały na osady zaliczane są do neogenu i paleogenu. Paleogen reprezentowany jest przez piaski, mułki, iły i zlepieńce, a także margle i iły margliste. Neogen natomiast reprezentowany jest przez piaski, mułki i iły, na których na głębokości około 20 m p.p.m. leżą iły pstre, mułki i piaski poprzedzielane poziomymi pasmami piasków. Profil czwartorzędu został ukształtowany przez złożone procesy sedymentacji w okresie glacjałów i interglacjałów. Najstarsze utwory czwartorzędowe leżące na utworach trzeciorzędowych to piaski ze żwirami poprzedzielane warstwami mułków. Powyżej, na wysokości Wólki Prackiej i Runowa w zachodniej części gminy, znajdują się piaski oraz piaski rzeczne ze żwirami interglacjału kromerskiego, występujące około 60 – 80 m n.p.m. Natomiast na wysokości Chojnowa i Orzeszyna znajdują się gliny zwałowe najstarszego zlodowacenia o miąższości kilku metrów. Wyższa część profilu reprezentowana jest głównie przez piaski ze żwirami, mułki rzeczne i torfy interglacjału mazowieckiego, poprzedzielane pasami gliny zwałowej w zachodniej części gminy na wysokości Wólki Pęcherskiej i Wólki Prackiej (miąższość tych utworów sięga 10 m). Na wysokości 80 – 90 m n.p.m. znajdują się utwory takie jak: iły, mułki warwowe oraz piaski zastoiskowe dolne zlodowacenia środkowopolskiego (stadiał maksymalny), które największe miąższości osiągają w części zachodniej gminy (około 10 m), zanikając na wysokości Łbisk – Zalesie Górne. Na wysokości Orzeszyna i Chojnowa stadiał maksymalny reprezentowany jest przez iły i mułki warwowe oraz niewielką warstwę piasków zastoiskowych. Powyżej, na wysokości około 100 m n.p.m. w zachodniej części gminy, znajdują się piaski wodnolodowcowe ze żwirami, o miąższości około 10 m. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Na utworach tych leżą grube warstwy glin zwałowych osiągające największe miąższości na zachodnich terenach gminy Piaseczno. Są to utwory zlodowacenia środkowopolskiego, stadiału mazowiecko – podlaskiego, wychodzące na powierzchnie terenu dużymi płatami w okolicach: Piaseczno – Ustanów z wyłączeniem Zalesia Górnego, Siedliska – Żabieniec, Bobrowiec – Robercin – Bąkówka oraz Głosków – Złotokłos i Jazgarzew - Bogatki. Piaski oraz mułki wodnolodowcowe rozciągają się na powierzchni szerokim pasem od Stefanowa po Chojnów i Wojciechów, występują też w Zalesiu Górnym, na północno - zachodnich obszarach Piaseczna, w okolicy Głoskowa i Złotokłosu. Miejscami występują także piaski i mułki kemów (północno – wschodnie okolice Nowinek, okolice Łbisk oraz w okolicy dawnej stacji kolejki wąskotorowej Runów). W końcowym okresie zlodowaceń środkowopolskich (interglacjał Bugo - Narwi) powstała dolina rzeki Jeziorki, którą wypełniły utwory piaszczyste. Z okresem ostatniego zlodowacenia (bałtyckiego) wiąże się powstanie piasków rzecznych tarasów nadzalewowych rzeki Jeziorki. Piaski humusowe zajmujące szeroki pas dolin rzecznych wykształciły się już w holocenie (największe obszary przy ujściu rzeki Małej do Jeziorki – obecnie tereny stawów rybnych, oraz wzdłuż rzeki Jeziorki na wysokości Jazgarzewa). Na terenie gminy występują również torfy, m.in. w południowych okolicach Zalesia Dolnego i w pasie od Solca po Orzeszyn oraz lokalnie wzdłuż dolin rzecznych. W holocenie w miejscach zagłębień bezodpływowych, powstały mady pylasto-piaszczyste i mułkowato – ilaste. U schyłku plejstocenu i w holocenie, w wyniku procesów eolicznych, na terenie gminy wykształciły się także liczne piaski eoliczne w wydmach (przeważają małe powierzchnie), zwłaszcza we wschodniej części, m.in. w okolicach Piaseczna, Pilawy i Zalesia Górnego. Złoża Rysunek 7. Złoża na terenie gminy Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Znaczenie surowcowe na obszarze gminy Piaseczno mają iły zastoiskowe i mułki zastoiskowe, w mniejszym stopniu torfy. Obecnie jednak, żadne ze złóż nie jest eksploatowane. Zastoiskowe osady iłowo – mułkowe, które są w Polsce najważniejszym źródłem surowców ceramiki budowlanej, znane są głównie z rejonu Chylic. Wydobycie surowca ze złoża „Chylice” prowadzone było bezprawnie, bez wymaganej dokumentacji. Obecnie jest ono wyeksploatowane. Kopalnia i cegielnia, które odbierały materiał, zakończyły działalność w 1993 roku. Brak jest perspektyw ponownego zagospodarowania złoża z następujących powodów: zła jakość surowca, wyczerpane zasoby, przeznaczenie terenu pod zabudowę. Na obszarze gminy udokumentowano ponadto dwa złoża iłów zastoiskowych do produkcji ceramiki budowlanej: „Gołków” i „Gołków I”. Złoże „Gołków” udokumentowano w 1961 roku w kategorii A+B nie jest już eksploatowane. Złoże „Gołków I” udokumentowano w 1979 roku. Eksploatacja złoża została przerwana, z powodów ekonomicznych, w 1990 roku. Zasoby pozostałe w złożu wynoszą 65 tyś. m3 i najprawdopodobniej nie zostaną już wydobyte. Torfy na omawianym obszarze występują m.in. w dolinie Jeziorki oraz w okolicach Chojnowa, na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Zasoby pozabilansowe borowiny w części złoża o miąższości 1,5 m wynoszą 169 tyś. m3. Torf ten nie nadaje się do celów leczniczych. Obecnie na terenie gminy udokumentowane jest złoże wód mineralnych położone również na terenie gminy Konstancin Jeziorna. Gleby W gminie Piaseczno przeważają gleby lekkie wytworzone z piasków luźnych lub słabo gliniastych o średniej wartości rolniczej. Należą do kompleksów żytnio-ziemniaczanych. Nieco lepsze gleby występują w rejonie Siedlisk - Chylic - Jazgarzewa - Pęcher - Ustanówka. Są to gleby pylaste i pylasto piaszczyste pochodzenia fluwioglacjalnego wykształcone na rozmytym podłożu moreny górnej. Jedynie w dolinie Jeziorki i jej dopływów występują gleby pochodzenia hydrom orficznego tj. gleby ukształtowane w warunkach trwałego lub okresowego nadmiernego uwilgotnienia. W zależności od stopnia uwilgotnienia terenu i charakteru wód proces bagienny działa w różnym natężeniu stąd różne typy gleb hydromorficznych. Tu mamy do czynienia z glebami murszowomineralnymi. Na terenie gminy dominują gleby bielicowe, brunatne oraz mady (w dolinach rzek). Na terenie miasta Piaseczna występują gleby typu antropogenicznego. Charakteryzują się one zniekształconym profilem glebowym oraz zmianą składu chemicznego. Na terenie gminy Piaseczno dominują gleby gruntów ornych i sadów należące do klasy IV i V (51,6 % ogólnej powierzchni gruntów rolnych). Są to gleby średnie, bądź słabe. Gleby klasy II i III zajmują tylko 11,42 % ogólnej powierzchni gruntów rolnych w gminie. Brak jest gleb klasy I. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 25.Zestawienie klasyfikacji gruntów ornych i sadów na terenie gminy Klasa bonitacyjna gruntów ornych i sadów Typ wskaźnika I II IIIa IIIb IVa IVb V VI Powierzchnia ha - 1,08 68,54 545,40 984,17 749,79 1004,46 338,99 Udział powierzchni gminy (%) - - 0,53 4,25 7,67 5,84 8,14 2,64 Udział w powierzchni gruntów rolnych (%) - 0,02 1,27 10,13 18,28 13,92 19,40 6,29 Tabela 26. Zestawienie klasyfikacyjne gruntów łąk i pastwisk na terenie gminy. Klasa bonitacyjna gruntów łąk i pastwisk Typ wskaźnika I II III IV V VI Powierzchnia ha - - 129,04 453,46 149,16 15,35 Udział powierzchni gminy (%) - - 1,00 3,53 1,16 0,11 Udział w powierzchni gruntów rolnych (%) - - 2,39 8,42 2,77 0,28 Gleby należące do klasy bonitacyjnej IIIa, IIIb lub IVa występują sporadycznie w okolicach miejscowości Chojnów – Orzeszyn, Łbisk, Pęcherów, Gołkowa i Baszkówki. Klasy bonitacji gleb: Klasa I − GLEBY ORNE NAJLEPSZE, gleby tej klasy występują zawsze w dobrych warunkach fizjograficznych na równinach lub na bardzo łagodnych pochyłościach, są zasobne we wszystkie składniki pokarmowe roślin, posiadają dobrą naturalną strukturę, są łatwe do uprawy, ciepłe, czynne biologicznie, przepuszczalne i przewiewne, dostatecznie wilgotne. Do klasy tej zalicza się najlepsze czarnoziemy leśno-stepowe, najlepsze mady pyłowe i próchniczne, najlepsze czarnoziemy leśnołąkowe wytworzone z glin marglistych i utworów pyłowych, najlepsze czarnoziemne rędziny namyte, najlepsze gleby brunatne wytworzone z lessów i utworów lessopodobnych oraz najlepsze gleby brunatne wytworzone z glin. Klasa II − GLEBY ORNE BARDZO DOBRE, właściwości gleb są zbliżone do gleb I klasy; gleby występują w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych lub mają gorsze właściwości fizyczne. Zalicza się tu bardzo dobre czarnoziemy leśnostepowe i leśno-łąkowe wytworzone z glin marglistych, najlepsze rędziny namyte oraz rędziny czarnoziemne i właściwe wytworzone z wapieni kredowych. Ponadto bardzo dobre mady brunatne i próchniczne oraz bardzo dobre gleby brunatne wytworzone z lessów, utworów pyłowych wodnego pochodzenia, glin i iłów pylastych, a także najlepsze gleby płowe wytworzone z lessów, glin i utworów pyłowych pochodzenia wodnego. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 57 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Klasa IIIa − GLEBY ORNE DOBRE, gleby mają już wyraźne gorsze właściwości fizyczne i chemiczne, występują w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych niż gleby klasy I i II. Pogarszają się przede wszystkim stosunki wodne. Zalicza się tu gleby brunatne i płowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych, różnych utworów pyłowych i glin lekkich oraz iłów pylastych, średnio dobre czarnoziemy leśno-stepowe i leśno-łąkowe wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych oraz z piasków gliniastych mocnych. Ponadto najlepsze odmiany rędzin kredowych i najlepsze rędziny gipsowe oraz średnio dobre mady pyłowe i najlepsze z mad ciężkich i piaszczystych. Do klasy tej należą również gleby torfowo-murszowe. Klasa IIIb − GLEBY ŚREDNIO DOBRE, zasadniczo są zbliżone właściwościami do gleb klasy III a, ale w jeszcze większym stopniu charakteryzują się gorszymi właściwościami fizycznymi i chemicznymi. Zalicza się do niej gleby brunatne, płowe i opadowo-glejowe wytworzone z piasków gliniastych mocnych lub lekkich na cięższych podłożach, wytworzone z glin lekkich, iłów i utworów pyłowych wodnego pochodzenia, gorsze odmiany czarnoziemów leśno-stepowych i średnio dobre czarnoziemy leśno-łąkowe wytworzone z glin, iłów, utworów pyłowych pochodzenia wodnego i piasków gliniastych mocnych, a także średnio dobre mady i rędziny oraz gleby wytworzone z utworów torfowo-murszowych. Klasa IVa − GLEBY ORNE ŚREDNIEJ JAKOŚCI, gleby o zdecydowanie gorszych właściwościach niż gleby wyższych klas. Gleby ciężkie tej klasy cechuje duża żyzność potencjalna, lecz są mało przewiewne, zimne i mało czynne biologicznie. Należą do nich gleby brunatne, płowe i bielicowe – wytworzone z różnych piasków i żwirów gliniastych, gleby płowe, brunatne i opadowo-glejowe wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych, często o gorszych warunkach wodnych, niektóre gatunki czarnoziemów leśno-stepowych i leśno-łąkowych, średniej jakości mady pyłowe i piaszczyste, mady ciężkie wytworzone z iłu oraz średniej jakości rędziny właściwe i brunatne, gorsze gatunki rędzin czarnoziemnych i średniej jakości gleby torfowo-murszowe. Klasa IVb − GLEBY ORNE ŚREDNIEJ JAKOŚCI (GORSZE), gleby bardziej wadliwe od gleb klasy IVa, gleby ciężkie tej klasy są najczęściej podmokłe, niektóre gatunki gleb podścielone są płytko zbyt przepuszczalnym podłożem wskutek czego są zbyt suche. Zalicza się tu takie same typy, rodzaje i gatunki gleb jak do klasy IVa. Klasa V − GLEBY ORNE SŁABE, gleby mało żyzne i nieurodzajne oraz zawodne. Zalicza się do nich lżejsze odmiany gleb brunatnych i płowych, gleby rdzawe i bielicowe, wytworzone ze żwirów gliniastych i różnych piasków całkowitych lub położonych na mniej przepuszczalnych podłożach. Ponadto czarne ziemie pobagienne wytworzone z piasków słabo gliniastych, murszowate, gorsze odmiany czarnoziemów leśno-łąkowych, mady bardzo lekkie. Klasa VI − GLEBY NAJSŁABSZE, gleby słabe, wadliwe i zawodne. Należą do nich gleby rdzawe, bielicowe, rankery i pararędziny wytworzone z następujących skał macierzystych: żwirów piaszczystych, płytkich piasków słabo gliniastych na piaskach luźnych, wapieniach, żwirach, z bardzo Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 58 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 płytkich piasków wietrzeniowych, piasków słabo gliniastych średnio głębokich, na piasku luźnym oraz piasków słabo gliniastych całkowitych. Klasa VI RZ − GLEBY POD ZALESIENIA, gleby bardzo ubogie, zbyt suche, nieprzydatne do prowadzenia upraw polowych. Winny być bezwzględnie zalesione. Należą do nich gleby rdzawe, bielice, rankery, pararędziny – wytworzone ze żwirów piaszczystych, piasków luźnych całkowitych, płytkich piasków luźnych nawapieniowych i nażwirowych oraz płytkie piaski wietrzeniowe. Lokalnie na terenie gminy, w okolicach Jazgarzewa oraz północno – zachodnich terenach Piaseczna, występują czarne ziemie wytworzone z piasków, glin lekkich, bądź średnich. Ze względu na dobrą jakość są one użytkowane rolniczo w postaci kompleksów pszennych. Na terenie gminy dominuje kompleks żytni, występujący na glebach bielicowych i brunatnych. Kompleks pszenny występuje przeważnie na dobrych glebach brunatnych, czarnych ziemiach i madach. Gleby z obszaru gminy wykazują zróżnicowany odczyn. Z badań wynika, że gleby obojętne (6,7-7,4) i zasadowe (>7,4) występują w części północnej gminy (tereny miejskie Piaseczna). Natomiast gleby o charakterze kwaśnym (<6,7) są charakterystyczne dla części południowej. Najniższe pH (4,5) zanotowano w południowo – wschodniej części gminy. Jednym z podstawowych wskaźników oceny przydatności gleb rolnych jest odczyn gleb. Zależy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na życie roślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywności biologicznej gleby. Kwaśne odczyny gleb, powodują obniżanie plonowania roślin jak również ułatwiają przyswajanie przez rośliny metali ciężkich. Z odczynem gleb ściśle związana jest potrzeba ich wapnowania. Określenie potrzeb wapnowania i wielkość zalecanych dawek Wapnowanie ma wszechstronny i korzystny wpływ na właściwości fizyczno-chemiczne i biologiczne gleb. Wpływa zatem na tworzenie żyzności gleby, czynnika umożliwiającego uzyskiwanie wysokich plonów i efektywne wykorzystanie nawożenia NPK. Podstawowymi wskaźnikami do określenia potrzeb wapnowania są wielkość pH i kategoria agronomiczna wynikająca ze stopnia zwięzłości gleby. Potrzeby wapnowania precyzują ilość stosowanych nawozów wapniowych i ich formę, w zależności od składu granulometrycznego gleby. W praktyce rolniczej wprowadzono pięć przedziałów określających potrzeby wapnowania. Zakresy pH dla przedziałów potrzeb wapnowania obrazuje załączona tabela 25. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 59 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 27. Przedziały potrzeb wapnowania Kategoria Zakresy pH dla przedziałów potrzeb wapnowania agronomiczna konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne bardzo lekkie do 4,0 4,1 - 4,5 4,6 - 5,0 5,1 - 5,5 od 5,6 lekkie do 4,5 4,6 - 5,0 5,1 - 5,5 5,6 - 6,0 od 6,1 średnie do 5,0 5,1 - 5,5 5,6 - 6,0 6,1 - 6,5 od 6,6 ciężkie do 5,5 5,6 - 6,0 6,1 - 6,5 6,6 - 7,0 od 7,1 użytki zielone do 5,0 5,1 - 5,5 5,6 - 6,0 - - gleby Źródło: Agrochemiczne badania gleb., WIOŚ 2000-2004 r. Aby wapnowanie spełniało pożądane efekty, musi być zastosowane w dawkach gwarantujących uzyskanie i utrzymanie optymalnego odczynu dla uprawianych w zmianowaniu gatunków roślin. Tabela 28. Optymalne dawki nawozów wapniowych (w tonach CaO na hektar) Potrzeby wapnowania Kategoria agronomiczna gleb gruntów ornych bardzo lekkie Lekkie Średnie ciężkie konieczne 3,0 3,5 4,5 6,0 potrzebne 2,0 2,5 3,0 3,0 wskazane 1,0 1,5 1,7 2,0 ograniczone − 1,0 1,0 − zbędne − − − − Uwaga: na glebach lekkich i średnich należy stosować dawki wapnia zależnie od wrażliwości i rośliny na kwaśny odczyn. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 60 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 29. Zawartość metali ciężkich w glebach na terenie gminy W glebach na terenie gminy, stopień zanieczyszczenia metalami ciężkimi, kształtuje się na poziomie zawartości naturalnej tych pierwiastków. Przyczyny zanieczyszczeń gleb gruntów ornych: • zanieczyszczenia pierwiastkami chemicznymi – nadmierne wprowadzanie do gleb nawozów mineralnych, • niewłaściwa mechanizacja rolnictwa – stosowanie ciężkich ciągników i odpróchnicowanie się gleby, • wadliwa chemizacja gleby – zbytnia intensyfikacja nawożenia mineralnego, nie dostosowanie dawek do optymalnych potrzeb, stosowanie pestycydów, • zanieczyszczenia przemysłowe gleb – substancje szkodliwe emitowane do atmosfery, skąd przenikają do gleby w postaci gazów, płynów lub pyłów. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 61 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.3.2. Cel Celami w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleby są 1. Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją oraz ich dobre wykorzystanie. 2. Minimalizacja wpływu na środowisko poprzez zachowanie walorów ekologicznych obszarów rolniczych. 3. Ochrona zasobów kopalin. 3.3.3. Kierunki działań W celu racjonalnego gospodarowania ich zasobami, należy dostosować formy zagospodarowania oraz kierunki i intensywność produkcji do ich naturalnego potencjału. Należy również zadbać o właściwą kulturę rolną, zapobiegającą erozji. Ważnymi działaniami w kontekście właściwej polityki rolnej będzie zapobieganie procesom erozji. Stosowanie zabiegów przeciwdziałających erozji wodnej jest niezbędne już na gruntach o nachyleniu ›10% czyli ›6°. Powinny one obejmować odpowiednie zagospodarowanie wąwozów oraz stoków i stosowanie odpowiednich płodozmianów, a także stałe utrzymanie gleby pod pokrywą roślinną. Erozja wietrzna jest szczególnie nasilona na otwartych przestrzeniach rolnych, dlatego w celu zapobiegania temu zjawisku należy stosować zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne. Dla zachowania optymalnego uwilgotnienia gleby i prawidłowego systemu odwadniania niezbędne jest utrzymanie urządzeń melioracyjnych, rowów i drenażu w dobrym stanie. Utrzymanie melioracji szczegółowych należy do obowiązków właścicieli gruntów. Ochrona gleb uwzględnia również optymalne zużycie nawozów sztucznych oraz środków ochrony roślin. Preferowane są naturalne nawozy takie jak np. obornik czy kompost. Nieodpowiednie ilości nawozów syntetycznych i mineralnych, polepszaczy gleb, odchodów zwierząt z ferm (np. gnojowicy), osadów ściekowych a także kompostów naturalnych mogą natomiast nasilać procesy degradacji gleb. Istotnym kierunkiem działań w rolnictwie jest kontynuacja upowszechniania Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. Przy racjonalnym użytkowaniu zasobów glebowych, należy również zwrócić uwagę na możliwość uzyskania dopłat z Unii Europejskiej za np. uprawy energetyczne. Biorąc pod uwagę konieczność zwiększania udziału energii odnawialnej w ogóle źródeł energii, może się to okazać dodatkowym atutem. Istotną rolę dla ochrony środowiska w kontekście eksploatacji kopalin, zwłaszcza eksploatacji odkrywkowej zawsze odgrywa właściwie prowadzony proces zamykania i rekultywacji wyrobiska po zakończonej eksploatacji. Obowiązek sukcesywnego prowadzenia rekultywacji terenów poeksploatacyjnych oraz przywracania do właściwego stanu innych elementów przyrodniczych spoczywa, w typowych przypadkach, na podmiocie prowadzącym eksploatację złoża. Działalność kontrolna organów administracji geologicznej powinna zatem koncentrować się także na kwestii spełnienia wymagań prawnych przez użytkownika złoża po zakończeniu eksploatacji. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 62 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Dążąc do osiągnięcia wytyczonych celów należy brać pod uwagę następujące kierunki działań: • propagowanie Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, • ochrona gleb o wysokiej przydatności rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze, • waloryzacja terenów pod względem ich przydatności do produkcji zdrowej żywności oraz promocji takiej żywności, • zapobieganie procesom erozji (stosowanie zadrzewień śródpolnych) oraz utrzymanie pokrywy glebowej pod szatą roślinną, • zachowanie śródpolnych zadrzewień, zakrzaczeń, kompleksów leśnych i nieużytków podmokłych jako ważnych elementów funkcjonalnych struktury ekologicznej i obiektów warunkujących utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych na obszarach rolniczych, • właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo, • wykorzystanie produkcji rolnej z przeznaczeniem na cele energetyczne, • wdrażanie i upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej, • wspieranie i promowanie rolnictwa ekologicznego. Natomiast w zakresie ochrony terenów eksploatacji złóż, realizacja celów będzie się odbywała przez: • ochronę zasobów złóż niezagospodarowanych, • uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wszystkich złóż, oraz uwzględnienie ich ochrony przed przeinwestowaniem, • rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 3.3.4. Harmonogram działań Tabela 30. