Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna

Wspólne Polityki Unii Europejskiej
Wspólna Polityka Rolna
Dominika Milczarek
Zajęcia 1
Ekonomiczna i polityczna specyfika sektora rolnego
Zasady funkcjonowania wspólnej polityki rolnej wstęp
Plan zajęć
Zajęcia 1:
Specyfika (ekonomiczna i polityczna) sektora
rolnego
Zasady funkcjonowania wspólnej polityki
rolnej - wstęp
Zajęcia 2:
Reforma wspólnej polityki rolnej w kontekście
Porozumienia Rolnego WTO, nowych
negocjacji i akcesji nowych członków UE.
2
Szczególne cechy sektora rolnożywnościowego:
struktura jednostek produkcyjnych;
wpływ warunków naturalnych;
przykład konkurencji doskonałej
znaczne wahania produkcji rolnej,
nieprzewidywalność wielkości produkcji
niska elastyczność cenowa popytu na
żywność;
powoduje to duże wahania cen na rynku
rolnym
3
Szczególne cechy sektora rolnożywnościowego:
spadek udziału wydatków na żywność w
ogólnych wydatkach na konsumpcję w
miarę wzrostu dochodów ludności;
Prawo Engla;
prawdziwe dla gospodarstw domowych jak i
w skali całej gospodarki
relatywna niemobilność rolniczej siły
roboczej
gospodarstwo rolne jest zarówno miejscem
zamieszkania jak i pracy
4
W krótkim okresie:
niestabilność cen i dochodów;
nieelastyczny charakter popytu na
żywność;
fluktuacje produkcji;
niestabilność popytu światowego.
5
Wpływ zmian wielkości produkcji na
ceny i dochód gospodarstw
Pp
Pn
Dochód rol.
D
Małe zmiany w
wielkości
produkcji powodują
znaczne zmiany w
cenach produktów
Pb
Qp
Qn
Qb
Wykresy na podstawie McGraw-Hill/Irwin, 2004
6
Wpływ zmian wielkości produkcji na
ceny i dochód gospodarstw
Małe zmiany
popytu powodują
znaczne zmiany
cen produktów
rolnych
P1
P2
D2 D1
Qn
7
W długim okresie:
zanikający przemysł;
rozwój technologiczny i wzrost podaży
produktów rolniczych;
niska elastyczność dochodowa popytu;
niewielki wzrost populacji;
konieczność powiększania gospodarstw i
odpływ pracowników do innych
sektorów.
8
Wzrost popytu w długim okresie jest
niwelowany przez większy wzrost podaży
S1
P1
P2
D1 D2
Q1 Q2
S2
Poprawa
technologii
powoduje
relatywnie
większy wzrost
podaży powodując
spadek
cen produktów
rolnych
9
Specyfika rolnictwa
W krajach znajdujących się na wczesnym
etapie rozwoju:
większość ludności zajmuje się rolnictwem i
utrzymuje z dochodów rolniczych;
rolnictwo stanowi znaczną część dochodu
narodowego;
niska jest produktywność rolnictwa.
10
Specyfika rolnictwa
W rozwiniętych gospodarkach rynkowych:
rolnictwo stanowi niewielką część dochodu
narodowego;
produktywność rolnictwa jest wysoka;
występuje tendencja do nadprodukcji żywności.
11
Udział zatrudnionych w rolnictwie
0
25
50
75
100
Etiopia
Mozambik
Chiny
Indie
Brazylia
Rosja
Japonia
Francja
USA
Niemcy
Źródło: International Labour Office za McGraw-Hill/Irwin, Inc.2004
12
Zmiana znaczenia rolnictwa w krajach
Europy Środkowej i Wschodniej:
Udział rolnictwa w PKB
Udział rolnictwa w
zatrudnieniu
1989
1996
1989
1996
Albania
32,0
55,4
49,0
64,5
Estonia
17,8
5,2
12,0
8,1
Rumunia
13,7
18,7
27,5
37,3
Rosja
15,4
6,7
13,0
14,0
Czechy
6,3
3,0
9,9
4,3
Węgry
15,6
7,0
17,9
7,9
Polska
11,8
6,0
26,4
25,7
3,1
1,9
6,8
5,0
UE
Źródło: OECD
13
Argumenty za wspieraniem
rolnictwa
•
•
•
•
Parytet dochodów rolniczych,
Gospodarstwa rodzinne,
Ryzyko związane z produkcją rolną,
Konkurencyjna struktura produkcji
rolnej.
