ABC mediacji

wydawnictwo
Fika info
Opracowała Marzena Radzka-Wiśniewska
publikacja bezpłatna
ABC
MEDIACJI
Fundacja "Inicjatywa Kobiet Aktywnych" FIKA w Olsztynie
Broszurę opracowała: Marzena Radzka-Wiśniewska
Projekt: maxvizual
nakład: 1000 egz.
Fundacja „Inicjatywa Kobiet Aktywnych” FIKA
Biuro: ul. Tarasa Szewczenki 1, 10-274 Olsztyn
Tel. 0048 505 344 605, 0048 503 680 500
www.fika.pl, www.mamprawo.fika.pl
[email protected], [email protected]
KRS 0000208292, Regon 519617664, NIP 739 342 15 86
Nr ewid. w rejestrze Instytucji Szkoleniowych WUP w Olsztynie 2.28/00054/2010
© Copyright by Fika, Olsztyn 2011
publikacja bezpłatna
Spis treści
1. Wstęp
2. Informacja o projekcie MAM PRAWO DO PRAWA
3. Kto to jest mediator?
4. Standardy szkolenia mediatorów
5. Mediacje w sprawach cywilnych
6. Mediacje w sprawch karnych
7. Gdzie szukać mediatora?
8. W jakich przypadkach potrzebujemy mediatora
9. Kiedy można oddać sprawę do mediacji i jak to zrobić?
10. Do czego powinna doprowadzić mediacja?
11. Z jakimi kosztami wiąże się mediacja, kto je ponosi?
12. Jak przebiega mediacja?
13. Jak wygląda pierwsze spotkanie z mediatorem?
14. Jakie zasady obowiązują w mediacji?
15. Polskie akty prawne regulujące tematykę mediacji
16. Zasady
17. Standardy prowadzenia mediacji
18. Instytucje powiązane tematem z mediacjami
19. Źródła
3
4
5
12
14
14
16
16
17
18
19
21
23
26
38
30
32
37
39
1
WSTĘP
Pisząc pierwsze słowa i zaczynając tym samym rozmowę z każdym, kto zdecydował się wziąć broszurę do ręki
lub zupełnie w przypadkowych okolicznościach wszedł w jej posiadanie albo został nią obdarowany bądź po prostu ją
znalazł, chcę powiedzieć, dlaczego warto przeczytać i zatrzymać w pamięci tych kilka słów, a nawet przekazać je dalej
np. jako dobrą nowinę. Jak wolicie.
Zanim odpowiem na kilka pytań, podzielę się z Wami paroma spostrzeżeniami na temat mediacji w życiu
każdego człowieka. Jest to moje zadanie oraz wymaga tego formuła broszury. Każdy z nas, tak naprawdę od dziecka,
nieświadomie uczestniczy w różnego rodzaju sporach. Na początku zazwyczaj są to polemiki na płaszczyźnie My kontra
Rodzice, względnie My vs Rodzeństwo. W późniejszym czasie przychodzi nam godzić pokłócone ze sobą koleżanki
czy kolegów, kolegę z koleżanką lub na opak. Teraz niestety muszę wszystkich zmartwić - nie rodzimy się z wiedzą
i umiejętnościami w zakresie rozwiązywania konfliktów. Takich zręczności nabywa dopiero przeszkolony mediator. Bez
wyuczonej wiedzy często wpadamy w tarapaty, a dobre intencje obracają się przeciwko nam.
Pomyślcie proszę, ile razy towarzyszyło Wam „zgrzytanie zębów”, krzyki, łzy, utrata najbliższych przyjaciół
itd., itd… Ile razy próbowaliście komuś pomóc, a okazywało się, że to do Was kierowano pretensje, zupełnie nie
wiadomo, z jakiej przyczyny. Nie chcę dalej wymieniać przykładowych sytuacji - na pewno każdy z Was wie o czym
mówię i co mam na myśli. Wie, jak to bywa w trudnych sytuacjach. Nie ma co ukrywać - spory i konflikty są trudne,
nieraz nawet bardzo trudne, a jest ich co niemiara w życiu każdego człowieka.
Właśnie dlatego broszura zawiera podstawowe informacje, dotyczące rozwiązywania konfliktów za pomocą
mediacji, która jest jednym ze sposobów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.
2
3
Informacja o projekcie MAM PRAWO DO PRAWA
Projekt MAM PRAWO DO PRAWA, realizowany
przez Fundację „Inicjatywa Kobiet Aktywnych FIKA”
w Olsztynie, finansowany ze środków Unii Europejskiej,
to trzyletni program zakładający: doradztwo
dla organizacji pozarządowych, porady prawne
oraz otwarte spotkania tematyczne dla mieszkańców
województwa warmińsko-mazurskiego, cykl szkoleń
dla doradców i młodzieży, opracowanie i wydanie
publikacji dotyczących wolontariatu, prawa pracy,
równości kobiet i mężczyzn oraz mediacji. Broszura,
którą trzymacie w ręku, dotyczy właśnie ostatniego
punktu – czyli mediacji.
Jednym z działań projektowych jest Akademia
Mediacji. Pomysł dotyczy przeprowadzenia cyklu
warsztatów, których zadaniem jest przybliżenie,
zapoznanie i przećwiczenie zagadnień dotyczących
sposobu rozwiązywania sporów i konfliktów.
4
Celem warsztatów jest nabycie wiedzy
i umiejętności dotyczących mediacji po to, żeby móc
wykorzystać je w swojej pracy zawodowej lub w ramach
pracy społecznej. Można również traktować to po prostu
jako inwestycję w przyszłość. Na warsztaty Akademii
Mediacji zapraszamy osoby początkujące, nie mające
doświadczenia w prowadzeniu mediacji, a będące
zainteresowanymi wykonywaniem zawodu mediatora.
Preferowane są osoby z wykształceniem wyższym.
W zajęciach mogą brać udział również osoby z ostatniego
roku studiów, planujące pracę o charakterze socjalno –
doradczym lub pragnące pracować w innym środowisku,
w którym umiejętność rozwiązywania konfliktów
jest niezbędna. Uczestnicy Akademii zdobędą wiedzę
nt. aspektów prawnych mediacji, technik oraz procedur
mediacyjnych. Zajęcia ukierunkowane są na naukę
prowadzenia mediacji, zmierzającej do osiągnięcia
jak najbardziej efektywnego porozumienia stron
sporów.
Dla każdego z nas inne pytanie jest
Kto to jest mediator?
ważne, możecie sprawdzić,
I tu nie wiem, czy pisać Wam o różnych
definicjach i próbować dokonać analizy porównawczej,
czy też powiedzieć kilka słów o zadaniach,
Zgodnie z tym, o czym wspominałam
które stoją przed mediatorem? Może pozwolę sobie
na wstępie, formuła broszury oraz moje zadanie polega
na eksperyment. Wchodzę do internetu i wpisuję tekst
na próbie odpowiedzi na kilka pytań. Pytania zostały
„KIM JEST MEDIATOR?”. Oto co mi się wyświetliło:
dobrane przypadkowo, przez osoby, które nigdy nie
spotkały się z zagadnieniami dotyczącymi mediacji,
ale podejrzewam, że nieraz uczestniczyły bądź były
świadkami konfliktu, tak, jak każdy z Nas. Wierzę,
że lektura rozważań podjętych podczas próby
„Mediator to neutralna osoba trzecia,
odpowiedzi na poniższe pytania, dostarczy wiedzy
pomagająca stronom rozwiązać spór. Jego rola –
dotyczącej mediacji lub stanie się dźwignią
powszechnie w Polsce niezrozumiana – obarczona
uruchamiającą Wasze przemyślenia w temacie mediacji
jest odpowiedzialnością i olbrzymim stresem”.
w życiu każdego człowieka.
www.mediacjajestemza.pl
które okaże się istotne dla Was?
5
„W sprawach rodzinnych mediator pomaga członkom rodziny
w przeprowadzeniu trudnej rozmowy. Dba, aby rozmowa przebiegała w sposób
bezpieczny, uporządkowany, spokojny, tak by zmierzała w kierunku odpowiadających
wszystkim stronom uzgodnień”.
