Albania wychodzi z cienia

Ze świata
Cięcie albańskiego piaskowca Venus Green w firmie Maxi sh.p.k.
Albania wychodzi z cienia
Tajemniczy kraj o co najmniej nie najlepszej reputacji – tak była postrzegana Albania do czasu, gdy podczas zeszłorocznych targów Marmomacc w Weronie
sponsorowana przez Państwową Agencję Zasobów Naturalnych ekspozycja pozwoliła nawiązać kontakty, dzięki którym Paul Daniel miał szanse zwiedzić kraj i
przygotować ten raport.
P
rzedstawiona w Weronie mapa
Albanii ukazuje 34 miejsca, w
których rozpoznano złoża kamienia naturalnego. Zaledwie kilka z
nich jest eksploatowanych komercyjnie.
Przeprowadzając w połowie 2007 roku
internetowe poszukiwania, natrafiłem
na transakcję z października 2006: „Albanian-American Enterprise Fund (AAEF)
zainwestował 1,6 mln euro w firmę AlbGranit, posiadającą kamieniołom w Lak
Rroshi, 11 km od Fushe-Arrez, w północno-wschodniej Albanii. Celem jest wydobycie ok. 28 tys. m3 bloków granitowych
rocznie. Przychody z eksportu bloków i
płyt szacuje się na ok. 6 mln euro rocznie.
To pierwsza, bezpośrednia zagraniczna
inwestycja w sektor kamienia dekoracyjnego w Albanii”. Projekt zakłada wydoby50
nk 33 I 4/2008
cie bloków w Lak Rroshi i przetransportowanie ich ok. 170 km na południe, do
zakładu obróbczego w pobliżu lotniska
Rinas w Tiranie, skąd bloki i płyty zostaną przewiezione do pobliskiego portu w
Durres (rejon stolicy kraju Tirany i nadmorskiego Durres to największy rynek
wewnętrzny kamienia w Albanii). Według
Fatosa Gurry, dyrektora Alb-Granit, oferowany przez firmę Alpinie Greek jest określany jako plagiogranit o wyjątkowych
właściwościach. Przy obecnym wydobyciu złoże powinno wystarczyć na 500 lat
eksploatacji. W marcu br. w kamieniołomie firmy pracowały cztery piły firmy Marini Group wyposażone w liny diamentowe Tyrolit. Obecna produkcja wynosi 500
m3 bloków miesięcznie. Właściciele liczą,
że zakład będzie produkował ok. 8000
m2 płyt miesięcznie. Alb-Granit posiada
również koncesję na wydobycie marmuru, jednak jak wyjaśnia dyrektor, eksploatacja nie jest prowadzona ze względu na
niewielkie zapotrzebowanie na ten materiał na rynku.
Pomoc finansowa
AAEF to organizacja typu non profit powołana w ramach ustawy Wsparcie Demokracji w Europie Wschodniej (SEEDACT) z
1989 roku. Założona w 1995 roku, otrzymała grant USAID (Amerykańskiej Agencji
Rozwoju Międzynarodowego) w wysokości 30 mln dolarów. Najważniejszym celem AAEF jest promocja i rozwój sektora
prywatnego w Albanii poprzez inwestowanie lub pożyczki dla firm. Fundusz prowadzi również nadzór oraz doradztwo
www.nowykamieniarz.pl
Ze świata
Stoisko albańskiej Państwowej Agencji Zasobób Naturalnych na targach w Weronie w 2007 r.
dla firm w zakresie ich wspólnych działań. Do tej pory AAEF zainwestowało lub
wsparło pożyczką ponad 30 albańskich
firm. Dodatkowym wsparciem dla gospodarki tego niewielkiego państwa są
przelewy finansowe dokonywane przez
Albańczyków pracujących poza granicami kraju (zjawisko doskonale znane w Polsce, szczególnie po fali emigracji naszych
rodaków na Wyspy Brytyjskie). Jeżeli ktoś
poszukuje informacji i porad dotyczących
inwestowania w Albanii, polecam stronę
www.SEEbusinessguide.com i jej podstronę Albania Business Guide.
