W_cz_1

Logistyka zaopatrzenia
i produkcji
dr inż. L. Wicki
Informacje ogólne – z
1. Liczba godzin wykładów – 18.
2. Liczba godzin ćwiczeń – 18
3. Ćwiczenia kończą się zaliczeniem,
wykłady egzaminem.
4. Prowadzący: L. Wicki, T. Rokicki.
Literatura
• Pfohl H.Ch.: Systemy Logistyczne Instytut Logistyki i
Magazynowania, Poznań 2001
• Fertsch. M.: Logistyka produkcji. Instytut Logistyki i Magazynowania.
Poznań 2003.
• Lysons K.: Zakupy zaopatrzeniowe. PWE Warszawa 2004.
• Bendkowski J., Radziejowska G.: Logistyka zaopatrzenia w
przedsiębiorstwie. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej. Gliwice 2005.
• Blaik P.: Logistyka. Koncepcja zintegrowanego zarządzania
przedsiębiorstwem. PWE, Warszawa 2001
• Coyle J.J., Bardi E.J., Langley C.J. Jr.: Zarządzanie logistyczne.
PWE Warszawa 2002
• Sarjusz-Wolski Z., Skowronek C.: Logistyka w przedsiębiorstwie.
PWE, Warszawa 2003
• czasopisma branżowe.
1
Logistyka zaopatrzenia
• Część podstawowej działalności
przedsiębiorstwa przyczyniająca się do
przepływu surowców i materiałów:
– przyjmowanie, składowanie, manipulacje
materiałami, gospodarka magazynowa,
sterowanie zapasami, planowanie transportu,
Definicja logistyki według
CLM
(The Council of Logistics Management)
•
Logistyka to ta część procesu w łańcuchu dostawczym, która
planuje, wdraża i steruje skutecznym i efektywnym,
dwukierunkowym przepływem i przechowywaniem towarów,
usług i odpowiednich informacji od miejsca wytworzenia do
miejsca wykorzystania w celu spełnienia wymagań klientów.
• The Definition of Logistics
Logistics is that part of the supply chain process that plans,
implements, and controls the efficient, effective forward and reverse
flow and storage of goods, services, and related information between
the point of origin and the point of consumption in order to meet
customers' requirements.
Krótka historia
logistyki
•
•
•
•
•
•
II wojna światowa – sprawna logistyka jednym ze źródeł sukcesu wojsk
alianckich („już przed bitwą walka jest wygrana lub przegrana dzięki
kwatermistrzom” – generał Rommel); Departament Obrony USA powołuje do
życia interdyscyplinarne zespoły, które rozwijają modele matematyczne do
rozwiązywania problemów logistycznych armii amerykańskiej.
1948 r. - Amerykańskie Stowarzyszenie Marketingu (AMA) opracowuje
„cywilną” definicję logistyki.
Lata 50. – przenikanie teorii logisytyki do nauk cywilnych, w szczególności
do zarządzania.
1961 r. – „Zarządzania, logistyka, problemy firmy” E.W. Smykay’a (pierwsza
książka o logistyce w zarządzaniu).
1962 r. – powstaje Towarzystwo Logistyczne (Council of Logistics
Management).
1992 r. – powstaje Europejskie Stowarzyszenie Logistyków (ELA)
Produkcja
• Część podstawowej działalności
przedsiębiorstwa dotycząca wytwarzania
dóbr i usług
– przetwarzanie nakładów (czynników na
wejściu) w produkty gotowe.
• jest to np. produkcja maszynowa, montaż,
pakowanie, testowanie, utrzymywanie
wyposażenia, znakowanie i inne operacje w
obiektach firmy
Inna definicja
logistyki
• Logistyka to kształtowanie optymalnych strumieni
materiałów i związanych z nimi strumieni informacji w
celu zaspokojenia potrzeb w rozpatrywanym obszarze,
przy racjonalnych kosztach.