„Mediator jest:
- rzemieślnikiem porozumienia,
www.rozwod.pl
- menagerem konfliktu,
„To osoba trzecia, która, pomaga
znaleźć rozwiązanie w sytuacji, w której,
przynajmniej dwie strony nie umieją
bądź nie chcą dokonać tego we własnym
zakresie”.
www.google.pl
(hasło mediacje rówieśnicze)
- strażnikiem procedury.
„Mediatorzy są ochotnikami biorącymi udział w Pogotowiu mediacyjnym.
Osoby zainteresowane przystąpieniem do Pogotowia powinny zapoznać się z informacjami
dostępnymi na tej stronie. Mediator jest przede wszystkim osobą wspierającą prowadzenie dyskusji.
Jego zakres działalności obejmuje asystę w komunikacji stron zaangażowanych w konflikt”.
Wikipedia
Mediator NIE jest:
- sędzią - nie wydaje wyroków, opinii, nie
decyduje o końcowej treści ugody,
- doradcą, adwokatem, psychologiem dla stronnie doradza stronom, nie namawia ich.
Mediator jest liderem postępowania
mediacyjnego, a strony są właścicielami konfliktu”.
www.facebook.com
6
7
„Mediator to neutralna i bezstronna
osoba uczestnicząca w postępowaniu mediacyjnym,
pomagająca stronom w komunikowaniu się”.
www.facebook.com
„Mediator kieruje rozmową podczas
mediacji. Jest on bezstronny (nie staje
po żadnej ze stron, nie faworyzuje jednej
z nich) oraz neutralny (nie podpowiada
gotowych rozwiązań, tylko wspiera strony
w poszukiwaniach). W trakcie sesji mediacyjnej
mediator zadaje pytania, aby strony, szukając
rozwiązania, wzięły pod uwagę alternatywne
rozwiązania”.
www.pozytywnazmiana.pl
To tyle i to tylko z pier wszej kar ty.
Jak widzicie, mediator nie ma łatwego zadania.
Z jednej strony pełni określoną rolę i funkcję z drugiej
jednak nie ma jednolitego określenia dotyczącego
tej osoby, choć wszystkie powyższe zawierają cechy
wspólne.
Proponuję wybierzcie sobie tą, która Wam
najbardziej pasuje lub poszukajcie kolejnych,
w których odnajdziecie siebie.
Wszystkie są prawidłowe.
Cechy dobrego mediatora?
sympatyczny, z poczuciem humoru
„silny wewnętrznie”, budzący zaufanie
Obawiam się, że lista będzie długa,
ale co tam, spróbujmy. Jeśli ktoś z Was ma ochotę,
to zanim przeczyta poniższe cechy, niech sam spróbuje
pomyśleć i zapisać na kartce cechy, jakie powinna
posiadać osoba, do której gotowy byłby zgłosić
się w celu odbycia mediacji. Takie ćwiczenie z kartką jest
ciekawe, sami zaraz się przekonacie dlaczego.
kompetentny – przygotowany merytorycznie
bezstronny – neutralny, nie narzucający
obiektywny, sprawiedliwy
inteligentny, mądry
komunikatywny
cierpliwy, wytrwały, opanowany
doświadczony
taktowny
otwarty
„z charyzmą”,
schludny, kulturalny,
cechujący się sprawnością językową,
z ciepłym tembrem głosu,
refleksyjny,
optymista,
posiadający wysoką samoocenę,
odpowiedzialny, punktualny,
zdecydowany, stanowczy, konsekwentny,
precyzyjny, uporządkowany,
silny psychicznie,
zrównoważony, wyrozumiały,
akceptujący,
będący „tu i teraz”,
cechujący się „empatią mediacyjną” …itd. itp.
zrównoważony
8
9
Ach, jak dobrze byłoby znać kogoś takiego.
Niech podniesie rękę do góry ten, kto zna choć jedną
osobę, która posiada wszystkie cechy wymienione
przez Was na kar tkach lub te w ylistowane
powyżej? Pomyślcie, może jednak ktoś taki istnieje?
Właśnie dlatego doświadczenie z kartką jest
tak ciekawe. Jeśli wejdziemy w rolę osoby zwracającej
się do mediatora, to właśnie takich cech będziemy
poszukiwać. Kiedy jednak spróbujemy sobie urealnić tę
sytuację i postawić się w roli mediatora i zweryfikujemy
oczekiwania z możliwościami, to okazuje się, zresztą nie
po raz pierwszy w życiu, że ludzie idealni nie istnieją.
Te rozważania są pomocne zarówno z punktu widzenia
osób, które być może w przyszłości będą korzystać z tego
typu usług, a także z punktu wiedzenia tych, którzy
planują zajmować się mediacją.
w sobie rozwijać i udoskonalać. Z mojego punktu
widzenia, oprócz wyżej wymienionych aspektów,
jednym z ważniejszych i warunkującym pozostałe jest:
ŚWIADOMOŚĆ SWOICH SŁABOŚCI I OGRANICZEŃ ORAZ
ŚWIADOMOŚĆ SWOICH MOCNYCH STON.
Jak zostać mediatorem?
Analizując cechy dobrego mediatora, można by
powiedzieć, że nim trzeba się po prostu urodzić. Nie jest
to wcale aż tak dalekie od prawdy. Każdy z nas posiada
jakiś zespół wrodzonych cech, które, w mniejszym bądź
większym stopniu, predysponują go do wykonywania
różnych zawodów i czynności w życiu. Myśląc o mediacji
w tym kontekście, uznajemy, że nie każdy może
zostać mediatorem. Ale chcąc odpowiedzieć stricte
Po d s u m o w u j ą c , m o ż n a p o w i e d z i e ć , na pytanie jak nim zostać, należy sięgnąć do przepisów,
że najważniejsza jest świadomość tego, jakimi cechami które przynajmniej w jakimś stopniu regulują to.
powinna charakteryzować się osoba planująca pomagać
innym w rozwiązywaniu konfliktów i jakie cechy trzeba MEDIACJE W SPRAWACH NIELETNICH
10
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z dnia 18 maja 2001 r., w sprawie postępowania
mediacyjnego w sprawach nieletnich (Dz. U. z dnia
6 czerwca 2001 r.)
„ (…)
§ 4. Sąd może przekazać sprawę w celu
przeprowadzenia postępowania mediacyjnego osobie
godnej zaufania, która:
• ukończyła 26 lat,
• korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych,
• biegle włada językiem polskim w mowie i piśmie,
• posiada wykształcenie z zakresu psychologii,
pedagogiki, socjologii, resocjalizacji lub prawa
oraz ma doświadczenie w zakresie wychowania
lub resocjalizacji młodzieży,
• posiada umiejętności rozwiązywania konfliktów
oraz nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
• daje rękojmię należytego w ykony wania
obowiązków,
• odbyła szkolenie dla mediatorów, o którym mowa
w § 8,
• została wpisana do wykazu, o którym mowa w §
7 ust. 1
(…)
• § 6. 1. Mediatorem nie może być czynny zawodowo:
• sędzia, prokurator, asesor i aplikant sądowy
lub prokuratorski oraz inna osoba zatrudniona
w sądzie, prokuraturze, Policji lub w innej instytucji
uprawnionej do ścigania przestępstw,
• adwokat i aplikant adwokacki, radca prawny
i aplikant radcowski, notariusz, asesor i aplikant
notarialny,
• komornik, aplikant komorniczy i pracownik jego
kancelarii,
• funkcjonariusz i pracownik Służby Więziennej,
• pracownik placówki opiekuńczo-wychowawczej,
specjalnego ośrodka szkolno - wychowawczego,
zakładu poprawczego lub schroniska
dla nieletnich,
• pracownik instytucji lub członek organizacji
zajmujących się świadczeniem pomocy dla ofiar
przestępstw lub działalnością na ich rzecz.
11
Mediatorem nie może być również ławnik STANDARDY SZKOLENIA MEDIATORÓW
sądowy w czasie trwania kadencji oraz społeczny
kurator sądowy.
Zakres tematów, które powinny być objęte szkoleniem
dla mediatorów.
