Leading Article for Lilly Neuroscience Wstęp Leczenie

Leading Article for Lilly Neuroscience Wstęp Leczenie

Kwartalnik „Neuroscience Fakty”
VOL. 1/NR 1(1), 2010
ISSN ????????????????????????
Redaktor Naczelny:
Prof. dr hab. n. med. Marek Jarema
Leading Article for Lilly Neuroscience
3
Roberto Servi
Wstęp
5
Marek Jarema
Leczenie farmakologiczne ADHD
6
Artur Wiśniewski
Leki oryginalne i generyczne w farmakoterapii
w neurologii i psychiatrii
8
Prosimy o przesyłanie tekstów:
Wioleta Banaszek
tel. (22) 862-36-63
[email protected]
Jarosław Woroń, Elżbieta Kostka-Trąbka
Dlaczego depresja i ból często współwystępują?
Przegląd literatury
Rada Redakcyjna:
Prof. Aleksander Araszkiewicz
(Uniwersytet Mikołaja Kopernika,
Collegium Medicum w Bydgoszczy)
Prof. Przemysław Bieńkowski
(Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie)
Doc. Dominika Dudek
(Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum w Krakowie)
Doc. Tadeusz Parnowski
(Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie)
Prof. Jolanta Rabe-Jabłońska
(Uniwersytet Medyczny w Łodzi)
Prof. Janusz Rybakowski
(Uniwersytet Medyczny w Poznaniu)
Prof. Danuta Ryglewicz
(Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie)
Prof. Jerzy Samochowiec
(Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie)
Prof. Marcin Wojnar
(Warszawski Uniwersytet Medyczny w Warszawie)
10
Wydawca:
Jan Jaracz
Nastolatek z ADHD
12
Medical Education Sp. z o.o.
ul. Opaczewska 60 d
02-201 Warszawa
14
Dyrektor zarządzający:
Andrzej Kowalczyk: [email protected]
Artur Kołakowski
ADHD u dorosłych
Tomasz Srebnicki, Witold Pawliczuk
Product manager:
Wioleta Banaszek: [email protected]
Neuroscience news
15
Film i książka
16
Dział graficzny/Projekt graficzny:
Katarzyna Rewucka, Artur Weber
Redakcja i korekta:
Joanna Królikowska, Marcin Kuźma
Kwartalnik ukazuje się we współpracy
z partnerem edukacyjnym
VOL. 1/NR 1(1)/2010
PLNRS00021
Leading Article
for Lilly Neuroscience
For over 130 years, Eli Lilly has been dedicated to the pursuit of breakthrough
medicines for serious or as yet incurable conditions, especially psychiatric diseases.
In 1986, the company’s laboratories developed Prozac (active ingredient: fluoxetine), a drug which revolutionised the treatment of depression. The company has
also discovered and introduced the original olanzapine, the active ingredient of
Lilly’s Zyprexa, an innovative second-generation drug used in the treatment of
schizophrenia and bipolar disorder. Its introduction resulted in a treatment breakthrough, and won the company the prestigious Prix Galien and Business Week
awards. After many years of research, the company developed the first product
from a new class of Attention – deficit hyperactivity disorder (ADHD) treatment:
Strattera (selective norepinephrine reuptake inhibitor). Currently, Eli Lilly’s offer
also includes Cymbalta, a drug licensed for the treatment of major depressive disorder, diabetic peripheral neuropathy pain in adults and general anxiety disorder.
Eli Lilly’s ambition has always been to pursue solutions enhancing patients’ quality
of life, which is why we are committed to constantly developing psychiatry. Our
activities are targeted towards continued search for effective and breakthrough solutions to serious medical conditions of the modern world, with special emphasis
on neuroscience. The company has been researching two new Alzheimer disease
drugs, which are now in phase III trials, and new solutions for patients suffering
from schizophrenia and depression.
Apart from research, Eli Lilly has been involved in numerous educational activities and projects which promote knowledge on psychiatric disorders. For many
years, it has been an active participant in the global „Open The Doors – Schizophrenia” project, which was conducted with the support of Eli Lilly’s scientific
grant. In 2009, the company launched the campaign „Depresję można pokonać.
Zmień perspektywę” (Depression Can Be Defeated. Change Perspective). The aim
of these initiatives is to raise public awareness of psychiatric diseases and fight
the stigma.
„The Neuroscience FAKTY” magazine, which you are holding in your hands, is the
another company’s initiative aimed at promoting knowledge and the newest
scientific updates related to the above mentioned areas.