– Materiał oznacza tu surowce, półfabrykaty, wyroby finalne,
części zamienne i materiały eksploatacyjne.
– Obszar ma znaczenie terytorialne (wydział, zakład, region) lub
branżowe (przemysł spożywczy, dystrybucja leków itp.)
• Logistyka stosowana jest dziedziną wiedzy i
umiejętności potrzebnych do realizacji zadań logistyki.
Etapy rozwoju
logistyki (1/2)
• Etap 1: Lata 50. Niezintegrowane
działania logistyczne (zakupy,
magazynowanie i dystrybucja są osobno
rozpatrywane)
• Etap II: Lata 60. i początek 70. Problemy
fizycznej dystrybucji towarów i problemy
zarządzania zaopatrzeniem.
2
Etapy rozwoju
logistyki (2/2)
Ewolucja logistyki
• Etap III: Lata 80. Integracyjne rozumienie
procesów logistycznych – logistyka jako
zarządzanie strumieniami przepływu materiałów i
informacji w skali całego przedsiębiorstwa
• Etap IV: Lata 90 i obecnie. Ekspansja logistyki
poza przedsiębiorstwo. Obejmuje ona
różnorodne przepływy w skali regionalnej,
krajowej i międzynarodowej. Powstawanie
centrów usług logistycznych, przyspieszenie
przepływu towarów w skali globalnej.
Podstawowe struktury
systemów logistycznych
Wkład logistyki w sferę
zaspokajania potrzeb
Źródło: Pfohl H.Ch.: Systemy Logistyczne:
Instytut Logistyki i Magazynowania, Poznań
2001, s. 6.
Zakres zarządzania
logistycznego
Zaopatrzenie/
zakup
•Surowce
•Podzespoły
•Części
markowe
•Opakowania
•Inne materiały
Transport/
składowanie
Magazyn
fabryczny
produkcja
Procesy
produkcji
Transport/
składowanie
Magazyn
Regionalny
Lub
Magazyn
pośrednika
Magazyn
wyrobów
gotowych
wykorzystanie
Klient
Lub
konsument
ZAPASY
ZAPASY
półprodukty
ZARZĄDZANIE MATERIAŁAMI
Transport/
składowanie
Logistyka
zaopatrzenia w
łańcuchu dostaw
ZARZĄDZANIE DYSTRYBUCJĄ FIZYCZNĄ
FAZA WEJŚCIOWA
2
FAZA WYJŚCIOWA
ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE
źródło: Keneth Lysons, Zakupy zaopatrzeniowe, PWE, 2004, s.97
3
Logistyka zaopatrzenia
w łańcuchu dostaw
transport
fabryka
kopalnia
huta
transport
transport
opakowań
Zakład
sklep
Przetwórstwa
detaliczny
żywności
dom
towarowy
klienci
Układ ten koncentruje się na zaopatrzeniowej stronie systemów logistycznych, czyli
na zakupach i związanych z nimi działaniach składających się na zarządzanie
materiałami. W mniejszym stopniu analizuje się czynniki popytowe, chociaż one
właśnie w nowoczesnych systemach logistycznych sterują procesami zaopatrzenia.
Zaopatrzenie a
dystrybucja
Logistyczne systemy zaopatrzenia i dystrybucji
podejmują podobne działania lub procesy. W
obu przypadkach decyzje dotyczą głównie:
– transportu,
– magazynowania,
– manipulacji materiałami,
– zarządzania i sterowania zapasami,
– gospodarki opakowaniami.
Logistyka zaopatrzenia
w łańcuchu dostaw
•
•
•
•
•
kopalnia boksytów
huta aluminium
firma produkująca puszki
producent żywności (napojów)
sklep detaliczny
Występują różnice w złożoności systemów logistycznych w
poszczególnych firmach – uczestnikach łańcucha dostaw.