Mediatorem w danej sprawie nie może być
osoba, która w sprawie nieletniego była świadkiem,
wydawała opinię, sporządzała wywiad środowiskowy
P r a w n e i o rg a n i z a c y j n e a s p e k t y
lub prowadziła terapię nieletniego, a także osoba,
co do której zachodzi okoliczność tego rodzaju,
funkcjonowania procedur mediacyjnych między
że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jej
poszkodowanym a sprawcą czynu zabronionego:
bezstronności.
- podstawy prawne zastosowania procedur
§ 7. 1. W sądzie okręgowym prowadzi się wykaz
mediacyjnych w sprawach nieletnich z elementami
instytucji i osób godnych zaufania, uprawnionych
wiedzy o mediacji w postępowaniu karnym,
do przeprowadzania postępowania mediacyjnego.
- szczegółowe omówienie zasad prowadzenia
(…)
postępowania mediacyjnego,
§ 8. 1. Szkolenie mediatorów polega
- prawa i obowiązki mediatora,
na zaznajomieniu z problematyką postępowania
- zagadnienia etyki zawodowej mediatorów,
mediacyjnego oraz uzyskaniu wiedzy potrzebnej
- zagadnienia praktyczne związane z organizacją
do wykonywania czynności mediatora.
postępowania mediacyjnego,
Szkolenie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje
- zasady współpracy z organami wymiaru
zajęcia teoretyczne i praktyczne, przeprowadza
sprawiedliwości,
się według standardów określonych w załączniku
- prowadzenie dokumentacji,
do rozporządzenia.
(…)”.
1
12
2
Psychologiczne mechanizmy powstawania,
eskalacji i rozwiązywania konfliktów:
- wybrane zagadnienia z psychologii społecznej,
w szczególności w zakresie praktycznego zastosowania
wiedz y psychologicznej o mechanizmach
powstawania, eskalacji i rozwiązywania konfliktów,
- procedury rozwiązywania konfliktów (negocjacje,
mediacje, arbitraż, sąd) - podobieństwa i różnice,
- stosowanie procedur mediacyjnych
w Polsce i na świecie (spory zbiorowe, konflikty
w społecznościach lokalnych, konflikty sąsiedzkie,
rodzinne, spory sądowe),
- różne modele mediacji pokrzywdzony-sprawca,
- wiedza o procesie mediacji (specyfika roli mediatora,
etapy mediacji, rola satysfakcji merytorycznej,
psychologicznej i proceduralnej).
3
Trening umiejętności mediacyjnych w zakresie:
- prowadzenia wstępnych spotkań ze stronami
oraz opanowania wypowiedzi otwierających mediację,
- dokonania analizy i diagnozy konfliktu objętego
mediacją,
- prowadzenia sesji mediacyjnych i spotkań na osobności
z uczestnikami postępowania mediacyjnego
(opanowania technik mediacyjnych),
- komunikowania się z uczestnikami w sposób
umożliwiający zrozumienie problemu (aktywne
słuchanie, zadawanie pytań),
- pomocy w doprowadzeniu do satysfakcjonującej obie
strony ugody,
- opanowania terminologii umożliwiającej współpracę
i wymianę doświadczeń z innymi mediatorami.
13
MEDIACJE W SPRAWACH CYWILNYCH
Kodeks postępowania cywilnego, przepisy z zakresu
mediacji w brzmieniu obowiązującym od 19 kwietnia
2010 r. „(…)
Art. 1832. § 1. Mediatorem może być osoba
fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych,
korzystająca w pełni z praw publicznych.
§ 2. Mediatorem nie może być sędzia.
Nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku. (…)”.
MEDIACJE W SPRAWACH KARNYCH
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie postępowania
mediacyjnego w sprawach karnych na podstawie
art. 23a § 5 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks
postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn.
zm.1) zarządza, co następuje: „(…)
14
§ 3. Postępowanie mediacyjne może również
prowadzić osoba godna zaufania, która:
• posiada obywatelstwo polskie;
• korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich;
• ukończyła 26 lat;
• biegle włada językiem polskim;
• nie była karana za przestępstwo umyślne;
• posiada umiejętności likwidowania konfliktów
oraz w ystarczającą do przeprowadzania
postępowania mediac yjnego wiedzę,
w szczególności w zakresie psychologii, pedagogiki,
socjologii, resocjalizacji lub prawa;
• daje rękojmię należytego w ykony wania
obowiązków;
• została wpisana do wykazu, o którym mowa
w § 4 ust. 1.(…)”.
Podstawowe zasady i składniki postępowania
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks
mediacyjnego
postępowania karnego. „(…)
Psychologiczne mechanizmy powstawania,
§ 3. Postępowania mediacyjnego nie może
prowadzić osoba, co do której w konkretnej sprawie eskalacji i rozwiązywania konfliktów
zachodzą okoliczności określone w art. 40-42, czynny
Trening praktycznych umiejętności prowadzenia
zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny,
mediacji
a także aplikant do tychże zawodów albo inna osoba
Wiedza o prawnych i organizacyjnych aspektach
zatrudniona w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji
funkcjonowania procedur mediacyjnych
uprawnionej do ścigania przestępstw. (…)”.
Społeczna Rada do spraw Alternatywnych
Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy
To tyle na temat uregulowań prawnych.
Ministrze Sprawiedliwości, Warszawa, 29 października Jak widzicie, poza mediacjami karnymi i w sprawach
2007 roku.
nieletnich, w świetle prawa mediatorem może zostać
K w a l i f i k a c j e m e d i a t o r a u z y s k u j e każdy z pełną zdolnością do czynności prawnych,
się w wyniku odbycia szkolenia o charakterze korzystający w pełni z praw publicznych. Dlatego
teoretycznym i praktycznym w wymiarze co najmniej 40 ważna jest odpowiedzialność każdego człowieka
godzin zegarowych, potwierdzonego zaświadczeniem i jego świadomość, że posiada on pewne ograniczenia.
ukończenia kursu. Zgodnie z niniejszymi standardami Przecież nie ma ludzi idealnych.
szkolenie mediacyjne obejmuje następujące tematy:
15
Gdzie szukać mediatora?
mediacje w sprawach cywilnych, gospodarczych
i w ynikając ych z prawa prac y, w sprawach
rodzinnych, w sprawach karnych oraz z udziałem
nieletnich. Prowadzi się również mediacje sąsiedzkie,
które mają szczególne znaczenie - adresowane są
do osób, które się znają i na co dzień widują. Prowadzą
one do wspólnego wypracowania międzysąsiedzkich
reguł postępowania. Zapobiegają powstawaniu
kolejnych sytuacji konfliktowych oraz sprzyjają
utrzymaniu dalszych relacji.
Mediatora najprościej szukać
w sądzie, ponieważ organizacje społeczne i zawodowe,
które zajmują się mediacją, najczęściej prowadzą listy
stałych mediatorów i przekazują je Prezesowi Sądu
Okręgowego, mającemu obowiązek udostępnienia
ich wszystkim zainteresowanym. Informacji
o stałych mediatorach można również szukać na stronie
internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.
ms.gov.pl), na stronach internetowych stowarzyszeń
Mediacje rówieśnicze natomiast są metodą
mediatorów, organizacji społecznych i zawodowych rozwiązywania konfliktów wśród dzieci i młodzieży
oraz instytucji zajmujących się mediacją.
na terenie szkoły, placówki opiekuńczo – wychowawczej
lub resocjalizacyjnej, w obecności mediatora rówieśnika.
W jakich przypadkach potrzebujemy
mediatora?
Spróbuję zaproponować taki mini test.
Jeżeli jedno z poniższych twierdzeń jest tożsame
z Waszą opinią, to znaczy, że potrzebujecie mediacji:
Można powiedzieć, że mediatora
- stronom zależy na utrzymaniu dobrych relacji
potrzebujemy wszędzie tam, gdzie sami nie
w przyszłości,
radzimy sobie z konfliktem. Można prowadzić
16
- potrzebna jest konstruktywna dyskusja są z sądów okręgowych i rejonowych (na podstawie
postanowienia o skierowaniu sprawy do mediacji
zamiast destruktywnej kłótni,
na wniosek strony/stron lub sędziego) lub prowadzone
- jest wiele płaszczyzn sporu (merytoryczne
są na podstawie zgłoszenia osób prywatnych, firm,
i emocjonalne),
instytucji itd.