Roberto Servi
Managing Director Eli Lilly Polska
VOL. 1/NR 1(1)/2010
3
Leczenie farmakologiczne ADHD
A. Wiśniewski
Wstęp
Szanowni Czytelnicy
Oddajemy dziś do rąk Państwa pierwszy numer nowego czasopisma naukowego
„Neuroscience Fakty”, poświęconego postępom wiedzy dotyczącej medycznych
aspektów funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego.
Jak wiadomo, ten obszar wiedzy medycznej, który obecnie określa się jako „neuroscience” (wiedza o układzie nerwowym), podlega dynamicznemu rozwojowi
i często trudno jest śledzić postępy nauki w zakresie tak obszernych dziedzin jak
psychiatria, neurologia czy neuropsychologia. Dlatego celem przyświecającym
nam było stworzenie czasopisma prezentującego postępy wiedzy w zakresie
„neuroscience”, a jednocześnie integrującego te dyscypliny medyczne, których zainteresowania dotyczą właśnie układu nerwowego.
Jednakże, jako że jesteśmy przede wszystkim klinicystami i czasopismo nasze adresowane jest do Koleżanek i Kolegów zajmujących się przede wszystkim praktyką
kliniczną, a także badaniami naukowymi i teoretycznymi podstawami funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, naszym celem jest również ukazanie,
jak postęp wiedzy w interesującym nas obszarze może znaleźć odzwierciedlenie
w naszej codziennej praktyce medycznej.
W pierwszym numerze naszego czasopisma staramy się zasygnalizować różnorodność tematyki, którą będziemy chcieli rozwijać i poszerzać w następnych wydaniach. Mamy nadzieję, że nasza oferta spotka się z zainteresowaniem z Państwa
strony oraz że Koleżanki i Koledzy zaakceptują czasopismo „Neuroscience Fakty”
jako źródło istotnych informacji przydatnych w codziennej pracy.
Życzymy przyjemnej lektury
W imieniu Zespołu Redakcyjnego
Prof. dr hab. n. med. Marek Jarema
VOL. 1/NR 1(1)/2010
5
Artur Wiśniewski
Adiunkt w Klinice Psychiatrii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie kierowanej przez prof. Tomasza Wolańczyka, jest psychiatrą i psychoterapeutą poznawczo-behawioralnym, od wielu lat współpracuje z Centrum CBT; poza pracą
kliniczną z młodymi pacjentami prowadzi również warsztaty szkoleniowe dla lekarzy,
psychologów i pedagogów na temat pracy z dziećmi nadpobudliwymi.
Leczenie farmakologiczne
ADHD
Pharmacological treatment of ADHD
dr n. med. Artur Wiśniewski
Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Tomasz Wolańczyk
Centrum CBT
STRESZCZENIE
W artykule zamieszczono informacje na temat leczenia farmakologicznego zespołu
nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami uwagi (ADHD). Metylofenidat
i atomoksetyna to jedyne substancje zarejestrowane w Polsce do leczenia ADHD. Są
zalecane jako leki pierwszego wyboru w farmakoterapii ADHD u dzieci i młodzieży. Metylofenidat jest zaliczany do psychostymulantów, działa poprzez wzmożenie
transmisji dopaminergicznej. Atomoksetyna jest selektywnym inhibitorem wychwytu
zwrotnego noradrenaliny, nie jest zaliczana do stymulantów. Jest lekiem ogólnie dobrze tolerowanym. Jej efektywność jest znacząco wyższa od placebo i porównywalna
ze skutecznością metylofenidatu.
Słowa kluczowe: ADHD, farmakoterapia, atomoksetyna, metylofenidat
6
VOL. 1/NR 1(1)/2010
Leczenie farmakologiczne ADHD
A. Wiśniewski
ABSTRACT
This articul reviews pharmacological treatement of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Methylphenidate and atomoxetine are the only drugs registered in
Poland for ADHD treatmnet. They are recognized as the first-line choice of pharmacotherapy for ADHD in children and adolescents. Methylphenidate is classified as
a stimulant facilitating the dopaminergic neurotransmission. Atomoxetine is a selective noradrenaline reuptake inhibitor that is not classified as a stimulant. Atomoxetine
is effective and generally well tolerated. It is significantly more effective than placebo
and does not differ significantly from methylphenidate.
Key words: ADHD, pharmacotherapy, atomoxetine, methylphenidate
VOL. 1/NR 1(1)/2010
7
Jarosław Woroń
Adiunkt w Zakładzie Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii CM UJ w Krakowie,
specjalista farmakologii klinicznej. Zajmuje się problemem bezpieczeństwa farmakoterapii, polekowymi działaniami niepożądanymi oraz niekorzystnymi interakcjami leków
w polifarmakoterapii.