Nabywcy instytucjonalni
• Nabywcy instytucjonalni to:
• „nabywcy dóbr i usług, którzy kupują je ze
względu na potrzeby produkcji rolnej, lub
przemysłowej albo w celu wykorzystania ich
w działaniu lub prowadzeniu zakładu
produkcyjnego, biznesu, instytucji ze
względu na wykonywany zawód lub
świadczone usługi”.
Logistyka zaopatrzenia w
łańcuchu dostaw
Zakupy zaopatrzeniowe to:
Obszar funkcjonowania firmy odpowiedzialny
za:
• pozyskiwanie wyposażenia, materiałów,
komponentów (półfabrykatów), części i usług
• poprzez nabywanie, dzierżawienie lub w inny
legalny sposób,
• w celu ich zużycia do produkcji lub
odsprzedaży.
Zaopatrzenie w łańcuchu
dostaw
• W koncepcji analizy łańcucha wartości dodanej M.E.Portera
zaopatrzenie to działalność pomocnicza przyczyniająca się do
uzyskania przewagi konkurencyjnej przez daną jednostkę
gospodarczą poprzez dodanie wartości. Łańcuch wartości można
zdefiniować jako:
„horyzontalny plan procesu, w którego trakcie jest
dodawana wartość do produktu począwszy od
momentu, gdy jest on surowcem, a skończywszy,
gdy jest produktem finalnym (włączając w to serwis
posprzedażny)”.
M.E. Porter, Competitive Advantages: Creating and Sustaining Superior Performance, The Free Press,
New York 1985.
J. Marrian, Marketing Charakteristics of Industrial Goods and Buyers. W: The Marketing of Industrial
Products. A. Wilson (ed), Hutchinson. London 1965 s.11
4
Integracja przepływów
materialnych wewnątrz
przedsiębiorstwa
Łańcuch wartości
• Łańcuch wartości można zdefiniować jako:
„horyzontalny plan procesu, w którego
trakcie jest dodawana wartość do produktu
począwszy od momentu, gdy jest on
surowcem, a skończywszy, gdy jest
produktem finalnym (włączając w to
serwis posprzedażny)”.
M.E. Porter, Competitive Advantages: Creating and Sustaining Superior Performance, The Free Press,
New York 1985.
Źródło: Sarjusz-Wolski „Strategia Zarządzania Zaopatrzeniem", Agencja Wydawnicza Placet,
Warszawa 1998 r.
Zakres zarządzania
logistycznego
Zakres współpracy i
przejmowania procesów
Æ
dystrybucja
półprodukty
marketing
Æ
produkcja
materiały
Zakupy
zaopatrzeniowe
finanse
finanse
wyroby gotowe
informacje
źródło: Keneth Lysons, Zakupy zaopatrzeniowe, PWE, 2004, s.99
Zarządzanie
materiałami
• Zaopatrzenie
- zarządzanie procesem zakupu
- ocena dostawcy/sprzedawcy i współpraca z nim
- kryteria wyboru dostawcy
- źródła ceny
Zarządzanie
materiałami
Zarządzanie materiałami zwykle obejmuje
następujące czynności:
–
–
–
–
–
–
–
–
zaopatrzenie,
magazynowanie,
planowanie produkcji,
transport zaopatrzeniowy,
odbiór materiałów,
kontrolę jakości materiałów,
zarządzanie i sterowanie zapasami oraz
gromadzenie i usuwanie odpadów.
5
Zaopatrzenie
Zaopatrzenie jest często złożonym procesem, który
trudno zdefiniować, zrozumieć i którym nie
zawsze łatwo jest zarządzać.
• Zaopatrzenie to:
– w węższym zakresie zakup towarów i usług
dla firmy,
– w szerszym zakresie, proces pozyskiwania
dóbr i usług dla firmy
Zaopatrzenie – fazy
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Określenie lub powtórna ocena potrzeb;
Zdefiniowanie i ocena wymagań użytkownika;
Podjęcie decyzji, czy produkować we własnym zakresie czy
dokonać zakupu;
Określenie typu zakupu;
Przeprowadzenie analizy rynku.