- strony chcą wspólnie decydować o sposobie
Mediacje karne – kierowane są z sądów
rozwiązania konfliktu,
(na podstawie postanowienia o skierowaniu sprawy
- strony chcą same wypracować wspólne do mediacji na wniosek strony/stron lub sędziego),
rozwiązanie, a mimo to nie są w stanie się porozumieć prokuratury, policji. Mediacje między nieletnim sprawcą
czynu karalnego a pokrzywdzonym – kierowane
z sądów rodzinnych na podstawie postanowienia
Kiedy można oddać sprawę
o skierowaniu sprawy do mediacji na wniosek strony/
do mediacji i jak to zrobić?
stron lub sędziego.
Po d s u m o w u j ą c , m e d i a c j ę p ro w a d z i
O tym, kiedy można oddać sprawę do mediacji,
odpowiedziałam już poniekąd w tej broszurze. Teraz się na podstawie umowy o mediację lub postanowienia
skupię się na przedstawieniu kto i jakie sprawy zgłasza sądu kierującego do mediacji. W przypadku, gdy
mamy sytuację, w której strony będące w konflikcie
do mediacji?
nie mogą sobie poradzić z dzielącymi je różnicami,
Mediacje cywilne – rodzinne, gospodarcze, na ich prośbę (mediacja pozasądowa) lub za ich zgodą
pracownicze, oświatowe, społeczne itd. - kierowane
17
(mediacja sądowa) interweniuje w ten spór neutralna
osoba trzecia – czyli mediator. Z formalnego punktu
widzenia do postępowania mediacyjnego sprawę może
skierować sąd bądź każda ze stron konfliktu, podejmując
decyzję o skorzystaniu z mediacji pozasądowej. Art.
1836 KPC stanowi, że wszczęcie mediacji przez stronę
następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku
o przeprowadzenie mediacji (wraz z dostarczonym
dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie).
Wniosek ten jest obowiązkowy do sporządzenia, bez
względu na to, czy strony zawarły umowę o mediacji,
czy tej umowy nie zawarły. Oczywiście druga strona
musi wyrazić zgodę na prowadzenie mediacji –
mediacja jest bowiem dobrowolna.
Do czego powinna doprowadzić
mediacja?
Każda osoba przychodząca do mediatora oczekuje od
procesu mediacji tego, na czym jej najbardziej zależy.
Różnym osobom zależy na różnych rzeczach. Jedna
osoba pragnie pokazać, jak bardzo jest pokrzywdzona
i oczekuje współczucia, inny człowiek chce udowodnić
czyjąś winę, a kolejny szuka popleczników, aby
utwierdzić się w swojej racji. Jednak to nie są cele
mediacji. Jak się domyślacie, trudno jest jednoznacznie
odpowiedzieć na pytanie „do czego powinna
doprowadzić mediacja?”, natomiast można nakreślić
ogólne cele omawianego tu procesu mediowania. Są to:
- umożliwienie komunikacji stron będących
w konflikcie;
- wypracowanie porozumienia
satysfakcjonującego dla każdej ze stron konfliktu;
- spisanie porozumienia, które przyjmują obie
strony (porozumienie musi być zgodne z obowiązującym
Odpowiedź na pytanie
prawem; otrzymują je obie strony, duplikat pozostaje
„do czego powinna doprowadzić mediacja?” zależna
u mediatora; mediator ma obowiązek zgłosić
jest od oczekiwań osób pozostających w konflikcie.
18
porozumienie do zatwierdzenia w sądzie właściwym czy strony zawrą ugodę, czy też nie. Sąd nie ma
możliwości zwolnienia stron od kosztów mediacji,
danej sprawie)
gdyż nie stanowią one kosztów sądowych. Strony
Jednak nie można powiedzieć,
płacą wynagrodzenie mediatorowi, na podstawie
że celem mediacji jest po prostu zawarcie porozumienia,
wystawionego przez niego rachunku, bez pośrednictwa
ponieważ mediacja nie polega tylko na spisaniu takiego
sądu. Koszty mediacji prowadzonej na skutek
dokumentu i nie zawsze do tego dochodzi. Jest jednak
skierowania przez sąd i zakończonej ugodą znosi
ważnym procesem dla osób biorących w niej udział.
się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej
(art. 104 1 k.p.c.). Zasadą jest więc, że strony pokrywają
koszty mediacji po połowie, chyba że w ugodzie ustalą,
Z jakimi kosztami wiąże
że ponoszą je w innych częściach lub płaci je tylko jedna
się mediacja, kto je ponosi?
ze stron. Jeżeli w postępowaniu mediacyjnym zostanie
zawarta ugoda, sąd zwraca 3/4 uiszczonego wpisu od
W większości sporów sprawy finansowe
pozwu. Jeśli wskutek mediacji nie zostanie zawarta
odgrywają dużą rolę. Biorąc pod uwagę koszty sądowe
ugoda, koszty mediacji rozlicza się pomiędzy stronami
dotyczące postępowań w różnego rodzaju sprawach,
według następujących zasad:
mediacja wydaje się być najtańszym rozwiązaniem. Ale
- strona przegrywająca sprawę obowiązana
nie jest to jej główna zaleta. Wynagrodzenie mediatora
zawsze pokrywają strony. Mediator otrzymuje jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty
wynagrodzenie za zorganizowanie i przeprowadzenie niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej
postępowania mediacyjnego, niezależnie od tego, obrony (koszty procesu). 19
Rozporządzenie ministra sprawiedliwości
Do niezbędnych kosztów procesu zalicza się
m. in. koszty mediacji prowadzonej na skutek z 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości
wynagrodzenia i podlegających zwrotowi
skierowania przez sąd (art. 98 1 § 1 k.p.c.)
wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym,
- jeżeli postępowanie cywilne zostało wszczęte
na podstawie art. 981 § 4 ustawy z dnia 17 listopada
w ciągu trzech miesięcy od dnia zakończenia mediacji,
1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43,
która nie została zakończona ugodą albo zawarta ugoda
poz. 296, z późn. zm ) zarządza, co następuje:
nie została zatwierdzona przez sąd, do niezbędnych
§1. Rozporządzenie określa w ysokość
kosztów procesu zalicza się także koszty mediacji
w wysokości nieprzekraczającej czwartej części wpisu w ynagrodzenia mediatora za prowadzenie
postępowania mediacyjnego w sprawach cywilnych,
- niezależnie od wyniku sprawy sąd może
wszczętego na podstawie skierowania sądu i wydatki
włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek
mediatora podlegające zwrotowi.
zwrotu kosztów wywołanych ich niesumiennym
§2. 1. W sprawach o prawa majątkowe
lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem. Dotyczy
to również nieusprawiedliwionej odmowy poddania wynagrodzenie mediatora wynosi 1% wartości
się mediacji, na którą strona uprzednio wyraziła zgodę przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 złotych
i nie więcej niż 1 000 złotych za całość postępowania
(art. 103 § 1 k.p.c.).
mediacyjnego.
Koszty mediacji pozasądowej określa
2. W sprawach o prawa majątkowe,
wyłącznie umowa mediatora ze stronami.
w których wartości przedmiotu sporu nie da się ustalić
20
3) zużytych materiałów biurowych;
oraz o prawa niemajątkowe wynagrodzenie mediatora
za pierwsze posiedzenie mediacyjne, przeprowadzone
4) wynajmu pomieszczenia niezbędnego
w wyznaczonym przez sąd czasie mediacji, wynosi 60
do przeprowadzenia posiedzenia mediacyjnego,
złotych, a za każde następne posiedzenie - 25 złotych.
w wysokości nieprzekraczającej 50 złotych za jedno
3 . J e ż e l i s ą d u p o w a ż n i ł m e d i a t o r a posiedzenie.
do zapoznania się z aktami sprawy, wynagrodzenie
za całość postępowania, o którym mowa w ust. 1 i 2,
podwyższa się o 10%.
Jak przebiega mediacja?