14
Instrumenty polityki rolnej
Narzędzia polityki handlowej i wsparcie
cenowe
np. subsydia eksportowe, ceny
gwarantowane,
Instrumenty budżetowe
np. płatności bezpośrednie, subsydia,
Regulacje bezpośrednie
np. programy kredytowe.
15
Subsydia dla rolnictwa
(% produkcji rolnej) w 2001 r.
0
20
40
60
80
Szwajcaria
Norwegia
Korea Płd.
Japonia
UE-15
USA
Meksyk
Kanada
Turcja
Australia
Źródło: OECD za McGraw-Hill/Irwin, Inc.2004
16
Wskaźnik wsparcia producentów
rolnych (PSE)
OECD: Producer Support Estimate (PSE)
Procentowy wskaźnik określający wielkość
transferu środków pieniężnych od
konsumentów i podatników do producentów
rolnych
poprzez dotacje, ochronę rynku, obniżone podatki
17
Wskaźnik wsparcia producentów
rolnych (%PSE)
45
40
35
30
25
UE
USA
Brazylia
20
15
10
5
0
-5
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Źródło: Kwieciński 2005
18
Wskaźnik wsparcia producentów
rolnych (%PSE)
1986-1990
1993
1996
1999
2001
Czechy
57
28
13
24
17
Estonia
75
-32
7
7
13
Węgry
32
20
9
23
12
Łotwa
80
-40
3
22
16
Litwa
77
-37
5
16
11
Polska
-4
15
23
19
10
Słowacja
50
26
11
25
11
Rumunia
45
16
12
20
24
UE-15
43
44
35
39
35
OECD-24
38
38
30
35
31
Źródło: OECD
19
Skutki wsparcia cenowego
S
P
nadwyżka
Poziom wsparcia
Ps
Pe
D
Qc Qe Qs
Q
20
Skutki wsparcia cenowego:
•
•
•
•
•
•
•
nadwyżka produkcji;
korzyści dla rolników;
koszt dla konsumentów;
realokacja zasobów;
inne koszty społeczne (obciążenie
podatkowe, „pogoń za rentą”);
koszty dla środowiska;
koszty międzynarodowe.
21
Krytyka:
•
•
•
•
Symptomy a nie przyczyny
Źle skierowane subsydia
Sprzeczności polityki
Upolitycznienie polityki rolnej
•
•
•
Lobby rolnicze
np. COPA-COGECA (Committee of Professional
Agricultural Organisations; General
Confederation of Agricultural Co-operatives)
Teoria wyboru publicznego
22
Wspólna Polityka Rolna - Wstęp
Znaczenie rolnictwa w założycielskiej „Szóstce”
w połowie lat 1950-tych;
1.
•
Znaczne rozbieżności w dochodach w rolnictwie
i w innych działach gospodarki;
2.
•
3.
4.
25% pracujących w rolnictwie
Przeciętny dochód w rolnictwie wynosił ok. 50%
dochodów w innych zawodach we Francji, Niemczech
i Włoszech.
Szybki spadek zatrudnienia w rolnictwie i
udziału rolnictwa w PKB pod koniec XX w.
Wzrost udziału dużych gospodarstw.
23
Wspólna Polityka Rolna - Wstęp
Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich wspierane
są w UE:
w ramach Wspólnej Polityki Rolnej
w ramach Funduszy Strukturalnych.
Od połowy lat 1990-tych systematycznie
obniżane są wydatki na WPR przy
jednoczesnym wzroście wydatków na działania
strukturalne.
24
Cele WPR
Podstawa Wspólnej Polityki Rolnej - Traktat
Rzymski z 25 marca 1957.
Cele WPR (art. 33 ust.1):
1. Podnoszenie produkcyjności rolnictwa;
2. Zapewnienie ludności rolniczej właściwego
poziomu życia;
3. Stabilizacja rynków;
4. Gwarancja bezpiecznego poziomu
zaopatrzenia;
5. Zapewnienie konsumentom żywności po
rozsądnych cenach.