Określenie wszystkich możliwych dostawców;
Wstępna selekcja wszystkich możliwych źródeł zaopatrzenia;
Ocena pozostałych dostawców;
Wybór konkretnego dostawcy;
Przyjęcie dostawy produktu lub usługi;
Ocena wykonania dostawy.
M.E. Porter, Competitive Adventage, Free Press, New York, 1985, s. 11-16
Współpraca z
dostawcą
• Wiele firm dostrzegło rolę zaopatrzenia w łańcuchu dostaw, a także
fakt, iż współpraca z dostawcami/sprzedawcami stanowi istotną
część skutecznych strategii zaopatrzenia.
– Odnosi się to zwłaszcza do firm, które wdrażają programy
kompleksowego zarządzania jakością (TQM) lub systemy just-in-time
(JIT) w produkcji i zapasach.
Kryteria wyboru
dostawcy
• Jakość (TQM)
• Niezawodność (element programu kompleksowego zaradzania jakością)
• Potencjał
(obiekty produkcyjne danego dostawcy i ich zdolności/umiejętności techniczne, zarządcze i
organizacyjne oraz sterowanie produkcją)
• nawiązanie partnerstwa z wybranymi dostawcami wynika z potrzeby
zapewnienia odpowiedniej podaży
– wysokiej jakości materiałów
– po optymalnym łącznym koszcie zakupu.
• Związki z dostawcą przyczyniają się do budowania przewagi
konkurencyjnej firmy już na etapie zaopatrzenia, niezależnie od tego
czy obieramy strategię kosztową, czy też zróżnicowania rynku.
• Kondycja finansowa
• Pożądane cechy (czynniki, które mogą z określonych powodów wpłynąć na wybór dostawcy
– usystematyzowane według przyjętej logiki)
• Lokalizacja dostawcy (należy określić kryteria)
• Znaczenie czynników wpływających na wybór
dostawcy - wagi (powinno wynikać z przyjętej strategii firmy =>strategii zaopatrzenia =>)
Określenie cen
Źródła ceny
• Rynki towarowe (giełdy);
• Katalogi z cenami;
• Oferta cenowa (analiza oferty cenowej, zapytanie o cenę)
• Negocjacje (z potencjalnymi dostawcami)
(niestabilna sytuacja finansowa dostawcy stwarza niebezpieczeństwo
zakłócenia regularnej, długoterminowej obsłudze)
Różne aspekty cen
Hierarchia metod pomiaru cen
Poziom operacyjny
Najniższa cena podstawowa/jednostka
Najniższy koszt dostawy wraz z
wyładunkiem
Poziom taktyczny
Najniższy koszt całkowity firmy
Najniższy koszt całkowity firmy w całym
łańcuchu dostaw
Poziom strategiczny
Najwyższa wartość całkowita
zaoferowana ostatecznemu klientowi
ostatniej firmy w łańcuchu dostaw
6
Koszty
operacyjno/logistyczne
• Koszty przyjęcia (odbioru) i przygotowania do
użytku
• Koszty związane z wielkością partii dostawy
•
•
bezpośrednio wpływają na zapotrzebowanie na przestrzeń
magazynową, niezbędne manipulacje, cenę jednostkową
dostarczanych dóbr i związane z tym przepływy pieniężne. Są
to główne koszty zapasów.
Koszty produkcji są wynikiem różnego oddziaływania
dostawców pozornie podobnych surowców.
Koszty logistyczne są ważne zarówno na początku, jak
i końcu strumienia procesu przepływu (koszty związane z
wagą, objętością, kształtem)
Materiały - planowanie
i sterowanie
produkcją
Planując produkcję należy wziąć pod uwagę:
• Liczbę jednostek określonego produktu,
która musi być wytworzona;
• Czas konieczny do ich wytworzenia;
• Dostępność materiałów i maszyn
potrzebnych do wytworzenia.