Chcąc pokazać Wam pewien proces, wymienię
§3. Zwrotowi podlegają udokumentowane
i niezbędne wydatki mediatora poniesione w związku kolejno etapy mediacji, tak, żeby każdy z Was mógł
to sobie wyobrazić:
z przeprowadzeniem mediacji na pokrycie kosztów:
1) przejazdów - w wysokości i na warunkach
określonych w przepisach dotyczących wysokości
oraz warunków ustalania należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwowej
i samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu
podróży służbowej na obszarze kraju;
2) zawiadomień stron;
1
2
Zgłoszenie sprawy do mediacji - omówione
w innej części broszury.
Sesje/posiedzenia mediacyjne wstępne,
informacyjne prowadzone są z każdą ze stron osobno.
W trakcie tych spotkań mediator informuje strony
na czym polega proces mediacji, jakimi kieruje
się zasadami, jakie ma cele i jakie mogą osiągnąć
korzyści z rozwiązania konfliktu na drodze mediacji.
21
Strony potwierdzają dobrowolność swojego
uczestnictwa w mediacji. Mediator dowiaduje się o tym,
co jest przedmiotem sporu oraz jaki jest punkt widzenia
stron na zaistniałą sytuację. Przedstawia także jakie,
według niej, muszą zaistnieć warunki, aby było możliwe
rozwiązanie konfliktu i zawarcie satysfakcjonującej obie
strony ugody.
konfliktu. Mediatorzy podczas mediacji ułatwiają
stronom komunikację. Jeśli stronom uda się wyjaśnić
przyczyny sporu i dojść do porozumienia bądź poczynić
ustalenia na przyszłość (zależnie od rodzaju mediacji) –
podpisują ugodę. Liczba sesji/posiedzeń mediacyjnych
uzależniona jest od rodzaju mediacji, ale można uznać,
że średnio jest ich od 2 do 4.
Sesje/posiedzenia mediacyjne - jeśli
strony wyrażają gotowość spotkania ze sobą „twarzą
w twarz” dochodzi do sesji wspólnej stron przy udziale
mediatora. Jeśli jedna ze stron, z ważnego dla niej
powodu, nie wyraża zgody na spotkanie bezpośrednie
z drugą stroną, jednakże dąży do osiągnięcia
porozumienia, istnieje możliwość prowadzenia mediacji
pośredniej. Wówczas mediator spotyka się oddzielnie
z każdą ze stron, będąc pośrednikiem w przekazywaniu
punktu widzenia i wzajemnych oczekiwań. W trakcie
sesji/posiedzeń mediacyjnych, trwających zwykle
1-2 godziny, strony wyjaśniają sobie najważniejsze
dla nich kwestie oraz wspólnie poszukują rozwiązania
Po d p i s y wa n i e u g o d y s t a n ow i
odrębny, istotny etap postępowania mediacyjnego,
w którym ważną rolę odgrywa właściwe przygotowanie
mediatora. Jest on bowiem zobowiązany dopilnować
realności i konkretności podpisywanego porozumienia.
3
22
4
Ugoda to ustalenia, które wypracowały
w trakcie trwania mediacji same strony i które na końcu
zostały spisane w formie porozumienia. Jeśli stronom
nie udaje się wypracować satysfakcjonującego je
porozumienia, sprawa zostaje odesłana do organu, który
przesłał sprawę do mediacji, w celu rozstrzygnięcia
sprawy. W przypadku mediacji tzw. prywatnych
stronom pozostaje szukać innych sposobów osiągnięcia
porozumienia. Mediator zawsze stara się pomóc
stronom w uświadomieniu sobie innych możliwości
i alternatyw. Aby ugoda zawarta przez strony przed
mediatorem mogła uzyskać moc prawną ugody
sądowej, tzn. by mogła wywoływać takie same skutki,
jak w przypadku, gdyby strony zawarły ją przed sądem,
wymaga zatwierdzenia przez sąd. Niezbędne jest
złożenie w tym celu wniosku o zatwierdzenie ugody,
ponieważ sąd z urzędu nie może sam jej zatwierdzić.
Wniosek o zatwierdzenie ugody może złożyć każda ze
stron samodzielnie lub wspólnie za pomocą jednego
wniosku.
Podsumowując ten punkt, koniecznie chcę
powiedzieć, że ponieważ mediacja to nie linia
technologiczna, lecz przede wszystkim ludzie, ich
problemy i związane z tym silne emocje, proces ten jest
bardzo trudny. Wymaga od mediatora ogromnej wiedzy
i umiejętności, a przede wszystkim predyspozycji,
o których rozmawialiśmy chwilę wcześniej.
Jak wygląda pierwsze spotkanie
z mediatorem?
Pierwsze spotkanie z mediatorem wygląda
różnie. W dużej mierze zależy to od osoby, która
zgłosi się do mediatora, od rodzaju sytuacji, z którą
mamy do czynienia i emocji, jakie temu towarzyszą.
Ponieważ spotkanie odbywa się na osobności, często
jest to trudna dla strony rozmowa, w której mierzy
się ona z problemem, opowiadając mediatorowi
swoją historię. Ale nie tylko na tym polega trudność.
Pierwsze spotkanie wiąże się zazwyczaj z określeniem
tego, czego ja chcę, czego oczekuję od mediacji, na ile
mogę zrezygnować z celu pierwotnie obranego. Określa
się wówczas również co jest przedmiotem sporu i kto
jest prawdziwą stroną konfliktu.
23
Czy można nagrywać mediacje?
Żaden ze znanych mi mediatorów nie zgadza
sie na nagrywanie i filmowanie mediacji. Kwestia
ta nie jest uregulowana ustawą, jednak mediacje
służą porozumieniu stron, a nie zbieraniu materiałów
i na tym powinniśmy się koncentrować, decydując
się na mediacje. Chęć zapisu sesji mediacyjnej może
wzbudzić podejrzenie, że oficjalny cel mediacji
różni się od ukrytego celu strony, chcącej zbierać
informacje. Cały przebieg mediacji, jak i wszystko,
co zostanie wypowiedziane podczas rozmów, objęte
jest poufnością.
Korzyści mediacji?
Po trzecie, osoby uczestniczące w mediacji
chętniej stosują się do ustaleń, gdyż same wypracowały
i uzgodniły warunki porozumienia.
Po czwarte, rozpoczynając mediację niczego
nie ryzykujesz, gdyż w każdej chwili możesz odstąpić
od niej.
Po piąte, mediacja umożliwia wyrażenie
własnych uczuć i potrzeb w atmosferze spokoju
i akceptacji (choć pewnie części z Was wydaje
się to nierealne).
Po szóste, mediacja pozwala na lepsze
zrozumienie powodów rozmaitych zachowań drugiej
strony.
Po siódme, niekiedy mediacja umożliwia
wybaczenie doznanych krzywd, a nawet pojednanie.
Po ósme, mediacja prowadzi do zawarcia ugody
uwzględniającej interesy obu stron.
Po dziewiąte, mediacja prowadzi do sytuacji
Po pierwsze, mediacja jest skuteczniejsza
obopólnej wygranej.
i tańsza niż proces sądowy.
Po dziesiąte, może nich każdy z Was doda własne:
Po drugie, w mediacji żadna decyzja nie zostaje
………………………………………….
podjęta bez zgody zainteresowanych osób.
24
Jeśli do mediatora zgłosiła jedna
z osób pozostających w konflikcie,
to czy mediator nie będzie
pozostawał po jej stronie?
Mediatora obowiązują precyzyjne zasady,
określane m.in. przez stowarzyszenia działające
w tym obszarze w dokumencie najczęściej nazywanym
kodeksem etycznym. Mediator musi być zatem
bezstronny. To jedna z podstawowych zasad, bez której
mediacja nie ma sensu. Rozumiem, że takie wątpliwości
czy też obawy pojawiają się u osób pierwszy raz
uczestniczących w procesie mediacji. Myślę, że mediacja
prowadzona w profesjonalny sposób, w krótkim czasie,
rozwiewa tego typu wątpliwości. Nie zmienia to jednak
faktu (w tym miejscu zwracam się do wszystkich, którzy
planują zając się mediacjami), że bardzo często strony
konfliktu przychodząc na mediację, próbują przeciągać
mediatora na swoją stronę. To jedno z wielu trudnych
wyzwań, przed którymi staja mediatorzy.