Leki oryginalne i generyczne
w farmakoterapii
w neurologii i psychiatrii
Brand-name and generic drugs in neurology
and psychiatry
dr n. farm. Jarosław Woroń1,2,3, prof. dr hab. n. med. Elżbieta Kostka-Trąbka1
1. Zakład Farmakologii Klinicznej Katedry Farmakologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Ryszard Korbut
2. Uniwersytecki Ośrodek Monitorowania i Badania Niepożądanych Działań Leków w Krakowie
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Ryszard Korbut
3. Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia w Krakowie
Dyrektor: dr n. farm. Jerzy Hennig
STRESZCZENIE
Skuteczność i bezpieczeństwo farmakoterapii w psychiatrii i neurologii są w znacznym stopniu zależne od właściwego wyboru leku. Ze względu na konieczność redukcji kosztów w systemie opieki zdrowotnej promuje się stosowanie leków generycznych. Nie można jednak zapominać, że leki generyczne, mimo że zawierają tę samą
substancję czynną co leki oryginalne, mogą różnić się od nich zarówno skutecznością,
jak i częstością występowania polekowych działań niepożądanych. Podjęcie decyzji
o zamianie leku oryginalnego na generyczny musi być oparte na analizie wszystkich
8
VOL. 1/NR 1(1)/2010
Leki oryginalne i generyczne w farmakoterapii w neurologii i psychiatrii
J. Woroń, E. Kostka-Trąbka
czynników, w tym farmakokinetycznych i farmakodynamicznych, które wpływają na
końcowy efekt działania leku, a także populacji, w jakiej dokonuje się takiej zamiany.
Słowa kluczowe: leki oryginalne, leki generyczne, bezpieczeństwo farmakoterapii
ABSTRACT
The effectiveness and safety of pharmacotherapy in neurology and psychiatry depends to a large extent on the choice of drugs. Due to the necessity of reducing the
cost of running the entire health system, in many countries more and more generic
drugs are being registered in order to make them more accessible to a greater number
of patients. We often forget that the effectiveness and tolerance to treatment using
different preparations of drugs containing the same active substance may not be the
same. Therefore, the fundamental question arises as to which groups of patients can
use generic drugs in place of brand-name drugs, which can also be very expensive,
without the risk of making the treatment less effective and without increasing the risk
of side effects.
Key words: brand-name drugs, generic drugs, pharmacotherapy safety
VOL. 1/NR 1(1)/2010
9
Jan Jaracz
Absolwent Akademii Medycznej w Poznaniu (obecnie UM), specjalista w zakresie psychiatrii dorosłych. Od 1983 roku pracuje w Klinice Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu
Medycznego w Poznaniu, gdzie kieruje Pracownią Psychofizjologii. Autor licznych publikacji na temat badań neuroobrazowych w zaburzeniach psychicznych, psychofarmakologii chorób afektywnych oraz problemów psychiatrycznych w przebiegu chorób
neurologicznych (w tym 6 rozdz. w podr. i monogr.). Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz zastępcą przewodniczącego sekcji psychofarmakologii,
a także członkiem Europejskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Dlaczego depresja i ból
często współwystępują?
Przegląd literatury
Why depression and pain frequently
co-occur? Literature review
dr hab. n. med. Jan Jaracz
Klinika Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Janusz Rybakowski
STRESZCZENIE
Występowanie objawów bólowych w depresji oraz depresji w przebiegu przewlekłego
bólu zostało udokumentowane w kilku badaniach epidemiologicznych. Na podstawie
tych obserwacji podjęto próby określenia wspólnych mechanizmów patogenetycznych
depresji i bólu. Według jednej z hipotez podłożem obu wymienionych stanów jest
dysfunkcja układu serotoninergicznego oraz noradrenergicznego. W jej następstwie
dochodzi do zaburzeń funkcji struktur układu limbicznego, takich jak jądro migdałowate, kora przedniej części zakrętu obręczy oraz kora przedczołowa, które odgrywają
kluczową rolę w regulacji nastroju oraz w percepcji i nadawaniu bodźcom bólowym
wymiaru emocjonalnego. Leki, które normalizują funkcje obu wymienionych układów
neuroprzekaźnikowych oraz struktur układu limbicznego, szczególnie leki przeciw-
10
VOL. 1/NR 1(1)/2010
Dlaczego depresja i ból często współwystępują? Przegląd literatury
J. Jaracz
depresyjne o podwójnym mechanizmie działania, takie jak leki trójpierścieniowe i leki
nowej generacji (wenlafaksyna, milnacipran, duloksetyna, mirtazapina), wykazują silniejsze działanie przeciwdepresyjne oraz szersze spektrum terapeutyczne, obejmujące
także wpływ na objawy bólowe depresji. Leki te znajdują również coraz szersze zastosowanie w leczeniu przewlekłych zespołów bólowych w chorobach somatycznych
(m.in. napięciowe bóle głowy, neuropatia cukrzycowa, fibromialgia).