Transport
zaopatrzeniowy
Transport zaopatrzeniowy zaczyna się u dostawcy
materiałów, od którego są one przemieszczane a
kończy w zakładzie/magazynie nabywcy.
• Sterowany może być przez:
– dostawcę/sprzedawcę,
– odbiorcę,
• Zagadnieniem do wyboru jest gestia wybór
środka transportu i przewoźnika;
Sterowanie zapasami
• Koncepcja just-in-time (JIT);
Inne czynności
• Sprawdzanie;
– Reklamacje z tytułu szkód;
• Kontrola jakości
– Normy jakościowe;
– Znaczenie jakości;
– Statystyczna kontrola jakości;
• Gromadzenie i usuwanie odpadów
– Wartość odpadów;
– Usuwanie odpadów;
Gospodarka
materiałowa
- Definicje i elementy systemów JIT;
- Koncepcja JIT a tradycyjne koncepcje zarządzania zapasami;
• Planowanie potrzeb materiałowych (MRP);
- Definicje i funkcjonowanie systemów MRP;
• Systemy MRP II;
• Systemy ERP
• Planowanie zasobów dystrybucji (DRP)
3
7
System gospodarki
materiałowej
Źródła nierównowagi w
systemach logistycznych
• różnica czasowa strony podażowej i popytowej
• różnica ilościowa strony podażowej i popytowej
• różnica przestrzenna strony podażowej i
popytowej
• niepewność:
– Związana ze zmiennością systemu
– Związana ze zmiennością otoczenia systemu
Sposoby równoważenia
systemów
logistycznych
•
•
•
•
•
Zapasy
informacja
Elastyczność
Lokalizacja
Redukcja zmienności
Sposoby równoważenia
systemów
logistycznych - cd
ZAPASY
• Gromadzenie zapasów między podsystemami buforuje różnice w ilości i czasie
oraz zabezpiecza przed zmiennością
INFORMACJA
• Udrażnianie kanałów informacyjnych, zwiększenie jakości i szybkości przepływu
informacji redukuje nadmiary i niedobory oraz opóźnienia, zabezpiecza przed
zmiennością
ELASTYCZNOŚĆ
• Zwiększanie zdolności do i szybkości reakcji redukuje wrażliwość systemu na
różnice w czasie, różnice w ilości oraz na niepewność
LOKALIZACJA
• Bliskość elementów systemu redukuje niepewność
REDUKCJA ZMIENNOŚCI
• Stopień niepewności może być ograniczany poprzez redukcję zmienności w systemie
(przejmowanie kontroli przez zawłaszczanie lub partnerstwo, standaryzacja, TQM itp.)
i w jego otoczeniu (rozwój gospodarki, rozwój instytucjonalny) Metoda ABC
Funkcje zapasów
ZAPASY = ZAMROŻONY KAPITAŁ
• wykorzystanie efektu skali,
• kompensowanie różnic między popytem a
podażą,
• ułatwianie specjalizacji produkcji,
• umożliwianie spekulacji,
• zabezpieczanie przed niepewnością.
8
Dlaczego
przedsiębiorstwa
utrzymują zapasy
(uwarunkowania)
• Aby zapewnić odpowiednią obsługę klienta (dostępność produktów)
• Aby wspierać ekonomikę produkcji (dostępność surowców i
materiałów)
• Aby osiągnąć korzyści związane z ekonomią skali w sferze
zakupów i transportu
• Aby zabezpieczyć się przed:
–
–
–
–
–
zmianami popytu
zmianami cen
zmianami czasu realizacji dostaw
zmianami jakości dostaw
ryzykiem losowym (strajki, klęski żywiołowe itp.)
STEROWANIE
ZAPASAMI
• Podstawowy problem sterowania
zapasami:
– jak w ramach określonego zapotrzebowania
(pochodna planów sprzedaży i produkcji)
określić:
• wielkość („ile?”) i
• czas („kiedy?)