Czy mediator podaje gotowe
rozwiązanie problemu?
Cechą charakterystyczną mediacji i zarówno
jedną z jej najsilniejszych stron, zapewniających
trwałość porozumienia, jest fakt, iż to strony same
wypracowują rozwiązania, propozycje ugody
i sposoby na załagodzenie sporu. Mediator jest tylko
strażnikiem zasad, które również ustalają na wstępie
strony sporu. Jednym z zadań mediatora jest pomoc
stronom konfliktu w odnalezieniu wspólnych obszarów
oraz uświadomienie im straty, która będzie wynikiem
braku porozumienia.
Mediator nie podaje gotowych rozwiązań.
25
Jakie zasady obowiązują
w mediacji?
mediator podejmuje się prowadzenia mediacji, będąc
spokrewnionym z jedną ze stron lub pozostając
z nią w jakichkolwiek innych związkach. Mediator, jako
W swojej pracy mediator, dbając o dobro stron, strażnik procedury mediacyjnej, nie staje po żadnej
stronie i nie wyróżnia żadnej z nich. Respektując
kieruje się następującymi zasadami:
godność stron, mediator umożliwia im odnoszenie
Dobrowolności – uczestnic y mediacji
się do siebie z szacunkiem.
dobrowolnie biorą udział w tym procesie. Na pierwszym
Neutralności – mediator jest neutralny
spotkaniu obowiązkiem mediatora jest odebranie
od stron dobrowolnej zgody na mediację. Strony co do przedmiotu sporu i znalezionych rozwiązań.
mogą wycofać się na każdym etapie postępowania Decyzja o wyborze odpowiedniego rozwiązania sporu
mediacyjnego. Mediator nie może wywierać żadnej należy do stron. Mediator stara się te postanowienia
presji, aby nakłonić strony do udziału w mediacji. urealnić i ukonkretnić. Nie podpowiada stronom
Jednocześnie wiąże się to z przystąpieniem do mediacji własnych rozwiązań, nawet gdyby uznał je za lepsze.
w dobrej wierze i dobrowolnym wypełnianiem Mediator nie narzuca również stronom swojego
wszystkich przyjętych na siebie w trakcie mediacji światopoglądu i wartości.
zobowiązań.
Poufności – wszystko, co jest poruszane
Bezstronności – strony w mediacji mają na spotkaniu informac yjnym i posiedzeniu
równe prawa i są jednakowo traktowane. Przejawem mediacyjnym, jest poufne. Mediator nie ujawnia
braku profesjonalizmu jest sytuacja, w której tego, co usłyszał osobom prywatnym ani instytucjom.
26
Efektem pracy mediatora ze stronami jest spisana ugoda
i protokół lub sprawozdanie. Protokół lub sprawozdanie
zawierają jedynie informacje o tym, kto brał udział
w mediacji, ile było spotkań mediacyjnych, gdzie
się odbywały. Mediator nie zamieszcza nigdzie
informacji o przebiegu mediacji.
swoją wiedzę i umiejętności posługiwania się nią
zgodnie z dobrem i interesem stron. Mediator powinien
ukończyć specjalistyczne szkolenia z mediacji.
Szacunku – mediator szanuje godność stron
i dba, żeby odnosiły się one do siebie z szacunkiem.
W trakcie mediacji rozmawia się o zachowaniu
Akceptowalności – mediator powinien być i decyzjach ludzi, a nie ocenia się ludzi.
zaakceptowany przez strony, nikt nie ma prawa
Co to znaczy, że mediacja jest
narzucać wyboru mediatora. Każda ze stron ma
dobrowolna?
prawo poprosić o zmianę mediatora. Proces mediacji
kieruje się regułami i zasadami, które zostają ustalone
Mediacja jest procedurą, której można poddać
na początku wspólnego posiedzenia i są zaakceptowane
przez wszystkich uczestników mediacji. W przypadku każdy rodzaj sporu. Jedynym warunkiem jest wyrażenie
braku akceptacji reguł i zasad, mediacja nie może być dobrowolnej zgody na udział w niej przez strony
konfliktu. Oznacza to, że nikt nie może zmusić żadnej ze
przeprowadzona.
stron, aby w niej uczestniczyła.
Bezinteresowności – mediator nie może
Zamieściłam wstęp, zatem powinno też być
wykorzystywać kontaktu ze stronami dla własnych
korzyści, nie może mieć żadnego osobistego interesu zakończenie, choćby takie:
wynikającego z faktu zawarcia lub nie zawarcia ugody.
I dlatego właśnie mediacja jest ważna w życiu
Profesjonalizmu – mediator stale poszerza każdego człowieka…
27
Polskie akty prawne regulujące
tematykę mediacji
1. Regulacje karne
5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny
wykonawczy (Dz. U. z 1997 r., Nr 90, poz. 557
z późn. zm.; mediację wprowadzono na mocy
ustawy z 24 lipca 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks
karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw
Dz. U. Nr 142, poz. 1380, która weszła w życie
1 września 2003 r.).
1. Ustawa z dnia 6 czer wca 1997 r. Kodeks
postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r., Nr 89,
poz. 555 z późn. zm., aktualna regulacja mediacji
w k.p.k. obowiązuje od 1 lipca 2003 r., a została 2. Regulacje dotyczące nieletnich
wprowadzona Ustawą z 10 stycznia 2003 r., Nr 17,
1. Us t awa z d n i a 2 6 p a źd z i e r n i k a 1 9 8 2 r.
poz. 155 ),
o postępowaniu w sprawach nieletnich
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny
(Dz. U. 2002 r., Nr 11, poz. 109 z późn. zm.),
(Dz. U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553 z późn. zm.),
28
3. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z d n i a 1 3 c ze r wc a 2 0 0 3 r. w s p r aw i e
postępowania mediacyjnego w sprawach karnych
(Dz. U. z 2003 r., Nr 108, poz. 1020),
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z dnia 18 maja 2001 r. w sprawie postępowania
mediacyjnego w sprawach nieletnich
(Dz. U. z 2001 r., Nr 56, poz. 591),
4. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości
i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa
w postępowaniu karnym (Dz. U, nr 108, poz. 1026
ze zm),
3. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia
14 sierpnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad
ustalania kosztów postępowania w sprawach
nieletnich Dz. U. Nr 90, poz. 1009,
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia
2002 r. w sprawie wynagrodzeń kuratorów
zawodow ych i aplikantów kuratorskich
Dz. U. nr 239, poz. 2037.
4. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości
z dnia 30 listopada 2005 r. w sprawie wysokości
wynagrodzenia i podlegających zwrotowi
wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym.
3. Regulacje cywilne
4. Międzynarodowe standardy dotyczące
mediacji
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r.,
Nr 43, poz. 296 z późn. zm.; mediacja została
wprowadzona do k.p.c. Ustawą z dnia 28 lipca
2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw Dz.
U. z 2005 r., Nr 172, poz. 1438; weszła w życie
10 grudnia 2005 r.) w oparciu o załącznik - mediacja
k.p.c., przepisy dotyczące mediacji w brzmieniu
obowiązującym od dnia 19 kwietnia 2010 r.
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
(Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz.93 z późn. zm.),
3. U s t a w a z d n i a 2 8 l i p c a 2 0 0 5 r .
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz. U. z 2005 r., Nr 167, poz. 1398 ze zm.),
1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2008/52/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie
niektórych aspektów mediacji w sprawach
cywilnych i handlowych (Dz. U. UE L z dnia 24 maja
2008 r.),
2. Rekomendacja Rec (2002)10 Komitetu Ministrów
dla państw członkowskich w sprawie mediacji
w sprawach cywilnych z 18 września 2002 r.,
3. Rekomendacja Nr R (99) 19 Komitetu Ministrów
[Rady Europy] dla Państw Członkowskich o mediacji
w sprawach karnych (przyjęta przez Komitet
Ministrów 15 września 1999 r. na 679 posiedzeniu
przedstawicieli Ministrów) i Komentarz,
29
4. Rekomendacja Nr R (98) 1 Komitetu Ministrów
do Państw Członkowskich na temat Mediacji
Rodzinnych oraz Memorandum Wyjaśniające,
5. Europejski Kodeks Postępowania Mediatorów.
5. Dokumenty uchwalone przez Społeczną
Radę ds. Alternatywnych Metod
Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy
Ministrze Sprawiedliwości:
1. Kodeks Etyczny Mediatorów Polskich,
2. Standardy prowadzenia mediacji,
3. Standardy Szkolenia Mediatorów.
Kodeks Etyczny Mediatorów Polskich uchwalony
przez Społeczną Radę ds. Alternatywnych Metod
Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze
Sprawiedliwości, maj 2008:
30
Zasady
Mediator powinien prowadzić postępowanie
mediacyjne w oparciu o zasadę samodzielności
i autonomii stron konfliktu.