25
Zasady WPR
WPR ma kierować się trzema zasadami:
1. Zasada jedności rynku;
2. Zasada preferencji Wspólnoty;
3. Zasada solidarności finansowej.
26
Zasada jedności rynku
Wspólny rynek produktów rolnych - swobodny
przepływ produktów rolnych między krajami
dzięki:
likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych;
wprowadzeniu wspólnych cen i ujednoliceniu reguł
konkurencji;
ujednoliceniu przepisów sanitarnych i fitosanitarnych;
stabilne kursy walutowe (zielone kursy);
jednolitej polityce handlowej wobec państw
trzecich.
27
Zasada jedności rynku
1962 r. - podstawowe metody
funkcjonowania Wspólnej Organizacji
Rynku w odniesieniu do zbóż;
1967 r. – wprowadzenie wspólnych cen
zboża;
Kolejne produkty w ciągu kilku kolejnych
lat.
28
Zasada preferencji Wspólnoty
Stworzenie warunków zapewniających
pierwszeństwo zbytu dla własnych produktów
rolnych poprzez:
wysokie cła,
zmienne opłaty wyrównawcze,
licencjonowanie przywozu, itd.
29
Zasada solidarności finansowej
Wspólne finansowanie WPR za pośrednictwem
Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w
Rolnictwie
(FEOGA: Fond Europeen d’Orientation et de Garantie Agricole
EAGGF: European Agriculture Guidance and Guarantee Fund)
Od 2007 r. za pośrednictwem
Europejskiego Funduszu Rolniczy Gwarancji
(EFRG)
Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW)
30
Fundusz Orientacji i Gwarancji
Fundusz Orientacji i Gwarancji powstał w 1962 r.
W 1964 r. został podzielony na dwie sekcje:
Sekcja Gwarancji – wspieranie działań
interwencyjnych na rynkach rolnych,
Sekcja Orientacji – wspieranie modernizacji
rolnictwa.
włączona do Funduszy Strukturalnych w 1989 r.
31
Fundusz Orientacji i Gwarancji
Sekcja Gwarancji
Wspólna
Organizacja Rynku
I filar
Sekcja Orientacji
Środki
towarzyszące
Modernizacja
rolnictwa
II filar
Tab. Udział wydatków z Sekcji Gwarancji w budżecie UE
WE-9
WE-10
WE-12
WE-15
1973
1980
1985
1986
1992
1996
77%
68%
68%
62%
52%
51%
Źródło: Tracy (1997)
32
Finansowanie
w latach 2007-2013
Europejski Funduszu Rolniczy Gwarancji (EFRG)
finansowanie środków rynkowych i pozostałych
środków
Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów
Wiejskich (EFRROW)
finansowanie programów rozwoju obszarów
wiejskich
poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa
poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich
poprawa jakości życia na obszarach wiejskich
33
Finansowanie
w latach 2000-2006
EFOiGR Gwarancja
Cała UE
Nowe
kraje UE
Działania
towarzyszące np.
(renty strukturalne,
ONW, itd.)
EFOiGR Orientacja
Poza
celem 1
Inwestycje w gospodarstwach
rolnych, przetwórstwo i marketing
produktów rolnych, rozwój
obszarów wiejskich
Tymczasowy Instrument Rozwoju
(wsparcie gospodarstw
niskotowarowych, dostosowanie do
standardów UE, wsparcie grup
producenckich, itd.)
PROW
Objęte
celem 1
LEADER +
(cała UE)
SPO
34
Finansowanie
w latach 2007-2013
Europejski Fundusz
Rolniczy Gwarancji
Europejski Fundusz Rolny
Rozwoju Obszarów
Wiejskich
Regulacja rynków
rolnych, płatności
bezpośrednie, itd.
Finansowanie programu
rozwoju obszarów wiejskich
Dawna Sekcja
Gwarancji EFOiGR
Dawny II filar WPR i część
polityki strukturalnej dla
obszarów wiejskich i
rolnictwa
35
Finansowanie
w latach 2007-2013
Budżet na 2007 r. 126,5 mld EUR
„Wydatki na zasoby naturalne”: 56,3 mld
EUR (ok. 45%)
Płatności bezpośrednie i regulacja rynków:
42,7 mld EUR (ok. 34%)
Rozwój obszarów wiejskich: 12,4 mld EUR
(ok. 10%)
Źródło: http://ec.europa.eu/
36