Poczatek_Layout 1 - Medycyna Sportowa
Transkrypt
Poczatek_Layout 1 - Medycyna Sportowa
okladka:100 Okladka.qxd 2013-11-04 16:21 Strona 1 Volume 29, Supplement 2, 2013 Sponsorzy XXX Jubileuszowego Międzynarodowego Zjazdu Naukowego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej Kwartalnik / Quarterly Full texts and abstracts on-line: www.medycynasportowa.edu.pl www.medsport.pl ISSN 1232-406X, eISSN 2084 431X, Nr Ind. 321397 Sponsor główny: Polish Journal of Sports Medicine Pozostali sponsorzy: BIOVENTUS POLAND SP. Z O. O. BTL POLSKA SP. Z O. O. SANOFI – AVENTIS SP. Z O. O. E – MED- ORTH SP. Z O. O. MED AND MORE INNOVATIONS SP. Z O. O. APHARM ALLYPRO FOJUT &SZTYLKA BHIP GLOBAL POLSKA PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLOWE „HAS – MED” TECHNOMEX SP. Z O. O. TOWARZYSTWO HANDLOWE „MATMARCO” SP. Z O. O. KALMED – IWONA RENZ KRIOSYSTEM SP. Z O. O. VALENTIS POLSKA SP. Z O. O. CREATOR SP. Z O. O. WYDAWNICTWO – PZWL ROTTAPHARM MADAUS SP. Z O. O. VO2MAX SP. Z O. O. KRIOMEDPOL SP. Z O. O. OLIMP LABORATORIES HHP POLSKA JOLANTA KOSTRZEWSKA AGENCJA WYDAWNICZA MEDSPORTPRESS SP. Z O. O. PROGRAM / PROGRAMME STRESZCZENIA / ABSTRACTS XXX Jubileuszowy Międzynarodowy Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej 30th Anniversary International Scientific Congress of Polish Society of Sports Medicine „Aktywność fizyczna – zalecenia dla zdrowia” „Exercise Prescription for Health” 14-16 listopada 2013 Centrum Kongresowe HASTON CITY HOTEL, Wrocław, ul. Irysowa 1-3 Organ Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej / An Official Journal of the Polish Society of Sports Medicine Indexed in: Index Copernicus, SPORTDiscus, Central and Eastern European Academic Source and Polish Medical Bibliography (GBL) Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 1 PROGRAM / PROGRAMME XXX Jubileuszowy Międzynarodowy Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej 30th Anniversary International Scientific Congress of Polish Society of Sports Medicine „Aktywność fizyczna – zalecenia dla zdrowia” „Exercise Prescription for Health” 14-16 listopada 2013 Centrum Kongresowe HASTON CITY HOTEL Wrocław, ul. Irysowa 1-3 1 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 2 PATRONAT HONOROWY ZJAZDU / HONORARY PATRONAGE Minister Sportu i Turystyki Joanna Mucha PATRONAT HONOROWY MARSZAŁKA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Rafał Jurkowlaniec 2 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 3 KOMITET NAUKOWY / SCIENTIFIC COMMITTEE Przewodniczący / Chairpersons prof. dr hab. Anna Jegier prof. dr hab. Tomasz Kostka Członkowie / Members • prof. dr hab. Romuald Będziński • prof. dr hab. Tadeusz Bober • prof. dr hab. Eugeniusz Bolach • dr Andrzej Bugajski • dr hab. prof. nadzw. Andrzej Czamara • prof. dr hab. Szymon Dragan • prof. dr hab. Wojciech Drygas • dr Witold Furgał • prof. dr hab. Zbigniew Jethon • prof. dr hab. Aleksander Kabsch • prof. dr hab. Krzysztof Klukowski • prof. dr hab. Jacek Kruczyński • dr Hubert Krysztofiak • dr hab. prof. nadzw. Jolanta Kujawa • dr hab. prof nadzw. Romuald Lewicki • dr hab. prof. nadzw. Jacek Lewandowski • prof. dr hab. Marek Napiontek • • • • • • • • • • dr Andrzej Pokrywka prof. dr hab. Leszek Romanowski prof. dr hab. Jerzy Smorawiński dr hab. prof. nadzw. Zbigniew Szyguła dr Wiesław Tomaszewski dr hab. prof. nadzw. Tadeusz Trzaska prof. dr hab. Andrzej Wall prof. dr hab. Jerzy Widuchowski dr hab. prof. nadzw. Agnieszka Zembroń-Łacny dr hab. prof. nadzw. Andrzej Ziemba 3 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 4 KOMITET ORGANIZACYJNY / ORGANIZING COMMITTEE Przewodniczący / Chairperson dr hab. prof. nadzw. Andrzej Czamara Wiceprzewodniczący / Vice-chairperson dr Andrzej Bugajski Członkowie / Members • Elżbieta Balcerek • mgr Grzegorz Duławski • mgr Marek Emilianowicz • mgr Dorota Janiec-Koncewicz • dr Zbigniew Kaptur • dr Maciej Kentel • lek. Sebastian Krupa • mgr Aleksandra Krzemińska • mgr Katarzyna Krzemińska • mgr Joanna Leszczyńska • dr Iwona Maciąg- Tymecka • dr Ryszard Pawelec • dr Andrzej Puźniak • mgr Joanna Rybak • dr Andrzej Zaleski 4 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 5 WYKŁADOWCY ZAGRANICZNI / FOREIGN SPEAKERS prof. Fabio Pigozzi – President of FIMS; The University of Rome, Italy prof. Joseph Cummiskey – Past President of EFSMA, The Royal College of Surgeons, Ireland prof. Konstantinos Natsis – EC Member of FIMS and EFSMA; The University of Thessaloniki, Greece Dr Steffen Müller – The University of Potsdam, Germany Dr Donald A. Chu – Faculty in Sports Physical Therapy and Athletic Training, Rocky Mountain University, USA Dr Roberto Boscolo Contadin – University of Padua, Italy Dr Sara Gastaldello – Down Association D.A.D.I. Padua, Italy Dr Elisa Orlandini – Department of Laboratory Medicine, University of Padua, Italy Dr Jehona Sehu – Down Association D.A.D.I. Padua, Italy Dr Strojna Aleksandra – Department of Peadiatric and Peadiatric Surgery, University of Padua 5 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 6 Szanowne Panie, Panowie, Koleżanki i Koledzy W imieniu Komitetu Organizacyjnego i Naukowego XXX Jubileuszowego Międzynarodowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej mamy zaszczyt powitać Państwa we Wrocławiu, mieście które zostało ogłoszone Europejską Stolicą Kultury w 2016 roku. Wrocław jest miastem wielokulturowym z ciekawą architekturą i dynamicznym rozwojem gospodarczym. Posiada głęboko zakorzenione tradycje akademickie. Od lat społeczności Dolnego Śląska towarzyszy życie gospodarcze, nauka i sztuka, a także kultura zdrowotna, które są dziełem myśli i pracy poprzednich i współczesnych pokoleń. Otwarcie Zjazdu, a także obrady, będą miały miejsce w Centrum Kongresowym Haston City Hotel we Wrocławiu. Nawiązując do historii należy przypomnieć, że Wrocław i całe Środowisko Medycyny Sportowej Dolnego Śląska były już gospodarzem naszych Zjazdów (1959, 1968, 1981 i 2005 rok). Zjazd w 1981 roku, odbył się w bardzo trudnym okresie politycznym i gospodarczym dla kraju. Organizacji Zjazdu podjęli się Pani Docent Karmena Stańkowska i dr Andrzej Bugajski. Ostatni raz Zjazd naszego Towarzystwa odbył się we Wrocławiu w 2005 roku, którego, gospodarzem był obecny Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego wraz z pracownikami Wyższej Szkoły Fizjoterapii. Jesteśmy przekonani, że znakomita obsada wykładowców, poziom naukowy i praktyczny wystąpień przyczyni się do dalszego Państwa rozwoju zawodowego i nawiązania nowych kontaktów. Mamy nadzieję, że atmosfera imprez towarzyszących na trwałe wpisze się w pamięć Uczestników Zjazdu. W tym miejscu pragniemy podziękować Wszystkim Uczestnikom za zaufanie wobec naszych działań i za podtrzymanie tradycji Zjazdu. Szczególne podziękowania składamy członkom Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej, za trud i wysiłek włożony w organizację Zjazdu. Składamy wyrazy szacunku Członkom Komitetu Organizacyjnego i Naukowego, wszystkim Wykładowcom, zaproszonym Gościom oraz Sponsorom. Dziękujemy Pracownikom Sekretariatu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej oraz Pracownikom Wyższej Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu za pomoc w przygotowaniu Zjazdu. To dzięki pracy wszystkich tych osób, partnerstwie firm, a także dzięki aktywności środowisk naukowych i zawodowych zarówno krajowych jak i zagranicznych, mamy wielki zaszczyt być współgospodarzami tak wielkiego wydarzenia. Życzymy Państwu owocnych obrad i wspomnień, które będą przypominały atmosferę Wrocławia 6 Prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Zjazdu Anna Jegier Andrzej Czamara Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 7 Dear Delegates, On behalf of the of the Organizational Committee and Scientific Committee of the 30th Jubilee International Congress of the Polish Society of Sports Medicine, it is our pleasure to welcome all the delegates in Wroclaw, the city which was announced the European Capital of Culture in 2016. Wroclaw is a multicultural city with interesting architecture, facing a dynamic economic growth. It has deeply rooted academic traditions. For years, the Lower Silesian communities participate in the development of economy, science, and art as well as health culture, being the outcome of the thought and activities of previous and contemporary generations. The Congress Opening Ceremony as well as the sessions will be held in the Congress Centre of Haston City Hotel in Wroclaw. Referring to the past, it is worth remembering that Wroclaw and the whole Lower Silesian Sports Medicine Milieu have already hosted our congresses (in the years: 1959, 1968, 1981 and 2005). The Congress in 1981 was held in very tough political and economic conditions. It was organized by Prof. Karmena Stańkowska and Dr. Andrzej Bugajski. The last PTMS Congress was held in Wroclaw in 2005 and was hosted by the Chairman of the Organizational Committee together with the employees of the College of Physiotherapy in Wrocław. We are convinced that the excellent lecturers as well as the high scientific and practical skill level will contribute to your further occupational development and help you establish new contacts. We hope that the ambience of the events associated with the Congress will make the Delegates remember it for a long time. Now we would like to thank All the Delegates for their trust in all our activities and continuing the Congress tradition. We would like to give special thanks to the members of the Main Board of the Polish Society of Sports Medicine (PTMS) for their efforts put in organizing the Congress. We would like to give our best regards to the members of the Organizational and Scientific Committee, all the Lecturers, the invited Guests and Sponsors. We would like to thank the employees of the Secretariat of PTMS and the employees of the College of Physiotherapy in Wrocław for their assistance in preparation of the Congress. Thanks to cooperation with all the above mentioned people, company partnership and the activity of Polish and overseas scientific and occupational milieus, it is our great honour to host this great event. We wish all the Delegates fruitful sessions and memories which will make you remember the atmosphere of Wroclaw Chairman of PTMS Chairman of the Organizational Committee of the 30th Congress of PTMS Anna Jegier Andrzej Czamara 7 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 8 XXX Jubileuszowy Międzynarodowy Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej 30th Anniversary International Scientific Congress of Polish Society of Sports Medicine „Aktywność fizyczna – zalecenia dla zdrowia” „Exercise Prescription for Health” 14-16 listopada 2013 Centrum Kongresowe HASTON CITY HOTEL, Wrocław, ul. Irysowa 1-3 8 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 9 9 Poczatek:Layout 1 2013-11-06 09:47 Strona 10 10 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 1 PROGRAM / PROGRAMME XXX Jubileuszowy Międzynarodowy Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej 30th Anniversary International Scientific Congress of Polish Society of Sports Medicine „Aktywność fizyczna – zalecenia dla zdrowia” „Exercise Prescription for Health” 14-16 listopada 2013 Centrum Kongresowe HASTON CITY HOTEL, Wrocław, ul. Irysowa 1-3 14 listopada 2013 (czwartek) Centrum Kongresowe Hotel City Haston Sala Rolls Royce – parter 1600 Otwarcie XXX Jubileuszowego Międzynarodowego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Medycyny Sportowej 1. Powitania gości Zjazdu 2. Wykład inauguracyjny Kierunki rozwoju medycyny sportowej w Europie Directions of the Development of Sports Medicine in Europe prof. dr hab. med. Anna Jegier Prezes PTMS 3. Wyróżnienia i odznaczenia 4. Część artystyczna Sala Chrysler – I piętro 1730 Welcome party Sala Rolls Royce - parter 1900-2130 Walne Zebranie Członków PTMS 11 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 2 SESJE NAUKOWE / SCIENTIFIC SESSIONS 15 listopada 2013 (piątek) Centrum Kongresowe Hotel City Haston Sala Rolls Royce A – parter 830-1000 Sesja 1. Fizjologia i biochemia wysiłku fizycznego, cz. I Session 1. Physiology and biochemistry of physical exercise, Part I Moderatorzy: prof. Andrzej Ziemba, prof. Krzysztof Klukowski, prof. Zbigniew Jethon 1. Wybrane zagadnienia wysiłku fizycznego w niedotlenieniu wysokościowym (20 min) Mazurek K.1, Żmijewski P.2 1 Katedra Nauk Biomedycznych Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, 2 Zakład Fizjologii Instytut Sportu w Warszawie 2. Wpływ treningu wysokościowego na wydolność tlenową kolarzy szosowych (10 min) Zdanowicz R., Starczewski M., Grądzka E., Soćko G. Instytut Sportu w Warszawie, Zakład Fizjologii 3. Wpływ hipoksji normobarycznej na stężenie EPO i wskaźników przemęczenia/ przetrenowania u sportowców (10 min) Kasperska A.1, Mikulski T.2, Ziemann E.3, Grzywacz T.3, Zembroń- Łacny A.1 1 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, 2 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa, 3 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku 4. Ocena metaboliczna i hormonalna treningu sprinterskiego (10 min) Opaszowski B., Kędra S., Obmiński Z., Długosielska B., Jówko E. Instytut Sportu w Warszawie, WWF i S AWF w Białej Podlaskiej 5. Zmiany poziomu wskaźników stresu oksydacyjnego oraz równowagi kwasowo-zasadowej u kobiet i mężczyzn po maksymalnym wysiłku fizycznym (10 min) Więcek M.1,2, Maciejczyk M.1, Szymura J.3, Szyguła Z.1 1 Instytut Nauk Biomedycznych, AWF w Krakowie, 2 Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Krakowska Akademia im. A. Frycza-Modrzewskiego, 3 Katedra Rehabilitacji Klinicznej, AWF w Krakowie 6. Wpływ regularnego treningu wioślarskiego na spoczynkowe stężenia we krwi kortyzolu, androgenów i hormonów reprodukcyjnych u młodych kobiet (10 min) Obmiński Z, Burkhard-Jagodzińska K., Szczepańska B. Instytut Sportu, Warszawa Dyskusja 940-1000 Przerwa 1000-1030 Sala Rolls Royce A – parter 1030-1200 Sesja 3. Fizjologia i biochemia wysiłku fizycznego cz. II Session 3. Physiology and biochemistry of physical exercise, Part II Moderatorzy: prof. Krzysztof Klukowski, prof. Andrzej Ziemba, prof. Krzysztof Mazurek 1. Rola układu nerwowego podczas wysiłku fizycznego (20 min) Ziemba A., Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego Polska Akademia Nauk, Warszawa 2. Wpływ 30-godzinnego wysiłku fizycznego połączonego z brakiem snu na układ krążenia oraz stężenie adrenomeduliny u zdrowych młodych mężczyzn (10 min) Kozacz A.1, Krzemiński K.1, Mikulski T.1, Michnowska I.1, Dąbrowski J.1, Laskowska D.1, Bogdan A.2 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa, 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa. 12 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 3 3. Termoregulacja i odczuwanie temperatury po 30 godzinach wysiłku fizycznego i braku snu (10 min) Mikulski T.1, Ziemba A.1, Bogdan A.2, Zwolinska M.2, Dabrowski J.1, Kozacz A.1 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Zakład Fizjologii Stosowanej, Warszawa, 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 4. Wytwarzanie białka HSP27 (heat shock protein) pod wpływem treningu indukującego uszkodzenia mięśni u zapaśników w stylu klasycznym (10 min) Żurek P.1, Kasperska A.1, Krzysztoszek M.2, Hubner-Wożniak E.2, Zembroń-Łacny A.1 1 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Polski Związek Zapaśniczy, 2 Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie 5. Poziom HSP27 (heat shock protein) oraz H2O2 u zawodników różnych dyscyplin sportu (10 min) Solarz K.1, Kasperska A.2, Zembroń-Łacny A.2, Słowińska-Lisowska M.1 1 AWF we Wrocławiu, 2 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 6. Podwyższone stężenie bilirubiny całkowitej u sportowców, wyznaczanie zakresu referencyjnego (10 min) Witek K.1, Ścisłowska J.2, Lerczak K.1, Turowski D.1, Pintera M.1, Wiśniewska K.1, Lewandowska-Pachecka S.2, Pokrywka A.1 1 Instytut Sportu Warszawa, 2 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Dyskusja 1140-1200 Przerwa kawowa 1200-1230 Sala Rolls Royce A – parter 1230-1330 Sesja 5. Aktywność fizyczna w zaburzeniach metabolicznych Session 5. Physical activity and metabolic disorders Moderatorzy: prof. Anna Jegier, prof. Wojciech Drygas 1. Aktywność fizyczna w otyłości (20 min) Olszanecka-Glinianowicz M. Zakład Promocji Zdrowia i leczenia Otyłości Katedry Patofizjologii; Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2. Aktywność fizyczna w prewencji i leczeniu cukrzycy (20 min) Zozulińska-Ziółkiewicz D. Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu 3. Aktywność fizyczna mężczyzn populacji dolnośląskiej a wskaźniki zespołu metabolicznego (10 min) Kubicka E.1, Mędraś M.1, Jóźków P.1, Trzmiel-Bira A.2, Filus A.2, Słowińska-Lisowska M.1 1 Akademia Wychowania Fizycznego, WrocławM, 2 Uniwersytet Medyczny, Wrocław 4. Wpływ aktywności fizycznej na ryzyko metaboliczne u mężczyzn z chorobą niedokrwienną serca (10 min) Gołuchowska A.1, Rębowska E.2, Kwaśniewska M.2, Jegier A.1 1 Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2 Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Dyskusja Przerwa obiadowa 1330-1500 13 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 4 Sala Rolls Royce B – parter 800-930 Sesja 2. Podologia w sporcie Session 2. Podology in sport Moderatorzy: dr Andrzej Bugajski, dr Maciej Nowak 1. „Stopa sportowca” (15 min) Nowak M. Centrum Medycyny Sportowej DYNASPLINT, Poznań 2. Zastosowanie metod diagnostyki podoskopowej w korekcji dysfunkcji stawu skokowego i stopy (10 min) Nowak M. Centrum Medycyny Sportowej DYNASPLINT, Poznań 3. Wybrane wrodzone zaburzenia budowy stóp a uprawianie sportów narciarskich (10 min) Stodolna-Tukendorf J., Stodolny J. Ośrodek Leczniczo-Rehabilitacyjny NATURA, Busko-Zdrój 4. Zmiany wybranych parametrów stopy podczas biegu maratońskiego (10 min) Sas Sielecka P., Zaleski A. Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 5. Podologiczne problemy ludzi aktywnych fizycznie (10 min) Chudzikowska-Łaś B. Centrum Kosmetologiczno-Medyczne 6. Problemy płytki paznokciowej stóp u sportowców (10 min) Chudzikowska-Łaś B. Centrum Kosmetologiczno-Medyczne 7. Wpływ sportowego tańca towarzyskiego na stan narządu ruchu oraz zniekształcenia stóp u tancerzy (10 min) Wolna P., Bugajski A. Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Dyskusja 915-930 Przerwa 930-1000 Sala Rolls Royce B – parter 1000-1150 Sesja 4. Obrażenia obręczy barkowej w sporcie Session 4. Shoulder girdle injuries in sport Moderatorzy: prof. Leszek Romanowski, prof. Andrzej Wall, dr Maciej Kentel 1. Zaopatrzenie operacyjne obrąbka stawu ramiennego u sportowców – operacje na żywo cz. I (15 min) Kentel M. Poliklinika na Grobli, Wielospecjalistyczny Szpital Ortopedyczny ORTOS, Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 2. Współczesne podglądy na sportowe uszkodzenia „barku” – wykład wprowadzający (20 min) Leszek Romanowski L. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu 3. Zaopatrzenie operacyjne obrąbka stawu ramiennego u sportowców – operacje na żywo cz. II (15 min) Kentel M. Poliklinika na Grobli, Wielospecjalistyczny Szpital Ortopedyczny ORTOS, Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 4. Fizjoterapia w leczeniu zachowawczym i pooperacyjnym niestabilności stawu ramiennego (10 min) Czamara A. Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 14 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 5 5. Artroskopowa stabilizacja ostrych uszkodzeń więzozrostu barkowo-obojczykowego u sportowców z użyciem systemu Tight Rope (10 min) Pruszyński P., Prusek G., Siankowski M. Oddział Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu 105 S W z P SP ZOZ w Żarach 6. Porównanie dwóch protokołów fizjoterapii po artroskopii stawu ramiennego (10 min) Szuba Ł., Duławski G., Markowska I., Czamara A., Noga H. 1 Wyższa Szkoła Fizjoterapii siedzibą we Wrocławiu, 2 Sport Klinika Żory 7. Zastosowanie ultradźwięków o niskim natężeniu w leczeniu trudno gojących się złamań – doświadczenia własne. (10 min) Ogrodowicz P. Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, RehaSport Poznań Dyskusja 1130-1150 Przerwa kawowa 1150-1220 Sala Rolls Royce B – parter 1220-1400 Sesja 6. Clinical biomechanics in traumatology and sports rehabilitation Session 6. Biomechanika kliniczna w traumatologii i rehabilitacji sportowej Moderatorzy: prof. Konstantinos Natsis, prof. Andrzej Czamara, prof. Tadeusz Bober, prof. Romuald Będziński, dr Steffen Müller, dr Donald A. Chu Introduction Lecture 1. Proximal hamstrings injuries: New trends (20 min) Natsis K. University of Thessaloniki, Greece Introduction Lecture 2. Reproducibility of isokinetic single- and multi-joint strength measurements in healthy and injured athletes (20 min) Müller S. University of Potsdam, Germany 3. Is the peak torque enough? Evaluation of the peak torque of knee flexors in patients after ACL reconstruction with STGR graft (10 min) Krzemińska A., Czamara A. The College of Physiotherapy in Wroclaw 4. Evaluation of torques of muscles responsible for internal tibial rotation in the knee joint in patients after ACL reconstruction. Comparison of graft choices (10 min) Krzemińska A., Czamara A. The College of Physiotherapy in Wroclaw 5. Role of eccentric strength for ACL rehabilitation (15 min) Chu D A. Faculty in Sports Physical Therapy and Athletic Training, Rocky Mountain University, USA 6. The classic isokinetic and new isokinetic mode in random order (10 min) Müller S. University of Potsdam, Germany Dyskusja 1345-1400 Przerwa obiadowa 1400-1500 15 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 6 Sala Rolls Royce A – parter 1500-1630 Sesja 7. Wybrane zagadnienia z zakresu genetyki w medycynie sportowej Session 7. Selected genetic issues in sports medicine Moderatorzy: prof. Agnieszka Zembroń-Łacny, prof. Ewa Brzeziańska 1. Biologia molekularna w medycynie sportowej (20 min) Zembroń-Łacny A. Katedra Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Zielona Góra 2. Genetyczne uwarunkowania poziomu aktywności fizycznej (20 min) Słowińska-Lisowska M., Józków P. Katedra Biologicznych Podstaw Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego Wrocław 3. Doping genetyczny w sporcie – perspektywy i zagrożenia (20 min) Brzeziańska E. Zakład Molekularnych Podstaw Medycyny, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 4. Polimorfizm genu receptora wapniowego (CASRV1 i CASRV2) a poziom aktywności fizycznej mężczyzn populacji dolnośląskiej (10 min) Kopeć A., Słowińska-Lisowska M. AWF Wrocław, Katedra Biologicznych Podstaw Sportu 5. Całkowita masa hemoglobiny i polimorfizm I/D Genu ACE u młodych sportowców wybranych dyscyplin o charakterze wytrzymałościowym (10 min) Malczewska-Lenczowska J.1, Orysiak J.1, Sitkowski D.1, Majorczyk E.2, Pokrywka A. 1 Instytut Sportu, Warszawa, 2 Politechnika Opolska Dyskusja 1620-1630 Przerwa 1630-1700 Sala Rolls Royce A – parter 1700-1830 Sesja 9. Żywienie i aktualne zagadnienia odnowy psychosomatycznej w sporcie Session 9. Nutrition and current issues of psychosomatic regeneration in sports Moderatorzy: prof. Zbigniew Szyguła, prof. Andrzej Ziemba 1. Niedobór witaminy D i ocena skuteczności jej suplementacji u polskich sportowców (15 min) Krzywański J.1, Krysztofiak H.2, Misiorowska J.1, Ziemba A.2, Mikulski T.2 1 Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej, Warszawa, 2 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa 2. Czy ocena tempa spoczynkowej przemiany materii może stanowić wskaźnik niedożywienia u tancerek baletowych i sportsmenek cierpiących na zaburzenia miesiączkowania? (10 min) Łagowska K., Jeszka J. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Zakład Dietetyki. 3. Wpływ interwencji żywieniowej na cykl miesiączkowy młodych tancerek baletowych – badania wstępne (10 min) Łagowska K., Jeszka J. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Zakład Dietetyki 4. Wpływ 3-dniowej suplementacji naturalnymi sokami z marchwi oraz buraków i aronii na poziom ciśnienia tętniczego krwi, tolerancji wysiłkowej oraz wskaźników morfologicznych u siatkarzy (10 min) Pospieszna B.1, Gościnna K.2, Czapski J.2, Kryściak J.1, Radojewski M.1, Laurentowska M.1 1 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu; Katedra Fizjologii, Biochemii i Higieny, 2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Instytut Technologii Żywności Pochodzenia Roślinnego, Zakład Technologii Owoców i Warzyw 5. Powszechność stosowania kofeiny w sporcie (10 min) Szczepańska Z., Wójcikowska-Wójcik B., Kwiatkowska D., Pokrywka A. Zakład Badań Antydopingowych, Instytut Sportu w Warszawie Dyskusja 1815-1830 Zakończenie 1830 16 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 7 Sala Rolls Royce B – parter 1500-1630 Sesja 8. Nowoczesne metody chirurgiczne w traumatologii sportowej Session 8. Modern approaches in sports traumatology Moderatorzy: prof. Tadeusz Trzaska, prof. Jacek Kruczyński, prof. Szymon Dragan 1. Przegląd metod leczenia niestabilności stawu kolanowego w ostatnim 50-leciu. Wykład wprowadzający (20 min) Trzaska T. Katedra Medycyny Sportu i Fizjoterapii AWF Poznań 2. Biologia przeszczepionego ACL (15 min) Kruczyński J. Klinika Ortopedii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 3. Nowoczesne technologie w leczeniu biologicznym chrząstki stawowej (15 min) Widuchowski W. Wojew. Szpital Chirurgii Urazowej – Piekary Śląskie 4. Artoskopowe biologiczne leczenie uszkodzeń łąkotek (15 min) Piontek T., Ciemieniewska-Gorzela K., Nczak J., Szulc A., Trzaska T. Rehasport Poznań 5. Artroskopia biodra – Regeneracja chrząstki i obrąbka (15 min) Piontek T. i wsp. Rehasport Poznań Dyskusja 1615-1630 Przerwa 1630-1700 Sala Rolls Royce B – parter 1700-1830 Sesja 10. Rehabilitacja w traumatologii sportowej Session 10. Rehabilitation in sports traumatology Moderatorzy: prof. Jolanta Kujawa, prof. Andrzej Czamara, prof. Tadeusza Trzaska, prof. Jacek Lewandowski, dr Wojciech Widuchowski 1. Kierunku badań w rehabilitacji obrażeń narządu ruchu w sporcie (20 min) Czamara A. Instytut Fizjoterapii Wyższej Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu, Centrum Rehabilitacji i Edukacji Medycznej, Wrocław 2. Zastosowanie wybranych zabiegów fizykalnych w traumatologii sportowej (20 min) Kujawa J. Katedra Rehabilitacji, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 3. Wyniki modyfikacji postępowania rehabilitacyjnego pacjentów po artroskopowej rekonstrukcji łąkotki przeszczepem poliuretanowym (10 min) Piątkowski M., Kurowska E., Słynarski K. Centrum Medycyny Sportowej w Warszawie 4. Ocena jakości życia pacjentów po wysokiej osteotomii piszczeli (HTO) (10 min) Kurowska E., Słynarski K. Centrum Medycyny Sportowej w Warszawie 5. Porównanie wyników rehabilitacji w leczeniu zachowawczym i operacyjnym obrażeń stawu skokowego u piłkarzy nożnych (10 min) Emilianowicz M., Czamara A., Szuba Ł. Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Centrum Rehabilitacji i Edukacji Medycznej, Wrocław Dyskusja 1810-1830 Zakończenie 1830 17 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 8 Centrum Kongresowe Hotel Haston, I piętro 1700-1930 Sesja 11. Sesja Plakatowa Session 11. Poster Session Moderatorzy: prof. Tomasz Kostka, prof. Andrzej Wall, prof. Zbigniew Jethon, prof. Aleksander Kabsch, dr Hubert Krysztofiak, dr Wiesław Tomaszewski 1830-1930 Prezentacja prac plakatowych i ich ocena przez Komisję Konkursową Assessment of the papers by the committee Centrum Kongresowe Hotel Haston, I piętro 1830-2000 Sesja 12. Sesja dla Dziennikarzy Session 12. Session for journalists – press conference Centrum Kongresowe Hotel Haston, Sala Rolls Royce, parter 2100 Uroczysta kolacja 16 listopada 2013 (sobota) Centrum Kongresowe Hotel City Haston Sala Rolls Royce A - parter 900-1030 Sesja 13. Tematy Wolne Session 13. Free communications Moderatorzy: prof. Krzysztof Klukowski, prof. Andrzej Wall, dr Wiesław Tomaszewski 1. Znaczenie zakresów referencyjnych badań laboratoryjnych u sportowców (10 min) Turowski D1, Bosek E2, Witek K1, Lerczak K1, Wiśniewska K1, Pintera M1, Lewandowska-Pachecka S.2, Pokrywka A.1 1 Instytut Sportu w Warszawie, 2 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny 2. Kontrola stanu zdrowia hokeistów na trawie przy wykorzystaniu metod biochemicznych i hematologicznych (10 min) Podgórski T.1, Pawlak M.1,2, Konarski J.3, Strzelczyk R.3, 1 Zakład Biochemii, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, 2 Instytut Fizjologii, Uniwersytet w Würzburgu, 3 Zakład Teorii Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 3. Sprawność psychomotoryczna po 30 godzinach wysiłku fizycznego o umiarkowanej intensywności i braku snu (10 min) Dąbrowski J.1, Mikulski T.1, Bogdan A.2, Zwolińska M.2, Kozacz A.1, Ziemba A.1 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 4. Obrażenia więzozrostu piszczelowo- strzałkowego leczone systemem Tight-Rope w materiale Oddziału w latach 2010- 2012 (10 min) Kaźmierczak K., Siankowski M., Pruszyński P. Oddział Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu 105 Szpital Wojskowy SP ZOZ w Żarach Ordynator Oddziału: dr n. med. Piotr Pruszyński 5. Urazowość sędziów piłki nożnej (10 min) Płochowski J, Wall A, Bugajski A Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 18 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 9 6. Poziom wskaźników uszkodzeń komórek mięśni szkieletowych u zawodników piłki siatkowej po ukończeniu rundy zasadniczej okresu startowego rocznego cyklu treningowego Radojewski M., Karolkiewicz J., Kryściak J., Podgórski T., Pilaczyńska-Szcześniak Ł. Katedra Fizjologii Biochemii i Higieny, AWF Poznań Dyskusja 1010-1030 Przerwa kawowa 1030-1100 Sala Rolls Royce A – parter 1100-1200 Sesja 15. Zastosowanie czynników wzrostu w leczeniu chorób ortopedycznych i następstw urazów Session 15. Application of growth factors in the treatment of orthopedic conditions and post-injury complications Moderatorzy: prof. Jerzy Widuchowski, prof. Marek Synder, prof. Szymon Dragan 1. Czynniki wzrostu – na jakim etapie rozwoju jesteśmy? (20 min) Synder M. Katedra Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2. Komórki macierzyste CD34+ w leczeniu urazów i zmian zwyrodnieniowych stawów – wyniki po pięciu latach stosowania u 250 pacjentów (15 min) Krochmalski M., Medical Magnus, Łódź 3. Analiza porównawcza wyników leczenia entezopatii nadkłykcia bocznego kości ramiennej za pomocą osocza bogatoczynnikowego i preparatu Betamethasonu (15 min) Lebiedziński R. Dyskusja 1150-1200 Przerwa 1200-1230 Sala Rolls Royce A – parter 1230-1420 Sesja 17. Aktywność fizyczna w promocji zdrowia osób starszych i osób niepełnosprawnych Session 17. Physical activity in health promotion among the elderly and disabled populations Moderatorzy: prof. Tomasz Kostka, prof. Wojciech Drygas, prof. Eugeniusz Bolach 1. „Niech moc będzie z nami!” – czy jest to najlepsze życzenie dla starzejącego się społeczeństwa? (20 min) Kostka T. Klinika Geriatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2. Rola aktywności fizycznej w prewencji i wspomaganiu leczenia osteoporozy (20 min) Sewerynek E. Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 3. Masa kostna i markery obrotu kostnego u mężczyzn uprawiających wioślarstwo w kategorii masters (10 min) Śliwicka E.1, Zep W.1, Nowak A.1, Leszczyński P.2, Pilaczyńska-Szcześniak Ł.1 1 Zakład Higieny, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, 2 Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpitala im. J. Strusia w Poznaniu 4. Stres oksydacyjny, procesy zapalne i sarkopenia (10 min) Zembroń-Łacny A.1, Dziubek-Rogowska W.2, Dąbrowska G.2,Kasperska A.3, Żurek P.3 1 Uniwersytet Zielona Góra & Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, 2 Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu, 3 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 19 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 10 5. Do the contraindications to improve skiing for children with Down syndrome exist? A single center 10 years of experience (10 min) Strojna A.1, Boscolo Contadin R.1, Sehu J.2, Gastaldello S.2, Orlandini E.3 1 Department of Pediatric and Padiatric Surgery, 2 Down Association D.A.D.I. Padua, 3 Department of Laboratory Medicine, University of Padua, Italy 6. Physical and psychosocial benefits of improving skiing skills in children with Down syndrome. A single centre 5-year experience (10 min) Strojna A.1, Boscolo Contadin R.1, Sehu J.2, Gastaldello S.2, Orlandini E.3 1 Department of Pediatric and Pediatric Surgery, 2 Down Association D.A.D.I. Padua, 3 Department of Laboratory Medicine, University of Padova, Italy 7. Sukcesy sportowe w pływaniu po przebytej chorobie Perthesa (10 min) Wall A., Bugajski A. Instytut Fizjoterapii, Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Dyskusja 1400-1420 Sala Rolls Royce B – parter 930-1100 Sesja 14. Orzecznictwo sportowo-lekarskie w medycynie sportowej – debata okrągłego stołu Session 14. Sport medicine certification – round table debate Moderatorzy: dr Andrzej Bugajski, dr Andrzej Rakowski, dr Witold Furgał 1. Aktualne obowiązujące akty prawne w orzecznictwie sportowo-lekarskim (15 min) Furgał W. Przewodniczący Komisji Legislacyjnej PTMS 2. Nowelizacja przepisów regulujących ochronę zdrowia sportowców (15 min) Korbasińska D., Szelachowska-Kluza W. Ministerstwo Zdrowia 3. Certyfikaty PTMS jako wstęp do specjalizacji w Medycynie Sportowej (15 min) Bugajski A. Wiceprezes ds. Organizacyjnych PTMS Dyskusja 1015-1100 Przerwa kawowa 1100-1130 Sala Rolls Royce B – parter 1130-1230 Sesja 16. Aktywność fizyczna – zalecenia dla zdrowia Exercise Prescription for Health (EPH) Moderatorzy: prof. Anna Jegier, prof. Joseph Cummiskey 1. European Federation of Sports Medicine Associations – Exercise Prescription for Health ( 20 min) Cummiskey J. Royal College of Surgeons in Ireland; Past President of EFSMA 2. Zalecenia aktywności fizycznej dla dorosłych Polaków ( 20 min), Exercise Prescription for Adults Poles Jegier A. Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, EC Member of EFSMA, Department of Sports Medicine, Medical University of Lodz Dyskusja 1210-1230 Przerwa 1230-1300 20 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 11 Sala Rolls Royce B – parter 1300-1440 Sesja 18. Elektrokardiogram jako narzędzie diagnostyczne w orzecznictwie sportowo-lekarskim ECG as a diagnostic tool in a medical certificate for sportsmen Moderatorzy: prof. Anna Jegier, prof. Fabio Pigozzi 1. The role of pre-participation screening: the Italian experience (20 min) Pigozzi F. University of Rome; President of FIMS 2. Zapis czynności bioelektrycznej serca w badaniu spoczynkowym sportowca (15 min) Resting ECG record in sportsmen Mrozek P. Centrum Medycyny Sportowej Centralnego Szpitala Klinicznego Instytut Stomatologii UM w Łodzi 3. Odmienności w EKG dzieci i młodzieży uprawiających sport (15 min) Physiological dissimilarities in ECG in young and adolescent athletes Krenc Z. Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i Immunologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 4. Elektrokardiogram wysiłkowy – podstawy diagnostyki dla lekarza medycyny sportowej (15 min) Exercise ECG – diagnostic basis for MD specialist in sports medicine Szmigielska K. Zakład Medycyny Sportowej Uniwersytet Medyczny w Łodzi 5. Amplituda załamka R i P w zapisie elektrokardiograficznym podczas maksymalnego wysiłku fizycznego jest zależna od poboru tlenu na progu beztlenowym, temperatury wewnętrznej ciała podczas maksymalnego wysiłku fizycznego oraz sprawności psychomotorycznej u zdrowych i aktywnych fizycznie osób (10 min) R and P wave amplitude measured at maximal physical effort in electrocardiography is determined by oxygen consumption at anaerobic threshold, core body temperature at maximal physical effort and psychomotor performance in healthy and physically active persons Skalik R.1, Zatoń M.2, Borodulin-Nadzieja L.1 1 Katedra i Zakład Fizjologii, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, 2 Katedra Fizjologii i Biochemii, AWF we Wrocławiu Dyskusja 1415-1440 Sala Rolls Royce – parter 1440 Zakończenie XXX Zjazdu PTMS 1. Ogłoszenie wyników konkursów i wręczenie nagród oraz wyróżnień za najlepsze prace w sesjach ustnych i sesji plakatowej dla młodych pracowników nauki 2. Podsumowanie Zjazdu – Przewodniczący Komitetu Naukowego i Organizacyjnego Zjazdu 3. Zakończenie XXX Zjazdu PTMS- Prezes ZG PTMS 21 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 12 SESJA PLAKATOWA / POSTER SESSION Moderatorzy i Członkowie Komisji: prof. Tomasz Kostka, prof. Zbigniew Jethon, prof. Andrzej Wall, prof. Aleksander Kabsch, dr Hubert Krysztofiak, dr Wiesław Tomaszewski 1. Wskaźniki stresu azotowo-tlenowego u sportowców i nieaktywnych fizycznie mężczyzn Kalina K., Kasperska A., Rynkiewicz M., Rynkiewicz T., Zembroń-Łacny A. AWF w Poznaniu 2. Reakcje organizmu na wysiłek koncentryczny i ekscentryczny wykonywany ze stałą intensywnością pracy Maciejczyk M.1, Więcek M.1,2, Szymura J.3, Szyguła Z.1, Górnik I., Wiecha Sz.1, Cempla J.1, 1 Instytut Nauk Biomedycznych, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, 2 Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Krakowska Akademia, 3 Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie 3. Ocena składu ciała i wydolności anaerobowej wybranej grupy zawodników uprawiających zapasy, judo i brazylijskie jiu-jitsu Durkalec-Michalski K., Jeszka J. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 4. Ocena biologicznego kosztu meczu piłki nożnej w oparciu o pomeczowe zmiany wybranych wskaźników we krwi. Obmiński Z., Lerczak K., Witek K. Instytut Sportu Warszawa 5. Innowacyjna, nieinwazyjna metoda wyznaczania tętniczo-żylnej różnicy zawartości tlenu we krwi (AVD) Szubert J., Szubert S., Ziółkowski W., Wieczorek W. Wyższa Szkoła Informatyki i Umiejętności w Łodzi 6. Wpływ długotrwałego wysiłku fizycznego na funkcjonowanie nerek Cisoń T.1,2, Pilch W.1,2 , Szyguła Z.1,2, Mikulski T.3, Ziemba A.3, Pałka T.1,2, Tyka A.1,2 1 Zakład Nauk Biomedycznych, Instytut Kultury Fizycznej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Nowy Sącz, 2 Zakład Fizjologii i Biochemii, Instytut Nauk Biomedycznych, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków, 3 Zakład Fizjologii Stosowanej, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej, Polska Akademia Nauk, Warszawa 7. Wpływ rodzaju przerwy na zdolności powtarzania wysiłków fosfagenowych Wolański P., Zatoń M., Bugajski A. Katedra Fizjologii i Biochemii, AWF Wrocław, WSF Wrocław 8. Wiek menarche a cechy budowy somatycznej dziewcząt uprawiających piłkę siatkową Pałka A., Stokłosa H., Gromek K. Zakład Anatomii, AWF Katowice 9. Tętno wysiłkowe jako wykładnik sprawności psychofizycznej w grupie młodzieży i dorosłych podczas intensywnego 90-minutowego treningu karate Kosiorek P., Brycka-Safrończyk R. Przychodnia Sportowo-Lekarska Białystok 10. Percepcja wybranych bodźców sensorycznych w cyklu treningowym u hokeistów na trawie Pawlak M.1,2, Podgórski T.2 , Konarski J.3, Strzelczyk R.3 1 Instytut Fizjologii Uniwersytet w Würzburgu, 2 Zakład Biochemii AWF Poznań, 3 Zakład Teorii Sportu AWF Poznań 11. Profil osobowości i spoczynkowy status hormonalny we krwi u zawodników różnych gier sportowych Mroczkowska H., Obmiński Z., Kownacka I., Wiśniewska K. Instytut Sportu Warszawa 12. Zachowanie wskaźników stresu w ciągu 4-dniowego okresu przed zawodami u zawodników i zawodniczek judo Obmiński Z., Mroczkowska H., Kownacka I., Wiśniewska H. Instytut Sportu Warszawa 13. Zależne od wieku i płci różnice w wydolności fizycznej i cech osobowości u sportowców uprawiających pięciobój nowoczesny Obmiński Z., Ładyga M., Mroczkowska H., Szczepańska B. Instytut Sportu Warszawa 22 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 13 14. Wpływ treningu nordic walking na masę ciała osób w wieku 40-50 lat Wierzbicka K., Lipert A. Zakład Medycyny Sportowej Uniwersytet Medyczny Łódź 15. Wpływ treningów o różnym charakterze na wskaźniki metabolizmu lipidowego otyłych kobiet Ratajczak M.1, Skrypnik D.2, Karolkiewicz J.1, Bogdański P.2, Kryściak J.1, Pilaczyńska-Szcześniak Ł.1, Walkowiak J.3, Mądry E.4. 1 Katedra Fizjologii, Biochemii i Higieny; AWF w Poznaniu, 2 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, 3 Klinika Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, 4 Katedra i Zakład Fizjologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 16. Metabolizm lipidów po wysiłku maksymalnym u osób poddanych długotrwałemu wysiłkowi połączonemu z brakiem snu Górecka M.1, Michnowska I.1, Bogdan A.2, Kozacz A.1, Mikulski T.1, Żernicka E.1 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa, 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 17. Gęstość mineralna kości i markery przebudowy tkanki kostnej u młodych wioślarzy Zep W., Śliwicka E., Nowak A., Pilaczyńska-Szcześniak Ł. Zakład Higieny, AWF Poznań 18. Gęstość tkanki kostnej a wiek menarche zawodniczek akrobatyki sportowej Stokłosa H., Gromek K., Pałka A. Zakład Anatomii, AWF Katowice 19. Zależność między składem ciała a rezultatami sportowymi u osób rekreacyjnie uprawiających pływanie Bereźnicki Sz., Szczepan S,, Kwaśna A., Zatoń K. Zakład Teorii i Metodyki Pływania, AWF Wrocław 20. Wpływ startowego stresu na stężenia kortyzolu w ślinie u zawodników niepełnosprawnych – badanie pilotażowe Obmiński Z., Anioł-Strzyżewska K. Kaczmarek I. Instytut Sportu Warszawa 21. Wpływ wybranych polimorfizmów genu ADRB2 na wydolność fizyczną i skuteczność leczenia przeciwastmatycznego sportowców Pelczar M.1, Domańska D.2, Brzeziańska E.2, Jegier A.1 1 Zakład Medycyny Sportowej Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2 Zakład Molekularnych Podstaw Medycyny Uniwersytet Medyczny w Łodzi 22. Wykorzystanie systemu Biodex do oceny proporcji sił i ryzyka urazów mięśni kończyn dolnych Bober T.1, Pietraszewski B.2, Struzik A.2 1 Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, 2 Katedra Biomechaniki, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 23. Spożywanie płynów wśród piłkarzy nożnych – amatorów Smaza L., Lipert A. Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 24. Sposób żywienia zawodników sportu żużlowego – obowiązujące zalecenia Musiał K., Lipert A. Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 25. Wpływ treningu aerobowego na stres oksydacyjny u chorych na stwardnienie rozsiane w postaci wtórnie postępującej Miller E.1,2, Włodarczyk J.2, Wachowicz B.3, Saluk J.3 1 Zakład Medycyny Fizykalnej Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2 Oddział Rehabilitacji Neurologicznej III Miejski Szpital im. K. Jonschera w Łodzi, 3 Zakład Biochemii Ogólnej Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łodzkiego 26. Stosowanie kanabinoidów przez sportowców w Polsce Jarek A., Chajewska K., Wójtowicz M., Pasik M., Stańczyk D., Szczepańska B., Wójcikowska-Wójcik B., Zalewska Z., Kwiatkowska D., Pokrywka A. Zakład Badań Antydopingowych, Instytut Sportu w Warszawie 27. Aktywny senior to zdrowszy senior Stocka J., Nowacka K., Stocka B., Siminska J., Hagner W., Hagner-Derengowska M. Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, Bydgoska Szkoła Wyższa, Bydgoszcz 23 Ptogram:Layout 1 2013-11-06 09:07 Strona 14 28. Podologia jako narzędzie medycyny pomocne przy diagnozowaniu i leczeniu chorób, urazów oraz pielęgnacji stóp i stawu skokowo-goleniowego w sporcie i w tańcu Katiełkina J., Kaczmarczyk D., Lochyński St. Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Instytut Kosmetologii 29. Wczesne wyniki leczenia całkowitych uszkodzeń ścięgna Achillesa metodą małoinwazyjną zestawem ACHILLON Sikora A., Pruszyński P., Zieliński P., Rogaczewski J., Wójcicki P. 105 Szpital Wojskowy Przychodnią SPZOZ w Żarach 30. Ocena wyników leczenia pacjentów po częściowej meniscektomii implantami łąkotek Słynarski K, Deszczyński J.M., Jopowicz R. Centrum Medyczne Lekmed, Warszawa, Świetlików 3 31. Aktywność sportowa pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego po osteotomii podkolanowej iBalance Słynarski K., Deszczyński J.M., Jopowicz R. Centrum Medyczne Lekmed, Warszawa, Świetlików 3 32. Analiza parametrów spondylometrycznych odcinka lędźwiowego kręgosłupa u zawodników wyczynowo uprawiających sporty wytrzymałościowe Ogurkowska M. B., Kawałek K. Katedra Biomechaniki, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 33. Zastosowanie krioterapii ogólnej w medycynie sportowej; Doświadczenia i perspektywy rozwoju Zimmer K. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Zakład Medycyny Sportowej 34. Urazowość młodych bramkarzy piłki nożnej Błażkiewicz A. S.1, Białostocki A.2 1 AWF J. Piłsudskiego w Warszawie, Wydział Rehabilitacji, Katedra Fizjoterapii, 2 Klub Piłkarski Legia Warszawa 35. Urazy sportowe w grach zespołowych Zaleski A., Wall A., Widuchowski J. Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu 36. Rola podejmowanej aktywności fizycznej u sportowców po urazie czaszkowo-mózgowym Pietkun K., Nowacka K, Siminska J., Hagner W., Siedlecki Z. Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy 37. Obrażenia narządu wzroku i aparatu ochronnego w sporcie Bugajska-Abramek E., Paczkowska P., Andrzejak A. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy we Wrocławiu Klinika Okulistyki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu im. Mikulicza- Radeckiego 38. Izolowany uraz nosa u piłkarza powikłany krwiakiem przegrody nos Krwiak małżowiny usznej u zapaśnika-opis przypadków Lepka P., Kusiński M., Inglot J. Kliniczny Oddział Otolaryngologiczny, 4 Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu 39. Skurczowe ciśnienie tętnicze w czasie próby wysiłkowej u młodych sportowców w wieku 10-18 lat Szmigielska K., Szmigielska-Kapłon A., Jegier A. Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Hematologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 40. Nordic walking jako aktywność fizyczna dla osób otyłych Stocka J., Simińska J., Stocka B., Nowacka K., Hagner W., Hagner-Deremgowska M. Collegium Medicum Bydgoszcz, Wyższa Szkoła Bydgoszcz. 41. Rola aktywności fizycznej w cukrzycy typu II Simińska J., Stocka J. , Stocka B., Pietkun K., Nowacka K., Płócienniczak L., Hagner W. Collegium Medicum Bydgoszcz. 42. Metabolizm mleczanu oceniany w teście stopniowanego wysiłku do odmowy przeprowadzonym przed i po 30-godzinnym wysiłku fizycznym połączonym z brakiem snu Ziemba A.1, Mikulski T.1, Krzemiński K.1, Kozacz A.1, Zwolińska M.2, Dąbrowski J.1, Bogdan A.2 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Kossakowskiego PAN, Zakład Fizjologii Stosowanej, Warszawa, 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 24 S1a:Layout 1 2013-11-06 09:11 Strona 1 STRESZCZENIA / ABSTRACTS Sesja 1 / Session 1 Fizjologia i biochemia wysiłku fizycznego cz. I Physiology and biochemistry of physical exercise, Part I WYBRANE ZAGADNIENIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO W NIEDOTLENIENIU WYSOKOŚCIOWYM Krzysztof Mazurek1, Piotr Żmijewski2 Katedra Nauk Biomedycznych Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie 2 Zakład Fizjologii Instytut Sportu w Warszawie 1 Hipoksemia wysokościowa, wywołuje natychmiastowe reakcje dostosowawcze na drodze odruchowej oraz dłuższe procesy adaptacyjne na drodze humoralnej i metabolicznej. Szybka odpowiedź na ostry stres wysokościowy wyraża się hiperwentylacją i zwiększonym przepływem krwi przez aktywne tkanki, wzrostem wydzielania katecholamin i wzrostem napięcia układu współczulnego, co wpływa na zwiększenie oporu obwodowego, przyspieszenie częstości skurczów serca i zwiększenie ciśnienia tętniczego. Długotrwałą tolerancję wysiłku do hipoksji wysokościowej kształtują: regulacja równowagi kwasowo-zasadowej, zwiększona erytropoeza i synteza hemoglobiny oraz korzystne zmiany w lokalnym krążeniu krwi i tlenowej funkcji komórek oraz podwyższona aktywność układu współczulnego. Stopniowe zmniejszenie objętości osocza oraz zwiększenie oporu obwodowego prowadzi do redukcji objętości wyrzutowej serca a podwyższone napięcie układu parasympatycznego redukuje maksymalne wartości częstości skurczów serca, w efekcie prowadzi to do stopniowego obniżenia pojemności minutowej. Wraz z ekspozycją na wysokość, koszt energetyczny pracy rośnie. W wysiłkach krótkotrwałych, anaerobowych, wpływ wysokości na koszt energetyczny wysiłku, jest stosunkowo niewielki. Natomiast wraz z wydłużaniem czasu pracy bilans energetyczny zmienia się na niekorzyść wysiłków w hipoksji. Już od wysokości około 589 m następuje redukcja utlenowania krwi tętniczej i zmniejszenie maksymalnego pochłaniania tlenu, o 7-9% na każde 1000m wysokości aż do 6300 m, od tej wysokości spadek VO2max następuje szybciej, w sposób nieliniowy. Osoby z wysoką wydolnością aerobową podczas ekspozycji na wysokość mogą być bardziej wrażliwe na hipoksję. Wysokość wywołująca istotną stymulację EPO a nie stwarzająca zagrożenia wystąpienia ostrej choroby wysokościowej i przetrenowania, wynosi od 1500-3000m, optymalny okres ekspozycji określa się na 2-4 tygodnie. Trzy podstawowe modele treningu w hipoksji wysokościowej:: 1) żyj wysoko i trenuj wysoko (LH + TH), 2) żyj wysoko i trenuj nisko (LH + TL), i 3) żyj nisko i trenuj wysoko (LL + TH). Model LH-TH prowadzi do zwiększenia masy hemoglobiny ale ogranicza wielkość obciążeń treningowych w stosunku do poziomu morza. Interwałowa ekspozycja na hipoksję (LH-TL) stymuluje zwiększenie pojemności tlenowej krwi i umożliwia trening o wysokiej intensywnosci. Sztuczne warunki hipoksji, w ocenie komisji medycznej WADA, przy stosowaniu odpowiedniej aparatury oraz symulacji umiarkowanej wysokości nie zwiększają ryzyka utraty zdrowia. Natomiast pod względem etycznym powinny być oceniane jako ryzykowne dla idei sportu. CHOSEN ISSUES OF PHYSICAL EFFORT IN ALTITUDE HYPOXIA Krzysztof Mazurek1, Piotr Żmijewski2 Department of Biomedical Science Józef Piłsudski Physical Education Academy in Warsaw 2 Department of Physiology Sport Institute in Warsaw 1 Altitude hypoxia causes immediate adaptive reactions of the reflexes and longer adaptive processes in a metabolic pathway as well as humoral regulations. Fast response to acute altitude stress is expressed by hyperventilation and increased blood flow over active tissue, increased catecholamine secretion and increased sympathetic system tension, which increases peripheral resistance and blood pressure and accelerates heart rate. Prolonged tolerance of physical effort in altitude hypoxia is affected by: regulation of buffering balance, increased erythropoietic effects and hemoglobin synthesis, beneficial changes in local blood circulation and oxygenic cells function as well as by raised sympathetic system activity. Gradual decrease of plasma volume and in- 25 S1a:Layout 1 2013-11-06 09:11 Strona 2 crease in total peripheral resistance lead to reduction in stroke volume, whereas increased tension of parasympathetic system reduces maximal heart rate, which leads to gradual reduction of cardiac output. Energetic cost of work increases along with the exposition to altitude. During short anaerobic exercises the effect of altitude on energetic cost is relatively unimportant. However, along with prolonged time of work, energetic outcome changes unfavorably in hypoxia. From the altitude of about 589 m up the reduction in arterial blood oxygenation begins and VO2max starts to decrease by 7-9% with each 1000m of altitude up to 6300m, where VO2max starts to drop faster, in a nonlinear way. People with high aerobic fitness during their exposition to altitude may be more susceptible to hypoxia. The altitude which causes a significant EPO stimulation, but does not develop the risk of acute mountain sickness and overtraining, amounts to 1500-3000m, whereas the optimal time of exposition is defined as 2-4 weeks. There are three basic training models in altitude hypoxia: 1) live high and train high (LH + TH), 2) live high and train low (LH + TL), and 3) live low and train high (LL + TH). LH-TH model leads to increased hemoglobin mass but restricts the capacity of training load in comparison with the sea level. Interval exposition to hypoxia (LH-TL) stimulates augmentation of blood oxygen capacity and enables high intensity training. Artificial conditions of hypoxia, when proper devices and moderate altitude are simulated, in WADA medical commission’s opinion, do not increase the risk of health damage. Nevertheless, according to WADA criterion, ethical issues should be considered as violation to spirit of sport. WPŁYW TRENINGU WYSOKOŚCIOWEGO NA WYDOLNOŚĆ TLENOWĄ KOLARZY SZOSOWYCH Ryszard Zdanowicz, Michał Starczewski, Elżbieta Grądzka, Grażyna Soćko Instytutu Sportu w Warszawie, Zakład Fizjologii Wprowadzenie i cel pracy. Przeprowadzono badania w celu określenie kierunku i wielkości zmian adaptacyjnych u kolarzy szosowych pod wpływem treningu wysokościowego. Obserwacje obejmowały okres bezpośredniego przygotowania do startu w Mistrzostwach Europy. Materiał i metoda. Badaniami objęto 13 kolarzy kadry narodowej w wieku 17-22 lat, którzy uczestniczyli w zgrupowaniu wysokościowym (Livigno, Włochy). Zawodnicy mieszkali 3 tygodnie na wysokości 1900 m, a trenowali na wysokościach 1800-2200 m npm. Testy wysiłkowe wykonano przed wyjazdem, w trakcie pobytu (dwukrotnie) oraz po powrocie ze zgrupowania (dwukrotnie). Zastosowano wysiłek stopniowany na ergometrze kolarskim Cyclus2. Określono reakcje fizjologiczne organizmu na obciążenie maksymalne (Wmax) oraz na poziomie progu tlenowego (W-AT2; 2 mmol/l) i progu beztlenowego (W-AT4; 4 mmol/l). Na podstawie zależności pomiędzy zmianami częstości skurczów serca (HR) i stężenia mleczanu (Lac) określono zakresy intensywności obciążeń treningowych. Wyniki. Wyjściowy test na nizinie ujawnił następujące wartości wskaźników wydolności tlenowej. Obciążenie maksymalne: Wmax 5,85±0,45 W/kg; VO2max 72±5 ml/kg/min; HRmax 192±5 sk/min. Próg tlenowy: W-AT2 3,68±0,43 W/kg; HR-AT2 156±6 sk/min. Próg beztlenowy: W-AT4 4,63±0,38 W/kg; HR-AT4 174±6 sk/min. W warunkach wysokościowych nastąpiło statystycznie istotne obniżenie wskaźników wydolności: Wmax (-5% p<0,01), VO2max (-4% p<0,05), W-AT2 (-10% p<0,01), W-AT4 (-7% p<0,01). Nie stwierdzono istotnych zmian HRmax (0,4% p=0,246). Po zejściu z gór zanotowano statystycznie istotny wzrost Wmax (6% p<0,01) oraz powrót do stanu wyjściowego pozostałych wskaźników. Wnioski. Pozytywny efekt treningu wysokościowego stanowił wzrost maksymalnej zdolności wysiłkowej. Odnotowano znaczne zróżnicowanie w przebiegu fizjologicznej adaptacji u poszczególnych kolarzy. * Projekt badawczy finansowany przez Ministerstwo Sportu i Turystki, wykonany we współpracy z Polskim Związkiem Kolarskim. EFFECTS OF ALTITUDE TRAINING ON AEROBIC CAPACITY IN ROAD CYCLISTS Ryszard Zdanowicz, Michał Starczewski, Elżbieta Grądzka, Grażyna Soćko Institute of Sport, Department of Physiology, Warsaw Wprowadzenie i cel pracy. The aim of the study was to evaluate the physiological adaptation to altitude training in road cyclists. Observations were conducted during pre-competitive phase for European Championships. Materiał i metoda. The study involved 13 road cyclist of the national team at the age of 17-22 years, who participated in the altitude training camp (Livigno, Italy). The cyclist were staying at altitude of 1900 m for 3 weeks, while training was conducted at 1800-2200 m. Exercise tests were performed before, during (twice) and 26 S1a:Layout 1 2013-11-06 09:11 Strona 3 after training camp (twice). Graded exercise test to exhaustion on a bike ergometer Cyclus2 was applied. The physiological responses at maximum load (Wmax), aerobic threshold (W-AT2; 2 mmol/l lactate) and anaerobic threshold (W-AT4; 4 mmol/l lactate) were estimated. The relationship between changes of heart rate (HR) and lactate (Lac) was used to establish training intensity zones. Wyniki. The initial test performed at lowland revealed the following values of aerobic capacity indices. Maximum load: Wmax 5.85±0.45 W/kg; VO2max 72±5 ml/kg/min; HRmax 192±5 b/min. Aerobic threshold: W-AT2 3.68± 0.43 W/kg; HR-AT2 156±6 b/min. Anaerobic threshold: W-AT4 4.63±0.38 W/kg; HR-AT4 174±6 b/min. At altitude a statistically significant decrease in aerobic capacity indices was noticed. Wmax (-5% p<0.01), VO2max (-4% p<0.05), W-AT2 (-10% p<0.01), W-AT4 (-7% p<0.01). There were no significant changes in HRmax (0.4% p=0.246). After descending from the mountains there was a statistically significant increase in Wmax (6%, p <0.01) and reversion of the remaining indicators to baseline. Wnioski. The increase in the maximum cycling performance was a positive effect of altitude training. There has been a considerable variation in the course of physiological adaptation in individual cyclists. * A research project funded by the Ministry of Sport and Tourism, made in collaboration with the Polish Cycling Federation. WPŁYW HIPOKSJI NORMOBARYCZNEJ NA STĘŻENIE EPO I WSKAŹNIKÓW PRZEMĘCZENIA/PRZETRENOWANIA U SPORTOWCÓW Anna Kasperska1, Tomasz Mikulski2, Ewa Ziemann3, Tomasz Grzywacz3, Agnieszka Zembroń-Łacny1 Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wlkp., Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 2 Instytut Medycyny Doświadczalnej im. Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie 3 Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku 1 Wprowadzenie i cel pracy: Trening hipoksyjny metodą przerywaną (ang. Intermittent Hypoxic Training, IHT) polega na naprzemiennym oddychaniu powietrzem o obniżonej (hipoksja) i normalnej (normoksja) zawartości tlenu. Jest jedną z metod stosowanych w sporcie wyczynowym w celu poprawy zdolności wysiłkowych (Millet et al. Sports Med 2010). Ekspozycja organizmu na hipoksję zwiększa wytwarzanie nadtlenku wodoru (H2O2) i tlenku azotu (NO) oraz erytropoetyny (EPO), które stymulują adaptację do wysiłku fizycznego (Vogt & Hoppeler Prog Cardiovasc Dis 2010). Z drugiej strony ostra hipoksja może nasilić uszkodzenia tkanek i procesy zapalne związane ze stanem przemęczenia/przetrenowania (NFO/OTR) sportowców (Clanton J Appl Physiol 2007). Celem badań było poznanie wpływu 5-dniowego cyklu IHT na dynamikę zmian stężenia EPO i związku z generacją H2O2/NO oraz zmian wskaźników NFO/OTR u zapaśników w stylu klasycznym. Materiał i metoda: W badaniach wzięło udział 13 zawodników podczas zgrupowania w okresie przygotowawczym (COS Spała). 6-osobowa grupa zawodników uczestniczyła w 5-dniowym cyklu IHT przeprowadzonym przy pomocy hipoksykatora GO2Altitude. Grupę kontrolną stanowiło 7 zawodników, uczestniczących wyłącznie w treningach sportowych. We krwi oznaczono stężenie H2O2, NO i nitrotyrozyny (Nitro) oraz poziom wskaźników hematologicznych (retikulocyty, RBC, Hb i Htc). Codziennie przeprowadzano pomiary stężenia EPO. Oznaczono także poziom wskaźników przemęczenia i przetrenowania, jak stężenie cytokin pro-zapalnych (IL-1β i TNFα), białka C-reaktywnego (hsCRP), kwasu moczowego (UA) i aktywność kinazy kreatynowej (CK). Wyniki: Trening hipoksyjny istotnie zwiększył stężenie H2O2 i NO, ale obniżył stężenie Nitro, co świadczy o większej biodostępności tlenku azotu. Stężenie EPO wzrosło po dwóch sesjach IHT, następnie obniżyło się do wartości wyjściowych. Nie zaobserwowano zmian poziomu wskaźników hematologicznych. Natomiast wykazano istotny wzrost stężenia IL-1β, TNFα, hsCRP, UA i aktywność CK w grupie poddawanej IHT, w porównaniu do kontroli. Wnioski: 5-dniowy cykl IHT połączony z treningiem zapaśniczym indukuje wzrost wytwarzania H2O2 NO i EPO, co może mieć pozytywny wpływ na adaptację do wysiłku fizycznego. Z drugiej strony IHT nasila uszkodzenie mięśni i procesy zapalne, tym samym zwiększa ryzyko wystąpienia przemęczenia i przetrenowania u sportowców. Dziękujemy Ryszardowi Wolny, Włodzimierzowi Zawadzkiemu oraz Polskiemu Związkowi Zapaśniczemu za współpracę i możliwość realizacji projektu finansowanego z grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (N/NZ7/05282). 27 S1a:Layout 1 2013-11-06 09:11 Strona 4 EFFECT OF NORMOBARIC HYPOXIA ON EPO CONCENTRATION AND OVERREACHING/OVERTRAINING MARKERS IN ATHLETES Anna Kasperska1, Tomasz Mikulski2, Ewa Ziemann3, Tomasz Grzywacz3, Agnieszka Zembroń-Łacny1 Faculty of Physical Culture Gorzow Wlkp., University School of Physical Education Poznan 2 Mossakowski Medical Research Center, Polish Academy of Sciences Warsaw 3 University of Physical Education and Sport Gdansk. 1 Introduction and aim: Intermittent hypoxic training (IHT) involves alternate breathing with reduced (hypoxia) and normal (normoxia) oxygen content in the air. IHT is one of the methods used in professional sports to improve physical performance (Millet et al. Sports Med 2010). Systemic exposure to hypoxia increases the production of hydrogen peroxide (H2O2), nitric oxide (NO) and erythropoietin (EPO), which stimulates the adaptation to physical exercise (Vogt & Hoppeler Prog Cardiovasc Dis 2010). However, acute hypoxia may increase tissue damage and inflammation associated with non-functional overreaching/overtraining state (NFO/OTR) in athletes (Clanton J Appl Physiol 2007). The aim of the study was to investigate the effect of 5-day IHT cycle on the dynamics of changes in the EPO concentration and the relationship with the generation of H2O2/NO and markers NFO/OTR in Greco-Roman wrestlers. Materials/ Methods: The study involved 13 wrestlers during training camp in preparatory period (COS Spała). Six athletes participated in a 5-dayIHT cycle with the use of a hypoxicator GO2Altitude. Seven wrestlers participated in wrestling training (control). In the blood, H2O2, NO, nitrotyrosine (Nitro) and hematological markers (Reticulocytes, RBC, Hb and Htc) were determined. EPO level was measured every day of IHT. Moreover, the levels of NFO/OTR markers such as pro-inflammatory cytokines (IL-1β i TNFα), C-reactive protein (hsCRP), uric acid (UA) and creatine kinase (CK) were determined. Results: Hypoxic training significantly increased H2O2 and NO but decreased Nitro concentration, which indicates a higher bioavailability of nitric oxide. EPO concentration increased after two IHT sessions and then decreased to baseline level. There were no changes in hematological markers levels. However, IL-1β, TNFα, hsCRP, UA and concentrations of CK activity increased significantly after IHT compared to control. Conclusion: 5-day IHT cycle with wrestling training enhanced H2O2, NO and EPO synthesis, which could have a positive effect on adaptation to physical exercise. On the other hand, IHT increased muscle damage and inflammation, which could increase the risk of NFO/OTR. We are grateful for successful cooperation with Ryszard Wolny and Włodzimierz Zawadzki as well as Polish Wrestling Federation. This study was supported by a grant from the Ministry of Science and Higher Education Poland (N/NZ7/05282). OCENA METABOLICZNA I HORMONALNA TRENINGU SPRINTERSKIEGO B. Opaszowski1,2, S. Kędra2, Z Obmiński1, B. Długosielska2, E. Jówko2 Instytut Sportu w Warszawie, 2 WWFiS AWF w Białej Podlaskiej 1 Wprowadzenie i cel pracy. Wysiłek fizyczny wywołujący stan ostrej kwasicy metabolicznej mleczanowej jest silnym stymulatorem wyrzutu hormonów. Dotyczy to szczególnie kortyzolu i hormonu wzrostu. Stąd celem przeprowadzonych badań jest ocena reakcji metabolicznej i hormonalnej na trening sprinterski wykonywany w warunkach naturalnych. Materiał i metoda. Obserwacjom poddano trening sprinterski o charakterze wytrzymałości szybkościowej, trwający 1 godz, realizowany przez grupę 6 mężczyzn i 4 kobiety. Struktura treningu była jednakowa dla mężczyzn i kobiet. W próbkach krwi pobranej z płatka ucha przed treningiem, po treningu w 3 minucie wypoczynku biernego, oraz po nocnej restytucji (rano) met. immunoenzymatycznymi (wg zestawów ELISA, Eurogenetics, Niemcy) oznaczano stężenie hormonu wzrostu (GH), testosteronu (T) i kortyzolu (C). Stężenie kwasu mlekowego (LA) oznaczano wg gotowych zestawów Lange (Niemcy). Obliczono wskaźnik równowagi anaboliczno-katabolicznej (T/C). Wyniki. Powtarzane wysiłki sprinterskie (w cz. głównej treningu) w formie maksymalnego biegu 5x100 m, z przerwami 5-6 minutowymi, spowodowały wysokie, znamiennie statystycznie (p < 0,05) istotne przyrosty mleczanu oraz hormonu wzrostu (GH) i kortyzolu. Stwierdzono istotne releacje pomiędzy powysiłkowym stężeniem mleczanu a GH (r = 0,867; p < 0,05). W przypadku kobiet potreningowe stężenia GH były mniejsze u kobiet aniżeli u mężczyzn, odpowiednio u kobiet 10,9 ng/ml a u mężczyzn 29,9 ng/ml (p < 0,02). Wysiłek treningowy spo- 28 S1a:Layout 1 2013-11-06 09:11 Strona 5 wodował istotny (p < 0,05) spadek wskaźnika T/C: średnio z wartości przed treningiem 4,9±2,05 do 3,7±2,06 po treningu i 3,0±0,79 na drugi dzień rano. Wnioski. Realizowany trening sprinterski oparty na przemianach glikolityczno-mleczanowych wywołał istotne zmiany w zaburzeniach równowagi anaboliczno-katabolicznej. Dobowy wypoczynek po treningu, w świetle zmian wskaźnika T/C ujawnił brak pełnej restytucji. ASSESSMENT OF METABOLIC AND HORMONAL RESPONSES TO SPRINT TRAINING B. Opaszowski1,2, S. Kędra2, Z Obmiński1, B. Długosielska2, E. Jówko2 Institute of Sport, Warsaw; 2 Faculty of Physical and Sport Education, Biała Podlaska 1 Introduction and objectives. An exertion which induces state of acute metabolic acidosis is considered as a strong stimulus of hormonal secretion. Especially, it refers to the behaviors of the growth hormone and cortisol, hence, this study aimed to investigate metabolic and hormonal responses to sprint training conducted in a field condition. Material and methods. Endurance-velocity sprint training lasting an hour, of the same structure for both sexes has been studied among 6 men and 4 women. Capillary blood from earlobe was sampled prior to the training session, whithin the third minute of passive rest and in the morning, after overnight recovery. Serum growth hormone (GH), testostrone (T), cortisol (C) were determined using ELISA-kits (DRG – GERMANY). Blood lactate (LA) was determined by the kit of LANGE-GERMANY. The index of anabolic-catabolic equlibrioum (T/C) was also calculated. Results. Repeated sprint bouts, 5x100 m separated by 5-6 minutes” intermissions caused significant (p<0.05) increments of LA, GH and C. Significant, linear correlation (r= 0.867: p < 0.05) between post-exertion GH and LA was found. In females mean post training growth hormone level was lower (10.9 ng/ml) than that noted in the male group (29.9 ng/ml, p<0.02). The training session brought about significant (p < 0,05) decrease of T/C ratio, on average from 4,9±2,05 before training to 3,7±2,06 directly after it and to 3,0±0,79 in the morning next day. Conclusions. The utilized sprint training was based on glycolytic-lactate metabolism and it induced significant changes in the state of anabolic-catabolic equilibrium. Changes in T/C index, especially the ones following overnight recovery revealed lack of full post training sprint recovery. ZMIANY POZIOMU WSKAŹNIKÓW STRESU OKSYDACYJNEGO ORAZ RÓWNOWAGI KWASOWO-ZASADOWEJ U KOBIET I MĘŻCZYZN PO MAKSYMALNYM WYSIŁKU FIZYCZNYM Magdalena Więcek1,2, Marcin Maciejczyk1, Jadwiga Szymura3, Zbigniew Szyguła1 1 Instytut Nauk Biomedycznych, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie 2 Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego 3 Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Wstęp. Stres oksydacyjny może być wynikiem wzmożonego tempa resyntezy ATP podczas wysiłku fizycznego. Celem badań było porównanie powysiłkowych zmian statusu prooksydacyjno-antyoksydacyjnego osocza krwi u kobiet i mężczyzn oraz powysiłkowych zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. Metodyka. W badaniach uczestniczyło 10 kobiet i 10 mężczyzn w wieku 19-23 lat, o prawidłowej strukturze ciała, aktywnych fizycznie, ale nietrenujących. Badane osoby wykonały laboratoryjny test biegowy o stopniowo wzrastającym obciążeniu aż do odmowy. W teście wyznaczono wartości maksymalne minutowego poboru tlenu i częstości skurczów serca. Przed rozpoczęciem oraz po zakończeniu testu wysiłkowego pobrano krew i oznaczono poziom wskaźników równowagi kwasowo-zasadowej, stężenie mleczanu, poziom całkowitego statusu oksydacyjnego (TOS), całkowitego statusu antyoksydacyjnego (TAS) oraz stężenie kwasu moczowego. Wyniki. W obu porównywanych grupach wysiłek testowy wywołał istotne zmiany w zakresie wszystkich analizowanych wskaźników równowagi kwasowo-zasadowej oraz stężenia mleczanu, przy czym zmiany te były większe u mężczyzn. U mężczyzn stwierdzono istotny powysiłkowy wzrost poziomu TOS, natomiast u kobiet stwierdzono istotny powysiłkowy wzrost poziomu TAS oraz stężenia kwasu moczowego we krwi. Stwierdzono istotną dodatnią zależność pomiędzy wyjściowym poziomem TAS i istotną ujemną zależność pomiędzy wyjściowym poziomem TOS, a wydolnością badanych. Stwierdzono również istotną dodatnią zależność pomiędzy wysiłkowym przyrostem poziomu całkowitego statusu oksydacyjnego, a wysiłkowym przyrostem stężenia mleczanu i luki anionowej. 