Mediator powinien w swym postępowaniu
kierować się przede wszystkim dobrem i interesami
stron.
Mediator powinien dbać o zapewnienie
dobrowolności udziału stron w postępowaniu
mediacyjnym.
Mediator powinien tak postępować, aby
wszystkie strony sporu znały i rozumiały istotę procesu
mediacji, rolę mediatora i warunki ewentualnego
porozumienia.
M e d i ato r n i e p ow i n i e n p o d e j m owa ć
się pomocy w rozwiązaniu konfliktu, gdy nie ma pełnego
przekonania o swoich kompetencjach, które pozwolą mu
prowadzić postępowanie rzetelnie.
Mediator nie powinien prowadzić postępowania mediacyjnego, jeśli nie jest w stanie
zachować bezstronności lub usunąć wątpliwości co do swojej bezstronności.
Mediator powinien zachowywać poufność postępowania mediacyjnego, zarówno przed
jego rozpoczęciem, w trakcie, jak i po jego zakończeniu.
Mediator powinien unikać konfliktu interesów ze stronami i bezzwłocznie rozwiewać
wszelkie wątpliwości co do tej kwestii.
Mediator nie powinien przyjmować żadnych korzyści od stron z wyjątkiem uzgodnionego
wynagrodzenia. Nie powinien też czerpać korzyści z kierowania stron do innych specjalistów.
Mediator w swojej działalności informacyjnej i marketingowej nie powinien wprowadzać
w błąd stron i opinii publicznej co do swoich kwalifikacji, kompetencji, doświadczenia, zakresu
usług i opłat.
Mediator powinien dostarczać stronom jasnych i jednoznacznych informacji
co do swojego wynagrodzenia i wszelkich kosztów związanych z postępowaniem, w którym
uczestniczą.
Mediator powinien pogłębiać swoje kompetencje zawodowe w celu jak najlepszego
służenia uczestnikom mediacji.
31
Standardy prowadzenia mediacji
Warszawa, 26 czerwca 2006 roku
Jest rzecznikiem rzetelnej procedur y,
sprzyjającej osiągnięciu dobrowolnego porozumienia.
Standard III
Standard I
Mediator jest bezstronny wobec uczestników
Mediator dba o dobrowolność uczestniczenia mediacji.
w mediacji i zawierania porozumienia.
Mediator nie przychyla się do racji żadnej ze
Mediator nie zmusza stron ani do podjęcia stron; prowadzi mediację w taki sposób, aby ewentualna
mediacji, ani do osiągnięcia porozumienia.
nierównowaga między stronami nie wpływała
Przed rozpoczęciem mediacji strony uzyskują na przebieg mediacji, ani na jej ostateczny rezultat.
informację o możliwości wycofania się na każdym jej
Jeśli mediator nie jest w stanie prowadzić
etapie oraz o możliwości wybrania innego mediatora. mediacji w bezstronny sposób, jest zobowiązany
Mediator powinien być zaakceptowany przez do wycofania się z postępowania mediacyjnego.
strony.
Mediator w ystrzega się stronniczości
lub okazywania uprzedzeń i oceniania stron ze
Standard II
względu na ich pochodzenie, wykształcenie, wiek, płeć
Mediator jest neutralny wobec przedmiotu
lub zachowanie podczas mediacji.
sporu.
W związku z prowadzoną mediacją mediator
Mediator nie narzuca stronom rozwiązań.
nie nawiązuje takich relacji, które mogą budzić
32
Mediator lub ośrodek mediacyjny przechowuje
wątpliwości co do jego bezstronności, a w szczególności
mediator nie daje stronom, ani nie przyjmuje od stron dokumentację z mediacji w sposób respektujący zasadę
żadnych prezentów lub innych korzyści, z wyłączeniem poufności. Dokumentacja może obejmować pisemną
zgodę stron na udział w mediacji, zarejestrowanie
wynagrodzenia mediatora.
sprawy mediacyjnej, podstawowe dane uzyskane
Mediator nie podejmuje się mediacji lub wyłącza
od stron (wraz z zapisem o wyrażeniu zgody
się z jej kontynuowania, jeżeli uzna, że istnieje konflikt
na przetwarzanie danych osobowych w celu realizacji
interesów o charakterze profesjonalnym lub osobistym
postępowania mediacyjnego), deklarację przestrzegania
ze stronami lub ich pełnomocnikami.
zasady poufności przez osoby trzecie obecne na sesjach
Mediator ujawnia stronom wszelkie z nimi mediacyjnych, kopię porozumienia mediacyjnego
związki o charakterze zawodowym lub prywatnym i kopię protokołu z postępowania mediacyjnego
i uwzględnia ich stanowisko w tym zakresie.
przekazywanego do sądu, jeśli sąd skierował sprawę
do mediacji. Inne sposoby gromadzenia dokumentacji
Standard IV
z mediacji wymagają wyraźnej zgody stron.
Mediator dba o poufność mediacji.
Standard V
Zarówno mediacja, jak i jej przebieg
Mediator rzetelnie informuje strony o istocie
oraz rezultaty są objęte tajemnicą. Mediator nie ujawnia
nikomu informacji, które uzyskuje podczas prowadzenia i przebiegu mediacji.
mediacji, z wyjątkiem przestępstw wymienionych w art.
Przed rozpoczęciem postępowania
240 kodeksu karnego.
mediacyjnego mediator przedstawia stronom
33
- uprzedza strony, w jakich okolicznościach
zasady, przebieg, cele i możliwe rezultaty mediacji,
mediator może przerwać lub zakończyć postępowanie
a w szczególności:
mediacyjne oraz że strony mogą przerwać lub zakończyć
- informuje strony, że jest bezstronny
mediację w dowolnym momencie.
i neutralny;
Mediator odbiera od stron zgodę na udział
- informuje strony, że ewentualne porozumienie
w postępowaniu mediacyjnym.
zawarte w wyniku mediacji będzie sprawdzone
Mediator informuje strony, że w trakcie
przez sąd pod kątem zgodności z prawem i zasadami
współżycia społecznego (w przypadku nadania klauzuli postępowania mediacyjnego mogą korzystać z wiedzy
i porady specjalistów.
wykonalności lub zatwierdzenia przez sąd);
Mediator wyraźnie odróżnia swoją rolę, jako
- informuje strony o możliwości spotkań
na osobności, a w szczególności wyjaśnia zasady mediatora, od innych ról zawodowych, które pełni
i upewnia się, że strony są świadome tej różnicy.
przestrzegania poufności podczas tych spotkań;
- informuje strony o ewentualnej obecności Standard VI
innych osób podczas postępowania mediacyjnego
Mediator dba o wysoki poziom swoich
i uzyskuje na to zgodę stron;
kwalifikacji zawodowych.
- opisuje swoje obowiązki, a w szczególności
Mediator stale pogłębia i doskonali swoje
przestrzeganie zasady poufności;
umiejętności, a także dba o wysoki poziom etyki
zawodowej.