Pierwszą inwestycją AAEF w albańskie
kamieniarstwo była pożyczka udzielona
firmie Maxi sh.p.k. Jak twierdzi Greta Angjeli z biura AAEF, firma działa bardzo dobrze, spłaca należności w terminie i stara
się korzystać z porad AAEF jak rozszerzyć
i rozwinąć działalność. Wizyta w marcu, o
czym później, potwierdziła te informacje.
Albańska Państwowa Agencja Zasobów
Naturalnych (AKBN) została założona w
2006 roku w celu realizacji rządowej strategii i reform dla energetyki i górnictwa.
Zamierza ona zainteresować lokalnych
i międzynarodowych przedsiębiorców
możliwością inwestowania w Albanii. Wydana przez AKBN broszura „Zasoby naturalne Albanii” (w językach albańskim i angielskim), wymienia złoża dekoracyjnych
skał węglanowych, ofiolitów i granitów
52
nk 33 I 4/2008
oraz ich szacowane zasoby. Mapę tych
złóż publikujemy za zgodą AKBN. Według
dyrektora Departamentu Górnictwa prof.
Edmonda Goskolliego badania nad kamieniem naturalnym pochłaniają ok. 10
proc. wydatków departamentu.
Podłoże historyczne
Już armia Juliusza Cezara przekonała
się, jak doskonałe są złoża albańskiego
kamienia, gdy w 48 r. p.n.e. oblegała otoczone grubymi murami iliryjskie miasto
Byllis. Także antyczne miasta Apollonia i
Butrint (Buthrotum) były ufortyfikowane
murami z regularnych bloków kamiennych. Płyty kamienne wykorzystywano
między innymi do budowy grobowców
– w rejonie Gjirokastra odnaleziono ostatnio cztery grobowce pochodzące z IV – III
w. p.n.e. uformowane z płyt o wymiarach
1,8 – 2,3 m długości, 0,7 – 1 m szerokości
i 18 – 23 cm grubości. Pochodzą one ze
„złotego wieku” Ilirów, datowanego na
V – II w. p.n.e., zakończonego wzrostem
wpływów cywilizacji greckiej, a później
podbiciem przez Rzymian ziem obecnej
Albanii. W 1385 roku ziemie te odbili otomańscy Turcy, a ich panowanie zakończyła dopiero dająca kres wojnom bałkańskim konferencja londyńska z 1913 roku,
która dała Albańczykom niepodległość.
Po zakończeniu II wojny światowej specyficzne połączenie stalinizmu i maoizmu
Mapa albańskich złóż kamienia naturalnego
przez albańskich komunistów (m.in. szefa partii Envera Hodżę) uczyniło z Albanii
jeden z najbardziej izolowanych krajów
na świecie. Pierwszy od 47 lat niekomunistyczny rząd powołano w 1991 roku. W
1997, po zapaści systemu piramid finansowych, doszło do rozruchów i destabilizacji kraju. Ostatnie lata to jednak pogoń
za bałkańskimi liderami. W 2006 roku
Albania podpisała umowę o stowarzyszeniu z Unią Europejską, co jest pierwszym
krokiem do członkostwa w Unii.
Dołączyć do wspólnoty
kamieniarskiej
Udział Państwowej Agencji Zasobów
Naturalnych w zeszłorocznych targach
w Weronie to mały krok w stronę nowoczesnej, międzynarodowej wspólnoty kamieniarskiej. Na ten rok Agencja planuje
znacznie lepszą prezentację, a Alb-granit
liczy na własną ekspozycję. Patrząc na
umiejscowienie Albanii na mapie Europy, trudno być zaskoczonym obecnością
firm z Włoch, Grecji, Turcji, Macedonii czy
Czarnogóry na albańskim rynku. Jednak
to rodzime firmy mają przewagę – dzięki
znajomości języka doskonale orientują
się w zagadnieniach prawnych i problemach transportu.
