Zabytki - Lębork i okolice3.18 MB

dzieci. Ponadto w mieście są domy dziecka i dom specjalnej
opieki dla dorosłych.
Lębork posiada dwa boiska sport6~e, 3 sale gimrrastyczne
i pływalnię. Miejscowe szkoły dysponują własnym i ~oiskami.
Miejski Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny dysponuje ba~ą noclegową - 126 miejsc, basenem kąpielowym , sztucznym lodowiskiem i kortami tenisowymi oraz pawilonem gastronomicznym.
Miasto dysponuje ponadto 93 miejscami noclegowymi w hotelu
i 105 w kwaterach prywatnych.
ZABYTKI
Zabytki
Lęborka
skupione
są głównie
na "Starówce" -
śród­
mieściu z XIV w., które obejmuje ulice: Basztową, Findera,
Korczaka, Skłodowską, .chrobrego, pla~ Spółdzielcz,;', Mickiewicza, Oerdowskiego wraz ze starymi ' ciągami - Gdańską
i Bieruta.
Plan śródmieścia wyznaczają 33 baszty i mury obronne,
miejsca bram :' Gdańskiej i Słupskiej, Baszta Bluszczowa, koś
ciół pw. św. J?kuba, zamek, Młyn Zamkowy, Dom Młynarza
i śpichlerz.
Lębork
- panorama miasta
Mury obronne zbudowano w drugiej półowie XIV w., w czasach
późniejszych uzupełniano je, rozbudowywano i przebudowywano. Do naszych czasów przetrwały tylko fragmenty' murów
obronnych oraz dwie baszty : Bluszczowa i Kwadratowa przy
ul. Korczaka.
Baszta nr 1, dostępna od ul. Korczaka jest zbudowana na
rzucie kwadratu, dwukondygnacyjna z zachowanymi strzelnicam i
i śladami po murze obronny-m, przykryta płaskim dachem prowizorycznym .
Baszta nr 6, ul. M. Skłodowskiej-Cu rie . Obecnie przerobiona
na budynek mieszkalny. Na południe od baszty zachowały si ę
dwa odcin.ki muru obronnego (na połudn i e i północ od osi
ul. Kasprzaka) .
Baszta nr 7, ul. M. Skłodowskiej-Curie (naprzeciw nr 20) .
Dwustrzelnicowa, przerobiona na budynek mieszkalny, aktualnie
nie zamieszkany. Na po/ud nie od niej, za małą przerwą zachował
się mur obronny, który ciągnie się aż do baszty nr 8.
Baszta nr 8, ul. M. Skłodowskiej-Curie (naprzeciwko nr 17).
Dwustrzelnicowa z dekoracy]mym fryzem, przerobiona na budynek mieszkalny, obecnie zniszczony. Na południe od oaszty .~
ciągnie się mur obronny aż do nie istniejącej baszty nr 9.
Baszta nr 10, ul. Chrobrego 10. Narożna; kwadratowa w rzucie, przerobiona na budynek mieszkalny, który aktualnie nadaje
się do rozbiórki. Na wschód od baszty ciągnie się reszta fundamentu muru obronnego .
Baszta nr 12, wylot ul. Chrobrego na pl. Spółdzielczy. Dwustrzelnicowa, przerobiona na aktualnie opuszczony budynek
mieszkalny z ryglową nadbudówką. Za basztą ciągnie się w kierunku wschodnim mur obronny do miejsca, gdzie stała baszta
nr 13.
Baszta nr 14, nie istnieje. Strzegła niegdyś wlotu kanału mły­
nówki. Zachowała się jedynie murowana oprawa .wlotu kanału
oraz mur obronny aż do ul. Waryńskiego. Ciąg murów na wschód
od ul.' Waryńskiego jest zaznaczony linią muru kamiennego
w południowo-wschodniej części pl. Spółdzielczego. Mur obronny na zachód od baszty nr 17 został częściowo zachowany w
ścianie południowego budynku - pl. Spółdzielczy nr 24.