29 S1a:Layout 1 2013-11-06 09:11 Strona 6 Wnioski. Wysiłek fizyczny o maksymalnej intensywności powoduje przesunięcie równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej w kierunku reakcji utleniania, aktywując jednocześnie układ antyoksydacyjny. Nasilenie zmian równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej jest różne u kobiet i mężczyzn co wynika z zależności od wydolności fizycznej i stopnia zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. Lepsza wydolność fizyczna sprzyja zachowaniu równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej osocza w spoczynku. Słowa kluczowe: różnice międzypłciowe, wydolność fizyczna, stres oksydacyjny, równowaga kwasowo-zasadowa Badania zostały zrealizowane w ramach projektu N N404 071240 finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (NCN), oraz w ramach badań statutowych AWF: projekt 267/IFC/2010 THE CHANGES IN INDICATORS OF OXIDATIVE STRESS AND ACID-BASE BALANCE IN WOMEN AND MEN AFTER MAXIMAL EFFORT Magdalena Więcek1,2, Marcin Maciejczyk1, Jadwiga Szymura3, Zbigniew Szyguła1 1 Institute of Biomedical Science, University School of Physical Education, Krakow, Poland 2 Faculty of Health and Medical Sciences, Andrzej Frycz Modrzewski, Krakow University, Poland 3 The Department of Clinical Rehabilitation, University School of Physical Education, Krakow, Poland Introduction and aim. The oxidative stress could result from an increase of ATP resynthesis during exercise. The purpose of the study was to compare of post-exercise changes in prooxidative-antioxidative status in women and men and post-exercise disturbances in acid-base balance. Materials/Methods. 10 women and 10 men with proper body composition participated in the study (physically active, but untrained). The participants performed a graded test until exhaustion on mechanical treadmill and maximal oxygen uptake and heart rate were determined in this test. Before and after graded test, the indicators of acid-base balance, lactate, urine acid, total oxidative status (TOS) and total antioxidative status (TAS) were measured. Results. Both in women and men, the maximal effort caused significant changes in all measured indicators, but the changes were higher in men. There was significant post-exercise increase in TOS in men, but in women significant post-exercise increase in TAS and lactate were observed. Significant, positive correlation between maximal oxygen uptake and initial TAS was observed; significant, negative correlation between maximal oxygen uptake and initial TOS was observed. A significant positive correlation between increase in TOS during exercise and lactate and anion gap increase in graded test was noted. Conclusions. Maximal effort moves prooxidative-antioxidative balance toward oxidation. Intensification of changes in prooxidative-antioxidative balance is different in women and men and depends on physical capacity and amount of acid-base balance disturbances. Better physical capacity helps to maintain prooxidative-antioxidative balance of blood plasma at rest. Key words: gender differences, physical capacity, oxidative stress, acid-base balance This research was supported by Polish National Science Center (NCN), grant no.: N N404 071240, awarded to Zbigniew Szyguła, and grant no 267/IFC/2010 (AWF Kraków) WPŁYW REGULARNEGO TRENINGU WIOŚLARSKIEGO NA SPOCZYNKOWE STĘŻENIA WE KRWI KORTYZOLU, ANDROGENÓW I HORMONÓW REPRODUKCYJNYCH U MŁODYCH KOBIET Zbigniew Obmiński, Krystyna Burkhard-Jagodzińska, Beata Szczepańska Instytut Sportu, Warszawa, Polska Wprowadzenie i cel pracy. Trening wytrzymałościowy o dużej objętości może hamować hormonalną funkcję jajników u dorosłych kobiet. Celem pracy była weryfikacja hipotezy, że trening wioślarski wpływa na hormonalny status we krwi u dziewcząt. Materiał i metody. Badania objęły 22 dziewczęta w wieku 14-15 lat, o średniej masie ciała 60.0 kg, średnim wzroście 170 cm, uczennic Szkoły Mistrzostwa Sportowego trenujących wioślarstwo w wymiarze 5 sesji treningowych w tygodniu (RG), oraz 23 dziewcząt w tym samym wieku stanowiących grupę kontrolną (CG) o średniej masie 52.2 kg, średnim wzroście 162 cm, praktykujących dwie 1-godzinne lekcje ćwiczeń w tygodniu. Kortyzol (C), testosteron (T), siarczan dwuhydroepiandrosteronu (DHEA-S), estradiol (E), progesteron (P) oraz glo- 30 S1a:Layout 1 2013-11-06 09:11 Strona 7 bulinę wiążąca hormony płciowe (SHBG) oznaczono w spoczynkowej surowicy uzyskanej z próbek krwi żylnej pobranej tego samego dnia rano (8: 00) i w południe (12: 00). Tkankę tłuszczową oznaczono na podstawie pomiarów fałdów skórnych. Wyniki. Lutealną fazę cyklu stwierdzono u jednej trzeciej osób z grupy RG i CG. W grupie RG stwierdzono znacząco niższe średnie spoczynkowe, poranne stężenia C (421 vs 556 nmol/L) i T (1.9 vs 2.5 nmol/L) ale wyży średni poziom DHEA-S (3.8 vs 3.0 μmol/L). Znacząco wyższe średnie poziomy hormonów płciowych (P i E) odnotowano dla fazy lutealnej w grupie CG. W obu grupach podobny był średni poziom SHBG i wiek menarche. Zaskakująco, RG prezentowała większą tkankę tłuszczową (22.3 vs15.9%) oraz wyższy średni poziom E w fazie lutealnej (252 vs 215 pmol/L). Wniosek. Trening wioślarski obniża u młodych kobiet lutealny P i E oraz C i T w całym cyklu, podczas gdy wartość T/C nie zależy od tych ćwiczeń. THE EFFECT OF REGULAR ROWING TRAINING ON RESTING BLOOD CORTISOL, ANDROGENS AND REPRODUCTIVE HORMONES LEVELS IN YOUNG FEMALES Zbigniew Obmiński, Krystyna Burkhard-Jagodzińska, Beata Szczepańska Institute of Sport, Warsaw, Poland Introduction and aim. Endurance training of high volume may suppress ovarian function in adult female athletes. The purpose of this study was to verify the hypothesis that rowing training affects the hormonal status at rest in blood among girls. Material and methods. The study comprised 22 girls, aged 14-15y, mean body mass 60.0 kg, mean height 170 cm, students of the School of Sport Championships practising 5 rowing training sessions/week (RG) and 23 age-matched girls as a control group (CG), of mean body mass 52.2, mean height 162 cm, practising two 1h lessons of exercise per week. Cortisol (C), testosterone (T), dihydroepiandrosterone sulphate (DHEA-S), estradiol (E), progesterone (P), and sex hormone binding globulin (SHBG) were determined in a rest serum obtained from venous blood samples drawn twice on the same day in the morning (08: 00 am) and at noon (12: 00). By the measurement of skin folds fat tissue was determined. Results. Luteal phase was found in one third subjects of RG and RG. RG demonstrated significantly lower mean morning levels of C (421 vs. 556 nmol/L) and T (1.9 vs 2.5 nmol/L) but higher mean DHEAS (3.8 vs 3.0 μmol/L). Significantly higher levels of reproductive hormones (E and P) in luteal phase were found in CG. In both groups SHBG and age of menarche were alike. Surprisingly, RG showed significantly higher fat tissue (22.3 vs15.9%) and higher mean follicular E (252 vs 215 pmol/L). Conclusion. Among young female rowing training lowers luteal P and E as well as T and C in a whole cycle while T/C ratio is not influenced by that training. 31 S2a:Layout 1 2013-11-06 09:13 Strona 1 Sesja 2 / Session 2 Podologia w sporcie Podology in sport ZASTOSOWANIE METOD DIAGNOSTYKI PODOSKOPOWEJ W KOREKCJI DYSFUNKCJI STAWU SKOKOWEGO I STOPY Maciej Nowak, Martyna Nowak Centrum Medycyny Sportowej DYNASPLINT Poznań Wprowadzenie i cel pracy. Wzrastająca liczba ludzi aktywnych ruchowo oraz coraz większe wymagania co diagnostyki i korekcji dysfunkcji czynnościowych u sportowców wysokiego wyczynu, zmuszają nas do szukania precyzyjnych odpowiedzi na pytania dotyczące roli biomechaniki stawów skokowych i stopy i wpływu ich dysfunkcji na pracę całego narządu ruchu.Celem pracy jest pokazanie pierwotnych i wtórnych zaburzeń biomechanicznych w obrębie narządu ruchu zależnych od patologii w stawie skokowym. Obiektywna funkcjonalna ocena osi biomechanicznej i metody korekcji są próbą zaproponowania algorytmu postępowania w zadurzeniach czynnościowych i pourazowych w obrębię stawu skokowego i stopy. Wskazano na psychologiczne aspekty prawidłowej diagnostyki dla lepszego procesu usprawniania po urazach. Materiał i metoda. Do badań wykorzystano tradycyjny podoskop diagnostyczny, jako alternatywna propozycje wykorzystano podoskop elektroniczny z komputerowa oceną wybranych parametrów diagnostycznych i podoskop czynnościowej oceny osi biomechanicznej stawu skokowego. Badania uzupełniono wykonaniem testów funkcjonalnych. Wg Formthotics Medical Systems. Badania przeprowadzono na grupie ponad 200 sportowców i ludzi a znacznym stopniu aktywności ruchowej Wyniki. Uzyskanie obrazowych, obiektywnych wyników stopnia zaburzeń funkcjonalnych w obrębie stawów skokowych pozwala na wczesne podjecie optymalnych metod leczenia. U 80% badanych uzyskano wyniki mówiące o nadmiernej pronacji jako przyczynie powstawania dysfunkcji narządowych zarówno w obrębie stopy jak i sąsiadujących stawów. wykazano współzależność zaburzeń trakcji rzepki jak i pracy mięśni goleni w zależności od stopnia supinacji lub pronacji dolnego stawu skokowego. Wnioski. Prawidłowa wczesna diagnostyka funkcjonalna z wykorzystaniem metod podoskopowej oceny stabilności stawów skokowych i stopy w znaczącym stopniu wpływa na wybór metody leczenia i korekcji. Umożliwia wskazanie wtórnych przeciążeń w obrębie całego narządu ruchu. Podoskopia jako metoda porównawczych badań w sposób znaczący obrazuje postęp procesu leczenia i usprawniania. Jako metoda może być wykorzystywana również w trakcie zgrupowań sportowych. APPLICATION OF PODOSCOPY DIAGNOSTICS IN THE CORRECTION OF ANKLE AND FOOT DYSFUNCTIONS Maciej Nowak, Martyna Nowak DYNASPLINT Poznań Centre of Sports Medicine Introduction and the aim of study. An increasing number of physically active people and growing demands requiring diagnostics and correction of dysfunctions in highly professional athletes force us to seek precise answers to questions regarding the role of ankle and foot biomechanics and the effect of ankle and foot dysfunction on the functioning of the entire locomotor system. The aim of this study is to show primary and secondary biomechanical dysfunctions of the locomotor system resulting from pathologies in the ankle. An objective functional assessment of the biomechanical axis and corrective methods are an attempt to suggest a management algorithm for functional and post-traumatic disorders within the ankle and foot. Psychological aspects of proper diagnostics were indicated to improve the process of post-traumatic rehabilitation. Materials and methods. A traditional diagnostic podoscope was used in the study; alternatively, an electronic podoscope with computer assessment of the obtained diagnostic parameters and a podoscope for the functional assessment of ankle biomechanical axis were used. Tests were supplemented with functional tests according to Formthotics Medical Systems. The study was carried out on a group of 200 sportsmen and physically very active people. Results. Obtaining graphic, objective results of the level of functional disorders in the area of the ankles allows for early implementation of optimal treatment. In 80% of patients, positive results were obtained, indicating excessive pronation as the cause of dysfunction both in the foot and the adjacent joints. A correlation between 32 S2a:Layout 1 2013-11-06 09:13 Strona 2 disorders of patella traction and the functioning of shin muscles depending on the level of supination or pronation of the lower ankle joint was found. Conclusions. Proper early functional diagnostics using podoscopic evaluation of the stability of the ankles and feet has a great impact on the choice of the method of treatment and correction. It enables us to indicate secondary overloads in the entire locomotor system. As a method of comparative tests, podoscopy significantly reflects the progress of treatment and rehabilitation. This method can also be used during sports camps. WYBRANE WRODZONE ZABURZENIA BUDOWY STÓP, A UPRAWIANIE SPORTÓW NARCIARSKICH Joanna Stodolna-Tukendorf, Jerzy Stodolny Ośrodek Leczniczo-Rehabilitacyjny NATURA, Busko-Zdrój Według niektórych badaczy, w społeczeństwach cywilizowanych, ponad 80% osób ma jakiegoś rodzaju wady stóp. Należą do nich wady o różnym stopniu zaawansowania – zarówno bardzo poważne, wymagające korekcji operacyjnych, jak stopa końsko-szpotawa czy wrodzona stopa płasko-koślawa, jak i lżejsze, leczone zachowawczo korekcyjnie i fizjoterapeutycznie. Do tych ostatnich należą stopy płaskie i wydrążone, koślawe, szpotawe, stopy z wadami będącymi kombinacjami powyższych zaburzeń czy z koślawością paluchów. Zgodnie z aktualnymi doniesieniami, poza zaburzeniami wspomnianymi powyżej, istnieje poważna populacja osób z wadami stóp o charakterze subklinicznym. Ponieważ wymagają specyficznych metod badania, nie są zazwyczaj diagnozowane w typowym postępowaniu ortopedycznym. Wady te pozornie nie sprawiają znaczących dolegliwości i nie ograniczają normalnych czynności życiowych. Powodują jednak istotne zaburzenia funkcji lokomocji, przeciążenia w wyższych piętrach narządu ruchu, szczególnie w przypadku czynności zawodowych lub sportowych wymagających szczególnej wydolności i sprawności kończyn dolnych. W referacie zasygnalizowano wpływ powyższych wad subklinicznych na dynamikę ruchu, technikę jazdy i powstawanie przeciążeń w narciarstwie zjazdowym i biegowym – zarówno na poziomie rekreacyjnym jak i sportowym. Przedstawiono zasady diagnostyki i metody wykrywania powyższych wad oraz postępowania korygującego w postaci zastosowania indywidualnie konstruowanych wkładek do obuwia narciarskiego. Ich stosowanie może być elementem znaczącym w bezpieczeństwie i ochronie elementów narządu ruchu jak i w osiągnięciach sportowych w narciarstwie. Jest to istotne szczególnie w sporcie rekreacyjnym, ze względu na jego masowość. CHOSEN INHERITED FOOT STRUCTURE DISORDERS AND SKI SPORTS Joanna Stodolna-Tukendorf, Jerzy Stodolny According to some researchers, more than 80% of population of civilized societies have some kind of foot disorder. Those are conditions of various degree – both very severe requiring surgical intervention, such as clubfoot or congenital plano-valgus foot, and those treated conservatively by physiotherapeutic approach. The latter include hallux valgus, flat, hollow, valgus and varus foot and the combinations of the listed above. The latest reports say there is a significant population with subclinical disorders of the foot that has not been mentioned before. Those disorders requires specific examination, therefore, they are usually not diagnosed during a typical orthopedic procedure. They seem not to make significant distress and do not limit everyday activities. However, they may significantly disturb a locomotoric function, causing overloads in the upper levels of the musculoskeletal system, especially when professional or recreational activities requires specific capacity and efficiency of the lower limbs. In the paper the authors wanted to attract attention to those subclinical disorders that may impact a dynamic and a technique of downhill and cross-country skiing – both in terms of recreation and profession. The principles of diagnosis and the correction procedure by customized boot insoles had been presented. Their use can be an important element of safety and protection of the musculoskeletal system and may influence sports results. This is an important issue particularly as far as recreational skiing is concerned. 33 S2a:Layout 1 2013-11-06 09:13 Strona 3 ZMIANY WYBRANYCH PARAMETRÓW STOPY PODCZAS BIEGU MARATOŃSKIEGO Paulina Sas Sielecka Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Wstęp i cel. Temat oceny zmian parametrów morfofunkcjonalnych stopy w czasie biegu długodystansowego jest rzadko podejmowany. W świetle rosnącej popularności biegów masowych staje się jednak coraz bardziej aktualny. Celem pracy jest ocena dynamiki zmian długości, szerokości i wysokości stopy oraz wybranych współczynników charakteryzujących jej wysklepienie. Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 101 osób. Zostali oni na cztery grupy: pierwsza liczyła 31 mężczyzn (19 do 30 lat), druga liczyła 30 mężczyzn (31 do 39 lat), grupa trzecia liczyła 22 mężczyzn (40 do 60 lat) i grupa czwarta licząca 18 kobiet (25 do 46 lat). Pomiar wybranych parametrów prawej stopy dokonano przed startem i zaraz po przekroczeniu linii mety. Do analizy danych wykorzystano podstawowe narzędzia statystyczne. Wyniki. W wyniku przeprowadzonej analizy statystycznej stwierdzono, że długość i szerokość stopy wzrosły po biegu maratońskim w stosunku do parametrów wyjściowych średnio o 0,4% i 4%, a wysokość zmalała o 5,2%. Ocena otrzymanych wyników wykazała brak zależności w zmianie parametrów stopy ze względu na wiek. Na podstawie w/w parametrów wyliczono wskaźniki Wejsfloga i Friedlanda, charakteryzujące wysklepienie stopy. Wyniki pokazują, że wysklepienie stopy istotnie uległo obniżeniu. Na podstawie wartości wskaźnika Friedlanda można stwierdzić, że przed biegiem 35% badanych miało w różnym stopniu obniżone wysklepienie podłużne stopy, natomiast po biegu liczba ta wzrosła do 77% badanych. Wartości wskaźnika Wejsfloga pokazują, że płaskostopie poprzeczne przed biegiem wykazano u 4% badanych, po biegu liczba ta wzrosła do 10%. Wnioski. 1. W trakcie biegu maratońskiego dochodzi do zmian w budowie stopy. Najsilniej oddziałuje on na wysokość stopy. 2. Wiek nie wpływa na wielkość zmian badanych parametrów stopy. A STUDY OF THE CHANGE IN THE FOOD ARCH AFTER LONG DISTANCE RUNNING Paulina Sas Sielecka College of Physiotherapy in Wroclaw Introduction and aim. The aim of the study was to assess the dynamics of change in length, width and height of the feet and the selected coefficients characterizing the changes of the feet arch. Material and methods. In total there was 101 marathon runners. They were divided into four groups. The first consisted of 31 men (19 to 30 years), the second consisted of 30 men (31 to 39 years), the third group consisted 22 men (40 to 60) and the fourth group included 18 women (25 to 46 years). The first measurement of selected parameters on the right foot was made before the start. The second measurement immediately after crossing the finish line. Results. As a result of the statistical analysis, it was found that the length and width of the foot increased after the marathon compared to the original parameters by an average of 0,4% and 4%, and the size of foot arch decreased by 5,2%. The evaluation of the results showed there was no dependence based on the age and gender. The rate ratios were calculated using Wejsflog’s and Friedland’s formulas for foot arch. The results show that the foot arch is reduced significantly afterwards. Using Friedland’s formula, it can be concluded that at the start of the race that 35% of respondents have reduced longitudinal foot arch and that at the finish the number increased to 77%. We can also say, using Wejsflog’s formula, at the start of the race 4% of participants had transverse flat feet and that at the finish the number increased to 10%. Conclusions. 1. The largest change can be measured in the height of the foot arch by the end of the marathon. 