•
Przyczyny
utrzymywania zapasów
w przedsiębiorstwie
(powtórzenie)
Zapewnienie założonego poziomu obsługi klientów (dostępność produktów) w
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
kontekście fluktuacji popytu (np. wahania sezonowe, obniżki cenowe, akcje
promocyjne itp.)
Oczekiwanie wysyłki na skompletowanie zamówienia
Zmienność zapotrzebowania na materiały/surowce
Zapewnienie ciągłości procesu produkcji
Ekonomika skali w procesie produkcji (serie)
Ekonomika skali w zakupach
Ekonomika skali w transporcie
Uzyskanie korzyści z atrakcyjnej ceny surowców/materiałów lub produktów
Przechowywanie nadprodukcji
Oczekiwanie na dyspozycje (np. w przypadku odwołanego zamówienia)
Zachowanie marginesu ze względu na błędy pomiaru i zapisu
Zabezpieczenie przed zawodnością dostawców (opóźnienia, obniżona jakość)
Zabezpieczenie przed tzw. siłą wyższą (strajki, blokady, klęski żywiołowe)
„Ile?”
• Z góry określona stała wielkość
zamówienia np. obliczona EWZ
• Zmienna wielkość zamówienia –
uzupełniająca każdorazowo zapasy do
określonego poziomu
– zamówienia - tak, aby zminimalizować koszty
przy założonym poziomie obsługi dostawczej.
„Kiedy?”
Cykl uzupeł
uzupełnienia zapasu
• Wtedy, kiedy poziom zapasów osiągnie
określony poziom (metoda stałego punktu
zamawiania)
• Wtedy, kiedy upłynie określony okres
(metoda stałego cyklu zamawiania)
W modelu sterowania zapasami w
warunkach pewności obie metody
ustalania „kiedy”, nie różnią się od siebie
Sterowanie zapasami, Joanna Baran
9
Służba zaopatrzenia
Służba zaopatrzenia
• Służbą zaopatrzenia w przedsiębiorstwie
nazywa się komórkę organizacyjną (lub
zespół komórek organizacyjnych), której
celem jest zaspokojenie potrzeb
materiałowych i surowcowych
przedsiębiorstwa.
Zadania służby
zaopatrzenia
• ustalenie ilości i wartości materiałów
potrzebnych do wykonywania zadań
gospodarczych,
• organizowanie dostaw materiałów do
przedsiębiorstwa przez ich zamawianie i
zakup,
• prowadzenie gospodarki zapasami
materiałów oraz ich przechowywanie i
wydawanie,
• sporządzanie sprawozdań z dostaw i
rozchodu materiałów.
Organizacja działu
zaopatrzenia
• Organizacja służby zaopatrzenia musi być
dostosowana do specyfiki branżowej i
wielkości przedsiębiorstwa. Nie wszystkie
rozwiązania muszą i mogą występować we
wszystkich przedsiębiorstwach.
Schematy
organizacyjne - prosty
Funkcja
ustalenie ilości
i wartości
materiałów
organizowanie
dostaw
gospodarki
zapasami
sporządzanie
sprawozdań
Surowiec 1
Surowiec 2
Surowiec 3
Schematy organizacyjne
funkcjonalny
Funkcja
Surowiec 1
Surowiec 2
Surowiec 3
ustalenie ilości
i wartości
materiałów
organizowanie
dostaw
gospodarki
zapasami
sporządzanie
sprawozdań
10
Schematy organizacyjne
- przedmiotowy
Funkcja
ustalenie ilości
i wartości
materiałów
organizowanie
dostaw
gospodarki
zapasami
sporządzanie
sprawozdań
Surowiec 1
Surowiec 2
Surowiec 3
Schematy organizacyjne mieszany
Funkcja
Surowiec 1
Surowiec 2
Surowiec 3
ustalenie ilości
i wartości
materiałów
organizowanie
dostaw
gospodarki
zapasami
sporządzanie
sprawozdań
11