Baszta nr 17, widoczna w ścianie nowszego budynku poło­
żonego między zamkiem a domem przy pl. SpółdZielczym
nr 24. Częściowo zabudowana.
Baszta nr 20, ul. Derdowskiego (naprzeciw budynku nr 9).
Zachowane tylko przyziemie. Uco zewnętrzne dekorowane wzorem z ciemnych główek.
Fragment muru obronnego na północ od nie istniejącej baszty
nr 22, zachowany jest jako część 'ściany bocznej domu przy
ul. Gdańskiej 118. Również inny odcinek muru obronnego zachował się na północ od miejscą gdzie stała baszta nr 23 i na
południe od domu przy ul. Basztowej 4.
Baszta nr 24, na północ od posesji przy ul. · Basztowa 4 . .
Zachowała się po najwyższą kondygnację włączn ie, u dołu
przebudowana w XIX w. Dwustrzelnicowa, na górze fragmenty
sześciu przeżroczy (po dwa z każdej strony), pod nimi· dekoracyjny fryz.
Baszta nr 25, ul. Basztowa 6. Baszta zwana "Bluszczową",
narożna, pięciokondygnacyjna. Założona na planie kwadratu,
którego jeden z rogów śćięto tworząc wejście. Basztę w górnej
części uformowano w ośmiobok przykryty stożkowym dachem.
Po odbudowie w 1907 r. w zewnętrznej formie przypomina swój
pierwowzór uwieczniony na mapie Lubinusa z 1618 r. Na zachód
od baszty zachowały się w bardzo złym stanie fragmenty muru
obronnego, który ciągnie się do baszty nr 26.
Baszta nr 26, ul. Basztowa (naprzeciw plebanii). Zachowało
się przyziemie. Dwustrzelnicowa, od strony miasta bardzo zni-
szczona. Mur obronny na zachód od tej baszty jest zachowany
na całej długości, chociaż od strony miasta jest dość zniszczony.
Baszta nr 27, ul. Basztowa. Zachowana do trzeciej kondygnacji. Wbudowany w basztę dom mieszkalny uległ zniszczeniu.
Baszta nr 29, ul. Dzierżyńskiego 8 (od tyłu) . Wbudowano
w nią dom mieszkalny, w którym obecnie są pomieszczenia
gospodarcze. Na wschód od baszty zachował się mur obronny
jako północna ściana domu nr 8, i na zachód aż po basztę nr 30.
Baszta nr 30, ul. Findera 4. Nie dotrwała do naszych czasów
w całości. Zachował się fragm!3nt w ścianie budynku (Findera 4).
Baszta nr 31, róg ulic: Korczaka i Orzeszkowej. Do chwili
obecnej zachował się jedynie fragment przyziemia wraz z czę­
ścią muru obronnego.
~ Baszta .n r 32, ul. Korczaka 3. Została przebudowana na dom
mieszkalny. Zachowały się dwie kondygnacje. Na zachód od
niej mur obronny.
Od wielu lat planuje się odbudowę baszty nr 1 przy ul. Korczaka z przeznaczeniem jej na klub i sale wystaw oraz zagospodarowanie baszty "Bluszczowej".
Zamek gotycki w Lęborku znajduje się na ul. Przyzamcze .
Budowany był w latach 1341-1364 w stylu gotyckim, prawdopodobnie równocześnie z postawieniem murów miejskich:Wzniesiono go na rzucie prostokąta (z kwadratową wieżą schodkową) obok młyna wraz z towarzyszącymi budynkami we
wschodnim narożu murów. Zamek i jego otoczenie oddzielono
od miasta dwoma odcinkami murów, które zbudowano pod ką­
tem prostym w stosunku do siebie i wzmocniono w narożach
trzema basztami. Budowla początkowo była siedzibą wójta krzy-
Lębork
- zamek, widok od al. Niepodległości
27
żackiego.