2. The age of the individual has no effect, the change in height of the foot arch is common in all participants of the marathon. PODOLOGICZNE PROBLEMY LUDZI AKTYWNYCH FIZYCZNIE Bernadetta Chudzikowska-Łaś Centrum Kosmetologiczno Medycze, Szkoła podologii – Specjalistyczna Edukacja Kosmetologiczna. Wprowadzenie i cel pracy. Przedstawienie u pacjentów aktywnych fizycznie. Intensywne treningi w różnych warunkach środowiska, udział w zawodach sportowych oraz indywidualne ukształtowanie stóp powodują coraz częściej problemy podologiczne. Najczęściej diagnozowane są: wrastające paznokcie, odciski stóp, od- 34 S2a:Layout 1 2013-11-06 09:13 Strona 4 ciski podpaznokciowe, modzele, grzybica płytki paznokciowej, grzybica skóry stóp, krwiaki podpaznokciowe, brodawki wirusowe Cel pracy. Przedstawienie problemów stóp występujących u osób uprawiających różne dyscypliny sportowe. Materiał i metoda: Pacjenci-sportowcy z różnymi problemami podologicznymi zgłaszającymi się do gabinetu podologicznego. Wyniki. Przedstawienie wyników jakie osiągnięto w gabinecie podologicznym w przypadkach: usunięcia modzeli i odcisków, usunięcia odcisków podpaznokciowych, ortonyksyjnej korekcji wrastających paznokci, leczenia grzybicy skóry stóp i paznokci, usunięcia brodawek Wnioski. Pacjenci korzystający z pomocy podologa uniknęli w wielu przypadkach zabiegów chirurgicznych i metodami podologicznymi uzyskali efektywną terapie umożliwiającą szybki powrót do aktywności fizycznej. PROBLEMY PŁYTKI PAZNOKCIOWEJ STÓP U SPORTOWCÓW Bernadetta Chudzikowska-Łaś Centrum Kosmetologiczno Medycze, Szkoła podologii – Specjalistyczna Edukacja Kosmetologiczna. Wprowadzenie i cel pracy. Wzmożona aktywność fizyczna może powodować mechaniczne uszkodzenia opuszek palców i płytki paznokciowej stóp, infekcje wałów paznokciowych bakteryjne i mieszane, wrastające paznokcie, krwiaki oraz grzybicę płytki paznokcia. Pacjenci sportowcy nie zawsze chcą zrezygnować z aktywności fizycznej. Problemy paznokci dla większości z nich są bolesne i często uniemożliwiają im efektywny trening czy udział w zawodach. Prezentując problemy płytki paznokci omówię przyczynę ich powstania i możliwości mało inwazyjnego rozwiązania problemu w gabinecie podologicznym. Postępowanie podologiczne w przeciwieństwie do interwencji chirurgicznej szybko znosi dolegliwości bólowe i nie wyklucza kontynuacji treningów. Cel pracy. Przedstawienie przypadków sportowców z uszkodzeniem płytki paznokciowej lub/i palca powstałych w trakcie aktywności fizycznej, opis terapii podologicznej oraz rezultatów leczenia. Materiał i metoda. Pacjenci-sportowcy z uszkodzeniami płytki paznokciowej. Wyniki. Przedstawienie efektów po terapii podologicznej u pacjentów z problemami płytki paznokciowej uprawiających sport z wykorzystaniem mało inwazyjnych metod, które dają szybkie efekty terapii, brak rezygnacji z uprawiania sportu. Wnioski. Pacjenci korzystający z pomocy specjalistów podologii unikają interwencji chirurga. Zabiegi podologiczne pozwalają sportowcom na ciągłą aktywność fizyczną i zawodową. Współpraca pacjenta ze specjalistą podologiem gwarantuje powodzenie terapii. WPŁYW SPORTOWEGO TAŃCA TOWARZYSKIEGO NA STAN NARZĄDU RUCHU ORAZ ZNIEKSZTAŁCENIA STÓP U TANCERZY Wolna Patrycja, Bugajski Andrzej Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. Celem pracy była ocena stanu narządu ruchu oraz zniekształceń stóp tancerzy, będących zawodnikami sportowymi Word Dance Sport Federation. Materiał i metoda. Przebadano 23 aktywnych sportowo tancerzy z Wrocławskich szkół tańca reprezentujących wysoki stopień zaawansowania. Z metod badawczych zastosowano ankietę do oceny wpływu tańca na narząd ruchu, a do oceny ukształtowania stóp zastosowano metodę plantokonturograficzną. Wyniki. Badania ankietowe wykazały, iż tancerki cechują się zdecydowanie większą urazowością niż tancerze. Do obrażeń dochodziło najczęściej podczas treningów, a ich głównymi przyczynami były przeciążenia oraz powtarzane mikrourazy. Obrażenia najczęściej zlokalizowane były w obrębie stawu kolanowego oraz kręgosłupa. Na podstawie ankiet stwierdzono, że tancerze poddawani byli leczeniu zachowawczemu i fizjoterapii. W fizjoterapii dominowały zabiegi z użyciem pola magnetycznego, krioterapii i laseroterapii. Badanie plantokonturograficzne stóp według Clarke’a wykazało, iż 50% badanych posiada stopę wydrążoną. Badania metodą wskaźnika „W” Wejsfloga wykazały, że zdecydowana większość tancerzy posiada prawidłowe wysklepienie łuku poprzecznego stopy. Wnioski. 1. Płeć, wskaźnik masy ciała, stopień zaawansowania, staż taneczny oraz intensywność treningu wpływają na zaburzenia morfologiczne i czynnościowe stopy tancerzy. 2. Obrażenia ostre oraz mikrouszkodzenia są najczęstszymi przyczynami obrażeń w obrębie kończyn dolnych oraz kręgosłupa. 3. 50% tancerzy z obrażeniami ostrymi, jak i przewlekłymi wymagało postępowania leczniczego. 35 S3a:Layout 1 2013-11-06 09:25 Strona 1 Sesja 3 / Session 3 Fizjologia i biochemia wysiłku fizycznego cz. II Physiology and biochemistry of physical exercise, Part II WPŁYW 30-GODZINNEGO WYSIŁKU FIZYCZNEGO POŁĄCZONEGO Z BRAKIEM SNU NA UKŁAD KRĄŻENIA ORAZ STĘŻENIE ADRENOMEDULINY U ZDROWYCH MŁODYCH MĘŻCZYZN. A. Kozacz1, K. Krzemiński1, T. Mikulski1, I. Michnowska1, J. Dąbrowski1, D. Laskowska1, A. Bogdan2 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa. Wprowadzenie i cel pracy: Rosnąca popularność wysiłków ultra-wytrzymałościowych wymaga zbadania ich wpływu na zdrowie. Celem niniejszej pracy była ocena odpowiedzi układu krążenia na wysiłek statyczny wykonany po długotrwałym wysiłku wytrzymałościowym połączonym z brakiem snu. Materiał i metoda: Jedenastu mężczyzn wytrenowanych wytrzymałościowo wykonało 3-minutowy wysiłek statyczny dynamometrem ręcznym z obciążeniem 30% maksymalnej siły skurczu mięśni przedramienia przed (badanie kontrolne K) i po 30-godzinnym wysiłku fizycznym połączonym z brakiem snu (badanie 30H). W sposób ciągły rejestrowano częstość skurczów serca i ciśnienie krwi. Stężenie adrenomeduliny oznaczono przed i po wysiłku statycznym. Wyniki: W obu badaniach stwierdzono podobną maksymalną siłę skurczu mięśni przedramienia oraz spoczynkową częstość skurczów serca. Średnie ciśnienie tętnicze było istotnie niższe, a stężenie adrenomeduliny wyższe w badaniu 30H niż w K. Wywołane wysiłkiem statycznym przyrosty średniego ciśnienia tętniczego oraz częstości skurczów serca nie różniły się między badaniami, podczas gdy średnie ciśnienie tętnicze pozostawało niższe w badaniu 30H przez cały okres wysiłku statycznego. Podczas wysiłku statycznego tylko w badaniu K odnotowano istotny wzrost stężenia adrenomeduliny z 2,80±0,73 pmol/l do 5,11±0,66 pmol/l. Wnioski: Wydzielanie adrenomeduliny w sercu może być stymulowane bezpośrednio przez zmiany hemodynamiczne, ponieważ długotrwały wysiłek fizyczny przyczynia się do zmęczenia mięśnia sercowego. Niższe ciśnienie krwi w badaniu 30H może być spowodowane obniżeniem wrażliwości naczyń na czynniki naczyniokurczące, hamowaniem przez ośrodkowy układ nerwowy i/lub zwiększonym wpływem układu współczulnego na serce, jak również przez zmianę wrażliwości baroreceptorów tętniczych. Podsumowując, długotrwały wysiłek fizyczny poprawił reakcję układu krążenia u trenujących mężczyzn. EFFECT OF PROLONGED DYNAMIC EXERCISE AND SLEEP DEPRIVATION ON CARDIOVASCULAR AND PLASMA ADRENOMEDULLIN RESPONSES TO STATIC EXERCISE IN HEALTHY YOUNG MEN A. Kozacz1, K. Krzemiński1, T. Mikulski1, I. Michnowska1, J. Dąbrowski1, D. Laskowska1, A. Bogdan2 1 Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland. 2 Central Institute for Labour Protection – National Research Institute, Warsaw, Poland. Introduction and aim: As it is questionable if extreme loads of ultra-endurance events are healthy and safe for the circulatory system, the aim of the present study was to examine cardiovascular responses to static exercise performed by subjects submitted to prolonged exercise. Methods: Eleven endurance- trained men performed 3-min static-handgrip at 30% of maximal voluntary contraction before (trial B) and immediately after (trial A) 30 hours of prolonged exercise (stimulated adventure race) combined with complete sleep deprivation. Heart rate and arterial blood pressure were measured continuously, blood samples were taken for adrenomedullin (ADM) determination. Results: There were no significant differences between the two trials in maximal voluntary contraction and resting heart rate, whilst mean arterial pressure (MAP) was lower and plasma adrenomedullin higher in trial A than in trial B. The handgrip-induced increases in MAP and HR did not differ between the trials, whereas MAP remained lower in trial A than B throughout the whole static exercise period. During handgrip adrenomedullin concentration increased only in trial B from 2.80±0.73 pmol/l to 5.11±0.66 pmol/l. Conclusion: Secretion of ADM in the heart can be stimulated directly by hemodynamic changes since prolonged dynamic exercise contributes to „cardiac fatigue” phenomenon. Lower blood pressure in trial A could result from 36 S3a:Layout 1 2013-11-06 09:25 Strona 2 decreased vascular sensitivity to vasoconstricting factors, by attenuated „central command” and/or increased cardiac sympathetic modulation, as well as by changes in the sensitivity of arterial baroreceptors. It is concluded that the prolonged exercise improves cardiovascular response to static exercise in endurance-trained young men. TERMOREGULACJA I ODCZUWANIE TEMPERATURY PO 30 GODZINACH WYSIŁKU FIZYCZNEGO I BRAKU SNU. Tomasz Mikulski1, Andrzej Ziemba1, Anna Bogdan2, Magdalena Zwolinska2, Jan Dabrowski1, Agnieszka Kozacz1 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Zakład Fizjologii Stosowanej, Warszawa 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Wprowadzenie i cel pracy. Uczestnicy zawodów ultra-wytrzymałościowych trwających ponad 24 godziny pod koniec wysiłku niewłaściwie odczuwają komfort termiczny. Celem niniejszej pracy było porównanie temperatury wewnętrznej z subiektywnymi odczuciami termicznymi podczas długotrwałego wysiłku połączonego z brakiem snu. Materiał i metoda. W badaniu udział wzięło 11 młodych mężczyzn wytrenowanych wytrzymałościowo przed (K-kontrola) i po (AR-adventure race) 30 godz. długotrwałego wysiłku połączonego z całkowitą deprywacją snu. Temperaturę wewnętrzną mierzono jednorazowymi, połykanymi czujnikami w temperaturze otoczenia 19°C. Po 30 min rejestracji w spoczynku wykonano stopniowany wysiłek do odmowy na cykloergometrze stacjonarnym. Odczuwanie temperatury mierzono przy użyciu skali ASHRAE. Wyniki. W spoczynku temperatura wewnętrzna wzrosła już w 10 minucie i była wyższa przez 30 minut w obu badaniach (K – z 36,96±0,04°C do 37,07±0,05°C w ciągu 10 min (p<0,05) i do 37,14±0,06°C w 30 min (p<0,01); AR – z 36,99±0,06°C do 37,08±0,06°C w ciągu 10 min (p<0,05) i do 37,18±0,08°C w 30 min (p<0,01)). Nie stwierdzono różnic w temperaturze wewnętrznej pomiędzy badaniem K a AR. Subiektywne odczucie temperatury było istotnie „chłodniejsze” w badaniu AR niż w K (-1,7±0,2 vs. -1,0±0,2, p<0,001). Wnioski. W umiarkowanie chłodnym środowisku wzmożona produkcja ciepła oraz zmniejszenie jego strat mogą wywoływać wzrost temperatury wewnętrznej. Odmienna percepcja temperatury po długotrwałym wysiłku i braku snu może odzwierciedlać zaburzenia funkcji wyższych pięter ośrodkowego układu nerwowego. Termoregulacja podczas wysiłku fizycznego była prawidłowa, ponieważ jest regulowana przez proste odruchy na poziomie podwzgórza. THERMOREGULATION AND TEMPERATURE PERCEPTION IN SUBJECTS SUBMITTED TO 30 HOURS OF EXERCISE AND SLEEP DEPRIVATION Tomasz Mikulski1, Andrzej Ziemba1, Anna Bogdan2, Magdalena Zwolinska2, Jan Dabrowski1, Agnieszka Kozacz1 1 Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland 2 Central Institute for Labour Protection – National Research Institute, Warsaw, Poland Introduction and objectives. Participants of outdoor ultra-endurance events lasting more than 24 hours often perceive temperature inadequately in later stages of exercise. Thus, the aim of the present study was to compare the core temperature and temperature perception in subjects submitted to prolonged exercise combined with complete sleep deprivation. Materials and methods. Core temperature was measured with a swallowed sensor in ambient temperature of 19°C at 30 min rest and during graded exercise test to exhaustion in 11 endurance trained men before (B) and immediately after (A) 30 hours of prolonged exercise combined with complete sleep deprivation. Perception of temperature was evaluated using a 6 grade ASHRAE thermal sensation scale. Results. Core temperature increased significantly during rest period already in 10th min and remained elevated for 30 min in both trials (trial B from 36.96±0.04°C to 37.07±0.05°C in 10th min and to 37.14±0.06°C in 30th min; trial A from 36.99±0.06°C to 37.08±0.06°C in 10th min and to 37.18±0.08°C in 30th min). There were no differences in core temperature between trials B and A. Perception of temperature was significantly „colder” in trial A than B (-1.7±0.2 vs. -1.0±0.2). Conclusions. In moderately cold environment enhanced heat production and decreased heat loss can produce increase in core temperature, which probably happened in both experimental trials. Different perception of temperature after prolonged exercise and sleep deprivation may definitely reflect the impaired function of overstrained nervous system, Thermoregulation during exercise worked properly, as it is handled by hypothalamus with simple reflexes. 37 S3a:Layout 1 2013-11-06 09:25 Strona 3 WYTWARZANIE BIAŁKA HSP27 POD WPŁYWEM TRENINGU INDUKUJĄCEGO USZKODZENIA MIĘŚNI U ZAPAŚNIKÓW W STYLU KLASYCZNYM P. Żurek1, A. Kasperska1, M. Krzysztoszek2, E. Hübner-Woźniak3, A. Zembroń-Łacny1 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 2 Polski Związek Zapaśniczy 3 Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie 1 Wprowadzenie i cel pracy. W odpowiedzi na stres, komórki wytwarzają serię białek HSPs (ang. heat shock proteins) nazywanych molekularnymi czaperonami, czyli cząsteczkami opiekuńczymi. Wzrost wytwarzania HSPs jest obserwowany szczególnie po wysiłkach fizycznych wywołujących uszkodzenia mięśni, nasilających procesy zapalne, nekrozę i apoptozę (Steinacker i wsp. Eur J Appl Physiol 2004). Utrzymujący się powyżej dwóch tygodni wysoki poziom HSPs może wskazywać na stan niefunkcjonalnego przemęczenia lub nawet na przetrenowanie (Lehmann i wsp. J Sports Med Physiol Fitness 1997). Ostatnio wykazaliśmy, że zmiana stężenia we krwi HSP27 może być dobrym narzędziem monitorowania postępu regeneracji mięśni u sportowców (Ziemann i wsp. J Sports Sci Med 2013). Celem pracy była ocena wpływu treningu zapaśniczego na stężenie białka HSP27 i jego związek z procesem odbudowy uszkodzonych włókien mięśniowych. Materiał i metoda. Badania przeprowadzono z udziałem 9-osobowej grupy zapaśników w stylu klasycznym podczas zgrupowania (czerwiec), który poprzedzał najważniejsze zawody sezonu startowego, czyli mistrzostwa świata seniorów (wrzesień). Plan zgrupowania obejmował trening wszechstronny (50,8%), ukierunkowany (15,4%) i specjalny (30,8%). Obserwacje prowadzono podczas pierwszych 6 dni zgrupowania i porównano do 9-osobowej grupy zdrowych i nietrenujących mężczyzn. Wyniki. Stężenie białka HSP27 wzrosło podczas zgrupowania o 40% we krwi zapaśników w porównaniu do nietrenujących. Stężenie HSP27 było ujemnie skorelowane z całkowitą aktywnością CK (r = -0,734, P<0,05). W trakcie zgrupowania zaobserwowano spadek komponentów składu ciała, jak zawartość tkanki tłuszczowej (FM) i beztłuszczowej (FFM), które dodatnio korelowały z aktywnością CK. Wnioski. 1. Trening zapaśniczy indukujący uszkodzenia mięśni zwiększa wytwarzanie białek HSP27; 2. Wysokie stężenie HSP27 wspomaga regenerację mięśni u zapaśników w stylu klasycznym. Dziękujemy panom Ryszardowi Wolnemu i Włodzimierzowi Zawadzkiemu oraz Polskiemu Związkowi Zapaśniczemu za współpracę i możliwość realizacji projektu finansowanego z dotacji Urzędu Miasta Gorzowa Wlkp. SERUM HSP27 EXPRESSION UNDER EXERCISE-INDUCED MUSCLE DAMAGE IN ELITE GRECO-ROMAN WRESTLERS P. Żurek1, A. Kasperska1, M. Krzysztoszek2, E. Hübner-Woźniak3, A. Zembroń-Łacny1 University School of Physical Education Poznan 2 Polish Wrestling Federation 3 University School of Physical Education Warsaw, Poland 1 Introduction and Aim. In response to stress, cells rapidly produce a series of new proteins known as heat shock proteins (HSPs). HSPs are considered to be molecular chaperones which play a universal role in maintaining cellular homeostasis. It is known that different HSPs are expressed in skeletal muscle such as HSP27 which stabilizes microfilaments, demonstrates anti-apoptosis and anti-inflammatory action (Steinacker i wsp. Eur J Appl Physiol 2004). The high HSPs level can indicate non-functional overreaching or overtraining (Lehmann i wsp. J Sports Med Physiol Fitness 1997). Among the subset of stress-responsive proteins, Hsp27 is considered to be a new approach to monitoring exercise training and adaptive mechanisms in athletes (Ziemann i wsp. J Sports Sci Med 2013). The aim of the study was to assess whether the wrestling training increases production of HSP27 which can stimulate the regeneration of damaged skeletal muscle in Greco-Roman wrestlers. Results. Blood samples were collected during the conditioning camp at in-season period (June) including efforts of a comprehensive impact – running, kayaks, games, strength (50.8%), efforts of the impact of targeted – special force (15.4%), and efforts on the influence of special – wrestling training (30.8%). HSP27 concentration was approx. 40% higher in wrestlers than non-athletes and significantly correlated with total plasma creatine kinase (CK) activity (r = -0.734). Wrestlers showed a body mass index (BMI), fat mass (FM) and free fat mass (FFM) on higher level than in non-athletes. BMI and FFM tended towards low value during conditioning camp and significantly correlated with CK activity (BMI/CK r = -0.532; FFM/CK r = 0.555). 38 S3a:Layout 1 2013-11-06 09:25 Strona 4 Conclussion. In conclusion, wrestling training is related with muscle damage increases serum HSP27 expression. In addition, high HSP27 concentration enhances the muscle regeneration in Greco-Roman wrestlers. We are grateful for successful cooperation with Ryszard Wolny and Włodzimierz Zawadzki as well as Polish Wrestling Federation. This study was supported by a grant of the Gorzow Wlkp. municipal council. POZIOM HSP27 ORAZ H2O2 U ZAWODNIKÓW RÓŻNYCH DYSCYPLIN SPORTU Krzysztof Solarz1, Anna Kasperska2, Agnieszka Zembroń-Łacny2, Małgorzata Słowińska-Lisowska1 1 Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu Wprowadzenie i cel pracy. Białka szoku cieplnego (Hsp) należą do grupy białek opiekuńczych. Są podstawowymi modulatorami szlaków apoptozy a ich rola polega m.in. na obronie komórki przed czynnikami stresogennymi. Białka te mogą być indukowane przez ROS, cytokiny oraz wysoką temperaturę. W piśmiennictwie jest mało danych dotyczących wpływu systematycznej aktywności fizycznej na poziom białek szoku termicznego. Celem naszych badań była ocena stężenia Hsp27 oraz H2O2 u sportowców reprezentujących dyscypliny o różnym charakterze wysiłku fizycznego oraz mężczyzn o niskim poziomie aktywności fizycznej. Materiał i metoda. W badaniach wzięło udział 27 zawodników piłki nożnej, 20 zapaśników oraz 24 kajakarzy. Grupę kontrolną stanowiło dziesięciu nietrenujących mężczyzn. Krew pobierano w okresie przygotowawczym, rano po dniu przerwy w treningach. Poziom Hsp27 oznaczano metodą ELISA za pomocą testu firmy Calbiochem (USA) natomiast stężenie H2O2 metodą kolorymetryczną przy użyciu zestawu firmy Oxis (USA). Wyniki. Najwyższe stężenie Hsp27 odnotowano w grupie zapaśników i było ono o 26% wyższe niż u piłkarzy nożnych oraz o 29% wyższe niż u mężczyzn z grupy kontrolnej. W grupie piłkarzy nożnych stwierdzono natomiast statystycznie istotnie wyższy poziom H2O2 w porównaniu do grupy zapaśników oraz kajakarzy. Należy podkreślić, iż w grupie zapaśników wykazano najwyższy poziom VO2max. Nie obserwowano natomiast statystycznie istotnych zależności pomiędzy badanymi parametrami. Wnioski. Rodzaj stosowanych bodźców wysiłkowych u zawodników różnych dyscyplin sportu może mieć istotny wpływ na poziom białka Hsp27 oraz stężenie H2O2. THE LEVEL OF HSP27 AND H2O2 IN DIFFERENT SPORTS. Krzysztof Solarz1, Anna Kasperska2, Agnieszka Zembroń-Łacny2, Małgorzata Słowińska-Lisowska1 1 University of Physical Education Wrocław 2 University of Physical Education Poznań Introduction. Heat shock proteins (Hsp) represent a group of chaperones. They are key modulators of apoptosis pathways and they protect cells against stress factors. Hsp may be induced by ROS, cytokines, high temperature etc. In available literature there is little data on the influence of regular physical activity on Hsp level. The aim of our study was to evaluate Hsp27 and Hydrogen peroxide (H2O2) concentration in athletes representing various sport disciplines, and men characterized by low level of physical activity. Material and methods. A total of 27 soccer players, 20 wrestlers and 24 canoeists participated in the study. The control group consisted of 10 untrained men. Blood samples were collected during the preparation process in the morning after a day free of training. Serum heat shock proteins Hsp27 were evaluated by Elisa kit Calbiochem (USA). Serum hydrogen peroxide (H2O2) was determined by colorimetric methods using Oxis Research kits (USA). Results. The highest concentration of Hsp27 was observed in the group of wrestlers and it was about 26% higher than those in soccer players and 29% higher than men in the control group. We noticed that the soccer players had a statistically significantly higher H2O2 concentration in comparison to the wrestlers and canoeists. The highest level of VO2max was found in the group of wrestlers. There was no statistically significant correlation between the analysed parameters. Conclusions. Type of physical activity undertaken may affect Hsp27 levels and H2O2. 