stanowisko polskich rolników i studentów wobec problemów

stanowisko polskich rolników i studentów wobec problemów

Acta Innovations, ISSN 2300-­‐5599, nr 6, 2013 MONIKA STOJAN CENTRUM BADAŃ I INNOWACJI PRO-­‐AKADEMIA UL. PIOTRKOWSKA 238, 90-­‐360 ŁÓDŹ, [email protected] STANOWISKO POLSKICH ROLNIKÓW I STUDENTÓW WOBEC PROBLEMÓW ROZWOJOWYCH AFRYKI SUBSAHARYJSKIEJ Abstrakt Celem artykułu jest zaprezentowanie wyników badań opinii i postaw rolników oraz studentów jako reprezentantów społeczeństwa polskiego wobec problemów Afryki Subsaharyjskiej. Szczególnie skupiono się na opiniach wobec zamykania się UE na import produktów rolno-­‐spożywczych z krajów afrykańskich, co wpływa na rozwój społeczno-­‐gospodarczy tych regionów. Słowa-­‐klucze ekonomia rozwoju, pomoc rozwojowa, Afryka Subsaharyjska, produkty rolno-­‐spożywcze, postawy społeczne Wstęp W niniejszym artykule zaprezentowano wyniki badania postaw rolników i studentów jako reprezentantów polskiego społeczeństwa wobec problemów Afryki Subsaharyjskiej. Szczególnie skupiono się na opiniach wobec zamykania się UE na import produktów rolno-­‐spożywczych z krajów afrykańskich, co wpływa na rozwój społeczno-­‐gospodarczy tych regionów. Badanie było częścią projektu, finansowanego przez Komisję Europejską w ramach programu Europe Aid, realizowanego w międzynarodowym partnerstwie 11 krajów, w tym 8 partnerów z Unii Europejskiej i 3 z krajów afrykańskich: DR Konga, Kenii i Etiopii. Projekt pt. „Zwiększenie świadomości polskiego społeczeństwa w zakresie wpływu Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej na sytuację społeczno-­‐ekonomiczną Afryki Subsaharyjskiej”, w części skierowanej do polskiego społeczeństwa, został dofinansowany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, w ramach programu Polska Pomoc Edukacja Rozwojowa. Projekt w komponencie Edukacja rozwojowa miał na celu przybliżenie dwóm grupom społecznym: polskim rolnikom i studentom, aktualnych problemów rozwojowych, właściwych dla społeczeństw krajów Afryki Subsaharyjskiej oraz konsekwencji stosowania mechanizmów protekcjonistycznych Wspólnej Polityki Rolnej UE dla polskiego i europejskiego rolnictwa oraz dla grupy najuboższych krajów afrykańskich. Ważnym celem projektu było podniesienie świadomości na temat procesów rozwojowych w Unii Europejskiej i Afryce Subsaharyjskiej, przebiegiem globalizacji, współzależności pomiędzy rolnictwem w UE i w krajach rozwijających się. Jeśli przyjąć założenie, że wiedza polskiego społeczeństwa na temat Afryki, a zwłaszcza Afryki Subsaharyjskiej, jej aktualnych problemów rozwojowych oraz zagadnień społeczno-­‐gospodarczych pochodzi przede wszystkim z przekazów medialnych, to można wyciągnąć generalny wniosek, że jest to wiedza budowana na informacjach negatywnych, dramatycznych i sensacjach. Afryka postrzegana jest, jako kontynent biedy, głodu, braku dostępu do wody, szalejących chorób tropikalnych i AIDS, wojen plemiennych i ludobójstwa. Na tym tle przebija się jedynie nawoływanie do pomocy humanitarnej. Brakuje rzetelnej wiedzy na tematy społeczne i ekonomiczne, informacji o potencjale gospodarczym i społecznym, o afrykańskich noblistach, o kulturze i możliwych obszarach współpracy. „Afryka bardziej 74
potrzebuje partnerstwa i inwestorów, niż darczyńców.” „Tematy związane z Afryką i jej mieszkańcami nie trafiają często na pierwsze strony polskich gazet i do głównych wydań serwisów informacyjnych. Jeżeli pojawiają się w medialnych czołówkach, to dzieje się tak 74