Słowa kluczowe: depresja, ból, neuroprzekaźnictwo, neuroanatomia, leki przeciwdepresyjne
ABSTRACT
Frequent coexistence of painful symptoms in depression and depression in chronic
pain has been well documented in epidemiological studies. These data led to assumption that depression and pain share common pathogenetic mechanisms. According to
one hypothesis dysfunction of serotonergic and noradrenergic neurons in the brain
seem to be a common denominator of both conditions. This may lead to abnormal
function of amygdala, anterior cingulated and prefrontal cortex structures of limbic
system involved in regulation of mood and in perception of pain as well as establishing emotional (valance) significance of painful stimuli. Drugs which normalize
functions of both neurotransmitter systems, particulary dual action including tricyclic antidepressants and newer generation drugs (venlafaxine, milnacipram, duloxetine, mirtazapine) exert stronger antidepressive effect and wider therapeutic spectrum
embracing pain symptoms of depression. These drugs have been found useful in the
treatment of chronic pain syndromes such as chronic tension headaches diabetic neuropathy and fibromyalgia.
Key words: depression, pain, neurotransmission, neuroanatomy, antidepressants
VOL. 1/NR 1(1)/2010
11
Artur Kołakowski
Psychiatra, specjalista psychiatrii dzieci i młodzieży, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, superwizor-dydaktyk PTTPiB. Od wielu lat pracuje z dziećmi i młodzieżą
z problemami rozwojowymi, psychologicznymi i psychoterapeutycznymi, zarówno
jako lekarz, jak i psychoterapeuta. Jest jednym z wykładowców i superwizorów w Szkole Psychoterapii Centrum CBT – Centrum Psychoterapii Poznawczej i Behawioralnej.
Autor dwóch książek na temat ADHD. Specjalizuje się nie tylko w diagnozie i leczeniu
ADHD, lecz także w terapii poznawczej i behawioralnej.
Nastolatek z ADHD
The adolescent with ADHD
dr n. med. Artur Kołakowski
Centrum CBT
STRESZCZENIE
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest jednym z najczęstszych rozpoznań psychiatrycznych u dzieci i młodzieży. Artykuł omawia różnice w obrazie klinicznym,
diagnozowaniu i leczeniu ADHD u nastolatków z tym zaburzeniem.
Słowa kluczowe: ADHD, nastolatki, psychoterapia
ABSTRACT
Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) is the most common mental disorder
in childhood, and adolescents. This article reviews the current evidence about the diagnosis and treatment of adolescents. It describes some of the unique characteristics observed among adolescents, as well as how the core symptoms change with maturity.
Key words: adolescents, psychotherapy
12
VOL. 1/NR 1(1)/2010
ADHD u dorosłych
dr n. med Tomasz Srebnicki, mgr Witold Pawliczuk
Klinika Psychiatrii Wieku Rozwojowego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Zespół nadpobudliwości
psychoruchowej z deficytem
uwagi jest powszechnie
znanym zaburzeniem
diagnozowanym przez lekarzy
psychiatrów w populacji dzieci
i młodzieży. Chociaż
wg klasyfikacji ICD-10 lub
DSM-IV TR nie można postawić
takiej diagnozy u dorosłego
pacjenta, to doświadczenie
kliniczne wskazuje, że tzw.
przetrwałe ADHD może być
problemem także w życiu
dorosłym. Poniższy artykuł
opisuje trudności, z jakimi
musi zmagać się dorosły
cierpiący na to zaburzenie,
a także jego środowisko.
Przedstawione są w nim
również przykłady sytuacji
opisywanych przez
pacjentów, kiedy to objawy
nadpobudliwości utrudniają
dobre funkcjonowanie
w pracy, domu i w kontaktach
prywatnych, oraz
prezentowane są różne
techniki i sposoby, jakie można
stosować, aby osoba dorosła
z ADHD lepiej sobie radziła
z objawami.
Słowa kluczowe: ADHD,
nadpobudliwość, dorosły
z ADHD, dorosły, zaburzenia
uwagi, impulsywność,
nadruchliwość
14
VOL. 1/NR 1(1)/2010
Neuroscience news
VOL. 1/NR 1(1)/2010
15
Film i książka
16
VOL. 1/NR 1(1)/2010