39 S3a:Layout 1 2013-11-06 09:25 Strona 5 PODWYŻSZONE STĘŻENIE BILIRUBINY CAŁKOWITEJ U SPORTOWÓW, WYZNACZENIE ZAKRESU REFERENCYJNEGO Konrad Witek1, Joanna Ścisłowska2, Katarzyna Lerczak1, Dariusz Turowski1, Małgorzata Pintera1, Krystyna Wiśniewska1, Sylwia Lewandowska-Pachecka2, Andrzej Pokrywka1 1 Instytut Sportu w Warszawie 2 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Wprowadzenie i cel pracy. Obserwując wyniki badań diagnostycznych krwi sportowców zwrócono uwagę na zwiększoną częstość występowania podwyższonego stężenia bilirubiny całkowitej (BIT). Celem pracy była ocena, czy jest to związane z zaburzeniami funkcjonowania wątroby oraz określenie zakresu referencyjnego stężenia BIT dla grupy sportowców. Materiał i metody. Przeanalizowano retrospektywnie wyniki badań 339 sportowców (82 kobiety, 257 mężczyzn) w wieku 18-37 lat. Analizie poddano wyniki oznaczeń BIT, fosfatazy alkalicznej, aminotransferazy alaninowej oraz gammaglutamylotrasferazy. Oznaczenia wykonano w akredytowanym przez Polskie Centrum Akredytacji laboratorium Zakładu Biochemii Instytutu Sportu w Warszawie, przy użyciu analizatora biochemicznego Pentra 400 (Horiba, Francja) z zastosowaniem zestawów odczynnikowych producenta. Zakresy referencyjne dla stężenia bilirubiny całkowitej obliczono ze wzoru: gBIT=śrBIT+1,645xSD, gdzie: gBIT- granica zakresu referencyjnego, śrBIT- średnie stężenie BIT. Wyniki. Podwyższone stężenie bilirubiny całkowitej (przyjęty zakres referencyjny <21umol/l) wystąpiło u 18,9% badanych osób. Wartości aktywności oznaczanych enzymów u wszystkich zawodników znajdowały się w przyjętym zakresie wartości referencyjnych. Nie wystąpiły istotne korelacje między stężeniem BIT i aktywnością wybranych enzymów. Obliczone na podstawie uzyskanych wyników zakresy referencyjne stężenia BIT dla grupy sportowców wyniosły: <27 umol/l dla kobiet i <30 umol/l dla mężczyzn oraz <29 umol/l bez uwzględnienia podziału na płeć. Wnioski. Podwyższone stężenie BIT jest często obserwowane w grupie sportowców. Prawidłowe aktywności enzymów wątrobowych sugerują, że nie jest to związane z zaburzeniami w funkcjonowaniu wątroby. Jako potencjalne przyczyny wymienić można czynniki związane z wysiłkiem fizycznym, tj.: hemoliza marszowa, uszkodzenia erytrocytów czy zwiększone uwalnianie mioglobiny. Występowanie tych zjawisk jest nieuniknionym efektem stosowanych obciążeń treningowych, dlatego zasadnym wydaje się stosowanie w badaniach zakresów referencyjnych przeznaczonych dla sportowców. ELEVATED TOTAL BILIRUBIN CONCENTRATION IN ATHLETES, CALCULATION OF REFERENCE VALUES Konrad Witek1, Joanna Ścisłowska2, Katarzyna Lerczak1, Dariusz Turowski1, Małgorzata Pintera1, Krystyna Wiśniewska1, Sylwia Lewandowska-Pachecka2, Andrzej Pokrywka1Organisational Unit: 1 Institute of Sport, Warsaw, Poland 2 Faculty of Pharmacy, Medical University of Warsaw, Poland Introduction and aim. Analysis of blood test results in athletes carried out in our laboratory shows an increased frequency of occurrence of elevated total bilirubin concentrations (BIT). The aim of the study was to assess whether this phenomenon is caused by liver dysfunction and to calculate reference values for athletes. Material and methods. We retrospectively analysed the results of total bilirubin, alkaline phosphatase, alanine aminotransferase and gamma-glutamyltransferase in 339 athletes (82 femele and 257 male), aged 18-36. All tests were accomplished in laboratory of Biochemistry Department, Institute of Sport, accredited by Polish Centre for Accreditation, using biochemistry analyzer Pentra 400 (Horiba, France). Reference values for BIT were calculated with the equation: uBIT=mBIT+1,645xSD (uBIT- upper reference value; mBIT- mean BIT concentration, SD – standard deviation). Results. Elevated BIT concentration (above 21umol/l) occurred in 18,9% of the athletes. The results of all measured enzymes activities remained within the range of their reference values. There was no significant correlation between BIT concentration and enzymes activity. Calculated reference values for athletes were < 27 umol/l for females, <30umol/l for males and <29umol/l without distribution by sex. Conclusion. Elevated BIT concentration is common in a group of athletes. Simultaneous correct enzymes activity suggests that this does not reflect the liver dysfunction. Presumably, elevated BIT is caused by factors linked with exercise, such as foot-strike haemolysis, injury of red blood cells or increased mioglobin release. Because of these effects, which are inherently connected with exercise and training loads, using reference values intended for athletes may be justified. 40 S4a:Layout 1 2013-11-06 09:17 Strona 1 Sesja 4 / Session 4 Obrażenia obręczy barkowej w sporcie Shoulder girdle injuries in sport ARTROSKOPOWA STABILIZACJA OSTRYCH USZKODZEŃ WIĘZOZROSTU BARKOWO-OBOJCZYKOWEGO U SPORTOWCÓW Z UŻYCIEM SYSTEMU TIGHT ROPE Piotr Pruszyński, Grzegorz Prusek, Maciej Siankowski. Oddział Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu 105SzWzP SP ZOZ w Żarach Wprowadzenie i cel pracy. Obrażenia więzozrostu barkowo-obojczykowego (ACJ) to jedne z częstszych uszkodzeń w obrębie barku i stanowią one około 20% z nich. Dotyczą głównie osób czynnych zawodowo lub sportowców. Najczęstsze przyczyny uszkodzeń to uraz bezpośredni – upadek na bark z wysokości lub upadek na odwiedzioną kończynę, oraz urazy sportowe – głównie podczas uprawiania futbolu i sportów walki. W większości przypadków uraz doprowadza do większego lub mniejszego uszkodzenia więzadłowego i przemieszczenia. Istnieje kilka klasyfikacji ostrych uszkodzeń ACJ, a najpopularniejsze to: trzystopniowa klasyfikacja Tossy i wsp., klasyfikacja Allmana podająca uszkodzenia niekompletne (I i II stopień) i kompletne (III stopień) oraz rozszerzona klasyfikacja Rokwooda opisująca VI typów. Metody leczenia i uzyskiwane wyniki zależą w dużej mierze od stopnia uszkodzenia ACJ. W I i II typie leczenie zachowawcze (unieruchomienie, krioterapia, leki przeciwbólowe) zwykle doprowadza do wyleczenia z wynikiem dobrym, z pełnym powrotem funkcji kończyny. W znacznych obrażeniach ACJ (III do VI) zalecane jest leczenie operacyjne. Cel. Ocena wyników klinicznych i radiologicznych po zastosowaniu techniki artroskopowej stabilizacji uszkodzeń ACJ. Materiał i metoda. Leczenie obejmowało 16 pacjentów (16 mężczyzn) z ostrym obrażeniem ACJ, ze średnim czasem od urazu do zabiegu wynoszącym 7 dni. Dokonano oceny skali funkcjonalnej, obrazu RTG i jego parametrów, a także współistnienia dodatkowych patologii. Wyniki. Wynik średni funkcjonalny to 84 (72–96) po stronie chorej i średnio 95 po stronie zdrowej. Powikłanie zaobserwowano tylko 1 – destabilizacja zespolenia (migracja w części obojczykowej). W 8 przypadkach zaobserwowano 6 uszkodzeń współistniejących t. SLAP i 2 – t. Bankart. Wnioski. Stabilizacja artroskopowa ostrych uszkodzeń ACJ daje dobre wyniki funkcjonalne i stanowi alternatywny sposób leczenia małoinwazyjnego, a także pozwala na jednoczasowe zaopatrzenie współistniejących obrażeń barku oraz wdrożenie szybszej rehabilitacji. PORÓWNANIE DWÓCH PROTOKOŁÓW FIZJOTERAPII PO ARTROSKOPII STAWU RAMIENNEGO Łukasz Szuba1, Duławski Grzegorz1, Iga Markowska2, Andrzej Czamara1, Henryk Noga2 Wyższa Szkoła Fizjoterapii siedzibą we Wrocławiu 2 Sport Klinika Żory Klinika Endoskopowa 1 Wprowadzenie i cel pracy. Ocena odległych wyników testów funkcjonalnych i biomechanicznych u pacjentów po operacyjnym leczeniu wybranych obrażeń stawu ramiennego, którzy zrealizowali nieregularny program rehabilitacji w odniesieniu do pacjentów realizujących pełen program fizjoterapii. Materiał i metoda. Zbadano 20 mężczyzn– Grupa I, po artroskopowym leczeniu niestabilności stawu ramiennego i uszkodzeniach ścięgien stożka rotatorów (SSR). Pacjenci po wykonanej operacji realizowali nieregularną rehabilitację ambulatoryjną. Grupa II– 15 mężczyzn po artroskopowym leczeniu niestabilności stawu ramiennego i uszkodzeniach SSR, realizujących regularną fizjoterapię. Grupę III stanowiło 20 mężczyzn bez obrażeń kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego. W średnim okresie dwóch lat po operacji przeprowadzono u mężczyzn badanie ortopedyczne oraz wykonano standardowe pomiary zakresów ruchu dla stawów ramiennych. Zmierzono wartości szczytowych momentów sił (PT) i analizowano względny moment siły (RT) mięśni rotatorów stawu ramiennego w warunkach izokinetycznych. Pomiarów dokonano w pozycji leżenia tyłem (ramię odwiedzione pod kątem 90º) na stanowisku Humac Norm. 41 S4a:Layout 1 2013-11-06 09:17 Strona 2 Wyniki. Wykazano istotne statystyczne różnice wartości zakresów rotacji ramienia po stronie operowanych stawów ramiennych w odniesieniu do strony nieoperowanej. Istotne różnice statystyczne badanych parametrów biomechanicznych PT i RT wykazano szczególnie dla mięśni rotatorów zewnętrznych ramienia. Odnotowano istotne różnice badanych parametrów pomiędzy grupami. Wnioski. W średnim okresie 2 lat po artroskopii u pacjentów odnotowano po stronie operowanej kończyny utrzymujące się deficyty zakresów ruchu oraz charakterystyk siłowo- prędkościowych mięśni w warunkach izokinetycznych. COMPARISON OF TWO POSTOPERATIVE PHYSIOTHERAPY PROTOCOLS AFTER GLENOHUMERAL JOINT ARTHROSCOPY. Łukasz Szuba1, Duławski Grzegorz1, Iga Markowska2, Andrzej Czamara1, Henryk Noga2 College of Physiotherapy Wroclaw 2 Sport Clinic Żory 1 Introduction and purpose. The aim of the study was to make functional and biomechanical assessment of patients who underwent glenohumeral (GH) joint arthroscopy realizing two different physiotherapy protocols – regular and irregular postoperative treatment. Material and method. Group I comprised 20 patients who had undergone arthroscopy after being diagnosed with GH joint instability and rotator cuff damage realizing irregular post-operative physiotherapy. Group II consisted of 15 male subjects who had undergone arthroscopy GH joint instability and rotator cuff damage realizing regular post-operative physiotherapy. Group III included 20 male subjects without any upper limb injuries The orthopaedic examination, functional tests and biomechanical measurements in isokinetic conditions were performed 2 years after arthroscopy (Group I, II). Results. Significant differences were found in the range of shoulder rotation at the side of the operated GH joints as compared with the values obtained from the unaffected side. The patients were also found to have significant deficits in the studied biochemical parameters. Significant differences between groups were found. Conclusions. 2 years after the surgery functional state of the operated joints allowed the patients to perform daily activities, however, the study revealed significant deficits in some movements and activity performance, with better results in Group II. ZASTOSOWANIE FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH O NISKIM NATĘŻENIU W LECZENIU TRUDNO GOJĄCYCH SIĘ ZŁAMAŃ – DOŚWIADCZENIA WŁASNE Piotr Ogrodowicz Rehasport Clinic Poznań Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Gojenie kośći jest złożonym procesem biologicznym zależnym od wielu czynników: biologicznych, mechanicznych, ogólnego stanu zdrowia. Zdarza się, że mimo spełnienia wszystkich warunków niezbędnych do prawidłowego gojenia kości, nie dochodzi do zrostu w spodziewanym czasie. Zastosowanie przezskórnej stymulacji pulsacyjnymi falami ultradźwiękowymi o niskim natężeniu (eng. LIPUS), przy spełnieniu warunków stabilnośći złamania i braku cech infekcji, indukuje zrost kostny w przypadku opóźnionego gojenia (powyżej 3 m-cy) w przypadku kości ramiennej w 74,8%, obojczyka 77,8%, kości udowej 84,5%, kości łódeczkowatej 93,2%) i stawów rzekomych piszczeli i kośći łódeczkowatej w 73% i 86%. Stosowanie LIPUS jest bezpiecznie w przypadku złamań leczonych operacyjnie, stosowanie ultradźwięków nie wpływa na stabilność materiału zespalającego w kości i nie wywołuje reakcji termicznych. Wysoka przenikliwość (ok 26cm) zarówno w tkankach miękkich oraz kości, pozwala stosować LIPUS w przypadku złamania każdej kości w każdej fazie gojenia. W badaniach naukowych na dużych grupach pacjentów w EU i USA wykazano przyspieszenie procesu tworzenia kostniny w przypadkach włączenia LIPUS w ostrej fazie o 38% (skrócenie gojenia o 37 dni kości promieniowej i o 58 dni kości piszczelowej w stosunku do grupy kontrolnej). Stwierdzono również skrócenie czasu gojenia o 50% u pacjentów z czynnikami ryzyka (nadwaga, nikotyna). Własne obserwacje potwierdzają wyniki badań oraz działanie LIPUS jako sposobu indukcji procesu gojenia kości. 42 S4a:Layout 1 2013-11-06 09:17 Strona 3 LOW INTENSITY PULSED ULTRASOUND IN TERATMENT OF DELAYED BONE HEALING – OWN EXPERIENCE Piotr Ogrodowicz Rehasport Clinic Poznań Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Bone healing is a complex biological process dependent on many factors: biological, mechanical, patient general health. Despite all the conditions necessary for proper bone healing, there is often no union at the expected time. Percutaneous stimulation of low intensity pulsed ultrasound (LIPUS), with proper fracture stability and lack of signs of infection, in the case of delayed healing (over 3 months old) induces 74.8%, bone union in the humerus, 77.8 % bone union in the collarbone, 84.5%, in femur and 93.2% in scaphoid of all cases) and in the case of pseudoarthrosis of the tibia and scaphoid in 73% and 86% respectively. LIPUS is safe in case of fractures treated surgically, the use of ultrasound does not affect the stability of the metal in the bone and does not cause thermal reaction. With its high permeability (about 26cm), both in the soft tissues and bones, LIPUS may be used in any bone fracture in any phase of healing. The large population research in the EU and the U. S. showed accelerated callus formation with LIPUS stimulation in the acute phase of 38% healing time shortening (radius healed 37 days earlier and tibia 58 days when compared to control group). It has also reduced healing time by 50% in patients with risk factors (obesity, nicotine). Our own observations confirm the results of research and LIPUS activity as succesful bone healing induction. 43 S5a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 1 Sesja 5 / Session 5 Aktywność fizyczna w zaburzeniach metabolicznych Physical activity and metabolic disorders AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA MĘŻCZYZN POPULACJI DOLNOŚLĄSKIEJ A WSKAŹNIKI ZESPOŁU METABOLICZNEGO Eliza Kubicka1, Marek Mędraś1, Paweł Jóźków1, Anna Trzmiel-Bira2, Alicja Filus2, Małgorzata Słowińska-Lisowska1 1 Akademia Wychowania Fizycznego, Wrocław 2 Uniwersytet Medyczny, Wrocław Wprowadzenie i cel pracy. Aktywność fizyczna jest jednym z istotnych czynników utrzymania zdrowia, głównie dzięki prewencji chorób cywilizacyjnych, w tym otyłości, chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycy typu 2. Dotychczas prowadzone badania dotyczące zależności pomiędzy poziomem aktywności fizycznej a wskaźnikami zespołu metabolicznego (MS) nie są jednak jednoznaczne. Celem naszych badań była ocena związków między poziomem aktywności fizycznej a występowaniem MS oraz poszczególnymi jego wskaźnikami w populacji mężczyzn Dolnego Śląska. Materiał i metoda. Badaniem objęto 393 mężczyzn. Ocenie poddano parametry antropometryczne, wartości ciśnienia tętniczego, stężenie glukozy na czczo oraz profil lipidowy, występowanie cukrzycy, nadciśnienia, MS (kryteria NCEP-ATPIII). Poziom aktywności fizycznej oceniano za pomocą kwestionariusza IPAQ (International Physical Activity Questionnaire). Wyniki. Badani zostali podzieleni na trzy grupy: o wysokim (H), średnim (M) i niskim (L) poziomie aktywności fizycznej. Ze względu na znaczące różnice w wieku między badanymi grupami, w analizie wykluczono wpływ tego parametru na wyniki badań. Nadciśnienie tętnicze było częstsze w grupach M i L w stosunku do grupy H, natomiast cukrzycę najczęściej rozpoznawano w grupie M następnie w H, a najrzadziej w L. Badani z grupy L częściej spełniali kryteria MS w porównaniu z badanymi grup H i M. Jednak wyniki te nie były statystycznie istotne. Nie stwierdzono także znamiennych różnic w wartościach parametrów antropometrycznych i biochemicznych pomiędzy badanymi grupami. Zależności między analizowanymi parametrami a tygodniowym wydatkiem energetycznym również nie były istotne statystycznie. Natomiast wartość wszystkich oznaczanych wskaźników była istotnie zależna od wieku badanych. Wnioski. W badanej populacji mężczyzn nie stwierdzono znamiennego związku między parametrami zespołu metabolicznego a poziomem aktywności fizycznej. PHYSICAL ACTIVITY AND METABOLIC SYNDROME INDICATORS IN THE MALE POPULATION OF LOWER SILESIA Eliza Kubicka1, Marek Mędraś1, Paweł Jóźków1, Anna Trzmiel-Bira2, Alicja Filus2, Małgorzata Słowińska-Lisowska1 1 University School of Physical Education, Wroclaw 2 Medical University, Wroclaw Introduction and aim of study. Physical activity is a method to improve and maintain health, mainly by reducing risk of lifestyle diseases, including obesity, cardiovascular disease and type 2 diabetes. The studies conducted so far by numerous research centres have failed to provide unequivocal conclusions on the relationship between physical activity as a lifestyle element and metabolic syndrome (MS). The aim of our investigation was to evaluate relationships between physical activity and indicators of MS in the male population of Lower Silesia. Materials and methods. The study comprised 393 men. We analyzed: anthropometric variables, blood pressure, fasting glucose, lipid profile and occurrence of: diabetes, arterial hypertension and MS (criteria NCEPATP III). Physical activity level was assessed using the International Physical Activity Questionnaire (IPAQ). Results. The level of physical activity of the studied subjects was classified as: low (L), moderate (M) and high (H). We applied age correction throughout our analyses. Hypertension was more frequent in M and L compared to H. Diabetes was more common in M then in H and it was rarely present in L. The subjects from 44 S5a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 2 the L group were diagnosed with MS more frequently than H and M. However, these results did not reach statistical significance. There were no significant differences in anthropometric and biochemical parameters among the examined groups. There were no correlations between the analyzed parameters and the weekly energy output. Conclusion. We showed that there is no association between the level of physical activity and majority of parameters defining MS. WPŁYW AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA RYZYKO METABOLICZNE U MĘŻCZYZN Z CHOROBĄ NIEDOKRWIENNĄ SERCA Gołuchowska A.1, Rębowska E.2, Kwaśniewska M.2, Jegier A.1 Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2 Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 1 Wstęp i cel. Populacja osób z chorobą niedokrwienną serca (ischaemic heart disease, IHD) w Polsce ustawicznie zwiększa się, w szczególności dotyczy to liczby chorych z wielonaczyniową postacią choroby wieńcowej po protezowaniu naczyń wieńcowych (PCI) i po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych (CABG). Duży odsetek wśród nich stanowią osoby z zespołem metabolicznym (MetS), uczestniczące w prewencyjnych programach kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej (cardiac rehabilitation, CR). Celem badania była ocena wpływu regularnej aktywności fizycznej i programu edukacyjnego, dotyczącego zachowań zdrowotnych, na wybrane zaburzenia metaboliczne u dorosłych mężczyzn z IHD. Materiał i metody. Badaniem objęto n=89 dorosłych mężczyzn (średnia wieku 59 ± 7,31 lat) z IHD zakwalifikowanych do CR, średnio 30-60 dni po ostrym incydencie sercowym. W obserwacji uczestniczyło 64 mężczyzn po PCI oraz 25 mężczyzn po CABG. Wszyscy uczestnicy badani byli dwukrotnie w odstępie 2 miesięcy – w czasie kwalifikacji i po ukończeniu kompleksowej CR. MetS diagnozowano według kryteriów z 2009 roku opracowanych przez IDF, AHA oraz NHLBI, oceniając skurczowe i rozkurczowe ciśnienie tętnicze krwi, obwód talii (OT) oraz stężenia: frakcji HDL cholesterolu (HDL-C), triglicerydów (TG) oraz glukozy na czczo. U każdego z uczestników przeprowadzono podstawowe pomiary antropometryczne, wyliczono wskaźnik talia-biodra (WHR) i wskaźnik masy ciała (BMI). Po kwalifikacji klinicznej i próbie wysiłkowej u każdego chorego przeprowadzono treningi interwałowe, trwające 8 tygodni, na ergometrze rowerowym pod kontrolą zapisu elektrokardiograficznego i ciśnienia tętniczego krwi. Chorzy przyjmowali w tym samym czasie środki farmakologiczne, głównie: β-blokery, inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE), statyny i kwas acetylosalicylowy (ASA). Wyniki. Obecność MetS w 1. i 2. badaniu zdiagnozowano odpowiednio u 39 (f=44) vs. 36 (f=40) mężczyzn (p≥0,05). Analizując podgrupy, w czasie 1 vs. 2 badania, odpowiednio w grupie PCI i CABG MetS zdiagnozowano istotnie mniej rozpoznań MetS u osób po PCI – 31 (f=48,4) vs. 24 (f=37,5) (p≤0,05), natomiast istotnie więcej u mężczyzn po CABG – 8 (f=32) vs. 12 mężczyzn (f=48) (p≤0,05). Charakterystykę średnich wartości wskaźników metabolicznych dla wszystkich mężczyzn z IHD w obu badaniach przedstawiono w tabeli 1. Po 2 miesiącach CR odnotowano poprawę wielkości obciążenia dobrze tolerowanego – Ppeak osiągnięte podczas testów wysiłkowych przed przystąpieniem i po ukończeniu kompleksowej CR wyniosło średnio odpowiednio w grupie PCI i CABG: 91,34 ± 17,46 vs. 117,98 ±18,54 W (p≤0,05) oraz 83,33±15,19 vs. 113,33±15,19 W (p≥0,05). Tabela 1. Charakterystyka wartości wskaźników metabolicznych u mężczyzn z IHD uczestniczących w kompleksowej CR (n=89) Wnioski. Regularny wysiłek fizyczny, który jest podstawą kompleksowej CR wymaga – w celu zmniejszenia częstości występowania MetS – intensywniejszego wsparcia działaniami edukacyjnymi dotyczącymi sposobu żywienia i redukcji masy ciała, zwłaszcza w grupie osób leczonych CABG. 45 S5a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 3 THE INFLUENCE OF PHYSICAL ACTIVITY ON METABOLIC RISK IN MALES WITH ISCHAEMIC HEART DISEASE Gołuchowska A.1, Rębowska E.2, Kwaśniewska M.2, Jegier A.1 1 Department of Sports Medicine, Medical University of Lodz 2 Department of Preventive Medicine, , Medical University of Lodz Introduction and aim. Population with ischaemic heart disease (IHD) in Poland is constantly increasing. It particularly concerns patients with multivessel coronary disease (MCD) after percutaneous coronary interventions (PCI) and after coronary artery bypass graft (CABG). Subjects with metabolic syndrome (MetS), who participate in preventive comprehensive cardiac rehabilitation programs (CR), constitute a considerable part of the population. The aim of the paper was to assess the influence of physical activity and educational programs of healthy lifestyle promotion on selected metabolic risks in males with IHD. The study comprised n=89 adult men (median aged 58,9±7,33 years) with IHD qualified to an early stage of a comprehensive CR on average 30-60 days after acute coronary syndromes (ACS). Material and methods. 