Polish Presidency of the Council of the EU, seminar: “African Development Cooperation Strategies – Lessons from the New EU Member States”, 26 July 2011, Warszawa 2011. 51 Acta Innovations, ISSN 2300-­‐5599, nr 6, 2013 najczęściej z powodu dramatycznego wydarzenia, pochłaniającego tysiące ludzkich istnień, albo ze względu na 75
inne negatywne komunikaty związane z kontynentem afrykańskim.” Edukacja rozwojowa powinna służyć przełamywaniu schematów i stereotypów, obiektywnemu wyjaśnianiu zachodzących zjawisk, zwiększeniu zainteresowania Polaków kwestiami międzynarodowymi, zrozumieniu i uzyskania akceptacji dla współpracy na rzecz rozwoju. „Poprawa warunków życia mieszkańców krajów biedniejszych, ich szybki rozwój oraz budowanie sprawiedliwego i solidarnego społeczeństwa globalnego jest 76
naszą wspólną odpowiedzialnością.” Raport z badania kwestionariuszowego Badanie zostało przeprowadzone wśród grupy 85 respondentów, w głównej mierze rolników z województwa łódzkiego oraz studentów i doktorantów szkół wyższych w Łodzi i Warszawie. Ocenę wiedzy badanych na temat problemów rozwojowych Afryki Subsaharyjskiej, obrazuje wykres 1. 2% 5% 13% 32% 48% Bardzo dobrze Dobrze Przeciętnie Źle Bardzo źle Wykres 1. Ocena wiedzy badanych na temat problemów rozwojowych Afryki Subsaharyjskiej. Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Opinie badanych na temat potrzeby zaangażowania się przez Polskę i UE we wspieranie rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej, przedstawia wykres 2. 32% 45% 23% Tak Nie Nie wiem Wykres 2. Opinie badanych na temat potrzeby zaangażowania się przez Polskę i UE we wspieranie rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej. Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Przyczyny potrzeby zaangażowania się przez Polskę i UE we wspieranie rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej, obrazuje tabela 1. 75
Afryka i jej mieszkańcy w polskich mediach, Raport z monitoringu polskich mediów, Paweł Średziński, Fundacja „Afryka Inaczej”, Warszawa 2011 76
http://www.polskapomoc.gov.pl/Edukacja,rozwojowa,695.htm 52 Acta Innovations, ISSN 2300-­‐5599, nr 6, 2013 Tabela 1. Przyczyny potrzeby zaangażowania się przez Polskę i UE we wspieranie rozwoju regionu Afryki 77
Subsaharyjskiej. Przyczyna Liczba respondentów By zlikwidować biedę 31 Inni nam pomagali – obowiązek moralny 4 Jesteśmy wystarczająco bogaci, by móc sobie na to pozwolić 6 SUMA: 41 Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Argumenty dotyczące nie angażowania się przez Polskę i UE we wspieranie rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej, przedstawia tabela 2. Tabela 2. Argumenty dotyczące nie angażowania się przez Polskę i UE we wspieranie rozwoju regionu Afryki 78
Subsaharyjskiej. Argument Liczba respondentów Nie stać nas, aby pomagać innym 19 Inne kraje nam nie pomagały, gdy byliśmy w potrzebie, więc nie 5 mamy takiego obowiązku SUMA: 24 Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Nieliczni respondenci, będący przeciwnikami angażowania się przez Polskę i UE we wspieranie rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej używali szerszej argumentacji. Swobodne wypowiedzi, poddano kwantyfikacji, w wyniku czego, przybrały one następującą formułę uzasadnień: § Zbyt dużo pieniędzy zostało do tej pory wydane na kraje afrykańskie; § Powinniśmy najpierw pomóc swoim obywatelom; § Pomagając przyzwyczajamy kraje afrykańskie do pomocy. Opinie badanych na temat potencjalnych korzyści dla UE, wynikających ze wspierania rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej, przedstawia wykres 3. 