Włoski magazyn kamieniarski „Giornale del marmo” przygotował w numerze z września/października 2007 raport
www.nowykamieniarz.pl
Ze świata
Zakład obróbczy firmy Alb-Granit w budowie
dotyczący współpracy włosko-albańskiej. Przedstawiono w nim m.in. umowę
podpisaną przez AKBN i Confindustria
Marmomacchinie (włoską organizację
przedsiębiorstw działającą w segmencie obróbki marmuru) dotyczącą promowania roboczej współpracy firm obu
krajów. Raport przedstawiał także dane
dotyczące eksportu albańskiego kamienia. Spośród 130 tys. ton (z czego 70 proc.
stanowił kamień nieobrobiony) zaledwie
18 tys. trafiło do Włoch. Jednak biorąc
pod uwagę możliwości znanych włoskich
producentów maszyn, możliwości współpracy określono jako znaczące.
Albańskie wapienie
i piaskowce
Nie tylko Włosi są zainteresowani albańskimi złożami kamienia. Jedna z miej-
Bloki granitu Alpine czekające na obróbkę w zakładzie Alb-Granit
scowych firm, pracując na licencji znanej
greckiej firmy Pavlidis, wydobywa bloki
twardego, przyjmującego poler wapienia w rejonie Skrapar. Roczna produkcja
materiału zwanego Perla Biege wynosi
ok. 5 tys. m3 bloków. Część produkcji jest
sprzedawana firmom działającym na rynku wewnętrznym.
Możliwości pozyskania w Albanii dobrego wapienia najlepiej ilustruje fakt,
że zaledwie godzinę drogi od Tirany
znajduje się kamieniołom pracujący na
potrzeby produkcji cementu, ale z jego
części można byłoby pozyskać bloki kamienia dekoracyjnego. Tak przynajmniej
twierdzą prof. Kimet Fetahu z Wydziału
Geologii i Górnictwa Uniwersytetu w
Tiranie. Inne złoża twardych wapieni
(tak jak w Polsce popularnie zwanych
marmurami) znajdują się wokół miasta
Prezentacja mozaiki w salonie firmy Iliria Marble & Granite
54
nk 33 I 4/2008
Peshkopi, na północny wschód od Tirany. Te złoża – eksploatowane głównie w
okresie rządów komunistycznych – są
teraz przypuszczalnie własnością prywatną.
Równie dużym zainteresowaniem
cieszą się albańskie piaskowce. Włoska
firma Albanera (www.albanera.net) w
swojej broszurze reklamuje szarawy
piaskowiec, od starożytności wykorzystywany do budowy murów, domów czy
teatrów. Firma posiada kamieniołom o
powierzchni przekraczającej 300 tys. m2
w południowej części kraju. Pietra Albanera jest do kupienia w postaci płyt,
płytek i kostki brukowej (o różnych rodzajach obróbki). Okładkę broszury zdobi zdjęcie części antycznego rzymskiego
teatru w Butrint, wykonanego z tego
właśnie materiału.
Budynek Tirana Tower obłożony Kavalą
www.nowykamieniarz.pl
Ze świata
Wizyta AAEF w zakładzie Alb-Granit
Pomnik Jerzego Kastrioty (włas. Gjergj Kastrioti Skënderbeu), albańskiego bohatera narodowego na placu jego imienia w centrum Tirany
Dwie najlepsze
Maxi sh.p.k.