64 men after PCI and 25 men after CABG participated in the observation. All the subjects were examined twice with an interval of 2 months – at a time of qualification and after completion of CRPs. The MetS was diagnosed according to the most recently published harmonized criteria of 2009 by the IDF, AHA and NHLBI. Levels of HDL-cholesterol fractions (HDL-C), triglicerydes (TG), and glucose were measured. Basic anthropometric measurments, BMI and WHR (waist-hip ratio) were assessed in each subject. After clinical qualification and cardiac stress test, interval training under electrocardiogram and high blood pressure monitoring were performed in each patient. Simultaneously, the subjects took medications, primarily: beta blockers, ACE inhibitors, statins and ASA. Results. The MetS was diagnosed respectively in 39 (f=44) vs. 36 (f=40) men (p≤0,05). Analyzing the subsets, durning the 1. and 2. examination, in PCI and CABG group, MetS was diagnosed in 31 (f=48,4) vs. 24 (f=37,5) (p≤0,05) and 8 (f=32) vs. 12 men (f=48) respectively (p≤0,05). Table 1 shows the characteristics of mean values of metabolic risk factors for all males with IHD in both tests . The improvement of well-tolerated load was observed after 2 months of comprehensive CR - Ppeak and HRpeak durning stress tests, both before and after CRP, were on average: 94,21±16,9 vs. 119,97±13,37 W respectively (p≤0,05). Table 1. Characteristics of metabolic risk factors in men with IHD participating in comprehensive CR Conclusion. Regular physical effort, which is the basis of CR, requires more intense support of educational actions concerning the diet, especially in subjects treated with CABG, in order to reduce prevalence of MetS. 46 S6a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 1 Sesja 6 / Session 6 Clinical biomechanics in traumatology and sports rehabilitation Biomechanika kliniczna w traumatologii i rehabilitacji sportowej CZY SZCZYTOWY MOMENT SIŁY WYSTARCZY? OCENA MOMENTU SIŁY MIĘŚNI ZGINACZY STAWU KOLANOWEGO U PACJENTÓW PO REKONSTRUKCJI WIĘZADŁA KRZYŻOWEGO PRZEDNIEGO Z PRZESZCZEPEM STGR Krzemińska Aleksandra, Czamara Andrzej Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. Badania, dotyczące oceny momentu siły mięśni zginaczy stawu kolanowego u pacjentów po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (WKP) stawu kolanowego z wykorzystaniem autogennych przeszczepów, pochodzących ze ścięgna mięśnia półścięgnistego z dodatkowym pobraniem ścięgna mięśnia smukłego (STGR) w większości koncentrują się na ocenie szczytowego momentu siły (PT). Celem pracy była ocena PT na tle szeregu innych parametrów u pacjentów pół roku po przebytej rekonstrukcji WKP. Materiał i metoda. Grupa STGR (n=15) składała się z pacjentów średnio pół roku po przebytej rekonstrukcji WKP z autogennym przeszczepem STGR, pochodzącym z kończyny poddanej rekonstrukcji. Pacjenci przebyli sześć miesięcy pooperacyjnej rehabilitacji. W badanej grupie wykonano pomiar momentów sił mięśni prostowników i zginaczy stawu kolanowego w warunkach izokinetyki. Analizie poddano PT, pracę, moc, kąt stawu przy PT, zakres ruchu, czas uzyskania PT, czas podtrzymania PT oraz czas zanikania PT mięśni zginaczy stawu kolanowego. Dodatkowo taki sam pomiar został wykonany u 40 mężczyzn bez obrażeń stawów kolanowych celem stworzenia grupy kontrolnej. Wyniki. Analiza PT w grupie STGR nie wykazała różnic istotnych statystycznie pomiędzy kończyną operowaną i kończyną nieoperowaną. Analiza pozostałych parametrów w zależności od zastosowanej prędkości kątowej wykazała lub nie wykazała różnic istotnych statystycznie. Wnioski. Ocena siły mięśni zginaczy stawu kolanowego u pacjentów po rekonstrukcji WKP tylko na podstawie cech ilościowych PT jest niewystarczająca. Należy wziąć pod uwagę ocenę jakościową uzyskanego PT. Badania należy rozszerzyć na większej grupie badanych. IS THE PEAK TORQUE ENOUGH? EVALUATION OF THE PEAK TORQUE OF KNEE FLEXORS IN PATIENTS AFTER ANTERIOR CRUCIATE LIGAMENT RECONSTRUCTION WITH STGR GRAFT Krzemińska Aleksandra, Czamara Andrzej Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Background and Aim. Studies evaluating the torque of knee flexors in patients after anterior cruciate ligament (ACL) reconstruction with the autologous combined semitendinosus and gracilis (STGR) grafts are mainly focused on the peak torque (PT). The aim of the study was to evaluate the PT according to the evaluation of other parameters in patients half a year after ACL reconstruction. Material and Methods. STGR group (n=15) consisted of patients on average half a year after ACL reconstruction with autologous STGR graft harvested from the ipsilateral leg. Patients underwent six months of postoperative rehabilitation. The measurement of torque of knee extensors and knee flexors under isokinetic conditions was performed. The PT of knee flexors was analysed, as well as work, power, joint angle at PT, range of motion, time to PT, time PT held, force decay time of PT. Additionally, the same measurement was performed in males with no knee injuries to create a control group. Results. The analysis of the PT in the STGR group didn’t show any statistically significant differences between operated and uninvolved leg. The analysis of the rest of the parameters in some cases showed statistically significant differences and in others didn’t, which depended on preset angular velocity. Conclusions. The quantitative evaluation of PT of knee flexors in patients after ACL reconstruction is not enough. The assessment of the quality of PT should be also taken into consideration. Studies should be extended to include a larger sample. 47 S6a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 2 OCENA MOMENTÓW SIŁ MIĘŚNI ODPOWIEDZIALNYCH ZA ROTACJĘ WEWNĘTRZNĄ W STAWIE KOLANOWYM U PACJENTÓW PO REKONSTRUKCJI WIĘZADŁA KRZYŻOWEGO PRZEDNIEGO. PORÓWNANIE DWÓCH RODZAJÓW PRZESZEPÓW Krzemińska Aleksandra, Czamara Andrzej Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. Badania dotyczące autogennych przeszczepów, pochodzących ze ścięgna mięśnia półścięgnistego (ST) i ST z dodatkowym pobraniem z mięśnia smukłego (STGR), wykorzystywanych do rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (WKP) w większości skoncentrowane są na gojeniu się ścięgien oraz na sile mięśni zginaczy stawu kolanowego. Niektórzy autorzy zalecają pobieranie w miarę możliwości tylko ścięgna ST, ze względu na deficyty siły po pobraniu STGR. Celem pracy było porównanie maksymalnego momentu siły (MMS) oraz szczytowego momentu siły (PT) mięśni odpowiedzialnych za rotację podudzia do wewnątrz w stawie kolanowym pomiędzy pacjentami operowanymi z wykorzystaniem przeszczepu ST do pacjentów z przeszczepem STGR. Materiał i metoda. Grupa ST (n=15) składała się z pacjentów po przebytej rekonstrukcji WKP z autogennym przeszczepem ST, a grupa STGR (n=15) z pacjentów po przebytej rekonstrukcji WKP z autogennym przeszczepem STGR. Przeszczepy zostały pobrane z kończyn poddanych rekonstrukcji. Badani z obu grup przeszli sześć miesięcy pooperacyjnej rehabilitacji, po której zakończeniu wykonano pomiar MMS i PT mięśni odpowiedzialnych za rotację wewnętrzną i rotację zewnętrzną podudzia w stawie kolanowym. Wyniki. Porównanie względnych MMS i PT mięśni odpowiedzialnych za rotację wewnętrzną w stawie kolanowym nie wykazało różnic istotnych statystycznie pomiędzy badanymi grupami. Wnioski. Dodatkowe pobranie ścięgna mięśnia smukłego nie miało wpływu na MMS i PT mięśni odpowiedzialnych za rotację wewnętrzną podudzia w stawie kolanowym u pacjentów sześć miesięcy po rekonstrukcji WKP z wykorzystaniem autogennych przeszczepów ze ścięgien mięśni hamstringów. EVALUATION OF TORQUES OF MUSCLES RESPONSIBLE FOR INTERNAL TIBIAL ROTATION IN THE KNEE JOINT IN PATIENTS AFTER ANTERIOR CRUCIATE LIGAMENT RECONSTRUCTION. COMPARISON OF GRAFT CHOICES Krzemińska Aleksandra, Czamara Andrzej Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Background and Aim. Studies concerning the assessment of autologous semitendinosus (ST) and combined ST and gracilis (STGR) grafts which are used to anterior cruciate ligament reconstruction (ACLR) are mostly focused on tendon regeneration and knee flexor strength. Some authors recommend to harvest only ST whenever possible because of deficits in the strength after STGR harvest. The purpose of this study was to compare the isometric (IT) and peak torque (PT) of muscles responsible for internal tibial rotation in the knee joint of patients operated on with ST graft to patients with STGR graft. Material and methods. The ST group (n=15) consisted of patients who underwent ACLR using autologous ST graft. The STGR group (n=15) consisted of patients after ACLR with the use of autologous STGR graft. The grafts were harvested from the ipsilateral leg. Subjects from both groups underwent postoperative rehabilitation which took six months. At the end of the rehabilitation the measurement of IT and PT of muscles responsible for internal rotation and external rotation of the tibia in the knee joint was performed. Results. Normalized IT and PT values of muscles responsible for internal rotation of the tibia showed no statistically significant differences between the two studied groups of patients. Conclusions. The additional gracilis tendon harvest had no influence on the IT and PT of muscles responsible for IR of the tibia in the operated knee joint in patients six months after ACLR with the use of hamstring autologous graft. 48 S7a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 1 Sesja 7 / Session 7 Wybrane zagadnienia z zakresu genetyki w medycynie sportowej Selected genetic issues in sports medicine POLIMORFIZM GENU RECEPTORA WAPNIOWEGO (CASRV1 I CASRV2) A POZIOM AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ MĘŻCZYZN POPULACJI DOLNOŚLĄSKIEJ Aleksandra Kopeć, Małgorzata Słowińska-Lisowska AWF Wrocław, Katedra Biologicznych Podstaw Sportu Wprowadzenie i cel pracy: Obniżony poziom aktywności fizycznej jest silnym, niezależnym czynnikiem predykcyjnym umieralności ogólnej. Pomimo rosnących środków przeznaczanych na promocję aktywnego stylu życia większość populacji nie osiąga zalecanego poziomu aktywności fizycznej. Dlatego też naukowcy coraz częściej poszukują genetycznych uwarunkowań podejmowania aktywności fizycznej. Celem badań była ocena zależności pomiędzy polimorfizmem genu receptora wapniowego (CASRV1 (rs 1801725), CASRV2 (rs 761486) a poziomem aktywności fizycznej mężczyzn z terenu Dolnego Śląska. Materiał i metoda. Badaniami objęto 458 mężczyzn, mieszkańców terenu Dolnego Śląska. Oznaczenia polimorfizmu genu receptora wapniowego CASRV1 i CASRV2 dokonano za pomocą reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) i minisekwencjonowania. Poziom aktywności fizycznej oceniono za pomocą krótkiej wersji Kwestionariusza IPAQ. Wyniki. W badaniach genetycznych oceniano dwa polimorfizmy CASRV1 (rs 1801725, G>T, A986S) i CASRV2 (rs 761486, T>G, część niekodowana). Opierając się o kryteria IPAQ 46% badanych mężczyzn zakwalifikowano do grupy o wysokim, 36% o średnim, natomiast 18% o niskim poziomie aktywności fizycznej. Stwierdzono ujemną korelację pomiędzy wydatkiem energetycznym oraz ilością godzin spędzonych w pozycji siedzącej a wiekiem badanych mężczyzn. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic pomiędzy częstością występowania genotypu w miejscu polimorficznym genu receptora wapniowego CASRV1 i CASRV2 a poziomem aktywności fizycznej określonej jako: całkowity wydatek energetyczny, skategoryzowanej jako wysoka i niska oraz ilością godzin spędzonych przez badanych mężczyzn w pozycji siedzącej. Wnioski. Oceniana grupa mężczyzn na tle badań populacji polskiej oraz innych państw europejskich wykazywała wysoki poziom aktywności fizycznej. Uzyskane wyniki nie potwierdzają udziału polimorfizmu genu receptora wapniowego CASRV1 i CASRV2 w populacyjnej zmienności poziomu aktywności ruchowej osób dorosłych. CALCIUM RECEPTOR GENE POLYMORPHISM (CASRV1 AND CASRV2) AND THE LEVEL OF PHYSICAL ACTIVITY OF THE POPULATION OF MEN FROM LOWER SILESIA Aleksandra Kopeć, Małgorzata Słowińska-Lisowska University School of Physical Education, Department of Biological Basis of Sports, Introduction and aim. Low physical activity level is a strong, unbiased predictor for general death rate. Despite the increasing expenditure on promotion of active lifestyles, most populations fail to achieve the recommended level of daily physical activity. Researchers are therefore increasingly focused on intrinsic factors that determine the level of individual physical activity. The aim of the study was to evaluate the association between calcium-sensing receptor gene polymorphisms (CASRV1, CASRV2) and the level of physical activity in adult males from Lower Silesia, a region in the south of Poland. Material and methods. A total of 458 adult male inhabitants of Lower Silesia were included in the study. The CASRV1 and CASRV2 receptor gene polymorphisms were determined using polymerase chain reaction (PCR) and minisequencing. The level of physical activity was assessed using the International Physical Activity Questionnaire (IPAQ). Results. The genetic part of study evaluated two polymorphisms: CASRV1 (rs 1801725, G>T, A986S) and CASRV2 (rs 761486, T>G, untranslated). According to the IPAQ criteria the study population consisted of 46% of the subjects with high level of physical activity, 36% of the subjects with moderate level of physical activity and 18% of the subjects with low level of physical activity. A significant negative correlation was found between the total energy expenditure, time spent in a sitting position and age. The study found no statistically significant differences between the genotype frequency at the polymorphic site of the CASRV1 and CASRV2 genes and 49 S7a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 2 level of physical activity expressed as total energy expenditure, determined as a categorical variable (low vs high) and the time spent in a sitting position. Conclusions. The study population of men inhabiting Lower Silesia showed a high level of physical activity. The study did not confirm the effect of the evaluated genetic factors on the population variability in the level of physical activity. CAŁKOWITA MASA HEMOGLOBINY i pOLIMORFIZM I/D GENU ACE U MŁODYCH SPORTOWCÓW WYBRANYCH DYSCYPLIN O CHARAKTERZE WYTRZYMAŁOŚCIOWYM Jadwiga Malczewska-Lenczowska1, Joanna Orysiak1, Dariusz Sitkowski1, Edyta Majorczyk2, Andrzej Pokrywka1 1 Instytut Sportu, Warszawa 2 Politechnika Opolska Wprowadzenie i cel pracy. Zarówno ilość hemoglobiny jak i polimorfizm insercyjno-delecyjny genu konwertazy angiotensyny (ACE) mogą warunkować wysoki poziom wydolności tlenowej [1,2,3]. Celem badań było określenie związku pomiędzy całkowitą masą hemoglobiny (tHb-mass) a polimorfizmem I/D genu ACE u przedstawicieli dyscyplin wytrzymałościowych. Materiał i metoda. Badaniom poddano 123 osoby, w wieku 18,8±1,8 lat (mężczyźni) i 19,2±3,7 lat (kobiety), uprawiające kolarstwo szosowe (22 mężczyzn i 15 kobiet), narciarstwo biegowe (22 mężczyzn i 19 kobiet) oraz biegi na średnich i długich dystansach (25 mężczyzn i 20 kobiet). tHb-mass mierzono zmodyfikowaną metodą zwrotnego oddychania tlenkiem węgla [4] i wyrażono w przeliczeniu na masę ciała. We krwi dokonano analizy polimorfizmu I/D genu ACE metodą opartą na reakcji łańcuchowej polimerazy z dwoma specyficznymi starterami [5]. Analizę statystyczną przeprowadzono przy pomocy jedno- i dwuczynnikowej analizy wariancji (ANOVA), a rozkład genotypów w poszczególnych dyscyplinach oceniono testem chi-kwadrat. Znamienność testów przyjęto na poziomie p<0.05. Wyniki. Nie wykazano istotnych zależności między genotypami genu ACE a relatywnymi wartościami tHb-mass. Ponadto w badanych dyscyplinach, niezależnie od płci, nie obserwowano różnic w częstości występowania poszczególnych genotypów. Jednakże zarówno u mężczyzn jak i kobiet względne wartości tHb-mass były znamiennie wyższe w kolarstwie (14,1 i 11,3 g/kg/m. c.) niż w biegach narciarskich (13,2 i 10,6 g/kg m. c.) i w biegach na średnich i długich dystansach (13,0 i 10,4g/kg m. c.) (kobiety p<0,023; mężczyźni p<0,001). Wnioski. Dyscyplina sportu ma wpływ na względne wartości tHb-mass. Polimorfizm I/D genu ACE nie wykazuje związku z tHb-mass. Piśmiennictwo Kanstrup IL, Ekblom B. (1984) Med Sci Sports Exerc 16: 256-262. Schmidt W., Prommer N. (2010) Exerc. Sport Sci. Res. 38, (2), 68-75 Ma F., Yang Y., Li X., Zhou F., Gao C., Li M., Gao L (2013) PLOS ONE, 8: E54685 Schmidt W., Prommer N (2005) Eur. J, Appl. Physiol. 95: 486-495. McCauley T., Mastana S. S., Hossack J., MacDonald M., Folland J. P (2009) Exp. Physiol. 94: 81-89. Badania realizowano w ramach: grantu NN404 525238 i projektów MSiT: 2013 053/40/BP/DWM oraz 2013/0209/ 0223/Sub/DSW/DK/JD TOTAL HAEMOGLOBIN MASS AND I/D POLYMORPHISM OF ACE GENE IN YOUNG ENDURANCE ATHLETES Jadwiga Malczewska-Lenczowska1, Joanna Orysiak1, Dariusz Sitkowski1, Edyta Majorczyk2, Andrzej Pokrywka1 1 Institute of Sport, Warsaw 2 Opole University of Technology Introduction. Total haemoglobin mass (tHb-mass) and insertion/deletion (I/D) polymorphism of the angiotensin converting enzyme (ACE) gene could be the factors contributing to aerobic performance [1,2,3]. The aim of the study was to examine the association of tHb-mass and ACE genotype among young endurance athletes. 50 S7a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 3 Material and methods. One hundred twenty three athletes, aged 18,8±1,8 years (males) and 19,2±3,7 years (females), representing road cycling (22 males and 15 females), cross country skiing (22 males and 19 females) as well as middle and long distance running (25 males and 20 females) participated in the study. tHb-mass was measured by optimised CO-rebreathing method according to Schmidt and Prommer [4] and expressed as gram per kg of body mass. Genotyping for ACE I/D was performed using polymerase chain reaction [5]. Statistical analyses were performed using one- and two-way analysis of variance (ANOVA), and distribution of genotypes was tested by c2 test. Results are reported as means ±SD, and a p value <0.05 is considered significant. Results. We found no association between the ACE genotype and relative values of tHb-mass. Furthermore, there were no significant differences in ACE genotypes frequencies in the studied disciplines, even regardless of gender. However, the relative values of tHb-mass in male and female athletes were significantly higher in cyclists (14,1 and 11,3 g/kg/b. m. respectively) than in males and females from other disciplines i. e. 13,2 and 10,6 g/kg b. m. in cross country skiers and 13,0 and 10,4g/kg b. m. in runners, respectively (males p<0,001; females p<0,023). Conclusions. Relative values of tHb-mass are differentiated by sports discipline I/D polymorphism of ACE gene is not associated with tHb-mass. References Kanstrup IL, Ekblom B. (1984) Med Sci Sports Exerc 16: 256-262. Schmidt W., Prommer N. (2010) Exerc. Sport Sci. Res. 38, (2), 68-75 Ma F., Yang Y., Li X., Zhou F., Gao C., Li M., Gao L (2013) PLOS ONE, 8: E54685 Schmidt W., Prommer N (2005) Eur. J, Appl. Physiol. 95: 486-495. McCauley T., Mastana S. S., Hossack J., MacDonald M., Folland J. P (2009) Exp. Physiol. 