35% 53% 12% Tak Nie Nie wiem Wykres 3. Potencjalnych korzyści dla UE, wynikających ze wspierania rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej. Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Respondenci, dostrzegający potencjalne korzyści dla UE, wynikające ze wspierania rozwoju regionu Afryki Subsaharyjskiej, uzasadniali swój wybór następująco: § Polityka UE może wpływać na rozwój krajów Afryki Subsaharyjskiej poprzez otwieranie bądź zamykanie dróg handlowych; § Ponieważ produkcja w krajach Afryki Subsaharyjskiej może być bardziej opłacalna niż w krajach UE”; 77
78
Suma odpowiedzi > N, na skutek wymieniania więcej niż jednej przyczyny. Suma odpowiedzi > N, na skutek wymieniania więcej niż jednego uwarunkowania. 53 Acta Innovations, ISSN 2300-­‐5599, nr 6, 2013 Limity ustalone przez UE ograniczają import produktów; Zostanie zwrócony zainwestowany kapitał; Promują rynek UE; Ponieważ to co robimy oddziałuje na cały kraj a nie tylko na kraje UE. Kolejny element badań stanowiła, subiektywna ocena wiedzy badanych na temat Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Rezultaty badawcze w tym zakresie, obrazuje wykres 4. §
§
§
§
10% 1% 19% 22% 48% Bardzo dobrze Dobrze Przeciętnie Źle Bardzo źle Wykres 4. Subiektywna ocena stanu wiedzy respondentów na temat Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Wyniki badań potwierdziły subiektywność oceny badanych, którzy generalnie oceniając swą wiedzę wysoko, niechętnie udzielali odpowiedzi na pytania szczegółowe, dotyczące np. wpływ na rolnictwo Afryki Subsaharyjskiej Wspólnej Polityki Rolnej. Jedynie pięcioro badanych odpowiedziało na to pytanie, w tym czworo respondentów uznało ten wpływ za małoistotny. Następny element badań, stanowiło zdiagnozowanie opinii badanych na temat dostrzeganych przez nich przeszkód stojących na drodze rozwoju społeczno-­‐gospodarczego państw Afryki Subsaharyjskiej. Rozkład odpowiedzi, przedstawia tabela 3. Tabela 3. Przeszkody na drodze rozwoju społeczno-­‐gospodarczego państw Afryki Subsaharyjskiej, w opinii 79
badanych. Przeszkoda Liczba respondentów Niezdolność do wytworzenia wystarczającej ilości pożywienia 23 Brak lub ograniczony dostęp do wody pitnej 35 Słabo rozwinięta infrastruktura 29 Brak kapitału na rozwój 42 Inne, jakie? § niestabilność polityczna i etniczna § niski poziom wiedzy 7 § brak odpowiednich środków pomocowych § choroby takie jak HIV § słaba kontrola jakości Suma: 136 Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. 79
Suma odpowiedzi > N, na skutek wymieniania więcej niż jednej przeszkody. 54 Acta Innovations, ISSN 2300-­‐5599, nr 6, 2013 Kolejnym elementem badań, było zdiagnozowanie opinii badanych na temat potencjalnej oferty Polski przyczyniającej się do rozwoju społeczno-­‐gospodarczego państw Afryki Subsaharyjskiej. Rozkład odpowiedzi, przedstawia wykres 5. 35 34 31 30 20 8 10 0 Rozwój infrastruktury Wspieranie gospodarki Podniesienie kwalifikacji Pożyczki lub darowizny poprzez, np. pracowników zmniejszenie ceł, inwestycji 80