Po zwycięstwie grunwaldzkim został zburzony i ponownie odbudowany przez Krzyżaków . Do naszych czasów zachowały się: fragmenty gotyckiej ściany, ślady dawnych ostrołukowych otworów okiennych i dekoracyjnych wnęk, sklepione
piwnice pod wschodnią częścią budynku oraz szczyt wschodni.
We wnętrzu pozostał w sali wschodniej na pierwszym piętrze
malowany kominek w stylu holenderskiego renesansu,
prawdopodobnie rekonstruowany i uzupełniany w tynku . W lewym skrzydle nad drzwiami największej sali znajduje się malowidło ścienne przedstawiające panoramę Lęborka z 1617 r.
Najważniejsze wydarzenia z życia zamku uwidacznia tablica
z napisem: "Gmach ten zbudowany w 1345 r. przez najeżdźcę
g e rm a ń s ki eg o , jako zamek obronny, trzykrotnie niszczony w latach 1410, 1503 i 1630, ponownie odbudowany i odzyskany
w 1945 r., przez prawych właścicieli przeznaczony został na
siedzibę sądów Rzeczypospolitej Polskiej".
Do.m Młynarza, ul. Przyzamcze. Piętrowy murowany obiekt
z 1806 r. Pozostały klasycystyczne drzwi wejściowe oraz niektóre drzwi wewnętrzne. Od południa dom ten łączy się z zamkowym młynem wodnym.
Młyn wodny jest budowlą średniowieczną, w czasach później­
szych wielokrotnie przebudowywaną i rozbudowywaną, murowaną . Czynny do dziś przy pomocy wody z młynówki i energii
elektrycznej.
Na rogu ul. Młynarskiej stoi stary spichlerz piętrowy, murowany, z gotycką ścianą zachodnią i ryglowymi piętrami.
Kościół parafialny pw. św. Jakuba znajduje się przy placu
Pokoju. Trójnawowy, halowy z prostokątnym prezbiterium. Od
zachodu znajduje si ę wieża. Zbudowana w XV w. Budowę rozpoczęto w roku lokalizacji miasta przez Krzyżaków w 1341 r.
W wyniku wojen jak również licznych pożarów, kościół byt wielokrotnie niszczony a następnie przebudowywany. Sklepienia
naw i prezbiterium, a także szczyty wieży i kruchta południowa,
pochodzą z gruntownej przebudowy, jaką przeprowadzono
w latach 1907 -1910. Z tego okresu pochOdzi również dwuspadowy dach na wieży, zamiast czterospadowego. Kościół ten je'st
zaliczany do najstarszych świątyń na Pomorzu Wschodnim, zbliżony wiekiem do słynnej Bazyliki Mariackiej w Gdańsku. W Lę­
borku na św. Jakuba odbywał się "Jarmark Kaszubski", dorównujący jarmarkowi na św. Dominika w Gdańsku. Wyróżnia się
zwłaszcza kwadratowa wieża z siodłowym dachem, charakterystycznp dla gotyku pomorskiego poprzez swą surową, forteczną
formę. Oryginalne jest zakończenie wieży od pOłudnia i pólnocy
szczytnicą schodkową, a ścian zewnętrznych ponad oknami
zdobniczym fryzem. Wyposażenie kościoła pochodzi z XVII
i XVIII w: Epitafia i prezbiterium z XVI w. Przy wejściu głównym
zabytkowa granitowa kropielnica i dwa renesansowe nagrobki
z piaskowca wmurowane w prezbiterium. Jeden z nich z 1563 r.
to nagrobek pułkownika z Gecewic, drugi z 1566 r. nagrobek
jego qórki, Doroty.
28
Lębork
- pl.' Pokoju
\
JJajcenniejszym zabytkiem barokowego ołtarza głównego jest
pi~ne tabernakulum zdobione rzeźbami z kości słoniowej oraz
późnogotyckie świeczniki.