34
Standard VII
Mediator współpracuje z innymi specjalistami
dla dobra postępowania mediacyjnego.
jest zdolna do uczestniczenia w mediacji lub z innego
ważnego powodu, na przykład:
- gdy strona z powodu swego stanu fizycznego
lub psychicznego nie może efektywnie uczestniczyć
Mediator może zaproponować stronom
w mediacji, na przykład jest pod wpływem alkoholu
skorzystanie z pomocy odpowiedniego specjalisty.
lub środków odurzających;
Decyzja o skorzystaniu z usług specjalisty pozostaje
- gdy strony chcą zawrzeć porozumienie,
w rękach stron.
którego skutków nie są świadome;
W trakcie mediacji mediator nie wchodzi w rolę
- gdy strony używają mediacji dla osiągnięcia
innego specjalisty, nawet pomimo posiadania wiedzy
nieuczciwych korzyści;
z danej dziedziny.
- gdy mediator nabiera przekonania, że traci
Mediator, współpracując ze specjalistami, nie
bezstronność.
narusza zasady poufności.
Mediacja może zakończyć się zawarciem
porozumienia obejmującego całość sporu lub zawarciem
Przerwanie lub zakończenie postępowania
porozumienia obejmującego część negocjowanych
mediacyjnego.
problemów. Zadaniem mediatora jest upewnienie
Mediator przerywa lub kończy postępowanie się, czy strony wiedzą, jak wprowadzić porozumienie
mediacyjne przed zawarciem porozumienia, kiedy w życie.
uzna, że co najmniej jedna strona postępowania nie
Standard VIII
35
- strony nie mogą uczestniczyć w mediacji,
W przypadku częściowego porozumienia
mediator może zaproponować przedyskutowanie nie są zdolne do mediacji lub nie chcą w autentyczny,
dostępnych procedur umożliwiających rozwiązanie zaangażowany sposób uczestniczyć w procesie
pozostałych kwestii przy pomocy innych specjalistów. mediacji. Jeśli inicjatywa przerwania mediacji
wychodzi od mediatora, powinien on poinformować
Mediacja może zostać przerwana zarówno przez
strony o możliwości profesjonalnej pomocy właściwej
strony, jak i przez mediatora. Mediator informuje strony
dla danego przypadku.
o ich prawie do wycofania się z mediacji w dowolnym
momencie z jakichkolwiek powodów. Przerwanie Standard IX
lub zakończenie mediacji przez mediatora następuje
Mediator zapewnia stronom odpowiednie
w szczególności, gdy:
miejsce do prowadzenia mediacji.
- mediator jest przekonany, że osiągnięcie
Miejsce prowadzenia mediacji powinno być
porozumienia nie jest możliwe;
neutralne i gwarantować stronom i mediatorowi
- uczestnicy mediacji osiągną w ocenie poczucie bezpieczeństwa.
mediatora impas nie do pokonania; mediator nie
Miejsce, w którym prowadzi się mediację,
powinien przedłużać nieproduktywnej dyskusji,
powinno posiadać co najmniej dwa pomieszczenia
gdyż naraziłoby to strony na niepotrzebne koszty
gwarantujące zachowanie prywatności stronom
emocjonalne i finansowe;
i poufności postępowania mediacyjnego. Powinno także
zapewniać możliwość korzystania z podstawowych
wygód.
36
Standard X
Mediator rzetelnie informuje o swoich usługach.
Mediator promuje swoje usługi w sposób
profesjonalny, uczciwy i godny.
certyfikaty i inne formy potwierdzonych kwalifikacji.
Mediator powinien rozważyć możliwość
ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej.
Warszawa, 26 czerwca 2006 r.
Mediator może informować o instytucji Instytucje powiązane tematem
mediacji, o korzyściach z niej płynących oraz jej kosztach. z mediacjami
Taka informacja powinna być rzetelna i wyczerpująca.
Mediator jest odpowiedzialny za przestrzeganie tej
Ośrodek
Mediacji
Gospodarczych
przy
Ośrodek
Mediacji
Gospodarczych
przy
zasady przez wszystkich reklamujących jego usługi Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Olsztynie,
Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Olsztynie,
i działających w jego imieniu.
ul. Kopernika
10, 1010,
– 511
ul. Kopernika
10 –Olsztyn,
511 Olsztyn,
Mediator nie obiecuje ani nie gwarantuje
Ośrodek
Mediacji,
Kształcenia
i Porad Prawnych,
Ośrodek
Mediacji,
Kształcenia
i Porad
osiągnięcia określonych wyników postępowania ul. Gałczyńskiego 1, lok. 30, 10- 089 Olsztyn,
Prawnych, ul. Gałczyńskiego 1, lok. 30, 10- 089
mediacyjnego.
Olsztyn,
Ośrodek Mediacji i Pomocy PsychologicznoMediator rzetelnie informuje o swoich Pedagogicznej „Porozumienie” 10-687 Olsztyn,
Ośrodek Mediacji i Pomocy Psychologicznokwalifikacjach i o przynależności do stowarzyszeń, ul. Leyka 7
Pedagogicznej „Porozumienie” 10-687 Olsztyn,
związków lub innych organizacji zawodowych
ul.Ośrodek
Leyka 7 Prawno-Mediacyjny Fundacja
oraz o funkcjach w nich pełnionych. Mediator może
„Inicjatywa Kobiet
Aktywnych”,
ul. Tarasa Szewczenki
1,
Ośrodek
Prawno-Mediacyjny
Fundacja
powoływać się na posiadane stopnie naukowe,
10-274
Olsztyn, Kobiet Aktywnych”, ul. Tarasa Szewczenki
„Inicjatywa
1, 10-274 Olsztyn,
37
Koordynator ds. mediacji w Sądzie Okręgowym w Olsztynie: Sędzia Sądu Okręgowego w Olsztynie
Waldemar Pałka Podyplomowe Studia Mediacji i innych Alternatywnych Form Rozwiązywania Sporów UWM
Elbląskie Centrum Mediacji i Aktywizacji Społecznej Stefczyka 7-8 lok. 6, 82-300 Elbląg
Święto mediacji
Dzień Mediacji obchodzony jest na świecie od 2005 roku. Święto przypadające w trzeci czwartek
października służy przede wszystkim pogłębianiu społecznej świadomości, dotyczącej pokojowych metod
rozwiązywania konfliktów.
2 października - Międzynarodowy Dzień Bez Przemocy. Właśnie tego dnia przypada rocznica urodzin
Mahatmy Gandhiego, przywódcy indyjskiego ruchu niepodległościowego, pioniera filozofii i strategii działania
bez przemocy. Dzień ten został uchwalony na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego A/61/271 z dnia 15 czerwca
2007 r. i jest on okazją do „rozpowszechnienia przesłania o unikaniu przemocy poprzez edukację i zwiększanie
świadomości społecznej”
5 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Wolontariusza
38
Źródła
Ministerstwo Sprawiedliwości
Mediacje w Polskim Systemie Prawa Warszawa 2009
Mediacja w sprawach:
gospodarczych - adwokat Sylwester Pieckowski
rodzinnych - dr Agata Gójska
karnych i nieletnich - prof. dr hab. Ewa Bieńkowska
cywilnych - dr Rafał Morek
Mediacja Jestem ZA
Polskie Stowarzyszenie Mediacji Gospodarczych e-book
Informator o alternatywnych sposobach rozwiązywania sporów
Redakcja Agnieszka Rękas Warszawa 2010
Strony internetowe
www.ms.gov.pl
www.mediator.org.pl
www.mediator.elbląg.pl
www.mediacjajestemza.pl
www.rozwod.pl
www.pozytywnazmiana.pl
39
Notatki
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
40
41
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
42
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
43
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………….……………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
44
mam prawo do prawa
publikacje wydane
publikacje planowane
Fi
publikacja bezpłatna
wydawnictwo
Fika info
publikacja bezpłatna
wydawnictwo Fika info
Komiks
Opracowała Monika Falej
WOLONTARIAT
ABC
Wolontariatu
autorka: Sandra Kołodziejska
Fundacja "Inicjatywa Kobiet Aktywnych" FIKA w Olsztynie
Fundacja "Inicjatywa Kobiet Aktywnych" FIKA w Olsztynie
Publikacja projektu MAM PRAWO DO PRAWA realizowanego przez Fundację „Inicjatywa Kobiet Aktywnych” FIKA w Olsztynie
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013. Poddziałanie 5.4.2 "Rozwój dialogu obywatelskiego".
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
ISBN 978-83-933636-1-2