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi i gleb Opis przedsięwzięcia Jednostka Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty (zł) finansowania Prowadzenie właściwej struktury zagospodarowania przestrzennego (zagospodarowywanie gruntów o niskiej przydatności rolniczej, uprawy na gruntach o wyższej Zadanie ciągłe Rolnicy Brak danych kosztowych klasie Środki własne dotacje, kredyty bonitacyjnej) Kształtowanie struktury upraw WODR, przeciwdziałającej erozji i pogarszaniu Właściciele się jakości gleb gruntów Proponowanie proekologicznych zasad gospodarki rolnej zmniejszających negatywny wpływ upraw na środowisko poprzez Zadanie ciągłe organizowanie publikację ulotek, broszur szkoleń, Brak danych kosztowych Środki własne inwestorów, dotacje WODR ARiMR Zadanie ciągłe Gmina Brak danych Dotacje kosztowych Starostwo Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 63 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Opis przedsięwzięcia Wykorzystanie gleb o niższej klasie przydatności biomasy rolniczej pod produkcję Jednostka Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty (zł) finansowania Właściciele gruntów Zadanie ciągłe Brak danych kosztowych Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl Środki własne inwestorów, dotacje 64 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.4. Powietrze 3.4.1. Analiza stanu istniejącego Klimat Teren gminy Piaseczno, zgodnie z podziałem Polski na regiony klimatyczne według W. Okołowicza (1979), położony jest w regionie mazowiecko - podlaskim. Klimat na tym obszarze posiada cechy klimatu przejściowego, z przewagą cech kontynentalnych. Omawiany obszar charakteryzuje się średnią roczną temperaturą w granicach 7,0 0C - 8,1 0C oraz niskim poziomem opadów atmosferycznych: 500 – 550 mm rocznie. Teren gminy należy do obszarów gdzie występuje deficyt wody opadowej. Wpływ cech kontynentalnych wpływa na podwyższenie amplitudy temperatury. W efekcie wahania temperatury są wysokie i sięgają nawet 23 0C. Niski poziom opadów powoduje w okresie wegetacji roślin znaczny deficyt wilgoci. Wilgotność powietrza wynosi około 80%. Natomiast pokrywa śnieżna zalega na tym terenie przez około 50 - 60 dni. Na obszarze gminy Piaseczno dominują wiatry zachodnie, południowo - zachodnie i północno – zachodnie. Niemalże 50 % wiatrów wieje z kierunku zachodniego. Okres wegetacyjny wynosi około 215 dni. Rozpoczyna się pod koniec marca, a kończy na początku listopada. Warunki klimatu lokalnego mogą być nieco odmienne od klimatu panującego w regionie. Do parametrów modyfikujących wskaźniki klimatyczne (m.in. bilans cieplny, temperatura, opady oraz siła i kierunek wiatrów) zależą głównie od: rzeźby terenu, budowy geologicznej i pokrycia terenu. Na terenie gminy Piaseczno nie obserwuje się dużych różnic warunków klimatycznych, ze względu na małe urozmaicenie rzeźby terenu. Wszelkie modyfikacje są przeważnie spowodowane występowaniem zabudowy i obszarów leśnych. Stąd, na obszarach południowych gminy Piaseczno, gdzie dominują tereny leśne, amplitudy temperatur mogą być nieco niższe od wartości średnich, siła wiatrów słabsza, a retencja wody opadowej i wilgotność większa. Natomiast na terenach północnych, gdzie dominują obszary zurbanizowane, może występować zwiększone zachmurzenie. Zanieczyszczenia komunikacyjne Zanieczyszczenia komunikacyjne powstają w wyniku eksploatacji dróg przez pojazdy mechaniczne. Główne składniki spalin to tlenki węgla i tlenki azotu. Prawdopodobieństwo występowania emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych dotyczy ewentualnych obszarów przyległych do dróg. Na terenie gminy komunikację zapewnia sieć dróg powiatowych i dróg gminnych wraz z drogą krajową oraz wojewódzkimi. Na stan powietrza oddziałują także źródła komunikacyjne. Wysokie zanieczyszczenie powietrza substancjami pochodzącymi ze spalania paliw w silnikach pojazdów występuje na skrzyżowaniach głównych ulic miast, przy trasach komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu biegnących przez obszary o zwartej zabudowie. Przyczyną nadmiernej emisji zanieczyszczeń ze środków transportu jest przede wszystkim zły stan techniczny pojazdów, zła eksploatacja, przestoje w ruchu spowodowane złą organizacją ruchu lub zbyt małą przepustowością dróg. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 65 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Największa koncentracja ruchu samochodowego w mieście Piaseczno występuje na drogach: 1) nr 79 Warszawa – Piaseczno – Góra Kalwaria (samochody ciężarowe i osobowe), 2) nr 721 Lesznowola – Piaseczno – Konstancin – Jeziorna (samochody ciężarowe i osobowe), 3) nr 722 Piaseczno – Grójec (samochody ciężarowe i osobowe), 4) ul. Wojska Polskiego (samochody osobowe), 5) ul. Kościuszki (samochody osobowe). Niska emisja Niska emisja jest to emisja pyłów i szkodliwych gazów pochodząca z domowych pieców grzewczych i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób. Do źródeł niskiej emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, ciepłownie miałowo - węglowe a także mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe. Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. Rzeczywista emisja zanieczyszczeń z jednego źródła może się różnić w zależności od: • spalania paliw o różnej kaloryczności i jakości (np. zróżnicowana zawartość związków siarki w węglu), • stanu technicznego pieców, • spalania w domowych piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych). Duża ilość emitorów wprowadzających zanieczyszczenia z kominów o niewielkiej wysokości powoduje, że zjawisko to jest bardzo uciążliwe, gdyż zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca powstawania, a są to najczęściej obszary o zwartej zabudowie mieszkaniowej. Niska emisja jest szczególnie uciążliwa w tzw. sezonie grzewczym. W celu ograniczenia emisji niskiej propagowane są systemy alternatywnego ogrzewania gospodarstw. Ponadto wiele budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych charakteryzuje się dużymi stratami ciepła z uwagi na brak odpowiedniej izolacji ścian i stropów, a także z powodu okien o wysokim współczynniku przenikania ciepła. Stąd istnieje potrzeba zintensyfikowania termorenowacji takich budynków. W celu ograniczenia emisji niskiej propagowane są systemy alternatywnego ogrzewania gospodarstw. W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie parametrów kotłów i paliw dla indywidualnych gospodarstw domowych oraz szacunkowy procent redukcji emisji w przypadku ich zastosowania. Na podstawie danych udostępnionych przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Warszawie zestawiono zestawienia średniomiesięcznych pomiarów zanieczyszczeń powietrza na manualnej stacji pomiarowej zlokalizowanej przy ul. Dworskiej. Wyniki pomiarów podstawowych zanieczyszczeń powietrza w latach 2008 - 2009 na terenie Piaseczna przedstawiono w tabelach poniżej. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 66 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Norma stężenia uśrednionego pyłu zawieszonego PM10 w ciągu doby (24-godzinnej) wynosi 50 μg/m3, a dopuszczalna liczba przekroczeń tej wartości w ciągu roku wynosi 35. Ww. stacja zlokalizowana na terenie Miasta Piaseczno przy ul. Dworskiej jest stacja manualną należąca do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Warszawie. Na stacji tej badane są stężenia następujących substancji: B(a)P, PM10, SO2, NO2, CO, ozon. Tabela 31. Średniomiesięczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na stacji pomiarowej w 2008 r. Miesiąc Parametr Pył zawieszony PM10 Jednostka g/m3 Pył zawieszony Liczba PM10 przekroczeń Wartość Norma I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnioroczna 40 39 43 35 48 28 28 21 21 21 39 27 38 32,4 35 7 7 5 13 3 0 0 1 0 7 3 3 49 Tabela 32.Średniomiesięczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na stacji pomiarowej w 2009 r. Miesiąc Parametr Jednostka Pył zawieszony PM10 g/m3 Pył zawieszony Liczba PM10 przekroczeń Wartość Norma I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnioroczna 40 50 37 32 67 28 18 19 30 39 17 - - 33,7 35 12 7 4 20 2 0 0 5 8 0 - - 58 Zestawienie danych co do emisji pyłu zawieszonego PM10 dla miesięcy w sezonie grzewczym i latem wskazuje znaczną różnicę, gdzie latem powietrze jest znacznie mniej zanieczyszczone. Wartości stężeń tych substancji są wysokie zwłaszcza dla pierwszych i ostatnich czterech miesięcy w roku, gdzie występują najniższe temperatury zewnętrzne, czyli w sezonie grzewczym. Szczególnie wysokie poziomy emisji pyłu zawieszonego można zaobserwować w kwietniu, co może być spowodowane: • powszechnym spalaniem liści i gałęzi przez właścicieli posesji indywidualnych, • zwiększonym pyleniem roślin w okresie świątecznym. Wytwarzanie ciepła w źródłach niskiej emisji wzrasta w przypadku występowania niższych temperatur (w sezonie grzewczym), co jest kolejnym argumentem za tym, że podwyższone wartości stężeń zanieczyszczeń pochodzą właśnie z tych źródeł. W paleniskach węglowych często poza spalaniem węgla z powodu niefunkcjonującego systemu segregacji odpadów spala się różnego rodzaju śmieci (tworzywa sztuczne, odpadki spożywcze itp.), co wypływa na wzrost emisji pyłowej jak i powoduje nieprzyjemny zapach. Częstym zjawiskiem jest też funkcjonowanie dwóch kotłów w budynkach gazowego i nieekologicznego kotła węglowego pozwalającego właśnie na spalanie tego rodzaju odpadków Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 67 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 33. Parametry kotłów i paliw dla indywidualnych gospodarstw domowych Jednostka Stare węglowe Tradycyjne węglowe nowoczesne Węglowe retortowe Ekologiczne Gazowe Olejowe Elektryczne Wskaźnik emisji pyłu [g/GJ] 404,1 65 32 50 0,5 3,7 0 [%] - 83,75 92 87,5 99,75 98,75 100 ogółem Redukcja emisji Źródło: Program Ochrony Powietrza dla Miasta Leszna, Opole 2008 3.4.2. Ocena jakości powietrza w gminie Na obszarze gminy Piaseczno nie prowadzi się pomiarów w zakresie czystości powietrza. Monitoring jakości powietrza prowadzony jest w celu określenia stężenia substancji zanieczyszczających. W ciągu ostatnich kilku lat zauważono, że poziom zanieczyszczeń atmosfery ustabilizował się i generalnie nie są przekraczane dopuszczalne poziomy stężeń. Wynikiem oceny, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak i kryteriów dla ochrony roślin dla wszystkich substancji podlegających ocenie, powinno być zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas: • klasy A – jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych; • klasy B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają tych poziomów powiększonych o margines tolerancji; • klasy C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych. Gmina Piaseczno została przydzielona do strefy powiatu piaseczyńskiego. Stężenie zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym na obszarze Gminy jest związane ze stopniem koncentracji źródeł emisji zanieczyszczeń i wielkością emisji, warunkami rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń oraz wpływem zanieczyszczeń pochodzących spoza gminy. Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza wykonywana jest w oparciu o wyniki badań monitoringowych prowadzonych w punktach pomiaru zanieczyszczeń powietrza oraz poprzez wykorzystanie wyników badań z innych stref. Strefa powiatu piaseczyńskiego, na obszarze której leży Gmina Piaseczno w ocenie za rok 2008, została zaliczona do klasy C wg kryteriów dla ochrony zdrowia poziomów dopuszczalnych ze względu na pył PM10. Zakwalifikowanie strefy do klasy C ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 nastąpiło z powodu przekroczenia dopuszczalnej krotności Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 68 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 przekroczeń dla stężeń 24 – godzinnych. Nie są przekraczane stężenia średnie dla roku. Poziomy docelowe dla tej strefy wykazują przekroczenia w zakresie BaP (PM10) oraz dla strefy mazowieckiej O3. Wynikowe klasy w strefie powiat piaseczyński dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej za rok 2009 dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia przedstawia tabela 30. Tabela 34. Klasyfikacja strefy powiatu piaseczyńskiego dla kryterium ochrony środowiska Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Nazwa strefy Powiat piaseczyński SO2 NO2 PM10 Kadm Arsen Nikiel BaP Pb C6H6 CO O3 A A C A A A C A A A C Źródło: WIOS Klasy wynikowe w oparciu o kryteria określone dla ochrony zdrowia ludzkiego W wyniku oceny przeprowadzonej dla 2009 roku: • dla ozonu, strefę mazowiecką pod kątem ochrony zdrowia zaliczono do klasy C, co oznacza, że na terenie strefy został przekroczony poziom docelowy i poziom celu długoterminowego dla rozpatrywanej substancji, • dla pyłu PM10 oraz BaP strefę powiatu piaseczyńskiego pod kątem ochrony zdrowia zaliczono do klasy C, • dla pozostałych zanieczyszczeń strefę pod kątem ochrony zdrowia zaliczono do klasy A. Tabela 35. Klasyfikacja powiatu piaseczyńskiego dla kryterium ochrony roślin. Symbol klasyfikacji wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru strefy SO2 NOx O3 A A C Źródło: WIOS W wyniku oceny przeprowadzonej dla 2008 roku: • dla ozonu, wyznaczona została strefę mazowiecką pod kątem ochrony roślin zaliczono do klasy C, co oznacza, że na terenie strefy został przekroczony poziom celu długoterminowego dla rozpatrywanej substancji, • dla dwutlenku siarki i tlenków azotu strefę od kątem ochrony roślin zaliczono do klasy A. Źródło: WIOS W związku z tym iż na terenie gminy nastąpiły przekroczenia substancji w powietrzu i strefa została zaliczona do klasy C, należało sporządzić Programu Ochrony Powietrza. Przyjęty został on uchwałą nr 234/08 sejmiku województwa mazowieckiego z dnia 17 listopada 2008r. na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 69 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 150 z zm.). Program określa niezbędny zakres działań naprawczych potrzebny do przywrócenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego. Emisja z terenu miasta Piaseczno Z rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim wynika, że przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 występują na terenie miasta Piaseczno. Dlatego też w dalszej analizie uwzględniono wielkości emisji z terenu miasta Piaseczno. Inwentaryzacja emisji w obszarze Piaseczna objęła: • 89 emitorów punktowych, • 12 emitorów powierzchniowych, • 255 emitorów liniowych. Poniższa tabela przedstawia sumy oraz gęstość emisji z poszczególnych typów źródeł. Tabela 36. Sumy oraz gęstość emisji z poszczególnych typów źródeł Pył zawieszony PM10 Pył zawieszony PM10 [Mg/rok] [mg/rok/km2] 0,59 0,04 89 Powierzchniowa 176,86 11,05 12 Liniowa 63,66 3,98 255 W tym spaliny 7,52 0,47 - W tym tarcie 3,69 0,23 - W tym kurz 52,45 3,28 - Suma 241,11 15,07 356 Typ emisji Punktowa Liczba emitorów Największy udział w emisji pyłu zawieszonego PM10 ma emisja powierzchniowa (73%), związana głównie z ogrzewaniem indywidualnym. Duże znaczenie ma też emisja liniowa, wynosząca ponad 26%. Udział emisji punktowej jest znikomy, gdyż wynosi zaledwie 0.2%. Tabela 37. Procentowy udział zużycia paliw do celów grzewczych dla indywidualnego ogrzewania dla Piaseczna Ogrzewanie piecami Zgazyfikowane Energia Węgiel Drewno Gaz 49,1 12,3 - 38,6 19,7 4,9 66,7 8,7 elektryczna Na przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 o okresie uśredniania wyników pomiarów 24 godziny w powiecie piaseczyńskim największy wpływ ma emisja napływowa oraz w niewielkim stopniu emisja z ogrzewania indywidualnego. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 70 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 W poniższej tabeli przedstawiono sumaryczną emisje zanieczyszczeń na terenie gminy w 2008 r. Tabela 38. Sumaryczna emisja zanieczyszczeń na terenie gminy Emisja ze źródeł niskiej emisji Lp Substancja Jednostka emisji Budynki Budynki jednorodzinne wielorodzinne Budynki Budynki handlu, użyteczności usług i publicznej przemysłu Wysoka Emisja Łącznie emisje Suma NE emisja liniowa zanieczyszczeń 1 SO2 kg/rok 451 266 49 927 150 12 520 516 863 118 34 532 551 513 2 NO2 kg/rok 103 352 15 315 2 010 385 750 506 427 7 533 503 082 1 017 042 3 CO kg/rok 2 816 978 313 301 420 38 370 3 169 069 747 1 158 565 4 328 381 4 CO2 kg/rok 79 648 736 14 907 812 3 073 070 96 006 700 193 636 318 6 244 111 74 524 847 274 405 276 5 Pył kg/rok 633 598 70 280 30 9 530 713 438 27 27 176 740 641 6 Pył PM10 kg/rok 475 287 52 728 15 4 765 532 795 14 27 176 559 984 7 B(a)P kg/rok 563 62 0 0 625 0,0 0,0 625,0 Mg/rok 7 517 842 6 1 181 9 547 22 2 152 11 721 Emisja 8 zastępcza SO2 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 71 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Dotychczasowe działania Gminy w zakresie inwestycji nie są bezpośrednio ukierunkowane na ograniczenie emisji z zanieczyszczeń tzw. emisji niskiej. Część realizowanych inwestycji oczywiście wpływa na poprawę jakości powietrza w Gminie, niemniej jednak nie są to działania wystarczające, aby rozwiązać ten problem. Szczególnie intensywne działania realizowane w poprzednich latach skupiały się na termomodernizacji budynków użyteczności publicznej oraz zastosowaniu ekologicznych systemów ogrzewania (ciepło sieciowe i gaz ziemny). Brak jednak skutecznych działań w zakresie ograniczenia emisji ze źródeł liniowych (komunikacja). Zaniechanie działań w tej dziedzinie może spowodować znaczny wzrost emisji ze źródeł liniowych w stosunku stanu obecnego. Pomimo dużych nakładów ponoszonych na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych w budynkach wielorodzinnych administrowanych przez Gminę, nadal bardzo dużo budynków, zwłaszcza w zabudowie kamienicznej zasilana jest paliwami stałymi, przede wszystkim przy wykorzystaniu do celów grzewczych nieefektywnych pieców węglowych. Nie stwierdzono natomiast żadnych działań na grupie budynków mieszkalnictwa indywidualnego, które to jest najbardziej odpowiedzialne za powstawanie emisji zanieczyszczeń ze źródeł tzw. emisji niskiej. 3.4.3. Cel Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji zanieczyszczeń. 3.4.4. Kierunki działa Istotnymi ogniskami zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego są także emisje z zakładów przemysłowych (głównie energetyka zawodowa i przemysłowa, procesy technologiczne, prywatne zakłady np. rzemieślnicze, rolnictwo). Głównym problemem powodującym obniżanie jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Piaseczno jest emisja niska. Podstawową kwestią jest ogrzewanie, które obecnie w głównej mierze jest oparte o węgiel. W ostatnich latach obserwuje się również zwiększanie udziału paliw stałych jako surowca energetycznego, jak również spalanie odpadów, w tym również tworzyw sztucznych, co spowodowane jest w dużej mierze sytuacją ekonomiczną ludności, niską świadomością ekologiczną społeczeństwa oraz polityką energetyczną państwa. W pierwszej kolejności należałoby podjąć działania w celu rozwoju edukacji ekologicznej wśród mieszkańców gminy. Dotyczyć to powinno zarówno osób w wieku szkolnym jak również starszych pokoleń. Edukacja ta powinna obejmować (w aspekcie ochrony powietrza atmosferycznego) kształcenie w zakresie skutków dla zdrowia ludzi i stanu środowiska przyrodniczego, opalania węglem a także zagrożeń jakie niesie ze sobą spalanie odpadów, a w szczególności tworzyw sztucznych. Należałoby również poruszyć tematykę stosowania energooszczędnych materiałów oraz termomodernizacji w budownictwie, możliwości korzystania z alternatywnych źródeł energii, upraw wysokoenergetycznych i korzyści z tego wynikających. Ruch samochodowy może również być przyczyną obniżania się jakości powietrza atmosferycznego. Dotyczy to jednak miejsc o wzmożonym natężeniu ruchu komunikacyjnego. Na badanym obszarze odnosić się to może głównie do miasta Piaseczno. Rozwiązaniem tej sytuacji jest budowa ścieżek rowerowych. Budowa chodników lub poboczy dróg (w wielu miejscowościach przemieszczanie się pieszych wzdłuż drogi jest po prostu Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 72 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 niebezpieczne, szczególnie jesienią i zimą, kiedy szybko zapada zmrok) również wydaje się stosowna. Inną kwestią jest stworzenie warunków do wprowadzenia systemu przewozów mieszanych, polegających na tym, że pasażer dojeżdża do miejsca przeznaczenia środkami komunikacji zbiorowej, np. autobusem PKS. W kwestii emisji substancji odorotwórczych, m. in. w hodowli zwierząt gospodarskich, należy opracować skuteczne zasady lokalizacji obiektów mogących stanowić źródło emisji tych zanieczyszczeń do powietrza. Są one wyjątkowo uciążliwe dla mieszkańców. W celu ich ograniczenia w decyzjach środowiskowych należy akcentować konieczność stosowania nowoczesnych technologii zabezpieczających środowisko i mieszkańców przed ewentualną uciążliwością związaną z odorami. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego niezbędnym jest ukierunkowanie działań na: • rozbudowa i bieżąca modernizację dróg, • rozbudowa tras rowerowych i modernizacja istniejących, • promowanie i tworzenie warunków dla zwiększania udziału podróży transportem zbiorowym, rowerowym i pieszym pomiędzy miejscami zamieszkania, pracy oraz wypoczynku i zakupów, • promowanie przedsięwzięć dotyczących korzystania z ekologicznych źródeł energii w indywidualnych gospodarstwach, • wdrażanie nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku, • promowanie oraz popularyzacja najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w tym rozwiązań technologicznych, administracyjnych i finansowych. Niezbędnym jest również wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem np. norm typu ISO oraz dobrowolnych działań nienormatywnych (np. czystsza produkcja). 3.4.5. Harmonogram działań Tabela 39. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną powietrza Opis przedsięwzięcia Modernizacja kotłowni węglowych na źródła alternatywne systemu nawierzchni bezpieczeństwa ruchu, komunikacyjnego i warunków modernizacja i rozbudowa dróg) Budowy nowych alternatywnych energii Prowadzenie Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty (zł) finansowania Zadanie Brak danych ciągłe kosztowych Zadanie Brak danych ciągłe kosztowych Podmioty gospodarcze osoby fizyczne Usprawnienie (poprawa Jednostka źródeł Gmina, WZDW, ZDP Gmina, użytkownicy Zadnie ciągłe środowiska systematycznych akcji Gmina, edukacji ekologicznej w zakresie potrzeb i użytkownicy Zadnie ciągłe własne, dotacje Środki własne jednostek, dotacje Brak danych Fundusze kosztowych unijne Brak danych Środki kosztowych budżetu Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl Środki 73 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Opis przedsięwzięcia Jednostka Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty (zł) finansowania możliwości ochrony powietrza , w tym środowiska powiatu, oszczędności fundusze energii i stosowania alternatywnych źródeł energii – spotkania, unijne pogadanki, konkursy, zajęcia dydaktyczne w WFOŚiGW szkołach Środki budżetu Wspieranie rozwoju ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych oraz tworzenie ścieżek rowerowych Gmina, Powiat, Województwo Zadnie ciągłe gminy, Brak danych kosztowych powiatu, województwa, dotacje, kredyty Środki własne Wspieranie przedsięwzięć wykorzystujących odnawialne źródła energii Gmina, zainteresowane podmioty W razie Brak danych potrzeby kosztowych właścicieli, Fundusze Ochrony Środowiska 3.5. Zasoby przyrody, formy ochrony przyrody 3.5.1. Analiza stanu aktualnego Gmina Piaseczno jest jedną z najbardziej zalesionych gmin wchodzących w obszar podmiejski Warszawy. Grunty leśne zajmują 3 795 ha, co stanowi 30 % powierzchni ogólnej (przeciętna powierzchnia lasów i gruntów leśnych na terenie powiatu piaseczyńskiego wynosi około 20% powierzchni ogólnej, a średnia krajowa 28%). Na terenie gminy rezerwaty zajmują 104,06 ha (0,81 % powierzchni gminy). Najbardziej zalesiona jest południowo – wschodnia część gminy. Większość lasów (niemalże 90 %) leży w obrębie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Tereny leśne na terenie gminy są nadzorowane przez Nadleśnictwo Chojnów. Kompleksy leśne na terenie gminy obejmują głównie tereny południowe i południowo – wschodnie, należące do Chojnowskiego Parku Krajobrazowego. Lasy skupione są na obszarach: • pas: Wólka Pracka – Złotokłos, • pas: Wólka Pęcherska – Grochowa, • pas: Piskórka – Zalesie Górne, • pas: Żabieniec – Jastrzębie - Zalesie Górne – Wilczynek – Nowinki (z wyłączeniem Orzeszyna i Chojnowa). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 74 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Największe kompleksy leśne to uroczysko Chojnów (2 166,01 ha), Pęchery (511,66 ha) i Biele (332,24 ha). W nadleśnictwie zdecydowanie dominują gleby siedlisk mezotroficznych, będące siedliskami lasów mieszanych i lasów. Największy udział mają gleby rdzawe, zajmujące prawie 53% powierzchni. Ok. 13% zajmują gleby bielicowe, podobny jest udział gleb opadowoglejowych. Niewielki udział mają gleby pochodzenia organicznego - gleby torfowe zajmują 1,5%, gleby murszowe - prawie 5%. Na terenie nadleśnictwa przeważają gleby siedlisk lasowych zajmujących prawie 70% powierzchni leśnej. W tej grupie siedlisk, największy udział ma LMśw (las mieszany świeży) zajmujący ponad 1/3 powierzchni. Nieco ponad 16% zajmuje Lśw (las świeży). Siedliska borowe, wśród których najwięcej jest BMśw (bór mieszany świeży), zajmują łącznie ok. 33% powierzchni nadleśnictwa. Udział siedlisk borowych stale się zmniejsza. Jest to przede wszystkim wynik obserwowanego od dłuższego czasu procesu eutrofizacji siedlisk oraz zanikania siedlisk oligotroficznych. Na obszarze nadleśnictwa zdecydowanie dominują siedliska świeże o korzystnym dla większości gatunków uwilgotnieniu. Zajmują one ponad 82% powierzchni. Siedliska wilgotne, również sprzyjające wielu gatunkom zajmują prawie 15%. Skrajnie ubogie siedliska suche zajmują marginalną powierzchnię 0,01%, natomiast siedliska bagienne - 0,58%. W drzewostanach nadleśnictwa gatunkiem dominującym jest sosna, panująca na 72,75% powierzchni leśnej nadleśnictwa. Dąb, jako gatunek panujący zajmuje ponad 10% powierzchni. Nieco mniejszy jest udział brzozy (ok. 9%) i olszy (ok. 6%). Drzewostany z panującymi innymi gatunkami występują na niewielkich powierzchniach i zajmują łącznie nieco ponad 2% powierzchni leśnej nadleśnictwa. Nadleśnictwo Chojnów położone jest na dość żyznych glebach, stanowiących potencjalnie siedliska żyznych lasów liściastych i borów mieszanych. W chwili obecnej drzewostany rosnące na siedliskach grądowych są przekształcone, głównie w wyniku długotrwałej uprawy sosny i pinetyzacji siedliska. W nadleśnictwie stopniowa przebudowa drzewostanów zmierza w kierunku zmiany składów gatunkowych drzewostanów, polegającej na zwiększeniu udziału gatunków liściastych t.j.: dąb szypułkowy i bezszypułkowy, klon, lipa, jawor, wiąz itp. Przebudowa drzewostanów, oprócz trudności związanych z samym procesem odnawiania gatunków cienioznośnych i doboru odpowiedniego składu gatunkowego (zwłaszcza chodzi tu o zjawisko zamierania dębów), wiąże się również z niekorzystnym zazwyczaj odbiorem społecznym. Starodrzewa sosnowe, w większości panujące na siedliskach grądowych (np. w kompleksie leśnym Chojnów) z punktu widzenia społecznego są traktowane jako wyjątkowo cenne. Dochodzą do tego kontrowersje związane z samym użytkowaniem drzewostanów (proces negatywnie odbierany przez społeczeństwo). Przeciętny wiek drzewostanów nadleśnictwa wynosi 70 lat co jest wartością wysoką. Oznacza to duży udział starodrzew, które oprócz rezerwatów występują również w lasach gospodarczych i ochronnych. Wysoki wiek drzewostanów jest wskazany z punktu widzenia przyrodniczego, natomiast niezbyt korzystny z punktu widzenia zachowania trwałości lasu i racjonalnego użytkowania. Oznacza bowiem okresową kumulację drzewostanów dojrzałych do użytkowania i odnowienia. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 75 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Lasy nadleśnictwa są w znacznym stopniu rozczłonkowane. Kilka kompleksów leśnych ma dość dużą powierzchnię (uroczysko Chojnów, Obory, Sękocin, Zaborów czy Młochów) jednak spora część powierzchni nadleśnictwa obejmuje niewielkie kompleksy leśne, położone w strefie gęstej zabudowy i sieci dróg. Pod względem przyrodniczym, niewątpliwie cennym elementem jest duża liczba rezerwatów przyrody (14). Są to jednak zazwyczaj rezerwaty niewielkie, kilku - kilkudziesięciu hektarowe, co przy głównym celu ochrony większości rezerwatów jakim jest zachowanie starodrzew bądź zbiorowisk leśnych, nie stwarza szansy na ich właściwe zachowanie. Dodatkowy brak planów ochrony utrudnia, a w niektórych przypadkach wręcz uniemożliwia inicjowaniu odnowienia w starodrzewach, usuwaniu gatunków obcych itp. Formy ochrony przyrody Rezerwaty Na terenie gminy znajduje się pięć rezerwatów przyrody. Są to "Biele Chojnowskie" - rezerwat typu florystycznego i cztery rezerwaty leśne: "Chojnów", "Las Pęcherski", "Pilawski Grąd" i "Uroczysko Stephana". Biele Chojnowskie pow. 14,1 ha leżą w pobliżu wsi Wólka Pęcherska. Rezerwat przecina droga Piaseczno - Grójec; typ florystyczny. Obejmują obszar leśny w dolinie rzeki Jeziorki i przyległe wyżej tereny. Chronią występujący wyspowo wiciokrzew pomorski oraz fragmenty naturalnego lasu łęgowego. Chojnów pow.12,1 ha utworzony w 1979 r. ; usytuowany jest 600 m na wschód od szosy Piaseczno - Góra Kalwaria; typ leśny. Głównym celem ustanowienia rezerwatu jest zachowanie lasu grądowego dębowo-grabowego osiągającego wiek 160 - 170 lat. Rezerwat wyróżnia się w krajobrazie leśnym jako pozostałość naturalnej szaty roślinnej. Dzięki zachowaniu starego drzewostanu są tu dobre warunki gniazdowania dla wielu gatunków ptaków. Na szczególną uwagę zasługuje obecność w runie chronionej lilii złotogłów. Las Pęcherski pow. 15 ha, położony w Uroczysku Pęchery, granica rezerwatu biegnie wzdłuż drogi gruntowej łączącej wieś Grochowa z szosą Jazgarzew - Grójec; typ leśny. Rezerwat chroni zbliżone do naturalnych zespoły grądowe uzupełniane przez bór mieszany z 120 - 150-letnią sosną. Wyróżnia się różnorodnością gatunków drzew, krzewów i runa. Pilawski Grąd pow. 4 ha, leży po wschodniej stronie drogi łączącej wieś Orzeszyn z szosą Piaseczno - Góra Kalwaria; typ leśny. Utworzony dla zachowania naturalnych drzewostanów grądowych z pomnikowymi okazami dębów szypułkowych. Na uwagę zasługują pojedyncze okazy buka pospolitego. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 76 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Uroczysko Stephana pow. 59,2 ha, zajmuje centralną część Uroczyska Chojnów pomiędzy szosą Piaseczno - Góra Kalwaria i łączącą ją z Zalesiem Górnym szosą oraz stawami rybnymi, tworzącymi zalew w dolinie rzeki Zielonej; typ leśny. Obejmuje ochroną zespoły borów mieszanych z przewagą sosny, dębu szypułkowego, lipy, brzozy oraz grądów wysokich. W rezerwacie zwraca uwagę bogactwo krzewów takich jak leszczyna, jarzębina, trzmielina, kruszyna, jabłoń płonka. Wśród roślin spotkać tu można widłaki, orliki, lilię złotogłów i dzwonka brzoskwiniowego. Nazwa rezerwatu pochodzi od nazwiska leśnika, Węgra z pochodzenia, Wiktora Stephana, który na przeł. XIX i XX w. zarządzał Lasami Kabackimi i Lasami Chojnowskimi, prowadząc tu wzorową gospodarkę. Chojnowski Park Krajobrazowy Chojnowski Park Krajobrazowy powołany 1 czerwca 1993 roku przez Wojewodę Warszawskiego, oparty jest o kompleks Lasów Chojnowskich i stanowi ostoję różnorodnej fauny i flory Mazowsza. Jest on chroniony nie tylko ze względu na wartości przyrodnicze, ale także historyczne i kulturowe. Celem utworzenia Parku Krajobrazowego jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych wartości w warunkach racjonalnego gospodarowania. Kompleks Lasów Chojnowskich jest dużym, lecz rozczłonowanym obszarem, stanowiącym jednak jedną przyrodniczą całość. Z uwagi na dość żyzne, mimo iż lekkie piaszczyste i piaszczysto gliniaste gleby, występują tu drzewostany liściaste i mieszane. Obok borów świeżych i przeważających borów mieszanych są tu także zbiorowiska leśne o charakterze grądowym i łęgowym. Wśród drzew liściastych dominują: dąb szypułkowy, grab pospolity, brzoza brodawkowata, topola, osika, olsza czarna, rzadziej lipa drobnolistna, jesion wyniosły, wiąz szypułkowy i buk zwyczajny, natomiast wśród drzew iglastych przeważa sosna zwyczajna, miejscami uzupełniona przez świerk pospolity i modrzew europejski. Najcenniejsze fragmenty lasów zostały objęte ochroną rezerwatową, a stare i okazałe drzewa uznano za pomniki przyrody. Zespoły leśne urozmaicone są wyspowo występującymi, obszarami torfowiskowymi z charakterystyczną dla nich florą. Osobliwością przyrodniczą torfowisk są tzw. turzycowiska. Przylegające do kompleksów leśnych łąki i pastwiska stanowi roślinność półnaturalna, a wypasanie i koszenie hamuje ekspansję drzew i krzewów. Na szczególną uwagę zasługują rośliny chronione, stanowiące często rzadkość na Mazowszu. Dość monotonny, wynikający z nizinnego charakteru, krajobraz Parku ożywiają niewielkie, do 10 m, wzniesienia w postaci wydm śródlądowych, głównie w rejonie Pilawy, Czarnowa, Słomczyna i Konstancina. Szczególnie pięknym akcentem w krajobrazie są doliny rzek, Jeziorki i Zielonej oraz stawy i zanikające bagienne jeziorka. Meandrujące koryto Jeziorki z bujnie porośniętymi brzegami, często o stromych skarpach, stanowi oprawę wijącej się po jej dnie rzeki. W wodach Jeziorki żyje ponad 20 gatunków ryb. Lasy, zarośla, łąki i śródleśne jeziorka stanowią doskonałe miejsca bytowania bogatej fauny. O przeszłości tego terenu świadczą stojące niemal przy każdej drodze kapliczki i świątki leśne z obrazkiem Matki Boskiej lub figurką Jezusa Frasobliwego. Te miejsca wiele pamiętają - są niemymi świadkami powstań narodowych czy ważnych chwil z życia lokalnej społeczności. Są to więc głownie Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 77 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 kapliczki wotywne na zdrowie, deszcz, urodzaje, błogosławieństwo w pracy. Niegdyś w tych miejscach okoliczna ludność odprawiała Anioł Pański, różańce i nabożeństwa majowe. Gatunki roślin rzadkich oraz objętych całkowitą lub częściową ochroną: widłak jałowcowaty, widłak goździsty, pióropusznik strusi, podkolan biały, listera jajowata, gnieźnik leśny, storczyk plamisty. Storczyk szerokolistny, śnieżyczka przebiśnieg, parzydło leśne, pomocnik baldaszkowy, barwinek pospolity, rojnik pospolity, orlik pospolity, grążel żółty, sasanki, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, wiciokrzew pomorski, porzeczka czarna, kruszyna pospolita, kalina koralowa, centuria pospolita, grzybień biały, pokrzyk wilcza jagoda, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kocanki piaskowe, pierwiosnka lekarska, pierwiosnka wyniosła, płucnica islandzka. Wśród wielu gatunków zwierząt występujących w Parku kilkadziesiąt objętych jest ochroną. Zwierzynę łowna reprezentują łoś, sarna i dzik. W leśnych uroczyskach żyją lisy, borsuki, kuny leśne, łasice, tchórze i jenoty, a z drobniejszych ssaków jeże, krety i ryjówki. Na brzegach wód spotkać można piżmaki, karczowniki i bobry. Według pobieżnych informacji gnieździ się tu ok. 100 gatunków ptaków, wśród których na szczególną uwagę zasługują następujące puszczańskie drapieżniki: jastrząb gołębiarz, krogulec, myszołów, puszczyk, puchacz i sowa uszata. Na obszarach podmokłych i w okolicach wód spotkać można takie gatunki ptaków jak łabędź niemy, bocian czarny i biały, czapla siwa, żuraw i błotniaki. Spośród innych przedstawicieli awifauny warto zaznaczyć obecność następujących gatunków: dzięcioły czarny, zielony, duży i średni, wilga, dudek, kukułka, grubodziób, kraska, dzięciołek, strzyżyk, rudzik, kos, zaganiacz, pierwiosnek, skowronek polny, słowik szary, trzcinniczek, kilka gatunków sikor, kruk i zimorodek. Dobre warunki wegetacji znajdują tutaj gady i płazy reprezentowane przez jaszczurkę żyworodną i zwinkę, żmiję zygzakowatą, zaskrońca zwyczajnego, padalca zwyczajnego oraz kilka gatunków żab i ropuch. Najmniej informacji o faunie Parku dotyczy zwierząt bezkręgowych, które z pewnością reprezentowane są co najmniej przez kilkaset gatunków. (www.piaseczno.eu) Poniżej znajduje się mapa obszaru. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 78 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Rysunek 8. Mapa obszaru Chojnowski Park Krajobrazowy. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 79 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony został dnia 29 sierpnia 1997 roku, na mocy Rozporządzenia Wojewody Warszawskiego (Rozporządzenie nr 43 poz. 149 z późniejszymi zmianami), w celu powiązania terenów cennych pod względem przyrodniczym, w sieć obszarów chronionych. Stanowi on korytarz ekologiczny wokół aglomeracji warszawskiej. Obszar ten obejmuje swoja powierzchnią 45 gmin, w tym gminę Piaseczno (4 694 ha). Powierzchnia Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wynosi około 20 000 ha i zajmowana jest przez tereny leśne, łąki, obszary użytkowane rolniczo oraz tereny zurbanizowane z zielenią urządzoną. W obrębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wyróżniono także obszary należące do stery szczególnej ochrony ekologicznej i ochrony urbanistycznej obejmującej wybrane tereny miast i wsi oraz obszary o wzmożonym naporze urbanizacyjnym, posiadające szczególne wartości przyrodnicze Są to: • strefa szczególnej ochrony ekologicznej: taras zalewowy Jeziorki. • strefę ochrony urbanistycznej: Zalesie Górne, Zalesie Dolne, Złotokłos. Zagospodarowanie terenów Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu WOChK, ograniczone jest Rozporządzeniem nr 117 Wojewody Mazowieckiego z dnia 3 sierpnia 2000 r. (Dz.U. Woj. Maz. nr 93, poz. 911), które zawiera zakazy, nakazy, ograniczenia i zalecenia dla terenu objętego ochroną, w odniesieniu do lasów, wód, jak również w zakresie zmian krajobrazu i powierzchni ziemi oraz lokalizacji inwestycji (znaczących źródeł zanieczyszczeń). Zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy „Górki Szymona” Górki Szymona to atrakcyjny zespół przyrodniczo-krajobrazowy położony w Piasecznie. Na plaży wokół sztucznych zalewów i rzeki Jeziorki, wśród piaszczystych wydm i pięknie zachowanego drzewostanu na piknikach, spacerach i łowieniu ryb wolny czas spędzają nie tylko mieszkańcy Piaseczna. Utworzony został Rozporządzeniem nr 186 Wojewody Mazowieckiego z dnia 11 maja 2001 r. Aktualizowany Rozporządzeniem nr 1 wojewody Mazowieckiego z dnia 9 stycznia 2006 r. W sprawie zespołu przyrodniczo – krajobrazowego „Górki Szymona. Powierzchnia wynosi 9,87 ha, położony jest w rejonie ul. Sosnowej i al. Brzóz na terenie Zalesia Dolnego. Ustanowiony został celem ochrony fragmentów krajobrazu naturalnego pagórków wydmowych w postaci rozczłonkowanych wałów o nieregularnym kształcie, stanowiących w okolicznym krajobrazie formy dominujące, porośnięte dorodnymi okazami drzew (w tym dębów i sosny pospolitej). Dolina Jeziorki Dolina rzeki Jeziorki jest ważnym elementem przyrodniczym. Wraz z dopływami tworzy powiązanie przyrodnicze o zasięgu regionalnym. Meandrujące koryto rzeki, z bujnie porośniętymi brzegami sprawia, że krajobraz przedstawia się wyjątkowo malowniczo. W projekcie jest utworzenie rezerwatu Dolina Jeziorki o krajobrazowym typie, w którym chronione będzie naturalnie ukształtowane koryto z pasmem roślinności nadbrzeżnej i wodnej. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 80 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Jeziorka (dawniej Jeziorna lub Jeziora), w dolnym biegu nazywana Piaseczną i Wilanówką jest lewym dopływem Wisły o długości 66,3 km i powierzchni dorzecza 975 km2 (liczone wraz z górnym biegiem rzeki Czarnej, włączonej do dorzecza Jeziorki w 1973 r.). płynie z Wysoczyzny Rawskiej przez Równinę Warszawską do Doliny Środkowej Wisły. Źródła rzeki znajdują się na wysokości 188 m n.p.m. w pobliżu wsi Huta Lutkowska, na południe od Mszczonowa. Jeziorka w górnym biegu płynie w wąskiej dolinie, zajętej przez łąki i pastwiska, która po kilkunastu kilometrach rozszerza się, a w jej dnie zlokalizowano kompleksy dawnych stawów. Po przyjęciu z prawej strony Kraski rzeka zmienia bieg z równoleżnikowego na południkowy, a poniżej ujścia Tarczynki (największy lewy dopływ) płynie na północny wschód. Rysunek 9. Widok w dolinie Jeziorki Wzdłuż jej środkowego biegu na prawym brzegu doliny znajduje się duży kompleks Lasów Chojnowskich. Bieg rzeki jest w wielu miejscach kręty, koryto raczej wąskie i niezbyt głębokie, dno i brzegi w większości są piaszczyste. Jeziorka uchodzi sztucznie przekopanym korytem poniżej miasta Konstancin - Jeziorna do Wisły na wysokości 83,5 m n.p.m. W wodach Jeziorki występuje duża różnorodność gatunkowa ryb (ok. 20 gat.), m in. płoć, okoń, szczupak, kiełb, jelec, kleń, jaź, miętus, ciernik, cierniczek i ukleja oraz rzadko pojawiające się pstrągi tęczowy i potokowy. W sierpniu 2001 roku zarejestrowane zostało Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Zlewni Rzeki Jeziorki. Członkami Stowarzyszenia są: powiat piaseczyński, gminy: Piaseczno, Konstancin - Jeziorna, Góra Kalwaria, Lesznowola, Prażmów, Tarczyn, powiat grójecki, gminy: Grójec, Chynów, Pniewy, Belsk Duży, Jasieniec, powiat żyrardowski (obserwator), gminy: Mszczonów. Celem Stowarzyszenia jest wspieranie działań samorządowych na rzecz Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 81 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego na terenie działania Stowarzyszenia, a w szczególności szeroko pojęta ochrona środowiska obszaru zlewni rzeki Jeziorki, gdzie pierwszoplanowymi zadaniami będą: zahamowanie degradacji środowiska, kontynuacja procesu oczyszczania wód i obszaru zlewni rzeki Jeziorki i całościowe uregulowanie gospodarki wodno - ściekowej na terenie działania Stowarzyszenia. Użytki ekologiczne Wola Gołkowska użytek nr 575 – jest to zbiornik wodny z terenem przyległym o powierzchni 1,6 ha w zabytkowym parku dworskim, utworzony na podstawie Rozporządzenia Nr 72 Wojewody Mazowieckiego z dnia 8 lipca 2005 r. w sprawie użytków ekologicznych Pomniki przyrody Na terenie gminy Piaseczno zarejestrowanych są 72 pomniki przyrody, w tym 70 stanowią drzewa (głównie dąb szypułkowy Quercus robur i sosna pospolita Pinus silvestris). Tabela 40. Pomniki przyrody Nr rejestru Lokalizacja Opis 866 Piaseczno Osiedle Zalesie Dolne Al. Kalin 3 -1 dąb szypułkowy 920 Piaseczno j.w. Al. Kalin 6 - dąb szypułkowy 879 Piaseczno j.w. Al. Kalin 7 - 2 dęby szypułkowe 867 Piaseczno j.w. Al. Kalin 11 - dąb szypułkowy 876 Piaseczno 336 Piaseczno 160 Piaseczno 881 Piaseczno ul. Akacjowa 2 -dąb szypułkowy 880 Piaseczno j.w. ul. Akacjowa 3 - dąb szypułkowy 919 Piaseczno Osiedle Zalesie Dolne ul. Akacjowa 5 -dąb szypułkowy 878 Piaseczno j.w. ul. Dębowa 6 - dąb szypułkowy 890 Piaseczno j.w. ul. Dębowa 8 - dąb szypułkowy 875 Piaseczno 883 Piaseczno 868 Piaseczno 917 Piaseczno j.w. ul. Jodłowa 2a - dąb szypułkowy 918 Piaseczno j.w. ul. Jodłowa 2 - sosna pospolita i dąb szypułkowy 862 Piaseczno 335 Piaseczno j.w. Al. Kalin w pobliżu pomnika “ Pamięci Ofiar Hitleryzmu” –dąb szypułkowy j.w. Al. Kalin 36 -dąb szypułkowy j.w. Aleja Kasztanowa w pobliżu szosy Warszawa-Grójec 2 dęby szypułkowe j.w. ul. Anny Jagiellonki 10- 2 dęby szypułkowe “Dęby Szarych Szeregów “ j.w. ul. Jaworowa 4 - dąb szypułkowy i 2 sosny pospolite ul. Jałowcowa teren przyległy do linii kolejowej -dąb szypułkowy j.w. ul. Królowej i Jadwigi 11 -dąb szypułkowy - “ Dąb Tadeusza Zawadzkiego Zośki” j.w. ul. Mickiewicza 37 na działce leśnej - 2 dęby szypułkowe Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 82 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Nr rejestru Lokalizacja 337 Piaseczno Opis j.w. ul. Mickiewicza w pobliżu domu nr 47 - 4 sosny zwyczajne Osiedle