Wykres 5. Potencjalna oferta Polski, sprzyjająca rozwojowi krajom Afryki Subsaharyjskiej. Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Ostatni element badań, stanowiło zdiagnozowanie formy działań pomocowych, podejmowanych przez respondentów, na rzecz obywateli państw Afryki Subsaharyjskiej. Rozkład odpowiedzi, przedstawia wykres 6. 20% 80% Tak Nie Wykres 5. Formy działań pomocowych podejmowanych przez respondentów na rzecz obywateli państw Afryki Subsaharyjskiej. Źródło: Centrum Badań i Innowacji Pro-­‐Akademia. Badania wykazały, że niewielu badanych podejmowało działań pomocowe, na rzecz obywateli państw Afryki Subsaharyjskiej. Respondenci, deklarujący podejmowanie działań, wskazywali następujące ich formy: § wsparcie finansowe na budowę studni, § adopcja na odległość, § wspieranie misji w Afryce. 80
Suma odpowiedzi > N, na skutek wymieniania więcej niż jednej przeszkody. 55 Acta Innovations, ISSN 2300-­‐5599, nr 6, 2013 Podsumowanie Analiza przeprowadzonych badań, skłania do sformułowania kilku wniosków: § polskie społeczeństwo w niewielkim stopniu jest zainteresowane problemami Afryki; § poniżej ½ badanych uważa, że na Polsce spoczywa moralny obowiązek pomagania krajom najuboższym; § badani uznający konieczność pomocy krajom najuboższym, uzasadniają swe przekonania wsparciem udzielanym Polsce w czasach powojennych, tranzycji systemowej i potransformacyjnych; § połowa badanych uznaje, iż w pierwszej kolejności należy rozwiązać rodzime problemy społeczne, nie okazując wsparcia tym, ze strony których, takowego nigdy Polska nie otrzymała; § wielu badanych uznaje, że nazbyt dużo środków, w formie darowizn i pomocy humanitarnej, zostało wyasygnowanych na rzecz wsparcia Afryki, co u tamtejszych społeczności budzi postawy roszczeniowe, bezradność i bierność; § ponad połowa badanych dostrzega korzyści dla Unii Europejskiej, wynikające ze wspierania rozwoju Afryki Subsaharyjskiej może okazać się korzystne; § największymi przeszkodami, stojącymi na drodze rozwoju społeczno-­‐gospodarczego państw Afryki Subsaharyjskiej, w przekonaniu badanych są: braki kapitałowe na inwestycje, słabo rozwinięta infrastruktura, brak lub ograniczony dostęp do wody pitnej, brak zdolności do wytworzenia wystarczającej ilości pożywienia, niestabilność polityczna i etniczna, niski poziom kapitału społecznego, epidemie chorób zakaźnych, HIV, analfabetyzm, słaba kontrola jakości; § pomimo, tego iż Polska może zaoferować Afryce Subsaharyjskiej: współpracę, pomoc w podnoszeniu kwalifikacji pracowników, wsparcie gospodarki – to większość badanych (80%) nigdy indywidualnie nie udzieliło Afrykanom pomocy. Literatura: Polska 2012, Raport o stanie gospodarki, Ministerstwo Gospodarki , Warszawa 2012. Strony internetowe: http://globalnepoludnie.pl/IMG/pdf/Wklad_polskich_organizacji_pozarzadowych_w_dzialania_na_rzecz_s
uwerennosci_zywnosciowej_i_walki_z_glodem_PZS_.pdf http://www.eesc.europa.eu/resources/docs/a_ces5925-­‐2012_00_00_tra_etu_pl.pdf http://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/priorytety_polityki_zagr_2012_2016/expose2/expose_20
02/?printMode=true POSITION OF POLISH FARMERS AND STUDENTS ON DEVELOPMENT PROBLEMS OF SUB-­‐SAHARAN AFRICA Abstract The purpose of this article is to present the results of survey and attitudes of farmers and students as representatives of Polish society to the problems of Sub-­‐Saharan Africa. Special emphasis was put on the opinions of the closure of the EU's imports of food products from African countries, which affects the socio-­‐
economic development of the Sub-­‐Saharan Africa. Key words development economics, development aid, Sub-­‐Saharan Africa, agriculture, social attitudes 56