Skład płyt w firmie Maxi
Fragment magazynu firmy Iliria
To przykład nowoczesnej albańskiej firmy kamieniarskiej. Powstała w 1994 roku
m.in. dzięki pożyczce udzielonej przez
AAEF. Obroty firmy w tym roku wyniosą ok. 3 mln euro. Zakład znajduje się w
Sharre, ok. 10 km od centrum Tirany. Działalność obejmuje wydobycie, obróbkę i
sprzedaż kamienia, głównie granitu, marmuru, wapienia i trawertynu. Maxi oferuje pełną gamę produktów z kamienia:
elementy budowlane i wykończeniowe,
pomniki, nagrobki, rzeźby i elementy do
renowacji. Dominują materiały importowane z całego świata (m.in. Rosa Porriño);
kamień albański stanowi zaledwie 5 proc.
Według Ardiana Vagariego, dyrektora
administracyjnego, Maxi zakupiła ostatnio koncesję i kamieniołom zwartego
piaskowca zwanego Venus Green. Vasari,
za pośrednictwem dyrektorki sprzedaży Shpresy Hysy, podkreśla, że Maxi to
firma o kapitale wyłącznie prywatnym.
Większość produkcji znajduje zbyt na
krajowym rynku. Głównymi klientami są
firmy budowlane i klienci indywidualni.
Niewielka część produkcji jest eksportowana do Grecji i Kosowa. Strona internetowa firmy www.maximarble.com jest w
języku albańskim.
Iliria Marble & Granite
Nagrobki oferowane przez z jedną z mniejszych firm kamieniarskich z Tirany
56
nk 33 I 4/2008
To kolejna ważna firma w Tiranie. Założona w 1995 roku posiada biura i część
zakładu na siódmym kilometrze autostrady Tirana – Durres. Zakład obróbczy znajduje się w pobliżu lotniska Rinas. Według
znającej doskonale język angielski dyrektor administracyjnej Moniki Dhamo firma
obrabia granit, marmur i trawertyn i oferuje te materiały w postaci płyt, płytek,
nagrobków, pomników, rzeźb i elemen-
tów do renowacji. Z firmowym rzeźbiarzem Ilirem Hodżą można skontaktować
się e-mailowo. Zakład w pobliżu lotniska
(którego dach ucierpiał w wyniku (sic!)
wybuchu składu amunicji) jest wyposażony w pięć traków, dwie linie polerskie i
frezarkę. Około 90 proc. materiału pochodzi z importu. Głównymi klientami są firmy budowlane (produkty firmy znalazły
zastosowanie m.in. w szpitalu w Durres i
Europejskim Centrum Handlu w Tiranie).
Obroty firmy w 2007 roku wyniosły ok.
700 tys. euro.
Marcowa wizyta w Tiranie była dość
relaksującym doświadczeniem. Miasto
wydaje się bezpieczniejsze niż kilka innych, lepiej znanych europejskich stolic.
Moda na kamień wciąż trwa. Rzymianie
nie byli pierwszymi, którzy odkryli albańskie skały węglanowe. Prawie dwa tysiące
lat później białe marmury pokryły fasadę
zbudowanego w latach 70. Hotelu Tirana.
W 1998 roku budynek Tirana Tower (wybudowany przez MT Construction sh.p.k.)
został pokryty 2000 m2 marmuru Kavala.
Oczekuje się, że liczba zagranicznych
inwestycji wzrośnie po tym, jak Albania
została zaproszona do wejścia w struktury
Paktu Północnoatlantyckiego podczas tegorocznego szczytu NATO w Bukareszcie.
Węgierska firma TriGranit (w Polsce znana
m.in. jako właściciel Silesia City w Katowicach) ogłosiła już plany budowy miasteczka wypoczynkowego na wybrzeżu
Adriatyku, w północno-zachodniej Albanii. Wartość projektu szacuje się na wiele
milionów euro. Rynek turystyczny Albanii
rośnie obecnie w tempie 10 proc. rocznie.
W 2007 roku stanowił 13,8 proc. produktu
krajowego brutto (PKB). 
Paul Daniel
tłum. Szymon Paź
www.nowykamieniarz.pl