Zalesie Dolne, ul. A. Mickiewicza, działka leśna 882 Piaseczno ciągnąca się do skrzyżowania z Al. Kalin 3 -dęby szypułkowe j.w. działka leśna pomiędzy ul. Czeremchową i ul. 877 Piaseczno 916 Piaseczno 915 Piaseczno j.w. ul. Orzechowa 14 - dąb szypułkowy 966 Piaseczno j.w. ul. Redutowa 16 - dąb szypułkowy 967 Piaseczno Piaseczno j.w. ul. Wiązowa 2 - 3 dęby szypułkowe 303 Piaseczno 601 Piaseczno 239 Piaseczno 302 Bogatki Leśnictwo Uwieliny, oddz. 22, przy szosie Jazgarzew 211 Chojnów Leśnictwo Dobiesz oddz. 171 - dąb szypułkowy 212 Chojnów j.w. oddz.159 - 6 dębów szypułkowych 213 Chojnów j.w. oddz. 172 - sosna zwyczajna 944 Chojnów j.w. oddz. 172 h - dąb szypułkowy 945 Chojnów j.w. oddz. 175e - dąb szypułkowy 405 Chojnów Leśnictwo Pilawa oddz. 176- dąb szypułkowy 387 Chojnów 863 Chylice 298 Głosków 386 Głosków Stołeczną - 6 dębów szypułkowych j.w. pas zieleni leśnej osiedlowej przy ul. Jodłowej do skrzyżowania z Al. Kasztanową -dąb szypułkowy j.w. Leśnictwo Chojnów oddz. 141, przy drodze - dąb szypułkowy “Dąb Stephana” Piaseczno Osiedle Chyliczki, ul. Julianowska, obok jezdni – kasztanowiec zwyczajny ul. Chyliczkowska w parku Technikum Drobiarskiego - 3 dęby szypułkowe Leśnictwo Chojnów, obok bazy Nadleśnictwa - dąb szypułkowy między posesjami ul. Dworska 7 i ul. Broniewskiego 1 – lipa drobnolistna Osiedle Zielona, na działce ob. M. Skaubani obok drogi – dąb szypułkowy- “ Stary” j.w. przy ul. Radnych - 4 dęby szypułkowe przy drodze polnej prowadzącej do dawnego dworu (PGR 299 Głosków Karolin)-32 klony srebrzyste, grab pospolity tworzące aleję, drzewa wielopienne “ Aleja Karolińska” 938 Głosków 939 Głosków 940 Głosków 390 Jastrzębie ul. Milenium 94 obok budynku mieszkalnego -jesion wyniosły ul. Rybna - 2 lipy drobnolistne ul. Rybna, na skrzyżowaniu z drogą do młyna -lipa drobnolistna obok siedziby leśnictwa Jastrzębie - buk pospolity Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 83 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Nr rejestru Lokalizacja Opis 388 Jazgarzew 389 Jazgarzew j.w. - sosna zwyczajna 951 Jazgarzew Leśnictwo Uwieliny, oddz. 238a - sosna zwyczajna 952 Jazgarzew j.w. oddz. 236 b - sosna zwyczajna 404 Łbiska 238 Nowinki 297 Pilawa 385 Pilawa 887 Pilawa 233 Stefanów 922 Wola Gołkowska w parku zabytkowym - 3 dęby szypułkowe 384 Złotokłos w parku przy szkole - 6 dębów szypułkowych 403 Żabieniec 1082 Piaseczno ul. Dworcowa, rejon stacji PKP – modrzew europejski 1108 Piaseczno ul. Przesmyckiego 30 – wiąz szypułkowy 1083 Zalesie Dolne ul. Kopernika 13 – dąb szypułkowy Leśnictwo Uwieliny, oddz. 236 b na skraju lasu, sosna zwyczajna przy drodze Jazgarzew-Pęchery, obok zabudowań PGR -3 dęby szypułkowe przy drodze, obok zabudowań ob. E. Zembrzuskiego - lipa drobnolistna przy szosie Piaseczno- Góra Kalwaria - 2 dęby szypułkowe, grusza polna osiedle Orzeszyn, na działce ob. C. Łagowskiego - 7 dębów szypułkowych osiedle Orzeszyn, obok budynku ob. H. Dąbrowskiego – dąb szypułkowy przy skrzyżowaniu szosy Piaseczno-Góra Kalwaria z szosą do Zalesia Grn. - dąb szypułkowy na terenie Rybackiego Zakładu Doświadczalnego - dąb szypułkowy Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 84 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Natura 2000 Łąki Soleckie PLH 140055 Obszar położony jest na Równinie Warszawskiej i obejmuje zatorfioną dolinę rzeki Małej. Pierwotnie obszar ten miał charakter mokradła stałego. Przez teren Gminy przebiega w okolicy miejscowości Orzeszyn. W skutek wyprostowania koryta Małej oraz rozbudowana sieć drenażu powierzchniowego obniżeniu uległo zwierciadło wody, a torfy podlegają procesowi mineralizacji i stopniowo przekształcają się w mursze. Tym samym ma on obecnie charakter mokradła okresowego zalewanego jedynie podczas wiosennych roztopów. Dominują tu łąki użytkowane ekstensywnie oraz różnej wielkości płaty turzycowisk, ziołorośli i zarośli wierzb szerokolistnych. W południowej części znajduje się kilka torfianek wypełnionych wodą o znacznym stopniu zarośnięcia. Obszar otoczony lasami stanowi bardzo wyraźny i malowniczy element krajobrazu. Cechuje go znaczna różnorodność biologiczna. Obszar przecina droga nr 79 z Warszawy do Sandomierza (Góry Kalwarii). Obszar jest jednym z najważniejszych miejsc występowania Lycaena dispar, Maculinea nausithous i Maculinea teleius na Mazowszu i w tzw. "Zielonym Pierścieniu Warszawy". Występujące tu populacje cechują się dużą liczebnością, co znacząco wyróżnia ten teren. Ponadto na obszarze stwierdzono zagrożone i chronione gatunki roślin i zwierząt. Jednym z wielu miejsc gdzie można spotkać te gatunki jest transekt położony pomiędzy N 52 01 444 - 400 a E 02 06 251 - 170. Na północ od osi drogi krajowej nr 79 stwierdzono liczne występowanie ślimaków z rodzaju Vertigo (Vertigo moulinsiana i Vertigo angustior), oba gatunki współbytują na obszarze okresowo podmokłych zbiorowisk nieleśnych z dominacją turzycowisk, a także trzciny (Phragmites communis). Wyraźnie zwiększone zagęszczenie obu gatunków Vertigo wykazano wzdłuż skraju rów melioracyjnego. Poczwarówki wykazano również wzdłuż południowej granicy obszaru, przy doprowadzalniku uchodzącym ze zwartego olsu, jednak gatunkiem dominującym był Vertigo antivertigo, nie należy jednak wykluczać możliwości występowania na tym stanowisku ślimaków stwierdzonych w części północnej ostoi soleckiej. Potencjalne zagrożenia to: zmiany stosunków wodnych w skutek melioracji, sukcesja będąca następstwem zaniechania dotychczasowego użytkowania, presja inwestycyjna związana z zabudową jednorodzinną i usługową. Nie do końca jest możliwe ocenienie wpływu znajdującego się w pobliżu składowiska odpadów w Łubnej - ew. prawdopodobne możliwość podsiąkania wód. Na terenie projektowanego obszaru znajdują się gazociągi średniego ciśnienia, które wymagają zachowania strefy kontrolowanej po obu stronach gazociągu. W tej strefie zabronione jest m in. sadzenie drzew, co w przypadku łąki może nie ma znaczenia (działanie zgodne z wymogiem ochrony), teren ten musi być jednak dostępny dla operatora sieci w celach kontroli lub np. usunięcia awarii. Z informacji uzyskanych z gminy Góra Kalwaria wynika, że w planach miejscowych zagospodarowania przestrzennego planowana jest od strony wschodniej i południowo - wschodniej, zabudowa mieszkaniowo usługowa, częściowo wchodząca w obszar. Ponadto, w studium gminy Góra Kalwaria planowana jest droga lokalna łącząca gminę Góra Kalwaria z gminą Piaseczno. Stanowić to może potencjalne zagrożenie związane z urbanizacją tych terenów. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 85 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Stawy w Żabieńcu PLH140039 Obszar położony jest w dolinie rzeki Czarnej (Zielonej - różne źródła podają inne nazwy, co wiąże się z tym, że od 1973 roku istnieje kanał przerzucający część wód Czarnej do Zielonej, w górę biegu od naturalnego połączenia). Stawy zajmujące większość powierzchni obszaru zasilane są właśnie wodami tej rzeki. Granice obszaru obejmują także odcinek wspomnianej rzeki przylegający do stawów, dwa niewielkie, położone w lesie zbiorniki wodne znane jako "Zimne Doły" znajdujące się na wschód od Czarnej, oraz okresowe rozlewiska między stawami rybnymi, a nasypem kolejowym linii Warszawa - Radom. Najbardziej na południe położony staw kompleksu jest obiektem rekreacyjnym i nie wchodzi w skład obszaru "naturowego". W granicach obszaru znajduje sie ponadto staw położony około 100m na północny zachód od zwartego kompleksu stawów opisanego powyżej. Właścicielem stawów jest Instytut Rybactwa Śródlądowego - Zakład Rybactwa w Żabieńcu, natomiast terenów leśnych objętych granicami obszaru Lasy Państwowe Nadleśnictwa Chojnów. Obszar jest jednym z najważniejszych miejsc występowania na centralnym Mazowszu i w tzw. "Zielonym Pierścieniu Warszawy" wymienionych w Dyrektywie Siedliskowej dwóch gatunków płazów traszki grzebieniastej Triturus cristatus i kumaka nizinnego Bombina bombina. Traszka grzebieniasta goduje przede wszystkim w trzech zbiornikach wody - w rozlewisku między nasypem kolejowym, a stawami rybnymi, oraz w dwóch zbiornikach położonych w pobliżu wschodniej granicy obszaru (tzw. "Zimne Doły"). Rozlewisko "ciągnące się" wzdłuż stawów okresowo wysycha, co jednak ma miejsce dopiero pod koniec lata lub jesienią, a więc po przeobrażeniu się zdecydowanej większości larw traszek. W rozlewisku tym, w okresie godowym stwierdzano(również w roku 2008) na liściach roślin setki lub nawet tysiące jaj omawianego płaza, co pozwala szacować liczbę dorosłych samic godujących w tym zbiorniku na kilkadziesiąt osobników. Mniej licznie traszka zasiedla "Zimne Doły", niemniej w obu zbiornikach stwierdzano jaja tego płaza, a także odnaleziono (w roku 2008)świeżo przeobrażone młode traszki. Otaczające miejsca rozrodu środowiska lądowe (łęg olszowo-jesionowy Fraxino-Alnetum) są odpowiednim biotopem dla traszek w lądowej fazie ich życia. Zajmujące większość powierzchni obszaru stawy rybne zapewne bywają sporadycznie miejscem rozrodu tego płaza, choć nie udało się tego stwierdzić. Kumak nizinny goduje zarówno w zbiornikach, w których rozmnażają się traszki, jak i w stawach rybnych (w znacznie mniejszej liczbie). Liczba dorosłych samców od lat szacowana jest (na podstawie głosów godowych) na około 100 lub więcej osobników (w poszczególne lata może się ona wahać)we wszystkich zbiornikach w granicach obszaru. Regularnie spotyka się tu pod koniec lata liczne młodociane osobniki, co świadczy o rokrocznym sukcesie rozrodczym tutejszej populacji. Najważniejsze stanowiska lęgowe obu wymienionych płazów (rozlewisko wzdłuż torów i "Zimne Doły") zajmują 0,75% powierzchni obszaru. W granicach obszaru występują też inne płazy (9 gatunków, w tym szczególnie licznie tzw. "Żaby zielone"), co pozwala na egzystencję licznej populacji zaskrońców oraz występowanie takich ssaków jak wydra i tchórz, w których diecie płazy są ważną pozycją. Drugim, oprócz wydry (Lutra lutra) gatunkiem ssaka wymienionym w Dyrektywie Siedliskowej jest bóbr (Castor fiber). Warte wyróżnienia jest jedyne znane współcześnie na centralnym Mazowszu stanowisko rzadkiego gatunku ślimaka – poczwarówki Columnella edentula. Kompleks położonych wśród lasów stawów rybnych ma duże znaczenie dla migrujących i lęgowych gatunków ptaków. Spośród gatunków wymienionych w Dyrektywie Ptasiej, Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 86 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 lęgowymi w granicach obszaru są Perkoz rdzawoszyi (Podiceps grisegena) oraz Bączek (Ixobrychus minutus), natomiast okresowo przebywają tu takie gatunki jak Bocian (Ciconia nigra), Bąk (Botaurus stellaris), Bielik (Haliaeetus albicilla), Rybołów (Pandion haliaetus). Obecnie brak poważniejszych zagrożeń. W przyszłości możliwa intensyfikacja gospodarki rybackiej lub zmiana sposobu użytkowania zbiorników z rybackiej na rekreacyjną. Pewnym zagrożeniem może być dostawanie się do stawów wraz z wodami rzeki Czarnej/Zielonej ewentualnych zanieczyszczeń. Ponadto zarówno sam obszar, jak i tereny przylegające są penetrowane turystycznie, a więc pewnym zagrożeniem może być zanieczyszczanie (zaśmiecanie) i wandalizm. Rysunek 10. Lokalizacja obszarów Natura 2000 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 87 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.5.2. Cel Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności, rozwoju zasobów leśnych oraz całkowita ochrona wszystkich zasobów przyrody przed ich degradacją. 3.5.3. Kierunki działań Ochrona przyrody ma na celu m. in.: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Rządowe programy dotyczące ochrony zasobów przyrody: Krajowy program zwiększania lesistości Aktualizacja Krajowego Programu Zwiększania Lesistości zakładała, iż do zadań samorządów gminnych będzie należało zwiększanie lesistości na terenie danej gminy. Realizacja tego programu odbywać się będzie w drodze: ustalenia przeznaczania gruntów do leśnego zagospodarowania w miejscowym planie przestrzennego zagospodarowania (z zachowaniem warunków określonych w ustawach), w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Warunkiem skutecznych działań w pozyskiwaniu środków na zalesienia gruntów jest bowiem opracowanie gminnych programów zwiększania lesistości, z rozpisaniem ich na etapy, a w ramach etapów przynajmniej na pierwsze pięć lat. Przy sporządzaniu „studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy” celowe jest ustalenie przebiegu granic rolno – leśnych – wyznaczonych na gruncie i przedstawionych w formie graficznej na mapie linii oddzielającej grunty aktualnie i perspektywicznie przewidziane do rolniczego lub leśnego wykorzystania. Integralną częścią programu zwiększania lesistości gminy powinien być program zwiększania zadrzewienia. Ma to szczególne znaczenie na terenach o niskiej lesistości i dużego zagrożenia procesami erozji gleb, stepowienia krajobrazu i niekorzystnego bilansu wodnego. Według aktualizacji Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, na podstawie danych Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 88 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 uzyskanych z realizacji KPZL w 2000 r. można przyjąć, że koszty prac zalesieniowych finansowane ze środków publicznych (budżetowych i pozabudżetowych) przeciętnie w kraju kształtują się następująco: w sektorze państwowym - 4000 zł/ha (ze środków publicznych finansowane są wszystkie prace związane z prowadzeniem zalesień), w sektorze niepaństwowym - 1200 zł/ha (ze środków publicznych finansowany jest tylko zakup sadzonek, pozostałe prace wykonuje na swój koszt właściciel gruntu) + koszt sporządzenia planu zalesień dla sektora niepaństwowego pokrywany ze środków publicznych. Tak duże zróżnicowanie kosztów jednostkowych w obu sektorach wynika z różnego i nieporównywalnego zakresu prac zalesieniowych. Proces zalesieniowy obejmuje: 1. przygotowanie gleby połączone ze zwalczaniem pędraków (tylko na tych powierzchniach, gdzie pędraki zagrażają rozwojowi uprawy leśnej), 2. sadzonki, 3. wykonanie sadzenia, 4. poprawki, 5. pielęgnowanie uprawy w okresie pierwszych 3 lat (gatunki iglaste) lub 5 lat (gatunki liściaste), 6. ochrona upraw przed zwierzyną (grodzenie, osłonki mechaniczne lub smarowanie – tylko tam gdzie jest to niezbędne). Ostateczny koszt wykonania zalesień ustalają: • ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, z późniejszymi zmianami (tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 ze zm.) - dla sektora państwowego, • ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. Nr 229, poz. 2273 ze zm.) Wpływ zalesień na obszary Natura 2000: • zaburzenie stosunków wodnych na sąsiednich działkach użytkowanych rolniczo, • może zmienić się mikroklimat, ponieważ w sąsiedztwie lasów częściej występują przymrozki, • gleba rolna, na której założy się plantację leśną, ulega degradacji i nie może być łatwo zmieniona z powrotem w glebę uprawną, • sadzonki drzew muszą być regularnie poddawane opryskom pestycydami przeciw szkodnikom - co spowoduje zagrożenie zatruciem pestycydami dla bocianów i innych ptaków drapieżnych, • ograniczą ilość żerowisk np. bociana białego, a co za tym idzie - ograniczą ilość gniazdujących par, Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 89 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 • docelowe typy gospodarcze drzewostanów i zalecane składy gatunkowe mogą być niezgodne ze składami drzewostanów właściwymi dla leśnych siedlisk przyrodniczych – gospodarka leśna powodowałaby wówczas zniekształcanie drzewostanów siedlisk przyrodniczych. Przewidziane w planie typy rębni mogą nie gwarantować „odtwarzalności” leśnych siedlisk przyrodniczych, • plan może przewidywać zalesienie cennych siedlisk nieleśnych, otwartych oraz łąk na obszarach o najwyższych zagęszczeniach. Począwszy od składu gatunkowego - często nasadzane są gatunki obce rodzimej florze bądź gatunki spoza naturalnego zasięgu geograficznego. Powszechnie znane jest obsadzani gruntów porolnych monokulturą sosnową, która bardzo często jest kompletnie niezgodna z siedliskiem. Kolejnym błędem jest ignorowanie obserwowanych ostatnio i przewidywanych tendencji zmian klimatycznych, które powinny mieć ogromne znaczenie przy doborze gatunkowym zalesień. Wprowadzenie sztucznych elementów krajobrazu przyczynia się do zaniku spójności z naturalnymi ekosystemami występującymi na danym terenie oraz do jego degradacji. Zalesienia wprowadzane są często chaotycznie, w sposób mało przemyślany. Najczęściej nie brana jest pod uwagę konieczność utrzymywania ciągłości korytarzy ekologicznych. Ponadto, często zalesiane są cenne przyrodniczo półnaturalne ekosystemy nieleśne, które przez setki lat utrzymywały się dzięki ekstensywnej gospodarce człowieka (np. wypas, koszenie), która obecnie okazała się kompletnie nieopłacalna - łąki trzęślicowe, murawy kserotermiczne, wrzosowiska i inne. W wielu przypadkach są to siedliska przyrodnicze umieszczone w załączniku Dyrektywy Siedliskowej UE, jako wybitnie cenne nie tylko dla Polski ale i dla całej Unii Europejskiej. Należy również pamiętać, że zgodnie z obowiązującymi zobowiązaniami Konwencji o Różnorodności Biologicznej (Convention of Biological Diversity) musimy chronić walory przyrodnicze i zapobiegać spadkowi różnorodności biologicznej kraju. Większość działań zalesieniowych opiera się na drastycznych przekształceniach w strukturze gleby, nierzadko także zmianie stosunków wodnych. Nie da się ukryć, iż procesy te wpływają negatywnie na unikatową szatę roślinną oraz różnorodną faunę, charakterystyczną dla wspominanych wyżej ekosystemów. W wielu przypadkach kompletnie ignorowany jest naturalny potencjał przyrodniczy zalesianych gruntów, mogący być rozwiązaniem problemu zwiększania lesistości kraju przy jednoczesnym zachowaniu różnorodności biologicznej. Mowa jest tutaj o wykorzystaniu naturalnych odnowień na gruntach porolnych. Ich zalety to m.in.: uzyskanie zróżnicowanej struktury gatunkowej i wiekowej drzewostanu, kształtowanie się ekosystemów zbliżonych do roślinności potencjalnej lub ewoluujących w tym kierunku, zachowanie ciągłości stadiów sukcesji naturalnej - tworzenie naturalnych ekotonów, wzrost różnorodności na poziomie gatunków i ekosystemów. Ponadto, tak powstałe zbiorowiska leśne wykazują dużo większą odporność na zmiany klimatyczne, gradacje szkodników oraz inne tzw. naturalne katastrofy (pożary, wiatrołomy itp.). Do tej pory nie powstał żaden zintegrowany program uwzględniający sukcesję naturalna jako alternatywę sztucznego zalesiania. Źródło: Kształtowanie ekosystemów leśnych na gruntach porolnych www.kp.org.pl Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 90 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej Zgodnie z przyjętymi założeniami rozwinięcie zapisów Krajowej strategii ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej (2007 rok) stanowi Program działań. Przygotowanie takiego dokumentu wynika także z art. 35 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody (art. 35 ust. 2) oraz z zapisów Konwencji o różnorodności biologicznej (art. 6). Program działań wskazuje konkretne kroki jakie konieczne są do osiągnięcia zakładanych w Strategii celów, precyzując jednocześnie warunki ich realizacji. Większość celów zawartych w tym programie dotyczy końcowego etapu realizacji do 2013 roku, tylko część z terminów określana była terminem pracy ciągłej i takie przedstawione zostały w harmonogramie zadań. Strategia ochrony obszarów wodno-błotnych W dokumencie tym wyrażono potrzeby w formie zaleceń ogólnych biorąc pod uwagę bilans wodny Polski oraz znaczenie środowisk wodnych i błotnych w ochronie różnorodności biologicznej. Podstawowe zalecenia to: • Prowadzenie racjonalnego gospodarowania siedliskami wodno-błotnymi, chroniącego je przed zanieczyszczeniami i degradacją. • Inwentaryzacja tych siedlisk oraz monitoring ich stanu. • Doprowadzenie do stanu prawnego, zgodnie z którym ochrona jakości wód miałaby priorytet niezależnie od rodzaju i kategorii obszaru chronionego, bowiem przeciwdziałanie zanieczyszczeniom i eutrofizacji wód ma znaczenie podstawowe i wykracza poza tereny prawnie chronione. • Obejmowanie ochroną terenów o dużej różnorodności krajobrazowej, szczególnie ostoi ptaków (o znaczeniu krajowym i europejskim). Kierunki działań w dziale Zasoby przyrody, formy ochrony przyrody to: promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu, rozwój sieci przyrodniczych ścieżek dydaktycznych, zagospodarowanie zieleni na terenie miasta i gminy, objęcie formami ochrony przyrody pełnej reprezentacji zasobów przyrody gminy, upowszechnianie i wprowadzanie form indywidualnej ochrony przyrody w postaci użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo - krajobrazowych, stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej, pomników przyrody, rozwój prac inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznawania zagrożeń różnorodności biologicznej (wykonanie nowych i aktualizacja istniejących waloryzacji przyrodniczych), bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 91 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 budowa przejść dla zwierząt pod trasami komunikacyjnymi, zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach cennych przyrodniczo, rozwój rolnictwa ekologicznego, ochrona elementów środowiska przyrodniczo - kulturowego, ochrona kompozycji układów zieleni, rozwój sieci szlaków turystycznych i ścieżek przyrodniczych, monitoring ruchu turystycznego. 3.5.4. Harmonogram działań Tabela 41. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przyrody Opis przedsięwzięcia Jednostka Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty finansowania inne jednostki Zadanie Brak danych Środki własne organizacji ciągłe kosztowych WFOŚiGW Zadnie Brak danych ciągłe kosztowych Gmina, Zintensyfikowanie edukacji ekologicznej społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody ekologicznych Rozpoznanie potrzeb i możliwości prac pielęgnacyjnych w parkach i przy pomnikach przyrody, na terenach zieleni urządzonej przy zabytkach Zakup sadzonek drzew i krzewów oraz Gmina, Właściciele i zarządcy terenów Właściciele Środki budżetu gminy Inwestorzy, Nadleśnictwo wykonywanie nasadzeń gruntów o niskich gruntów, Zadanie Brak danych Środki klasach bonitacji przeznaczonych w m.p.z.p Nadleśnictwo, ciągłe kosztowych właścicieli pod zalesienia gruntów ARiMR, Podniesienie atrakcyjności turystycznej Gminy; rozbudowa ogólnodostępnej infrastruktury turystycznej; rozwijanie promocji Gminy i produktów turystycznych Gmina oraz Zadanie Brak danych ciągłe kosztowych Środki budżetu gminy, kredyty, fundusze unijne tworzenie ścieżek dydaktycznych Środki budżetu WODR Propagowanie rolnictwa ekologicznego Gminy ARiMR Zadanie Brak danych ciągłe kosztowych gminy, środki własne jednostek WFOŚiGW Wykonanie planów urządzania lasów; Promocja Nadleśnictwo, i ochrona racjonalnej gospodarki leśnej oraz Starostwo, ochrona terenów leśnych przed zaśmiecaniem Gmina Zadnie Brak danych ciągłe kosztowych Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl Środki własne jednostek, dotacje 92 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.6. Hałas 3.6.1. Analiza stanu aktualnego Główną przyczyną narażenia ludności miejskiej na hałas jest komunikacja i stale wzrastająca liczba pojazdów pojawiających się na naszych drogach. Czynnikami wpływającymi na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie i płynność ruchu, procentowy udział pojazdów ciężarowych w strumieniu pojazdów, prędkość strumienia pojazdów, położenie drogi oraz rodzaj nawierzchni, ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa komunikacyjna, charakter obudowy trasy i rodzaj sąsiadującej z trasą zabudowy. Drogi powiatowe i gminne też mają wpływ na emisję hałasu, ale ze względu na mniejszą przepustowość i natężenie ruchu pojazdów stanowią mniejsze zagrożenie. Na hałas drogowy składa się przede wszystkim dźwięk generowany w związku z poruszaniem się pojazdu i hałas powstający na styku opony z nawierzchnią drogową. Przy prędkościach powyżej 60 km/h, hałas wynikający z tarcia opon o nawierzchnię drogi przewyższa hałas silnika. Poziom hałasu drogowego jest bezpośrednio związany ze wskaźnikiem potoku ruchu, szybkością pojazdów oraz proporcją ciężkich pojazdów, które wraz z motocyklami są około dwa razy głośniejsze niż samochody osobowe. Szczególne problemy dotyczą obszarów o zmniejszonej płynności ruchu (skrzyżowania, wzniesienia itp.). Hałas powodowany przez ruch samochodów jest funkcją wielu zmiennych. Do zmiennych tych należą między innymi: • liczba pojazdów przejeżdżających w jednostce czasu, • dobowa struktura natężenia ruchu pojazdów, • odległość od poszczególnych rodzajów terenów, • rodzaj samochodów i ich stan techniczny, • rodzaj, jakość i stan nawierzchni dróg, • urbanistyczne rozwiązanie sieci drogowej, • liczba pasów ruchu, • zmienność ruchu wymuszona przez jego określoną organizację (np. obowiązujące ograniczenia szybkości, znaki STOP), • liczba skrzyżowań regulowanych światłami, • czas trwania jednego cyklu zmiany świateł. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j Dz. U. 2007 r. Nr 120, poz. 826 ze zm.). Podstawą określenia dopuszczalnej wartości poziomu równoważnego hałasu dla danego terenu jest zaklasyfikowanie go do określonej kategorii, o wyborze której decyduje sposób zagospodarowania. Dla poszczególnych terenów podano dopuszczalny równoważny poziom hałasu w porze dziennej (6:00 – 22:00) i nocnej (22:00 – 6:00) oraz dopuszczalne wartości wskaźników Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 93 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 długookresowych dla poszczególnych rodzajów źródeł hałasu i przedziałów czasowych (tab.34.). Dla hałasów drogowych i kolejowych dopuszczalne wartości poziomów hałasu wynoszą w porze dziennej – w zależności od funkcji terenu – od 50 do 65 dB, w porze nocnej 45 – 55 dB. Wartości te są wymagane zarówno w przypadku wskaźników oceny hałasu stosowanych w polityce długookresowej, jak i w odniesieniu do jednej doby. Tabela 42. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] Pozostałe Drogi lub linie kolejowe1 obiekty LAeq D Rodzaj terenu Lp. LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom i działalność będąca źródłem hałasu LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie kolejno po sobie nocy następującym 1. a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska, b. tereny szpitali poza miastem 2. a. tereny zabudowy 50 45 45 40 55 50 50 40 60 50 55 45 65 55 55 45 mieszkaniowej jednorodzinnej b. tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży2) c. tereny domów opieki społecznej d. tereny szpitali w miastach 3. a. tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. tereny zabudowy zagrodowej c. tereny rekreacyjno- wypoczynkowe2) d. tereny mieszkaniowo- usługowe 4. tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców3) 1- wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei liniowych, 2- w przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy, 3- strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku Tabela 43. Wynikli pomiarów ruch przeprowadzonych przez WIOS w 2009 r. na terenie gminy Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 94 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Większość z wymienionych to czynniki zależne od pory dnia, tygodnia, miesiąca i pory roku, stanu pogody i innych przypadkowych zdarzeń. Największa koncentracja ruchu samochodowego w mieście Piaseczno występuje na drogach: 1) nr 79 Warszawa – Piaseczno – Góra Kalwaria (samochody ciężarowe i osobowe), 2) nr 721 Lesznowola – Piaseczno – Konstancin – Jeziorna (samochody ciężarowe i osobowe), 3) nr 722 Piaseczno – Grójec (samochody ciężarowe i osobowe), 4) ul. Wojska Polskiego (samochody osobowe), 5) ul. Kościuszki (samochody osobowe). Monitoring prowadzony przez WIOS w Wólce Kozodawskiej przy ul. Źródlanej równoważne poziomy dźwięku dla pory dnia LAeq D w zależności od miejsca pomiaru były równe 71,3dB i 67,4dB, a dla pory nocy LAeq N odpowiednio 63,4dB i 60,0dB. Stwierdzono przekroczenia dla pory dnia i nocy na obu stanowiskach (wartości dopuszczalne: LAeq D = 55dB i LAeq N = 50dB), W 2008 r. gmina Piaseczno stworzyła dokument pn „Studium układu komunikacyjnego Gminy Piaseczno” wraz z pomiarami ruchu. Badania ruchu przeprowadzono w celu dostarczania danych do analiz ruchowych na potrzeby „Studium układu komunikacyjnego Gminny Piaseczno”. Otrzymane dane posłużyły w szczególności do określenia: typu i lokalizacji nowych dróg oraz węzłów, miejsc szczególnie niebezpiecznych dla ruchu, liczby miejsc i kształtu parkingów oraz urządzeń dla ruchu pieszego oraz rowerzystów. Przedstawiono wyniki przeprowadzonych badań składających się z: • pomiarów natężenia ruchu na terenie miasta • pomiarów kordonowych • pomiarów prędkości chwilowej Przeprowadzono badania ankietowe wśród mieszkańców gminy. Ich wyniki przedstawiono w raporcie „Studium układu komunikacyjnego Gminy Piaseczno”. Pomiary natężeń ruchu w Piasecznie przeprowadzono w dniach 18.03-19.03 w godzinach szczytu porannego (6.00-9.00) oraz popołudniowego (15.00-18.00) na 5 skrzyżowaniach: a) Kościuszki / Jana Pawła II Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 95 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 b) Sierakowskiego / Chyliczkowskiej c) Geodetów / Julianowskiej d) Jana Pawła II / Wojska Polskiego e) Wojska Polskiego / Sienkiewicza f) Geodetów / Energetycznej. Na wyżej wymienionych skrzyżowaniach określono strukturę rodzajową i kierunkową ruchu. Równolegle z pomiarami natężeń ruchu w mieście w dniach 18.03.2008 – 19.03.2008 zostały przeprowadzone pomiary kordonowe w następujących punktach: a. skrzyżowanie ul. Puławskiej / Geodetów / Łabędziowej; b. DW 721 w Chyliczkach; c. skrzyżowanie DK 79 / DW 873; d. DW 722 w Bogatkach; e. Skrzyżowanie DW 721 / Powstańców Warszawy / Mleczarska; f. DP w miejscowości Runów. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów określono średni dobowy ruch – SDR, na poszczególnych drogach. Tabela 44. Porównanie średni dobowy ruch w 2005 oraz w 2008 r. Punkty pomiarowe Ul. Puławska (pomiędzy ul. Geodetów a ul. Agaty) Droga Wojewódzka 721 (Chyliczki) Droga Krajowa 79 (od strony Góry Kalwarii) Droga Wojewódzka 722 (Bogatki) Droga Wojewódzka 721 (od strony Lesznowoli) Droga Powiatowa w Runowie 4 SDR (P/dobę) SDR 2005 (P/dobę) Różnica (%) 59628 50330 16 21336 17248 19 18613 12485 33 4943 4591 7 16021 14950 7 4787 - - Układ komunikacyjny Gminy Piaseczno charakteryzuje się w obecnym stanie znacznym obciążeniem ruchem drogowym, skutkującym przeciążeniem głównych arterii komunikacyjnych. Istniejące środki bezpieczeństwa ruchu takie jak progi zwalniające, oddzielenie pieszych i rowerzystów od ruchu kołowego, odpowiednie oznakowanie, strefy „Tempo 30” są niewystarczające. Analiza wykonana w ramach Studium Komunikacyjnego wykazała niedobór miejsc parkingowych (w szczególności w strefie ścisłego centrum). W związku z prognozowanym intensywnym rozwojem gminy i związanym z tym wzrostem liczby podróży rekomenduje się rozpoczęcie działań umożliwiających poprawę obecnego stanu. Analiza dostępnych dokumentów, pomiarów ruchu, preferencji mieszkańców oraz wypadków pozwoliła na wyodrębnienie środków umożliwiających w kolejnych latach poprawę funkcjonowania Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl układu 96 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 komunikacyjnego Gminy Piaseczno takich jak budowa nowych połączeń drogowo-ulicznych, poprawa bezpieczeństwa ruchu oraz integracja transportu indywidualnego z transportem zbiorowym. Klimat akustyczny środowiska Gminy Piaseczno w zdecydowanej większości kształtowany jest przez hałas komunikacyjny drogowy, który ze względu na powszechność charakteryzuje się dużym zasięgiem oddziaływania. Do czynników mających wpływ na poziom emisji hałasu drogowego należą: natężenie ruchu, struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza znaczny udział transportu ciężkiego, stan techniczny pojazdów, rodzaj i stan techniczny nawierzchni, charakter zabudowy (zagospodarowanie) terenów otaczających. Natężenie dźwięku mierzy się w decybelach dB, skali logarytmicznej, gdzie podwójne zwiększenie głośności odpowiada wzrostowi natężenia dźwięku o 10 dB(A). Oznacza to, że poziom dźwięku wynoszący 65 dB(A) jest dwa razy głośniejszy niż poziom dźwięku wynoszący 55 dB(A). Z natury tej skali wynika, że zmniejszenie hałasu o zaledwie kilka decybeli stanowi bardzo dużą różnicę. Największy ruch pojazdów na obszarze Gminy Piaseczno odnotowuje się na drodze krajowej 79. Dużym natężeniem ruchu charakteryzuje się również droga wojewódzka Nr 443. Ostatnie badania natężenia ruchu pojazdów na terenie gminy przeprowadzała Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w 2005 roku dla dróg krajowych oraz Zarząd Dróg Wojewódzkich, dla dróg wojewódzkich. Rysunek 11. Średni dobowy ruch na drogach krajowych na terenie Gminy Piaseczno Na odcinku drogi krajowej nr 79 (jest to główny szlak tranzytowy, obciążony największą liczbą samochodów) przebiegającej przez teren miasta Piaseczno średni ruch dobowy wynosił 13730 pojazdów, w tym dużą część stanowiły samochody ciężarowe. W sąsiedztwie analizowanej drogi znajduje się zabudowa wielorodzinna oraz obiekty produkcyjno – usługowe, dopuszczalny poziom hałasu dla tych obszarów wynosi 60 dB(A) w porze dziennej i 55 dB(A) w porze nocnej. Do przekroczeń poziomu hałasu Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 97 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 dochodziło w pasie drogi i w niewielkim jej promieniu (10m). Hałas rozchodzi się równomiernie wzdłuż drogi, odbijany od budynków położonych bezpośrednio przy drodze kumulował się wzdłuż jedni. Najbardziej narażeni na działanie hałasu komunikacyjnego są mieszkańcy miejscowości położonych w pobliżu szlaków drogowych szczególnie dróg krajowych i skrzyżowań tych dróg. Na poziom hałasu ma wpływ szereg czynników związanych z ruchem pojazdów, a także z parametrami drogi. Do najważniejszych z nich należą: natężenie ruchu związane bezpośrednio ze znaczeniem drogi w układzie komunikacyjnym, struktura ruchu (udział pojazdów osobowych i ciężarowych), średnia prędkość pojazdów i ich stan techniczny, płynność ruchu, rodzaj i stan nawierzchni. Newralgicznym miejscem na ternie miasta Piaseczno gdzie występuje największe natężanie ruchu oraz liczna sygnalizacja świetlna Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zamieszkałych. Poziomy dźwięku środków komunikacji drogowej są wysokie i wynoszą 75 – 90 dB. Przekraczają tym samym dopuszczalne poziomu hałasu w środowisku w otoczeniu budynków mieszkalnych do 65 dB w porze dziennej i 55 dB w porze nocnej. Na klimat akustyczny miasta wpływają, także drogi powiatowe i gminne przechodzące przez miejscowości. Z uwagi na wzrastającą liczbę pojazdów i zwiększające się natężenie ich ruchu można przyjąć, ze na terenie gminy utrzymuje się tendencja wzrostowa natężenia hałasu związanego z ruchem kołowym. Przyczyną uciążliwości jest także zła jakość nawierzchni dróg. Dodatkowo ruch samochodowy jest źródłem wibracji, odczuwalnych w budynkach w bezpośrednim sąsiedztwie drogi. W porze dziennej przeważa ruch samochodów osobowych, natomiast w porze nocnej udział samochodów ciężarowych. W związku z tym mieszkańcy gminy przez całą dobę narażeni są na działanie hałasu. W miejscach szczególnie narażonych na hałas konieczne byłoby wybudowanie ekranów akustycznych lub zasadzenie pasów zwartej zieleni izolacyjnej (gęste krzewy i drzewa). Poprawę warunków zapewni również modernizacja dróg i ulic poprzez zastosowani nawierzchni właściwej dla rzeczywistej prędkości pojazdów. Hałas kolejowy Hałas kolejowy powstaje w wyniku eksploatacji linii kolejowych. W ocenie hałasu kolejowego uwzględnia się następujące czynniki, wpływające na poziom hałasu w otoczeniu linii kolejowych: • rodzaj taboru kolejowego, • rodzaj jednostki napędowej, • konstrukcja i stopień zużycia szyn, • rodzaj podłoża i konstrukcja podkładów, • parametry ruchu pociągów (szczególnie prędkość pociągów), • długość składów, • warunki otoczenia linii kolejowych, • warunki meteorologiczne. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 98 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Wartość dopuszczalna równoważnego poziomu hałasów kolejowych dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowo – usługowej i zagrodowej wynosi w porze dziennej 60 dB(A), w porze nocnej natomiast 50 dB(A). Bardziej rygorystyczne kryteria poprawności klimatu akustycznego w środowisku obowiązują jedynie dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, terenów szpitali i stref ochronnych „A” uzdrowisk. Na układ kolejowy w mieście i gminie Piaseczno składają się: • linia kolejowa normalnotorowa zelektryfikowana nr 8 Warszawa – Radom, przecinająca miasto i gminę z północy na południe, ze stacjami na terenie gminy w miejscowościach Piaseczno i Zalesie Górne; • bocznica kolejowa do EC Siekierki związana z ww. linią kolejową i przecinająca równoleżnikowo północną cześć strefy A (miasto Piaseczno i Julianów), • linia kolejowa wąskotorowa „Grójecka Kolej Dojazdowa” Piaseczno – Grójec, z przystankami na terenie gminy w następujących miejscowościach: Piaseczno, Zalesie Dolne, Zalesinek, Gołków, Głosków, Runów i Złotokłos, która przecina zachodnią część gminy (obrzeża strefy A i cała strefa B). Wszystkie wymienione powyżej elementy układu kolejowego są ze sobą połączone. Stąd też planuje się w Studium zwiększenie udziału transportu szynowego przede wszystkim w obsłudze lokalnego ruchu pasażerskiego, gdzie ze względu na wzrost liczby mieszkańców zarówno miasta jak i gminy należy się liczyć ze zwiększonym zapotrzebowaniem. Istotnym elementem układu będzie połączenie linii ww. linii, czyli Stacji Kolejowej PKP Piaseczno ze stacją kolei wąskotorowej Piaseczno-Wiadukt. Hałas stanowi jeden z poważniejszych problemów ochrony środowiska. Obowiązujące prawo oraz potrzeby związane z ochroną środowiska w zakresie hałasu drogowego nakładają na zarządców dróg wiele obowiązków. Wykorzystywane obecnie metody ochrony polegają głównie na stosowaniu ekranów akustycznych. Preferowane jest uniwersalne spojrzenie na problem, w którym zakłada się, że w całym przekroju drogowym włączając w to chroniony obszar lub obiekt, istnieje możliwość wprowadzenia działań ochronnych. Połączenie różnych sposobów i metod w obu strefach umożliwia uzyskanie efektu skumulowanej ochrony przed hałasem drogowym i niekiedy innymi niekorzystnymi oddziaływaniami. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 99 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Rysunek 12. Strefy emisji i imisji hałasu oraz obszar rozwiązań ochronnych w uniwersalnym podejściu do ochrony przed hałasem drogowym. Źródło: J. Bohatkiewicz, Metody ograniczenia hałasu. Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego EKKOM, 2007 Celem zmniejszenia hałasu stosować można: Ekran akustyczny jest to naturalna lub sztuczna przeszkoda, ustawiona na drodze między źródłem hałasu a punktem obserwacji, za przeszkodą powstaje obszar o zmniejszonym natężeniu dźwięku zwany cieniem akustycznym. Ekranem akustycznym może być element pionowy o dostatecznej szerokości, wysokości i długości w stosunku do obiektu chronionego. Tego typu ekrany i obudowy akustyczne chronią najczęściej przed hałasem przemysłowym, na stanowiskach pracy oraz przed hałasem komunikacyjnym. Naturalnymi ekranami akustycznym są też inne przeszkody np. budynki, nasypy, pasy zieleni. Rodzaje ekranów akustycznych: • ekrany pochłaniające, • ekrany odbijające, • ekrany odbijająco – rozpraszające; Asfalt porowaty. Szorstkość nawierzchni odgrywa pewną rolę przy powstawaniu dźwięku toczenia. Bardzo gładkie nawierzchnie również mogą generować wysoki poziom hałasu. Podstawowym elementem wywołującym hałas na styku opony z nawierzchnią jest bowiem powietrze, które najpierw ulega sprężeniu a następnie rozprężeniu wskutek działania opon poruszających się na nawierzchni drogowej. To właśnie owo szybkie „pompowanie” powietrza powoduje powstawanie hałasu. Bardzo gładka tekstura może powodować natężenie tego zjawiska. Badania wykazały, że powietrze, które normalnie odpowiada za znaczną część hałasu powstającego na styku opony z nawierzchnią ulega rozproszeniu do pustych przestrzeni. Ujemna tekstura asfaltu porowatego (na powierzchni znacznie więcej jest pustych przestrzeni niż elementów wystających) również przyczynia się do zmniejszenia hałasu generowanego przez oponę. Nawierzchnie porowate (np. asfalt porowaty – PA) mają wpływ na zmniejszanie hałasu. Mogą one tworzyć bardziej jednorodny układ mniejszych próżni, które znacznie skuteczniej rozpraszają ciśnienie powstające wskutek nacisku opony i wynikającego z niego pompowania powietrza. Nawierzchnie te Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 100 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 umożliwiają także odprowadzenie wody do wnętrza warstwy o dużej porowatości a następnie bezpośrednio pod nią, na pobocze drogi przy jednoczesnej, znaczącej, w porównaniu z nawierzchniami „tradycyjnymi” redukcji hałasu drogowego. 3.6.2. Cel Zmniejszenie narażenia mieszkańców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, przede wszystkim hałasu emitowanego przez środki transportu mającego największy zasięg przestrzenny oraz nie dopuszczenie do pogorszenia klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja jest korzystna 3.6.3. Kierunki działań Zagadnienia ochrony przed hałasem realizowane są w pierwszej kolejności przez utworzenie tzw. map akustycznych. Jednakże mapy te tworzone są dla: • dużych aglomeracji miejskich (powyżej 250 000 mieszkańców), • głównych szlaków komunikacyjnych drogowych, kolejowych i dużych portów lotniczych, tj.: o dróg międzynarodowych, krajowych i regionalnych o natężeniu ruchu powyżej 3 mln pojazdów osobowych w ciągu roku, o linii kolejowych − o natężeniu ruchu powyżej 30 tys. pociągów osobowych w ciągu roku, Polityka gminy w zakresie ochrony przed hałasem winna skupić się na następujących kierunkach działań: • wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem (kierunek realizowany na bieżąco), oraz stref ograniczonego użytkowania, • wyznaczenie punktów monitoringu oraz dokonanie oceny akustycznej Gminy, • wprowadzenie działań mających na celu zmniejszenie poziomu hałasu jak remonty nawierzchni, oraz zastosowanie technologii wygłuszających nadmierny hałas, takich jak ekrany akustyczne przy drogach o największym natężeniu ruchu Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 101 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.6.4. Harmonogram działań Tabela 45. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przed hałasem Opis przedsięwzięcia Prowadzenie monitoringu poziomu hałasu wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych przechodzących przez Jednostka Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty [zł] finansowania Brak danych Środki budżetu kosztowych jednostek Właściciele i zarządcy dróg , ZDP teren gminy WIOŚ Ochrona i promowanie obszarów cichych, Gmina, na których występuje naturalny klimat użytkownicy akustyczny środowiska Zadanie ciągłe Zadanie ciągłe Brak danych kosztowych Środki budżetu gminy, fundusze unijne Starostwo Organizowanie kampanii informacyjnych nt proekologicznych zachowań mieszkańców Gmina Pozarządowe Zadanie ciągłe Organizacje Brak danych kosztowych Środki budżetu jednostek, dofinansowania Ekologiczne Usprawnienie systemu komunikacyjnego (poprawa nawierzchni i warunków Zarządzający bezpieczeństwa ruchu, modernizacja i głównymi ciągami rozbudowa dróg). komunikacyjnymi Egzekwowanie ograniczeń prędkości Środki własne, Gmina, Zadanie ciągłe Brak danych fundusze kosztowych unijne, zarządcy dróg Brak danych Środki budżetu kosztowych jednostek Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna 102 ruchu na terenach zabudowanych. Policja Zadanie ciągłe www.codex.pl Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.7. Promieniowanie elektromagnetyczne 3.7.1. Analiza stanu istniejącego Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 3 definiuje pole elektromagnetyczne, jako pole elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Na obszarze Gminy Piaseczno do źródeł promieniowania elektromagnetycznego wielkiej częstotliwości (powyżej 100 kHz) zaliczono urządzenia radiokomunikacyjne i radiolokacyjne – stacje bazowe telefonii komórkowej. Natomiast wśród źródeł o częstotliwości 50 Hz wyróżniono urządzenia przemysłowe, wykorzystywane w gospodarstwach domowych oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej. Z punktu widzenia ochrony środowiska największe znaczenie mają stacje nadawcze radiofonii oraz telefonii komórkowej ponieważ emitują do środowiska fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości w postaci: radiofal o częstotliwości od 0,1 do 300 MHz oraz mikrofal od 300 do 300 000 MHz. W ostatnich latach nastąpił rozwój nowych technik telekomunikacyjnych i rozwój sieci telefonii komórkowej. Elementem tej sieci są stacje bazowe telefonii komórkowej należące do Polskiej Telefonii Cyfrowej sp. z o. o., POLKOMTEL S.A., Polskiej Telefonii Komórkowej „CENTERTEL” Sp. z o.o. oraz P4 Sp. z o. o. Anteny nadawcze stacji bazowych lokalizowane są najczęściej na wolnostojących wieżach antenowych lub na masztach antenowych instalowanych na dachach budynków, a także na istniejących wieżach lub kominach. W obszarze gminy znajdują się następujące urządzenia elektroenergetyczne znaczenia podstawowego pracujące na napięciu 110kV i wyższym: • dwutorowa linia napowietrzna 220kV relacji st. "Piaseczno"- wcięcie do linii "Kozienice"-"Mory" • dwutorowa linia napowietrzna 110kV relacji st. "Piaseczno"-EC"Siekierki" • dwie jednotorowe linie napowietrzne 110kV relacji st. "Piaseczno"-"G. Kalwaria" • jednotorowa linia napowietrzna 110kV relacji st. "Piaseczno"-"Grójec" • jednotorowa linia napowietrzna 110kV relacji st. "Piaseczno"-"Tarczyn" • dwutorowa linia napowietrzna 110kV relacji st. "Piaseczno"-"Mory" Dla obszaru znajdującego się w strefie technicznej obowiązują ograniczenia zagospodarowania i użytkowania terenu: • nie należy lokalizować budynków mieszkalnych i innych przeznaczonych na stały pobyt ludzi (odstępstwa od tej zasady określa właściciel linii), • należy uzgadniać warunki lokalizacji wszelkich obiektów z właścicielem linii, w tym w szczególności lokalizacji budowli zawierających materiały niebezpieczne pożarowo, stacji paliw, stref zagrożonych wybuchem oraz wysokich konstrukcji, Ochrona przed polami elektromagnetycznymi, zgodnie z art. 121 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008, nr 25 poz. 150 ze zm.), polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy poziomy te nie są dotrzymane. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku określa Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 103 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymywania tych poziomów (Dz. U. Nr 192 poz. 1883 ze zm.) i zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 46. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dotyczące miejsc dostępnych dla ludności Parametr fizyczny zakres częstotliwości pola Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy 10 kV/m 2500 A/m - - 2500 A/m - 10 kV/m 60 A/m - - 3/ f A/m - 0,001 MHz – 3 MHz 20 V/m 3 A/m - 3 MHz – 300 MHz 7 V/m - - 300 MHz – 300 GHz 7 V/m - 0,1 W/m2 elektromagnetycznego 0 Hz 0 Hz - 0,5 Hz 0,5 Hz – 50 Hz 0,05 kHz – 1 kHz Źródło: Dz. U. Nr 192 poz. 1883 ze zm., gdzie 1kHz= 1 000 Hz, 1 MHz= 1 000 000 kHz, 1 GHz= 1 000 000 000 Hz, fczęstotliwość wyrażona w jednostkach podanych w kolumnie pierwszej Zadaniem operatorów budujących sieci jest zapewnienie równomiernego pokrycia obszaru kraju sygnałem radiowym o odpowiedniej jakości oraz zapewnienie pojemności sieci wystarczającej do realizacji usług telekomunikacyjnych towarzyszy funkcjonowaniu generowanych stacji przez abonentów. bazowej telefonii Jedynym komórkowej jest zanieczyszczeniem energia jakie promieniowania elektromagnetycznego emitowana przez układy antenowo – nadawcze instalowane na wieży. Promieniowanie elektromagnetyczne stanowi dość specyficzny czynnik fizyczny, towarzyszący pracy różnego typu urządzeń radiokomunikacyjnych. Zbyt długie oddziaływanie pól elektromagnetycznych o dużych mocach może powodować zakłócenia w funkcjonowaniu organizmów. Dlatego też konieczna jest ochrona człowieka przed skutkami działania pola elektromagnetycznego, eliminująca możliwość występowania szkodliwych oddziaływań w miejscach dostępnych dla ludzi. Można to osiągnąć poprzez odpowiednie usytuowanie anten nadawczych oraz dobór parametrów urządzeń nadawczych tak, aby wartość natężenia pola elektromagnetycznego w miejscach przebywania ludzi była w pełni bezpieczna dla stanu ich zdrowia. W przypadku stacji bazowej telefonii komórkowej działającej w zakresie częstotliwości mikrofalowych dopuszczalny poziom promieniowania niejonizującego, określony średnią gęstością mocy pola elektromagnetycznego, wynosi 0,1 W/m2. Urządzenia zasilające i nadawczo- odbiorcze stacji umieszczone u podnóża wieży, jako typowe ekranowe urządzenia elektroniczne małej mocy, zasilane z sieci niskiego napięcia, nie są źródłem Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 104 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 promieniowania elektromagnetycznego istotnym pod względem oddziaływania biologicznego na ludzi i środowisko. Rysunek 13. Lokalizacja stacji bazowych W 2009 r. na terenie Gminy Piaseczno prowadzono monitoring pół elektromagnetycznych w punkcie na ul. Jana Pawła II w Piasecznie. Natężenie składowej elektrycznej pola [V/m] w zakresie 0,11000 MHz wyniosła 0,15 a w zakresie 1-40000 MHz wyniosła < 0,8. Nie stwierdzono przekroczeń miejscach dostępnych dla ludności. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 105 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.7.2. Cel Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym oraz bieżąca kontrola źródeł promieniowania. 3.7.3. Kierunki działań W dziedzinie ochrony przed polami elektromagnetycznymi za najistotniejsze należy uznać zapisy w dziale VI ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Ochrona przed polami elektromagnetycznymi). Wg wspomnianych zapisów ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska. Rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących terenów przeznaczonych pod zabudowę, prowadzony jest przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska i corocznie aktualizowany. Podstawowym działaniem będzie prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagrożenia polami. Ponadto, jednym z ważnych zadań służących realizacji celu będzie wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed promieniowaniem z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania m. in. wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdzie jest rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez (realizowane przez WIOŚ): • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 106 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.7.4. Harmonogram działań Tabela 47. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przed polami elektromagnetycznymi Opis przedsięwzięcia Uwzględnienie w zagospodarowania zagadnień Jednostka Termin Planowane Źródła realizująca realizacji koszty (zł) finansowania planach przestrzennego dotyczących znaczącego Gmina Zadanie ciągłe oddziaływania na środowisko i człowieka Brak danych kosztowych W ramach działań własnych pól elektromagnetycznych Zgłaszanie organowi ochrony środowiska instalacji stanowiących źródła Inwestorzy Zadanie ciągłe WIOŚ, WSSE Zadanie ciągłe promieniowania Współpraca ze służbami kontrolno- pomiarowymi obiektów emitujących pola elektromagnetyczne. Brak danych kosztowych Brak danych Środki własne kosztowych jednostek Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl Inwestorzy 107 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.8. Poważne awarie 3.8.1. Analiza stanu istniejącego Obecnie środki chemiczne stosowane są powszechnie m. in. w gospodarstwach domowych, w przemyśle, w produkcji farmaceutyków. Na szeroką skalę stosowane są chemikalia w rolnictwie pod postacią pestycydów, nawozów sztucznych. W obrocie znajdują się olbrzymie ilości substancji chemicznych (w tworzywach sztucznych, ubraniach, żywności, materiałach budowlanych, farbach, kosmetykach, środkach piorących itd.), a corocznie trafia do obrotu wiele nowych związków chemicznych. Szkodliwość substancji dla człowieka i środowiska może powodować ich niewłaściwe stosowanie, przechowywanie, opakowanie czy transport. W związku z powyższym koniecznym stało się opracowanie i wydanie w kraju odpowiednich przepisów prawnych, normujących proces i metody oceny bezpieczeństwa, potencjalnych źródeł poważnych awarii, stwarzających potencjalne poważne zagrożenie dla ludzi i środowiska. Mianem "nadzwyczajnych zagrożeń środowiska" (NZŚ) określa się negatywne skutki zdarzeń losowych takich jak awarie techniczne i technologiczne w jednostkach stosujących, produkujących lub magazynujących materiały niebezpieczne oraz w transporcie takich substancji. NZŚ stanowią: • zanieczyszczenie poszczególnych elementów środowiska w zakładach przemysłowych, transporcie, rozładunku i przeładunku materiałów niebezpiecznych i innych substancji, • pożary na rozległych obszarach lub długo trwające, a także towarzyszące awariom z udziałem materiałów niebezpiecznych, • zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku katastrof budowli hydrotechnicznych, • zanieczyszczenie chemiczne lub biologiczne środowiska w wyniku klęsk żywiołowych. Na terenie Gminy Piaseczno występują dwa zakłady zaliczone do obiektów potencjalnie zagrożonych awarią przemysłową. Na terenie tych zakładów istnieje zagrożenie awarii związanej z urządzeniami magazynowymi oraz zbiornikami przechowującymi toksyczne środki przemysłowe. Są to (dane: Starostwo Powiatowe w Piasecznie, Wydział Zarządzania Kryzysowego): 1) Zakłady Elektronowe Lamina – produkcja lamp elektronowych, na terenie zakładu przechowuje się wodór oraz mniejsze ilości kwasów i rozcieńczalników, 2) Thomson multimedia Polska – produkcja kineskopów i systemów audio, na terenie zakładu znajduje się 9 – 10 ton chloru. Jednorazowo przechowuje się 750 kg wodoru, w 2003 roku zużyto go 19 ton. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 108 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.8.2. Cel Ochrona mieszkańców i środowiska przed poważnymi awariami związanymi z transportem substancji niebezpiecznych. 3.8.3. Kierunki działań Kierunkami działań w dziale poważne awarię są: pełny dostęp społeczeństwa do informacji o chemikaliach, na których działanie jest narażone, redukcja obecności dioksyn i PCB w środowisku oraz w produktach żywnościowych i paszy, zmniejszenie zagrożeń związanych ze stosowaniem pestycydów, zapobieganie i przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym oraz katastrofom, w szczególności transportowym, 3.8.4. Harmonogram działań Tabela 48. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przed poważnymi awariami Opis przedsięwzięcia Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań wystąpienia zagrożenia w sytuacji Jednostka Termin Planowane koszty Źródła realizująca realizacji (zł) finansowania Zadanie ciągłe Brak danych Gmina Starostwo, WIOŚ Organizacje Środki budżetu jednostek pozarządowe Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 109 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 3.9. Energia odnawialna 3.9.1. Analiza stanu istniejącego Strategia Rozwoju Energii Odnawialnej wskazuje cel strategiczny polityki państwa, którym jest wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii i zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5 % w 2010 roku i do 14 % w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Obecnie podstawowym źródłem energii odnawialnej wykorzystywanym w kraju jest biomasa. Natomiast energia wodna, geotermalna, wiatru, promieniowania słonecznego ma dużo mniejsze znaczenie. Zatem szacuje się, że w Polsce udział energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii pierwotnej wynosi zaledwie 2,5 %. W polskich warunkach najłatwiejsza do pozyskania i najbardziej efektywna ekonomicznie jest energia z biomasy. Szacuje się, że energia z materii organicznej zgodnie z obecnymi tendencjami da największy wkład do rozwoju energii. Na terenie gminy Piaseczno brak jest jednak potencjału wykorzystania tego typu energii. Tylko na terenie oczyszczalni wykorzystywany jest biogaz do ogrzewania budynków. Biomasa może być przekształcona na energię cieplną, elektryczną lub paliwa płynne. W wyniku spalania biomasy, do atmosfery przedostaje się dwutlenek węgla, w ilości w jakiej został pobrany przez rośliny. Zatem spalanie biomasy nie zwiększa ogólnej emisji tego gazu cieplarnianego. Energię z biomasy można uzyskać poprzez: • Spalanie materii roślinnej. Wartość kaloryczna 0,5 tony suchej biomasy odpowiada wartości kalorycznej tony miału węglowego, natomiast koszt wytworzenia jest o połowę niższy. W naszych warunkach największe zastosowanie będą miały następujące produkty i odpady rolnicze i leśne: • słoma roślin zbożowych, • drzewa i gałęzie ze ścinek i cięć sanitarnych lasów, • gałęzie z cięć produkcyjnych, • odpady z przemysłu drzewnego, • plantacje lasów energetycznych liściastych. Z 1 ha pola można uzyskać, jako odpad z produkcji zboża około 2-3 ton słomy. W przypadku produkcji roślin energetycznych, ilość uzyskanej słomy może wynieść nawet 20 ton z ha. Z upraw energetycznych zalecana jest wierzba energetyczna, którą można uprawiać na prawie wszystkich rodzajach gleb. Cechą wiodącą tej rośliny jest szybki i duży przyrost masy drzewnej. Dodatkowym jej atutem jest oczyszczanie gleb z metali ciężkich, związków toksycznych poprzez wbudowanie ich Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 110 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 w swoją biomasę. Z powodu tych właściwości stosowana jest jako zielony pas ochronny wokół szkodliwych zakładów przemysłowych, autostrad, składowisk odpadów. W Polsce na potrzeby produkcji biomasy można uprawiać rośliny szybko rosnące: • wierzba wiciowa (Salix viminalis) • ślazowiec pensylwański lub inaczej malwa pensylwańska (Sida hermaphrodita) • topinambur czyli słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus) • róża wielokwiatowa znana też jako róża bezkolcowa (Rosa multiflora) • rdest sachaliński (Polygonum sachalinense) • trawy wieloletnie, jak np.: o miskant: miskant olbrzymi czyli trawa słoniowa (Miscanthus sinensis gigantea) miskant cukrowy (Miscanthus sacchariflorus) o spartina preriowa (Spartina pectinata) o palczatka Gerarda (Andropogon gerardi) o proso rózgowe (Panicum virgatum). Ze wszystkich źródeł energii odnawialnej najbardziej stabilną i przewidywalną w czasie wydaje się być energia geotermalna, którą pozyskuje się w formie ciepłych wód podziemnych. Charakteryzuje się ona możliwością dostarczania stałego strumienia energii w ciągu całego roku, jest niezależna od warunków klimatycznych i daje największe efekty ekonomiczne. Pewność dostaw energii cieplnej z ciepłowni geotermalnej i jej konkurencyjny koszt w porównaniu do energii z węgla przemawia za jej rozwojem i szerszym zastosowaniem. Ciepło geotermalne można również wykorzystać do produkcji energii elektrycznej pod warunkiem pozyskiwania wody w temperaturze powyżej 90°C. Jak widać na załączonej mapie potencjał gminy wydaje się być dość dobry. Rysunek 14. Mapa wód geotermalnych. Źródło: www.buliddesk.pl Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 111 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Jak widać na załączonej powyżej mapie w okolicach Warszawy widoczne są potencjalne źródła wód geotermalnych, lecz brak jest informacji na temat planowania przez gminę wykorzystania tej energii. W polskich warunkach zasoby wód geotermalnych są najczęściej wykorzystywane do: • ogrzewania pomieszczeń, • ogrzewania hodowli szklarniowej, • w kąpieliskach. Energię spadku wód wykorzystuje się do produkcji energii elektrycznej w położonych na rzekach lub jeziorach elektrowniach wodnych. W przypadku energetyki wodnej preferuje się tworzenie małych elektrowni wodnych, o mocy do 5 MW. W polskich warunkach możliwość wykorzystania energii słonecznej jest znacznie zróżnicowana. Średnie nasłonecznienie wynosi 1600 godzin, najdłuższe jest nad morzem, a najkrótsze na południu Polski. Energię słoneczną można wykorzystywać za pomocą produkujących prąd elektryczny ogniw fotowoltaicznych lub dostarczających ciepło kolektorów słonecznych. Zaletą ogniw fotoelektrycznych jest przemiana w energię nie tylko bezpośredniego promieniowania słońca, lecz także promieniowania rozproszonego (przy zachmurzeniu). Baterie są bezgłośne, odporne na zużycie, pracują automatycznie i dość szybko się amortyzują. Na co dzień spotykamy się z ich zastosowaniem korzystając z kalkulatorów, lampek ogrodowych, sygnalizacji drogowej. Kolektory słoneczne są wykorzystywane głównie do produkcji gorącej wody. Ze względu na opłacalność warto rozważyć ich zastosowanie w obiektach o dużym zużyciu wody np. pensjonatach, hotelach, basenach. Wiatr jest obok energii wodnej jednym z największych źródeł energii odnawialnej. Według stanu na koniec roku 2005 produkcja energii wiatrowej na świecie wyniosła 105.629 Gwh. Na terenie gminy panują korzystne warunki wykorzystania energii wiatrowych co widać Rysunek 15. Warunki wietrzne dla lokalizacji ferm wiatrowych na załączonej mapie. By elektrownia mogła powstać muszą zostać spełnione odpowiednie warunki jak utworzenie stref oddziaływania na środowisko oraz planu zagospodarowania przestrzennego dla tego terenu, wraz z zachowaniem odległości minimalnej od zabudowy mieszkaniowej oraz innej zabudowy przeznaczonej na stały pobyt ludzi. Zakazuje się lokalizacji siłowni wiatrowych na terenach objętych ochroną, zgodnie przepisami odrębnymi oraz na obszarze Natura 2000. Na terenach predestynowanych do lokalizacji siłowni wiatrowych zezwala się na realizację towarzyszących obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej w tym linii Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 112 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 wysokiego napięcia i stacji Głównego Punktu Zasilania (GPZ) oraz niezbędnej infrastruktury z zakresu obsługi komunikacyjnej (drogi, dojścia itp.). Na terenie gminy nie planuje się budowy ferm wiatrowych. Tabela 49. Przykłady efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii w warunkach polskich Biomasa Energia wodna Energia geotermalna Energia promieniowania słoneczne Energia wiatru WYTWARZANIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ elektrociepłownie lokalne, osiedlowe instalacje elektryczne domów, szklarni i pomieszczeń gospodarczych, wykorzystanie biogazu otrzymanego w całości z rolnictwa lub leśnictwa lub odpady z produkcji roślinnej, lub leśnictwa, roślinne z przemysłu przetwórstwa spożywczego itp. pompownie wiatrowe, napowietrzania i rekultywacja małych zbiorników wodnych, elektrownie wiatrowe dużej mocy podłączone do sieci Wykorzystanie ogniw fotowoltanicznych: autonomiczne systemy małej mocy do napowietrzania stawów hodowlanych i do zasilania niewielkich urządzeń, elewacje energetyczne ścienne dachowe, systemy małej mocy, telekomunikacja WYTWARZANIE ENERGII CIEPLNEJ kotłownie osiedlowe, lokalne, kotły małej mocy w gospodarstwach indywidualnych, elektrownie wodne małej mocy podłączone do sieci cele lokalne wykorzystanie biogazu ciepłownie mocy, dużej suszarnictwo, ogrzewanie szklarni, osiedlowe podgrzewanie w basenach, wody przygotowanie ciepłej wody użytkowej do celów domowych i gospodarskich, suszarnictwo, ogrzewanie szklarni, hodowla ryb przygotowanie ciepłej wody do celów przetwórstwa rolnospożywczego, podgrzewanie w basenach, wody wykorzystanie biernych systemów słonecznych w budynkach mieszkalnych i inwentarskich WYTWARZANIE ENERGII MECHANICZNEJ Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 113 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 pojazdy wykorzystujące biopaliwa płynne (biodiesel, benzyna z dodatkiem etanolu) 3.9.2. Cel Wzrost udziału wykorzystywania zasobów odnawialnych 3.9.3. Kierunki działań Założenia polityki energetycznej państwa przewidują, że w związku z urealnieniem cen energii, postępem w modernizacji i restrukturyzacji działalności gospodarczej oraz wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa, zużycie energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu będzie się nadal zmniejszać i w 2010 roku zużycie powinno zmniejszyć się o ok. 25% w stosunku do 2000 r. Strategia Rozwoju Energii Odnawialnej zakłada osiągnięcie w 2010 roku 7,5 % (w scenariuszu najbardziej prawdopodobnym) udziału energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej. Poziom ten można osiągnąć głównie przez odpowiednie wykorzystanie: • zasobów biomasy – do produkcji energii cieplnej, • energii wody i wiatru – do produkcji energii elektrycznej, • słońca – do produkcji energii cieplnej i elektrycznej, • wód geotermalnych – do produkcji energii cieplnej, • biogazu z oczyszczalni ścieków i składowisk odpadów – do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Przewiduje się, iż zdecydowany udział w produkcji „czystej energii” będzie ze spalania biomasy (słomy, drewna, ścinek itp.). Wynika to głównie z tkwiącego na terenie Gminy Piaseczno potencjału tej energii, dopracowanej techniki produkcji odpowiednich urządzeń przetwarzających oraz stosunkowo niskich kosztów produkcji energii przetworzonej. Natomiast pozostałe rodzaje energii odnawialnej mają jedną wadę, mianowicie koszt jednostkowy produkcji energii przetworzonej jest kilkakrotnie wyższy od kosztu produkcji metodami konwencjonalnymi. Ważną rolę w wykorzystaniu energii odnawialnej mogą pełnić samorządy. Zgodnie z ustawą Prawo energetyczne został nałożony na nie obowiązek przygotowania Projektu założeń do planu zaopatrzenia w energię. Jednym z elementów tego projektu jest konieczność przeanalizowania możliwości wykorzystania lokalnych zasobów energii. Wśród podstawowych działań w zakresie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych należy wymienić: Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 114 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 • Intensywny rozwój energetyki odnawialnej na szczeblu lokalnym, pracującej w układach zdecentralizowanych na regionalne i lokalne potrzeby, • Popularyzację i wdrożenie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w sferze rozwiązań technologicznych, organizacyjnych i finansowych. Kierunki działań w dziale Energia odnawialna to: • podniesienie świadomości społecznej i budowa instalacji wykorzystujących energię odnawialną, • popularyzacja i wdrożenie najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w sferze rozwiązań technologicznych, organizacyjnych i finansowych, • zastosowanie kolektorów słonecznych - popularyzacja tego typu urządzeń, 3.9.4. Harmonogram działań Tabela 50. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z energią odnawialną Opis przedsięwzięcia Stopniowe zwiększanie udziału energii otrzymanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii Jednostka Termin Koszty Źródła realizująca realizacji planowane (zł) finansowania Brak danych Środki własne kosztowych zakładów Zakłady przemysłowe, Właściciele Zadanie ciągłe i zarządcy budynków dotacje, Zakup kotłów na biomasę oraz biogazowni Prywatni inwestorzy Zadanie ciągłe Brak danych kosztowych kredyty, środki własne inwestora Fundusze jednostek (Propagowanie realizacji innych Wg stopnia Podmioty niekonwencjonalnych źródeł energii (np. gospodarcze, pompy ciepła, baterie słoneczne itp.) osoby fizyczne Zadanie ciągłe zainteresowania podmiotów realizujących realizujących, środki własne inwestora, Fundusze Ochrony środowiska Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 115 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 4. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 4.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej tworzy się na podstawie art. 400 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska. Na tej podstawie działają: narodowy, wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. 4.1.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). NFOŚiGW finansuje przedsięwzięcia proekologiczne o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym. Podstawowymi formami finansowania są preferencyjne pożyczki i dotacje, uzupełniane innymi formami finansowania, np. dopłatami do preferencyjnych kredytów bankowych ze swych linii kredytowych w bankach. NFOŚiGW administruje również środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, pochodzącymi z pomocy zagranicznej. Dotacje udzielane są przede wszystkim na: • edukację ekologiczną, • przedsięwzięcia pilotowe dotyczące wdrożenia postępu technicznego i nowych technologii o dużym stopniu ryzyka lub mających eksperymentalny charakter, monitoring, • ochronę przyrody, • ochronę i hodowlę lasów na obszarach szczególnej ochrony środowiska oraz wchodzących w skład leśnych kompleksów promocyjnych, • ochronę przed powodzią, • ekspertyzy, • badania naukowe, • programy wdrażania nowych technologii, • prace projektowe i studialne, • zapobieganie lub likwidację nadzwyczajnych zagrożeń, • utylizację i zagospodarowanie wód zasolonych, • profilaktykę zdrowotną dzieci z obszarów zagrożonych, • współfinansowanie instalacji energii odnawialnej. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 116 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 4.1.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW). WFOŚiGW finansuje przedsięwzięcia o zasięgu regionalnym. WFOŚiGW określają zadania priorytetowe, które mogą być dofinansowywane z środków funduszu oraz zasady i kryteria, które będą obowiązywać przy wyborze zadań do realizacji. Zgodnie z ustawą z dnia 20 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw z dniem 1 stycznia 2010 r. likwidacji uległy Powiatowe i Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ich przychody stają się dochodami budżetów, odpowiedni gmin i powiatów. 4.2. Ekofundusz Środki Ekofunduszu mogą być wykorzystane przede wszystkim w czterech sektorach uznanych za priorytetowe. Są nimi: zmniejszenie emisji gazów – ochrona powietrza i ochrona klimatu, zmniejszenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych oraz zasobów wody pitnej- ochrona wód, zachowanie bioróżnorodności polskiej przyrody – ochrona przyrody, racjonalizację gospodarki odpadami i rekultywację gleb zanieczyszczonych - gospodarka odpadami. Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji w wysokości 10-30% kosztów projektu. W wyjątkowych przypadkach, gdy inwestorem jest instytucja budżetowa lub organ samorządowy, dotacja ta może sięgać 50%, a w ochronie przyrody, gdy partnerem Ekofunduszu jest społeczna organizacja pozarządowa - nawet 80%.Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne. 4.3.Banki Dzięki współpracy z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej rozszerzają one swoją ofertę kredytową o kredyty preferencyjne przeznaczone na przedsięwzięcia proekologiczne oraz nawiązują współpracę z podmiotami angażującymi swoje środki finansowe w ochronie środowiska (fundacje, międzynarodowe instytucje finansowe). Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez banki, zaś fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. Banki uruchamiają też linie kredytowe w całości ze środków funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji. Szczególną rolę na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony Środowiska. Oferuje on najwięcej środków finansowych w formie preferencyjnych kredytów i dysponuje zróżnicowaną ofertą dla prywatnych i samorządowych inwestorów, a także osób fizycznych. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 117 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Przykładowe oferty kredytowe: „Kredyt z Dobrą Energią”: • realizacja przedsięwzięć z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, z przeznaczeniem na finansowanie projektów polegających na budowie: • biogazowni, farm wiatrowych, instalacji energetycznego wykorzystania biomasy, innych projektów z zakresu energetyki odnawialnej. dodatkowo także: pokrycie zobowiązań podatkowych z tytułu podatku VAT związanego z projektem, sfinansowanie zapotrzebowania na kapitał obrotowy projektu. „Kredyty agroturystyczne” nakłady inwestycyjne związane z uruchomieniem nowych lub rozwojem istniejących przedsięwzięć gospodarczych w zakresie agroturystyki na wsi lub w miastach do 20 tys. mieszkańców, w zakresie: • bazy noclegowej - zakupu, budowy, rozbudowy, modernizacji i adaptacji budynków mieszkalnych, budynków towarzyszących i gospodarskich (stodoły, stajnie itp.), na agroturystyczną bazę noclegową dla turystów (pokoje gościnne, kwatery grupowe, domki rekreacyjne, pensjonaty, mieszkania wakacyjne, itp.), w tym budowa/modernizacja instalacji kanalizacyjnej, wodnej, systemu grzewczego, instalacji gazowej i elektrycznej w budynkach przewidzianych do użytkowania jako agroturystyczna baza noclegowa • bazy gastronomicznej - zakupu, budowy, rozbudowy, modernizacji i adaptacji obiektów/punktów przeznaczonych do świadczenia usług gastronomicznych dla turystów, w tym założenie/instalacja urządzeń kuchennych, budowy/modernizacji instalacji kanalizacyjnej, wodnej, systemu grzewczego, instalacji gazowej i elektrycznej w pomieszczeniach kuchennych, jadalniach oraz w zapleczu magazynowym artykułów spożywczych • bazy rekreacyjno-sportowej i kulturowej - zakupu, budowy, rozbudowy, modernizacji i adaptacji obiektów, związanych z bezpośrednim świadczeniem usług rekreacyjno-sportowych i kulturowych dla turystów, obejmującej m.in.: pola biwakowe i kempingi wraz z ogrodzeniem, oznakowaniem, wytyczeniem stanowisk, instalacją wodno-kanalizacyjną i elektryczną; lokalne obiekty i urządzenia sportowo-rekreacyjne, obejmujące wypożyczalnie sprzętu turystycznego, kąpieliska, plaże, przystanie kajakowe i żeglarskie, wyciągi narciarskie, ścieżki rowerowe, ścieżki zdrowia, stałe parki rekreacyjno-rozrywkowe i szlaki turystyczno-krajoznawcze; stajnie i padoki służące usługom jeździeckim, sportowym i leczniczym oraz zakup koni; punkty lokalnej kultury ludowej, obejmujące m.in. warsztaty kowalsko-artystyczne, tkackie, wikliniarskie, garncarskie, galerie i punkty sprzedaży wyrobów lokalnego rękodzieła i rzemiosła artystycznego • zakupu niezbędnego, pierwszego wyposażenia inwestycyjnego budowanych obiektów agroturystycznych, obejmującego zarówno środki trwałe, jak i inne rzeczowe składniki majątku Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 118 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 obrotowego, wielokrotnego użytku (np. naczyń, sztućców, pościeli itp.), ściśle i jednoznacznie związanego z wyposażeniem i funkcjonowaniem wymienionych wyżej obiektów Dokładną ofertę można znaleźć na stronie banku http://www.bosbank.pl. Ważne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmują także międzynarodowe instytucje finansowe, a w szczególności Bank Światowy i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. 4.4. Własne środki samorządu terytorialnego. Na realizację części zadań Gmina będzie musiała przeznaczyć własne środki. Do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsięwzięcia własnych udziałów na wymaganym poziomie. Fundusze gminy pochodzą ze źródeł, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. 4.5. Fundusze Unii Europejskiej 4.5.1. Fundusz Spójności Fundusz Spójności wspiera dwa sektory: środowisko i transport. Od daty akcesji Polska stała się największym beneficjentem środków z Funduszu Spójności spośród wszystkich krajów członkowskich UE. Środki z Funduszu Spójności pomogą Polsce wywiązać się z zobowiązań akcesyjnych związanych z dostosowaniem do norm UE w najtrudniejszych i wymagających największych nakładów finansowych obszarach, w których Polska uzyskała najdłuższe okresy przejściowe. Wsparcie na duże projekty inwestycje z zakresu ochrony środowiska mogą uzyskać jednostki samorządu terytorialnego, tworzone przez nie związki gmin lub inne podmioty publiczne, np. przedsiębiorstwa komunalne będące własnością gminy. Współfinansowanie z Funduszu Spójności mogą uzyskać inwestycje z takich dziedzin jak: • poprawa jakości wód powierzchniowych, • polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do picia, • racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi, • poprawa jakości powietrza, • zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Dnia 31 lipca 2006 w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowane zostały ostateczne wersje rozporządzeń UE dotyczące polityki spójności w latach 2007-2013. 4.5.1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) to największy z punktu widzenia dostępnych środków i zakresu działań program operacyjny w całej Unii Europejskiej i najważniejsze źródło finansowania inwestycji związanych z ochroną środowiska w Polsce. Na Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl jego realizację 119 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 w latach 2007–2013 Polska otrzyma z unijnego budżetu ok. 27,9 mld euro, z czego na inwestycje w ochronę środowiska przeznaczone będzie blisko 5 mld euro. Środki unijne na PO Infrastruktura i Środowisko pochodzą z dwóch źródeł finansowania – z Funduszu Spójności (22,2 mld euro) oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (5,7 mld euro). Minister Środowiska pełni rolę Instytucji Pośredniczącej dla pięciu Osi Priorytetowych tego Programu: Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa Realizowany projekt w ramach osi priorytetowej: • budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych oraz systemów kanalizacji sanitarnej w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM. Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi, • projekty dotyczące przywracania terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych, • (ochrona brzegów morskich). Oś priorytetowa 3 - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • retencjonowanie wody i zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, • projekty związane z zapobieganiem i ograniczaniem skutków zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałania poważnym awariom, • monitoring środowiska. Oś priorytetowa 4 - Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie: • systemów zarządzania środowiskowego, • racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami, • wdrażania najlepszych dostępnych technik, • ochrony powietrza, • wsparcie dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 120 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych Realizowane projekty w ramach osi priorytetowej: • ochrona siedlisk przyrodniczych (ekosystemów) na obszarach chronionych oraz zachowanie różnorodności biologicznej, • zwiększenie drożności korytarzy ekologicznych, • opracowanie planów ochrony, • kształtowanie postaw społecznych sprzyjających ochronie środowiska, w tym różnorodności biologicznej. 4.5.3. Fundusz LIFE+ LIFE+ jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentrującym się wyłącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących ochrony przyrody. LIFE+ składa się z trzech komponentów, w ramach których współfinansowane są projekty w zakresie: • wdrażania dyrektywy Ptasiej i dyrektywy Siedliskowej, w tym ochrony priorytetowych siedlisk i gatunków, • ochrony środowiska, zapobiegania zmianom klimatycznym, innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie ochrony zdrowia i polepszania jakości życia oraz wdrażania polityki zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych i gospodarki odpadami, • działań informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwiększania świadomości ekologicznej w społeczeństwie, w tym kampanie na temat zapobiegania pożarom lasów oraz wymiany najlepszych doświadczeń i praktyk. Program LIFE+ zapewnia wsparcie finansowe w średniej wysokości 50% wartości projektu. Nabór wniosków ogłaszany jest raz do roku przez Komisję Europejską. 4.5.4. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Program Rozwoju Obszarów Wiejskich ma przyczynić się do zapewnienia opłacalności produkcji rolnej, modernizacji gospodarstw i przetwórstwa artykułów rolnych, wspartych przez rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej. W ramach PROW zagadnienia środowiskowe realizowane będą w ramach następujących działań: wsparcie gospodarstw na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrożeniem Ramowej Dyrektywy Wodnej, program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe), zalesienie gruntów rolnych oraz zalesienie gruntów innych niż rolne, odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych, różnicowanie w kierunku Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 121 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 działalności nierolniczej, podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej, gospodarka wodnościekowa w szczególności zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, w tym systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej, tworzenie systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych, wytwarzanie lub dystrybucja energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności wiatru, wody, energii geotermalnej, słońca, biogazu albo biomasy, poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa (scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 122 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 5. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM 5.1. Wprowadzenie Ustawa z dnia 8 marca 1990 o samorządzie gminnym (Dz. U. 2001 r., Nr 142, poz. 1591 ze zm.) nakłada na gminy obowiązek zaspakajania potrzeb wspólnoty w szczególności w zakresie tzw. zadań własnych, które obejmują m. in. sprawy (art. 7 ust. 1): • ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, • wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczna i cieplną oraz gaz, • edukacji publicznej, • ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, • zieleni gminnej i zadrzewień, • współpracy z organizacjami pozarządowymi, • inne. Uszczegółowienie realizacji przez gminy tych zadań znalazło się w zapisach obowiązujących w kraju aktów prawnych z zakresu ochrony środowiska dostosowanych do przepisów prawnych Unii Europejskiej. Wejście Polski do Unii Europejskiej stworzyło możliwości pozyskania bardzo dużych środków na przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska, bez pogorszenia sytuacji finansowej gminy. Zagospodarowanie tych środków może nie tylko polepszyć stan środowiska w regionie, zwiększyć atrakcyjność gminy, ale w dużym stopniu przyczynić się do wzrostu poziomu życia jej mieszkańców szczególnie poprzez staranie się o dofinansowanie takich przedsięwzięć jak np. budowa oczyszczalni ścieków, budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnej, budowa dróg, ograniczenie niskiej emisji, zmniejszanie hałasu komunikacyjnego itp. Przedsięwzięcia inwestycyjne realizowane z unijnych funduszy pomocowych muszą wynikać z Polityki Ekologicznej Państwa, przyjętej strategi rozwoju województwa, gminnego Programu Ochrony Środowiska spójnego z programem powiatowym i wojewódzkim i szeregiem innych dokumentów. 5.2. Instrumenty polityki ochrony środowiska Tradycyjny podział instrumentów zarządzania środowiskiem wyróżnia instrumenty o charakterze prawnym, finansowym i społecznym oraz strukturalnym. 5.2.1. Instrumenty prawne Kompetencje Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 123 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Poniżej wymieniono ważniejsze kompetencje organów gminy w zakresie zagadnień ochrony środowiska. W zakresie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 r., nr 25 poz. 150 ze zm.) odpowiedni organ gminy: • nakazuje, w drodze decyzji osobie fizycznej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia tego oddziaływania (art. 363), • przyjmuje, od wskazanych podmiotów, i przekazuje marszałkowi województwa informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (art. 162 ust. 5 i 6), • przyjmuje informację o wystąpieniu poważnej awarii (art. 245 ust. 1), • przyjmuje od podmiotu korzystającego ze środowiska wykaz, na podstawie którego ustalono opłaty za składowanie odpadów (art. 286 ust. 2). W zakresie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 151, poz. 1220) burmistrz : • wydaje zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów (art. 83 ust.1), • ustala wysokość opłaty za usunięcie drzew lub krzewów (art. 84), • wymierza karę pieniężną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, spowodowanie niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów (art.88). W zakresie ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. 2005 r., Nr 236, poz. 2008) burmistrz: • sprawuje nadzór nad wykonywaniem przez właścicieli nieruchomości obowiązków w zakresie utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości (art. 5 ust. 6), a w przypadku ich niewykonania wydaje decyzję nakazującą wykonanie obowiązku (art. 5 ust. 7), • wydaje zezwolenie na świadczenie usług w zakresie (art. 7 ust. 6): odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, ochrony przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części, • jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy w zakresie zgodności wykonywanej działalności z udzielonym zezwoleniem (art. 8b), • przyjmuje, od prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości lub opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości, w terminie do 15 dnia po upływie każdego miesiąca – wykaz właścicieli nieruchomości, z którymi w Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 124 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 poprzednim miesiącu zawarł umowy, lub z którymi umowy uległy rozwiązaniu lub wygasły (art. 9a ust.1). W zakresie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2005 r., Nr 228, poz. 1947 ze zm.) burmistrz: • uzgadnia udzielenie koncesji na działalność gospodarczą w zakresie (art. 16 ust 5): o wydobywania kopalin ze złóż, o bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, • opiniuje wydanie zgody na likwidację funduszu likwidacji zakładu górniczego (art. 26c ust. 8), • uzgadnia decyzje o cofnięciu koncesji albo stwierdzającej wygaśnięcie koncesji z określeniem zakresie i sposobie wykonania obowiązków dotyczących ochrony środowiska oraz obowiązków związanych z likwidacją zakładu górniczego (art. 29 ust. 2), • opiniuje wydanie decyzji w sprawie zatwierdzenia planu ruchu zakładu górniczego (art. 64 ust. 5), • uzgadnia plan ruchu likwidowanego zakładu górniczego (art.81. ust. 3), • uzgadnia wydanie decyzji nakazującej przedsiębiorcy wykonanie obowiązku likwidacji zakładu górniczego lub jego części (art. 81a ust. 3). W zakresie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. prawo wodne (Dz. U. 2005 r., Nr 239, poz. 2019) burmistrz: • wyznacza części nieruchomości umożliwiające dostęp do wody objętej powszechnym korzystaniem (art. 28 ust. 2), • nakazuje właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, jeżeli spowodował zmiany stanu wody na gruncie, szkodliwie wpływające na grunty sąsiednie (art. 29 ust. 3), • zatwierdza ugodę zawartą przez właścicieli gruntów ustalającą zmiany stanu wody na gruntach, jeżeli zmiany te nie wpływają szkodliwie na inne nieruchomości lub gospodarkę wodną (art. 30 ust. 2), • przedkłada marszałkowi województwa corocznie, nie później niż do dnia 28 lutego, informacje o których mowa w ustępie 4b, zawierające (art. 43 ust. 3c): o wykaz aglomeracji, o informację o stanie wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków komunalnych, o informacje o postępie realizacji przedsięwzięć określonych w krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych, o informacje o ilości wytworzonych w ciągu roku Mg suchej masy osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków komunalnych aglomeracji oraz sposobów postępowania z tymi osadami. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 125 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 W zakresie ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 1999 poz. 1227 ze zm.) burmistrz: • udostępnia gminne programy ochrony środowiska, raporty z wykonania gminnych programów ochrony środowiska, gminny plan gospodarki odpadami, sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami (art. 25 ust. 1 pkt. 8), • wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach (art. 75.ust. 1 pkt. 4). 5.2.2. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych, zgodnie z art. 272 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 r., nr 25 poz. 150 ze zm.), należą opłaty za korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężne, zróżnicowane składki podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Opłaty trafiają do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobierają je organy administracji (np. Urząd Marszałkowski, organ gminy). Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty (według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Należy także wspomnieć, że podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną. Administracyjne kary pieniężne Kary pieniężne nie są sensu stricte środkiem ekonomicznym, są raczej związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. Administracyjne kary pieniężne wymierza w drodze decyzji Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych. Zgodnie z art. 88 ustawy o ochronie przyrody (tj. z 2009 r. Dz. U. nr 151, poz. 1220) 1. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za: Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 126 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 1) zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności; 2) usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia; 3) zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych. Fundusze celowe Jak powiedziano wyżej, opłaty i kary zasilają fundusze celowe. Dla Gminy Piaseczno istotne znaczenie mają fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej: NFOŚiGW w Warszawie i WFOŚiGW. 5.3. Upowszechnianie informacji o środowisku Od dnia 15 listopada 2008 r obowiązuje nowa ustawa z dnia 3 października 2008 r o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199 poz. 1227 ze zm.), która reguluje kwestie upowszechniania informacji o środowisku. Szczegółowe wytyczne znajdują się w Dziale II i III tejże ustawy, zgodnie z którą przeprowadzone zostały konsultacje na etapie projektowania niniejszego dokumentu. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 127 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 6.MONITORING REALIZACJI PROGRAMU Kontrola i monitoring realizacji celów i zadań Programu ochrony środowiska powinien obejmować określenie stopnia wykonania poszczególnych działań: określenie stopnia realizacji przyjętych celów; ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem oraz analizę przyczyn rozbieżności. Koordynator wdrażania Programu będzie oceniać, co dwa lata stopień wdrożenia. W latach 2009 – 2012 na bieżąco będzie monitorowany postęp w zakresie wdrażania zdefiniowanych działań, a pod koniec 2012 roku nastąpi ocena rozbieżności między celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbieżności. Wyniki oceny będą stanowiły wykładnię dla kolejnego Programu, w którym zostaną zdefiniowane cele i zadania na lata 2013 - 2016. Ten cykl będzie się powtarzał, co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej czteroletniej i polityki długoterminowej ośmioletniej. Tabela 51. Wskaźniki realizacji programu dotyczące poszczególnych kategorii Nazwa wskaźnika Przyjęta jednostka WODA liczba przyłączy wodociągowych szt. przyrost liczby przyłączy wodociągowych szt./rok udział mieszkańców korzystających z wodociągu % przyrost liczby mieszkańców korzystających z wodociągu liczba kilometrów sieci wodociągowej w gminie M/rok km przyrost liczby kilometrów sieci wodociągowej w gminie km/rok m3/d wydajność ujęć wody produkcja wody m3/rok zużycie wody na mieszkańca w danym roku m3/M/r wielkość poboru z ujęć na terenie gminy m3/rok liczba kilometrów melioracji podstawowych na terenie gminy km liczba kilometrów melioracji szczegółowych na terenie gminy km wielkość powierzchni zmeliorowanej na terenie gminy km2 udział powierzchni zmeliorowanej na terenie gminy % ŚCIEKI ilość ścieków oczyszczonych w oczyszczalniach na terenie gminy m3/rok liczba zbiorników bezodpływowych szt. liczba przyłączy kanalizacyjnych sanitarnych szt. przyrost liczby przyłączy kanalizacyjnych sanitarnych szt./rok liczba mieszkańców korzystających z sieci kanalizacji sanitarnej przyrost liczby mieszkańców korzystających z sieci kanalizacji sanitarnej liczba kilometrów kanalizacji deszczowej M M/rok km przyrost liczby kilometrów kanalizacji deszczowej km/rok POWIERZCHNIA ZIEMI Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 128 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 wielkość powierzchni zdegradowanej km2 wielkość powierzchni poddanej rekultywacji km2 udział gleb o najwyższych klasach bonitacyjnych % PRZYRODA udział powierzchni gminy objętych ochroną na mocy ustawy o ochronie przyrody % udział powierzchni gminy objętych ochroną w ramach sieci Natura 2000 % udział powierzchni lasów w ogólnej powierzchni gminy % POWIETRZE natężenie ruchu pojazdów na terenie gminy szt./r moc kotłowni, w których wymieniono źródło zasilania kW wydatki na termomodernizację obiektów będących własnością gminy w danym roku zł/rok PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE liczba obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne na terenie gminy szt. HAŁAS długość wyremontowanych dróg na obszarach zabudowanych km ilość wybudowanych zabezpieczeń przed hałasem komunikacyjnym szt. długość wybudowanych obwodnic w gminie km Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 129 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 7. ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO PROGRAMU Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko projektu Programu Ochrony Środowiska wynika z art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( Dz. U. nr 199 poz 1227 ze zm.), zgodnie z którym „przeprowadzenie postępowania w sprawie oddziaływania na środowisko wymagają (...) projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywane przez organy administracji, ustalające ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć (...)” a także w przypadku wprowadzania zmian do przyjętych dokumentów. Odpowiedzialnym za wykonanie Prognozy jest organ administracji publicznej – Burmistrz Gminy Piaseczno opracowujący - projekt dokumentu lub wprowadzających zmiany do przyjętego już dokumentu. Podstawowym celem prognozy jest ustalenie, czy zapisy projektu Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska nie naruszają zasad prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Istotą sprawy jest sytuacja, w której względy ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju są rozważane na równi z innymi celami i priorytetami. Prognoza ma również ułatwić identyfikację możliwych do określenia skutków środowiskowych spowodowanych realizacją w przyszłości postanowień ocenianego dokumentu oraz określić, czy istnieje prawdopodobieństwo powstawania w przyszłości konfliktów i zagrożeń w środowisku. Podlegający ocenie dokument w swoim założeniu jest dokumentem ogólnym, chociaż definiuje nie tylko priorytety i ich cele, które wyznaczają kierunki działań związanych z ochrona środowiska na terenie gminy. Lecz także określa terminy ich osiągnięcia i wielkość przewidywanych środków finansowych (środki własne, budżet gminy, Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, fundusze UE i inne). Ocena oddziaływania na środowisko może mieć w tej sytuacji jedynie charakter jakościowy. Szczegółowe wymagania dotyczące zakresu prognozy określa art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( Dz. U. nr 199 poz 1227 ze zm.). Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 130 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 8. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Przedmiotem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno. Program Ochrony Środowiska przedstawia szeroko rozumianą problematykę ochrony środowiska na terenie gminy. Szczegółowo charakteryzuje jego wybrane elementy oraz towarzyszące im zagrożenia. Zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami zostały zawarte w odrębnym opracowaniu - Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Piaseczno Ustawa Prawo ochrony środowiska stawia wymagania zarówno w odniesieniu do polityki ekologicznej państwa, jak i programów ochrony środowiska przygotowywanych dla potrzeb województw, powiatów i gmin. Koncepcja aktualizowanego "Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno" przewiduje sformułowanie: • celów ekologicznych, • priorytetów ekologicznych, • rodzaju i harmonogramu działań proekologicznych, • środków niezbędnych do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Celem Programu Ochrony Środowiska jest konieczność ochrony środowiska lokalnego gminy poprzez określenie kierunków działań, wytyczenie celów i konkretnych zadań do realizacji przedsięwzięć związanych z tą ochroną. Przedmiotowy program szczegółowo opisuje zagadnienia związane z takimi działami jak: 1. przyroda i krajobraz, 2. powierzchnia ziemi i gleb, 3. zasoby wodne i gospodarka wodno – ściekowa, 4. powietrze, 5. poważne awarie, 6. hałas, 7. pola elektromagnetyczne, 8. energia odnawialna. W każdym z działów został przedstawiony aktualny stan poszczególnych komponentów środowiska oraz ważnych z punktu zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi zagadnień. Zostały przedstawione kierunki zmian w danej kategorii, wytyczone cele lub cel priorytetowy. Na podstawie określonych kierunków działań zostały wyodrębnione zadania, których realizację podejmie gmina lub inne jednostki odpowiedzialne. 1. Ochrona przyrody ma na celu m. in.: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin lub zwierząt wraz z siedliskami poprzez utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 131 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 2. Celami w zakresie ochrony powierzchni ziemi i gleb są: ochrona i wykorzystanie istniejących zasobów glebowych, zachowanie wysokich walorów ekologicznych obszarów rolniczych. Ochronę złóż kopalin, polega na osiągnięciu celów takich jak: racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin, kompleksowe wykorzystanie kopalin, w tym kopalin towarzyszących. 3. W ramach ochrony zasobów i jakości wód wytyczono następujące cele: poprawa jakości wód powierzchniowych poprzez zmniejszenie ilości ścieków komunalnych odprowadzanych bez oczyszczania, poprawa jakości ścieków, sukcesywne ograniczanie negatywnego wpływu zanieczyszczeń obszarowych i ścieków deszczowych na wody podziemne. 4. W ramach kategorii Powietrze określone zostały cele: ograniczenie emisji z procesów spalania paliw, ograniczanie emisji ze źródeł komunikacyjnych do powietrza, stopniowe zmniejszanie emisji ze źródeł przemysłowych. 5. W celu ochrony przed poważnymi awariami określono potrzeby: wykreowania właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych i transportu materiałów niebezpiecznych, opracowania systemu skutecznego informowania społeczeństwa o wystąpieniu zagrożenia środowiska. 6. Realizacja celu polegającego na zmniejszeniu uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez jego obniżenie do poziomu obowiązujących standardów winna być poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. 7. W zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym należy: skupić się na rozwoju systemu badań pól elektromagnetycznych, uwzględniać w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia dotyczące pól elektromagnetycznych. 8. Głównym celem w kategorii energii odnawialnej jest zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 132 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 9. SPIS TABEL, RYSUNKÓW, ZAŁĄCZNIKÓW, SKRÓTY I DEFINICJE Tabela 1 Podział gminy Piaseczno na jednostki geograficzne .................................................................... 15 Tabela 2. Użytki gruntów mieszczących się w granicach Gminy Piaseczno ............................................... 15 Tabela 3. Liczba mieszkańców Gminy Piaseczno ....................................................................................... 17 Tabela 4. Ludność Gminy Piaseczno według płci i lokalizacji ..................................................................... 18 Tabela 5. Podmioty gospodarki narodowej PKD 2009 ................................................................................ 18 Tabela 6. Powierzchnia zasiewów ............................................................................................................... 22 Tabela 7. Jakość wód podziemnych na terenie Gminy ............................................................................... 33 Tabela 8. Charakterystyka rzek i kanałów na terenie gminy Piaseczno ...................................................... 33 Tabela 9. Ocena jakości wód powierzchniowych przez WIOŚ w roku 2008 ................................................ 35 Tabela 10. Zestawienie ocen jakości wód płynących będących środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych w 2008 r. .................................................................................................................................. 36 Tabela 11. Występowanie sztucznych zbiorników wodnych na terenie gminy ............................................ 36 Tabela 12. Informacje na temat zużycia wody w latach 2006 – 2008.......................................................... 38 Tabela 13. Informacje na temat urządzeń sieciowych - wodociągów w latach 2006 – 2009 ....................... 38 Tabela 14. Ujęcia wód na terenie gminy ..................................................................................................... 39 Tabela 15. Ujęcia wód trzeciorzędowych na terenie gminy ......................................................................... 40 Tabela 16. Informacje na temat urządzeń sieciowych - kanalizacji w latach 2006 – 2009 .......................... 40 Tabela 18. Zawartość substancji w ściekach............................................................................................... 41 Tabela 19. Zawartość substancji w ściekach............................................................................................... 42 Tabela 20. Zawartość substancji w ściekach............................................................................................... 43 Tabela 21. Zawartość substancji w ściekach............................................................................................... 44 Tabela 22. Aglomeracja .............................................................................................................................. 45 Tabela 23. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną zasobów wodnych oraz z gospodarką wodno - ściekową ......................................................................................................... 50 Tabela 24. Harmonogram czyszczenia kanalizacji deszczowej wraz z kwotami ......................................... 51 Tabela 25.Zestawienie klasyfikacji gruntów ornych i sadów na terenie gminy ............................................ 57 Tabela 26. Zestawienie klasyfikacyjne gruntów łąk i pastwisk na terenie gminy. ........................................ 57 Tabela 27. Przedziały potrzeb wapnowania ................................................................................................ 60 Tabela 28. Optymalne dawki nawozów wapniowych (w tonach CaO na hektar) ......................................... 60 Tabela 29. Zawartość metali ciężkich w glebach na terenie gminy ............................................................. 61 Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 133 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Tabela 30. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi i gleb ............................................................................................................................................................. 63 Tabela 31. Średniomiesięczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na stacji pomiarowej w 2008 r.67 Tabela 32.Średniomiesięczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na stacji pomiarowej w 2009 r. 67 Tabela 33. Parametry kotłów i paliw dla indywidualnych gospodarstw domowych ...................................... 68 Tabela 34. Klasyfikacja strefy powiatu piaseczyńskiego dla kryterium ochrony środowiska ....................... 69 Tabela 35. Klasyfikacja powiatu piaseczyńskiego dla kryterium ochrony roślin. ......................................... 69 Tabela 36. Sumy oraz gęstość emisji z poszczególnych typów źródeł ........................................................ 70 Tabela 37. Procentowy udział zużycia paliw do celów grzewczych dla indywidualnego ogrzewania dla Piaseczna .................................................................................................................................................... 70 Tabela 38. Sumaryczna emisja zanieczyszczeń na terenie gminy .............................................................. 71 Tabela 39. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną powietrza .............. 73 Tabela 40. Pomniki przyrody ....................................................................................................................... 82 Tabela 41. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przyrody ................ 92 Tabela 43. Wynikli pomiarów ruch przeprowadzonych przez WIOS w 2009 r. na terenie gminy ................ 94 Tabela 44. Porównanie średni dobowy ruch w 2005 oraz w 2008 r. ........................................................... 96 Tabela 45. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przed hałasem .... 102 Tabela 46. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych dotyczące miejsc dostępnych dla ludności104 Tabela 47. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przed polami elektromagnetycznymi ............................................................................................................................... 107 Tabela 48. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z ochroną przed poważnymi awariami .................................................................................................................................................... 109 Tabela 49. Przykłady efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii w warunkach polskich .... 113 Tabela 50. Harmonogram czasowo – kosztowy przedsięwzięć związanych z energią odnawialną .......... 115 Tabela 51. Wskaźniki realizacji programu dotyczące poszczególnych kategorii ....................................... 128 Rysunek 1. Mapa Gminy Piaseczno Rysunek 2. Liczba mieszkańców gminy na przestrzeni lat Rysunek 3. Piaseczyńsko – Grójecka Kolej Wąskotorowa Rysunek 4.Jeden z zabytków w gminie - Dzwonnica Rysunek 5. Widok centrum z lotu ptaka Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 134 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Piaseczno na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017 Rysunek 6. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych Rysunek 7. Złoża na terenie gminy Rysunek 8. Mapa obszaru Chojnowski Park Krajobrazowy Rysunek 9. Widok w dolinie Jeziork Rysunek 10. Lokalizacja obszarów Natura 2000 Rysunek 11. Średni dobowy ruch na drogach krajowych na terenie Gminy Piaseczno Rysunek 12. Strefy emisji i imisji hałasu oraz obszar rozwiązań ochronnych w uniwersalnym Rysunek 14. Mapa wód geotermalnych. Rysunek 15. Warunki wietrzne dla lokalizacji ferm wiatrowych Biuro Rzeczoznawstwa i Ekonomii Środowiska CODEX Sadowski i Wspólnicy Spółka Jawna www.codex.pl 135