W 1866 r. wybudowano neogotycki kościół Salwatora-Zbawiciela dla mieszkańców wyznania ewangelickiego. Wyświęcony
w 1946 r. na kościół katolicki, od 1958 r. jest samodzielną placówką. duszpasterską, drugą parafią dla północnej części miasta.
Przed frontem kościoła dwie płyty grobowe: przed portalem południowym z 1..765 r. i przed środkowym z 1694 r.
Muzeum w Lęborku mieści się przy ul. Młynarskiej 14/15.
Prezentuje wystawę stałą., poświęconą pradziejom regionu.
Wśród eksponowanych zabytków szczególnie interesujący jest
zespół urn twarzowych, zabytki z okresu wpływów rzymskich,
kolie z paciorków szklanych i bursztynowych. Najstarszy eksponat pochodzi z epoki kamiennej neolitu. Muzeum posiada około
3 tys. eksponatów, wśród nich militaria. Między innymi część
miecza krzyźackiego z XIII w.; dzida tzw. litewska z XIV w.;
dwie dzidy pomorskie z XV w.; broń palna: krócica i garłacz
z XVII w, muszkiet z okresu wojen napoleońskich oraz hełmy
wojskowe z czasów drugiej wojny światowej. Pomiędzy hełmami
znajduje się unikatowy zabytek - metalowe zakończenie drzewca sztandarowego w postaci małego rycerza z XV w. Od 1970 r.
muzeum prowadzi samodzielne badania archeologiczne, z których pozyskało wiele eksponatów.
Lębork posiada również swoje tablice pamiątkowe i pomniki.
W centralnym punkcie parku im. Chrobrego stoi czołg - pomnik
wystawiony w 1970 r. przez społeczeństwo ziemi lęborskiej
z napisem: "Bohaterskim żołnierzom polskim i radzieckim poległym w walce z faszyzmem, w dwudziestą piątą rocznicę Ludowego Wojska Polskiego". W ścianie frontowej gmachu ratusza
miejskiego przy ul. Bohaterów Stalingradu wmurowano w dniu
10 marca 1946 r. tablicę pamiątkową dla uczczenia pierwsze i
29
Urzą.d
Miejski w
Lęborku
rocznicy wyzwolenia miasta przez Wojsko Polskie i
Armię
Czerwoną·
li II!
Przy ul. Czołgistów obok gmachu Urzędu Miejskiego - byłego
Starostwa Powiatowego - ufundowano pomnik poległym o wyzWOIOIlIO i utrwalenie władzy ludowej w mieście i powiecie.
W 1911!> I tlll<,ld7y Innymi w tej walce zg in ęło dwóch żołnierzy
L uc!owogo WOj!;ka Poiskiogo, trzech funkcjonariuszy Milicji Obywatelskie] I dwóch funkc]onalluszy UrZQdu Bezpieczeństwa.
Przy ul. Pocztowców, obok ul. Bieruta 21, społeczeńst wo miasta ufundowało tablicę (odsłoniętą 1 wrześn i a 1949 r.) pamiąt­
kową Bohaterskim Obrońcom Poczty Polskiej w Gdańsku,
w dziesiątą rocznicę obrony . Również z okazji dziesięciolecia
utworzenia Polskiej Partii Robotniczej przy al. Zwycięstwa odsło­
nięto tablicę pamiątkową · poświęconą działaczom tej partii:
Wacławow i Polewskiemu i Marianowi Majewskiemu , którzy w
latach 1945 i 1946 zginę li z rąk faszystów. Są miejsca pamięci
i tablice pamiątkowe pośw i Qcone ofiarom Stutthofu, którzy podczas pracy przymu so wej i w "marszu śm i erc i " przez z i em i ę l ę­
borską zginęli męczeńską śmie r c i ą i tu spoczywaj ą ich prochy.
Wszystkie te miejsca otoczone są pamięcią i czc i ą przez l ębor­
skie społeczeństwo.
1. Baszta Blus;:czowa w Lęborku
2.
Plaża
w Łebie
tU
"
2
30