94: 81-89. The study was supported by grants: NN404 525238 (Ministry of Science of Higher Education), 2013 053/40/ BP/DWM, 2013/0209/0223/Sub/DSW/DK/JD (Ministry of Sport and Tourism of the Republic of Poland) 51 S9a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 1 Sesja 9 / Session 9 Żywienie i aktualne zagadnienia odnowy psychosomatycznej w sporcie Nutrition and current issues of psychosomatic regeneration in sports NIEDOBÓR WITAMINY D I OCENA SKUTECZNOŚCI JEJ SUPLEMENTACJI U POLSKICH SPORTOWCÓW Jaroslaw Krzywanski1, Hubert Krysztofiak1,2, Joanna Misiorowska1, Andrzej Ziemba2, Tomasz Mikulski2 1 Centralny Ośrodek Medycyny Sportowej, Warszawa 2 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa Wprowadzenie i cel pracy. Witamina D odgrywa istotną rolę nie tylko w homeostazie wapnia, ale również w metabolizmie mięśni podczas wysiłku. W Polsce podczas braku słońca dochodzi do ograniczenia skórnej syntezy witaminy D, co prowadzi do niedoboru (poniżej 30 ng/ml dla ogółu populacji; poniżej 40 ng/ml dla sportowców). Celem pracy było oznaczenie stężenia witaminy D w populacji polskich sportowców oraz ocena skuteczności stosowanej suplementacji. Materiał i metoda. Przez trzy lata monitorowano stężenie witaminy 25 (OH) D we krwi zawodników kadry narodowej (ilość badań: 2010–190; 2011–209; 2012–250). W 2011r u zawodników niedoborowych rozpoczęto suplementację dawką 1000 jednostek dziennie. Przy braku efektu dawkę zwiększono do 2000-4000 jednostek dziennie w 2012r. Sprawdzono też, czy zimowe zgrupowanie w słonecznym klimacie wpływa na stężenie witaminy D. Wyniki. Średnie roczne stężenie witaminy 25 (OH) D w 2010r wynosiło 27,6±0,6 ng/ml, z wyraźnym wahaniem sezonowym (zima: grudzień-luty 25,0±1,3 ng/ml; lato: czerwiec-sierpień 29,1±0,7 ng/ml, p<0,01). Zimowe zgrupowanie w Afryce istotnie zwiększyło stężenie witaminy 25 (OH) D (53,1±1,8 ng/ml w porównaniu z 34,0±1,3 ng/ml zawodników, którzy zostali w Polsce). Suplementacja 1000 jednostek dziennie w 2011r okazała się skuteczna (37,5±1,0 ng/ml), wyższe dawki 2000-4000 jednostek dziennie dały dalszą poprawę w 2012r (40,9±1,3 ng/ml). Wnioski. Potwierdzono występowanie niedoboru witaminy D u polskich sportowców, zwłaszcza zimą. Konieczne jest stosowanie suplementacji, najlepiej w dawkach dobranych na podstawie badań kontrolnych, ponieważ rekomendowane 1000 jednostek dziennie u części zawodników okazało się niewystarczające. Zimowe zgrupowanie w słonecznym kraju zapobiega niedoborowi witaminy D. VITAMIN D DEFICIENCY AND EVALUATION OF APPLIED SUPPLEMENTATION IN POLISH ATHLETES Jaroslaw Krzywanski1, Hubert Krysztofiak1,2, Joanna Misiorowska1, Andrzej Ziemba2, Tomasz Mikulski2 1 National Centre of Sports Medicine, Warsaw, Poland 2 Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland Introduction and aim. Vitamin D is an important factor in muscle metabolism during exercise. In Poland sun-dependent activation of provitamin D is limited. The aim of this study was to evaluate the concentration of vitamin D in Polish athletes and the effectiveness of recommended supplementation. Materials and methods. Professional athletes were monitored for three years for vitamin 25 (OH) D concentration (number of samples: 2010–190; 2011–209; 2012–250). In 2011 following the monitoring results, supplementation with 1000 units/d was introduced. In subjects who showed no improvement doses of 2000-4000 units/d were applied in 2012. The influence of training abroad with high sunshine exposure during winter was evaluated in 2012. Results. Annual average vitamin 25 (OH) D concentration in 2010 was 27.6±0.6 ng/ml, with clear seasonal rhythm (winter Dec-Feb 25.0±1.3 ng/ml; summer Jun-Aug 29.1±0.7 ng/ml, p<0.01). Athletes exposed to sunshine in winter showed significantly enhanced vitamin 25 (OH) D concentrations of 53.1±1.8 ng/ml (34.0±1.3 ng/ml in subjects who stayed in Poland). Supplementation with 1000 units daily showed significant improvement in 2011 (37.5±1.0 ng/ml), higher doses of 2000-4000 units daily produced further improvement in 2012 (40.9±1.3 ng/ml). Conclusions. Vitamin D deficiency was confirmed in population of Polish athletes, especially in winter. Monitoring of vitamin D is necessary, as primary recommendations for supplementation of 1000 units daily have proved to be effective, but in some athletes higher doses of max 4000 units daily are required in order to produce desired results. Another way to prevent hypovitaminosis is to spend part of winter in a sunny climate. 52 S9a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 2 CZY OCENA TEMPA SPOCZYNKOWEJ PRZEMIANA MATERII MOŻE STANOWIĆ WSKAŹNIK NIEDOŻYWIENIA U TANCEREK BALETOWYCH I SPORTSMENEK CIERPIĄCYCH NA ZABURZENIA MIESIĄCZKOWANIA? Karolina Łagowska, Jan Jeszka Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Zakład dietetyki Wprowadzenie i cel pracy. Dysproporcje pomiędzy ilością energii dostarczanej wraz z pożywieniem, a wydatkami energetycznymi oraz niedobory składników odżywczych mogą powodować obniżenie tempa spoczynkowej przemiany materii. U kobiet obserwowany jest także spadek stężenia LH i estrogenów, pobudzenie osi podwzgórze–przysadka-nadnercza, hipoglikemia, hipoinsulinemia, hipotyroidemia oraz obniżenie 24-godzinnego profilu leptyny w surowicy krwi, czego konsekwencją może być nawet zanik cyklu miesiączkowego lub rzadkie występowanie miesiączek. Celem niniejszej pracy była próba oceny związku pomiędzy tempem spoczynkowej przemiany materii i sposobu żywienia tancerek baletowych i sportsmenek cierpiących na zaburzenia miesiączkowania. Materiał i metoda. Do badań włączono 21 tancerek baletowych oraz 31 sportsmenek cierpiących na podwzgórzowo – przysadkowe zaburzenia w cyklu miesiączkowym. W celu oceny stanu odżywienia wykonano pomiar składu ciała (analizator Bodystat 1500) oraz tempa spoczynkowej przemiany materii (Respirometr K4b2). Dobowe wydatki energetyczne oszacowano wykorzystując analizatory Polar Sport Tester. Wartość energetyczną i odżywczą dziennych racji pokarmowych oszacowano metodą bieżącego notowania z siedmiu kolejnych dni. Obliczono także bilans energetyczny oraz dostępność energii z dzienną racją pokarmową. Wyniki. Odnotowano istotne statystycznie różnice w tempie spoczynkowej przemianie materii w badanych grupach, przy czym tancerki baletowe charakteryzowało znamiennie niższe jej natężenie. Tancerki wykazały także niższe spożycie energii i składników odżywczych, a przez to bardziej ujemny bilans energetyczny oraz niższą dostępność energii. Analiza korelacyjna dowiodła istnienia dodatnich zależności pomiędzy tempem RMR a spożyciem energii, tłuszczu i węglowodanów. Wnioski. Tempo spoczynkowej przemiany materii może być wykorzystywane w ocenie stanu odżywienia tancerek baletowych i sportsmenek narażonych na ryzyko wystąpienia zaburzeń w cyklu miesiączkowym, dzięki czemu możliwe będzie podjęcie działań prewencyjnych i tym samym ograniczenie negatywnych skutków zdrowotnych tych dysfunkcji. RESTING METABOLIC RATE IS A GOOD PARAMETR OF MALNUTRITION IN BALLET DANCERS AND FEMALE ATHLETES WITH MENSTRUAL DISORDERS Karolina Łagowska, Jan Jeszka Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Zakład dietetyki Introduction and aim. Nutrient deficiencies and the disproportion between energy intake and total energy expenditure can cause a decreased resting metabolic rate. Low LH and estrogen levels, stimulation of the hypothalamic-pituitary-adrenal axis, hypoglycemia, hypoinsulinemic, hipotyroidemic, low leptin level which can even cause amenorrhea or oligomenorrhea have also been observed. The aim of this study was to evaluate the relationship between resting metabolic rate and dietary habits in ballet dancers and female athletes with menstrual disorders. Material and method. Twenty one ballet dancers and thirty one professional female athletes with menstrual disorders participated in the study. Body composition (analyzer Bodystat 1500) and resting metabolic rate (Respirometer K4b2) were measured to estimate their nutritional status. Total energy expenditure was evaluated using Polar Sport Tester. Energy and nutrients intake for 7 consecutive days, energy availability and energy balance were also estimated. Results. Resting metabolic rate was significantly lower in the ballet dancers when compared to female athletes. Energy and nutrients intake were also lower in dancers, which thus resulted in more negative energy balance and lower energy availability. Significant correlations were found between RMR and energy, fat and carbohydrate intake in the entire sample. Conclusions. Resting metabolic rate may be one of the parameters to assess malnutrition, which can be used to assess the nutritional status of ballet dancers and female athletes at risk of menstrual disorders. 53 S9a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 3 WPŁYW INTERWENCJI ŻYWIENIOWEJ NA CYKL MIESIĄCZKOWY MŁODYCH TANCEREK BALETOWYCH – BADANIA WSTĘPNE Karolina Łagowska, Jan Jeszka Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Zakład dietetyki Wprowadzenie i cel pracy. Wśród tancerek baletowych powszechne jest występowanie zaburzeń w cyklu miesiączkowym, które wynikają nie tylko jako skutek wzmożonej aktywności fizycznej, ale są także konsekwencją niskiej dostępności energii, ujemnego bilansu energetycznego, niskiej ilości tłuszczu w ciele oraz stresu fizycznego i emocjonalnego. Celem badań była ocena wpływu trzymiesięcznej niefarmakologicznej interwencji żywieniowej na cykl miesiączkowy tancerek baletowych. Materiał i metoda. Do badań włączono dwadzieścia jeden tancerek baletowych w wieku 17.1 ± 0.9 lat i BMI 18.9 ± 1.7 kg/m2 cierpiących na zaburzenia w cyklu miesiączkowym. W celu oceny stanu odżywienia wykonano pomiar składu ciała oraz tempo spoczynkowej przemiany materii, natomiast w celu oceny status hormonalnego zmierzono poziom LH, FSH, E2, P, PRL, T, TSH, SHBG oraz leptyny. Dobowe wydatki energetyczne oszacowano wykorzystując analizatory Polar Sport Tester. Wartość energetyczna i odżywcza dziennych racji pokarmowych baletnic została indywidualnie dostosowana do każdej z uczestniczek biorąc pod uwagę aktualny stan odżywienia, sposób żywienia oraz wydatki energetyczne. Interwencja żywieniowa polegająca na przestrzeganiu indywidualnej diety oraz zaleceń żywieniowych została zaplanowana na okres 9 miesięcy, a przedstawione rezultaty dotyczą pierwszej kontroli efektów wykonanej po upływie trzeciego miesiąca. Wyniki. Trzy miesiące interwencji żywieniowej poskutkowało wzrostem wartości energetycznej i odżywczej dziennych racji pokarmowych badanych baletnic. Widoczny był także wzrost dostępności energii oraz zrównoważenie bilansu energetycznego. Nie obserwowano istotnych zmian w poziomie hormonów oraz rytmie cyklu miesiączkowego. Wnioski. Kontynuowanie kontrolowanej interwencji żywieniowej jest konieczne, aby ocenić w jakim stopniu długotrwała poprawa stanu odżywienia poprawi status hormonalny tancerek baletowych i czy pozwoli na normalizację rytmu miesiączkowania. EFFECTS OF NUTRITIONAL INTERVENTION ON MENSTRUAL FUNCTION IN YOUNG BALLET DANCERS: PRELIMINARY STUDY Karolina Łagowska, Jan Jeszka Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Zakład dietetyki Introduction and aim. The hypothalamic-pituitary menstrual disturbances in ballet dancer are very common and they are most commonly due to the maintenance of a low energy availability, negative energy balance, low fat mass and emotional and physical stress. The aim of this study was to evaluate the influence of three months of nonpharmacological nutritional intervention on menstrual function in ballet dancers with menstrual disorders. Material and method. Twenty one ballet dancers aged 17.1 ± 0.9 y and BMI 18.9 ± 1.7 kg/m2 with menstrual disorders participated in the study. Body composition and resting metabolic rate were measured to estimate nutritional status and serum LH, FSH, E2, P, PRL, T, TSH, SHBG and leptin levels were measured to assess hormonal status. Total energy expenditure was evaluated using Polar Sport Tester. Nutritional habits were analyzed and individualized diet modifications were introduced in each case. The nutritional intervention based on individual diet and dietary recommendations was planned for a period of nine months and the results of the study were collected during the first control carried out after the third month. Results. Three months of dietary intervention resulted in a significant increase in the energy and nutrient intake. Increases in the energy availability and improvements in energy balance were also observed. There were no changes in hormone levels and changes in menstrual cycle rhythms. Conclusions. Continuation of the controlled dietary intervention is necessary to assess the extent to which the long-term improvement in the nutritional status improves the hormonal status of ballet dancers, and to see whether it will enable the normalization of menstrual rhythm. 54 S9a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 4 WPŁYW 3-DNIOWEJ SUPLEMENTACJI NATURALNYMI SOKAMI Z MARCHWI ORAZ Z BURAKÓW I ARONII NA POZIOM CIŚNIENIA TĘTNICZEGO KRWI, TOLERANCJI WYSIŁKOWEJ ORAZ WSKAŹNIKÓW MORFOLOGICZNYCH U SIATKARZY Barbara Pospieszna1, Katarzyna Gościnna2, Janusz Czapski2, Jakub Kryściak1, Mateusz Radojewski1, Maria Laurentowska1 1 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu; Katedra Fizjologii, biochemii i Higieny 2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Instytut Technologii Żywności Pochodzenia Roślinnego, Zakład Technologii Owoców i Warzyw Istnieją doniesienia wskazujące, że azotany dostarczane z pożywieniem, zarówno w postaci soli azotowych jak i naturalnego soku z buraków, wykazują działanie ergogeniczne. Celem pracy jest określenie wpływu 3-dniowej suplementacji naturalnymi sokami buraczano-aroniowym oraz marchwiowym na poziom parametrów morfologicznych krwi, ciśnienia tętniczego oraz tolerancji wysiłkowej siatkarzy. W badaniach wzięło udział 11 zdrowych mężczyzn trenujących piłkę siatkową. W trakcie eksperymentu uczestnicy, przez 3 kolejne dni, codziennie rano, pili po 500 ml naturalnego soku buraczano-aroniowego lub marchwiowego o zawartości azotanów 5,1 mmola. Pomiędzy okresami suplementacji obowiązywała 11. dniowa przerwa (oczyszczenie organizmu). W każdym okresie badawczym przeprowadzono 2 badania wysiłkowe składające się z trzech bezpośrednio po sobie następujących 5. minutowych obciążeń (55, 75 i 92% VO2max) ustalanych indywidualnie na podstawie wyników testu wykonanego przed rozpoczęciem suplementacji. Badania laboratoryjne (stężenie mleczanu oraz parametry morfologiczne) wykonano we krwi włośniczkowej. Krew pobierano 6 razy w trakcie suplementacji każdym z soków: w dniu rozpoczęcia (na czczo, przed wysiłkiem: po 2 godzinach przerwy oraz po ukończeniu biegu) oraz zakończenia (na czczo, przed wysiłkiem: po 2 godzinach od podania soku oraz po ukończeniu biegu). Na czczo i przed wysiłkiem mierzono ciśnienie tętnicze krwi. Suplementacja obydwoma sokami nie miała istotnego wpływu na poziom pochłaniania tlenu w trakcie wysiłku, niezaleznie od jego intensywności. W obu przypadkach nie odnotowano też istotnego wpływu podania soku na poziom ciśnienia tętniczego krwi ani parametrów morfologicznych krwi. Przeprowadzone badania wskazują, że w analizowanej grupie siatkarzy suplementacja sokami z marchwi i buraka ćwikłowego zawierającymi azotany (V) nie wpłynęła istotnie na poziom wydolności fizycznej ani skład krwi sportowców. Słowa kluczowe: sok z buraków, sok z marchwi, suplementacja, tolerancja wysiłkowa THE INFLUENCE OF 3-DAY SUPPLEMENTATION WITH NATURAL CARROT OR BEET AND CHOKEBERRY JUICES ON THE LEVEL OF BLOOD PRESSURE, EXERCISE TOLERANCE AND BLOOD MORPHOLOGY IN VOLLEYBALL PLAYERS Barbara Pospieszna1, Katarzyna Gościnna2, Janusz Czapski2, Jakub Kryściak1, Mateusz Radojewski1, Maria Laurentowska1 1 University School of Physical Education in Poznań, Department of Physiology, Biochemistry and Hygiene 2 Poznań University of Natural Sciences, Institute of Food Technology of Plant Origin Dietary nitrate like natural beetroot juice or nitrate salts are believed to exert an ergogenic effect. The aim of the study was to evaluate the influence of 3-day natural juices supplementation (carrot or beet and chokeberry) on the level of blood pressure, blood morphology and exercise tolerance in volleyball players. The study involved 11 healthy men training volleyball. During the experiment, every morning, for 3 consecutive days, they drank 500 ml of juice with nitrate content 5.1 mmol. Between supplementation phases there was an 11-day washout period. In each supplementation term there were two exercise tests performed. Each of them consisted of three 5-minute loads completed immediately after each other (55, 75 and 92% VO2max). Individual workloads were obtained from the pre-test performed before the beginning of the study. Laboratory tests (lactate concentration and haematological parameters) were conducted in capillary blood. Blood was taken six times during each supplementation: on the first day (in fasting, before exercise: after 2 hours break and post-exercise) and at the end (in fasting, before exercise: 2 hours after drinking juice and post-exercise). In fasting condition and before exercise tests the blood pressure was measured. 55 S9a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 5 Regardless of exercise intensity supplementation with both juices had no effect on the level of oxygen consumption. In both cases, neither the level of blood pressure nor haematological parameters were changed after supplementation. The study indicates that in the analyzed players supplementation with beetroot or carrot juice containing nitrates did not impact the level of physical capacity, blood pressure or the blood composition. Key words: beet juice, carrot juice, supplements, exercise tolerance POWSZECHNOŚĆ STOSOWANIA KOFEINY W SPORCIE A. Jarek, K. Chajewska, E. Turek-Lepa, M. Wójtowicz, M. Pasik, D. Stańczyk, Z. Szczepańska, Wójcikowska-Wójcik, D. Kwiatkowska, A. Pokrywka Zakład Badań Antydopingowych, Instytut Sportu w Warszawie Wstęp. Celem pracy była ocena skali częstości występowania wysokich stężeń kofeiny w próbkach moczu pobranych do kontroli antydopingowych w trakcie zawodów. Kofeina jest środkiem psychoaktywnym. Z tego powodu może być potencjalnie wykorzystywana w sporcie, jako środek stymulujący, wpływający na poprawę zdolności wysiłkowych. Powszechnie obecna w produktach spożywczych, w tym napojach energetyzujących tzw. energy drink.[1]. Oczekiwanymi efektami stosowania kofeiny przez sportowców są: pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego, usunięcie zmęczenia, polepszenie nastroju i koncentracji [2]. Kofeina do 2003 roku była substancją zabronioną w sporcie jeśli jej stężenie w moczu przekroczyło wartość 12µg/ml, a od 2004 roku stosowanie jej przez sportowców nie podlega żadnym ograniczeniom. Wciąż jednak pozostaje w tzw. Programie Monitorującym Światowej Agencji Antydopingowej (WADA). Laboratoria zobligowane są do raportowania wyników próbek o stężeniu kofeiny powyżej 6 µg/ml [3]. Materiał i metody. Przeprowadzono ocenę wyników rutynowych analiz kontroli antydopingowych wykonanych w okresie od stycznia 2009 do sierpnia 2013 roku w Zakładzie Badań Antydopingowych Instytutu Sportu w Warszawie. Analizy jakościowe i ilościowe przeprowadzono przy wykorzystaniu układu chromatografii gazowej ze spektrometrią mas (GC/MS). Wyniki. Spośród 12594 przebadanych próbek, w 336 stwierdzono kofeinę powyżej 6 µg/ml co stanowi 2,67% ogółu badany próbek. Wnioski. Odnosząc wyniki badań do wcześniej przeprowadzonych w ZBA [2] należy stwierdzić, że przyjmowanie kofeiny jest wciąż popularne w środowisku sportowców. Zaobserwowano, że kofeinę stosują głównie przedstawiciele dyscyplin siłowych (podnoszenie ciężarów, trójbój siłowy, zapasy) oraz wymagających zwiększonej koncentracji, szybkości i wytrzymałości (lekkoatletyka, pływanie, tenis, kolarstwo). Piśmiennictwo H. Bojarowicz, M. Przygoda: Kofeina. Cz. I. Powszechność stosowania kofeiny oraz jej działania na organizm. Probl. Hig. Epidemiol. 2012, 93 (1): 8-13. A. Pokrywka, Z. Obmiński, D. Stańczyk, D. Kwiatkowska, R. Grucza: Stosowanie kofeiny przez sportowców polskich przed i po usunięciu jej z listy substancji dopingujących. Medycyna Sportowa 2007 6 (6) Vol. 23 326-331. World Anti-Doping Agency. The 2013 Monitoring Program. PREVALENCE OF CAFFEINE USE IN SPORT A. Jarek, K. Chajewska, E. Turek-Lepa, M. Wójtowicz, M. Pasik, D. Stańczyk, Z. Szczepańska, Wójcikowska-Wójcik, D. Kwiatkowska, A. Pokrywka Department of Anti-doping Research, Institute of Sport, Warsaw Introduction. The purpose of this work was to assess the prevalence of high concentrations of caffeine in urine samples collected for anti-doping control during the event. Caffeine is a psychoactive stimulant which can be abused in sport to improve endurance. It is commonly used as an additive to numerous products, including energy and soda drinks [1]. The effects of caffeine on human body are multi-faceted. It stimulates the central nervous system, reduces fatigue, improves mood and concentration, increases feelings of anxiety and fear [2]. Until 2003, allowed limit of caffeine in sport was 12µg/ml, and since 2004 its use among athletes is not subject to any restriction. Nevertheless, it still remains in the so-called WADA Monitoring Program. Laboratories are required to report the results for samples with concentration of caffeine greater than 6 µg/ml [3]. 53 S9a:Layout 1 2013-12-19 16:51 Strona 6 Materials and methods. The results of routine doping control analyses carried out in the Department of Anti-Doping Research Institute of Sport in Warsaw over the period from January 2009 to August 2013 were evaluated for the presence of caffeine. Both qualitative and quantitative analyses were conducted using the gas chromatography-mass spectrometry (GC/MS). Results. During the considered time period among the 12594 analysed samples, the presence of caffeine in concentration above 6 µg/ml was found in 336 samples (representing 2.67% of all samples). Conclusion. Referring to earlier studies conducted in the ZBA [2] it should be noted that the use of caffeine is still popular with athletes. Caffeine was most frequently detected in urine samples collected from athletes practicing strength sports (e. g., weightlifting, power lifting, or wrestling), and sports requiring increased concentration, endurance and speed (e. g., athletics, swimming, cycling, tennis). Literature H. Bojarowicz, M. Przygoda: Kofeina. Cz. I. Powszechność stosowania kofeiny oraz jej działania na organizm. Probl. Hig. Epidemiol. 2012, 93 (1): 8-13. A. Pokrywka, Z. Obmiński, D. Stańczyk, D. Kwiatkowska, R. Grucza: Stosowanie kofeiny przez sportowców polskich przed i po usunięciu jej z listy substancji dopingujących. Medycyna Sportowa 2007 6 (6) Vol. 23 326-331. World Anti-Doping Agency. The 2013 Monitoring Program. 57 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 1 Sesja 11 / Session 11 Sesja plakatowa Poster Session 1. WSKAŹNIKI STRESU AZOTOWO-TLENOWEGO U SPORTOWCÓW I NIEAKTYWNYCH FIZYCZNIE MĘŻCZYZN Karol Kalina, Anna Kasperska, Mateusz Rynkiewicz, Tadeusz Rynkiewicz, Agnieszka Zembroń-Łacny Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu Wprowadzenie i cel pracy. Rola regularnej aktywności fizycznej w redukcji ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (ang. cardiovascular disease, CVD) jest dobrze znana, ale nadal nie wiadomo jaki jest wpływ treningu sportowego na wskaźniki stresu azotowo-tlenowego i związane z tym ryzyko CVD. Generacja reaktywnych form tlenu i azotu wiąże się z dysfunkcją śródbłonka naczyń krwionośnych, ale brak danych pokazujących wpływ treningu sportowego na stres azotowo-tlenowy i związaną z tym biodostępność tlenku azotu ocenianą przez pomiar stężenia nitrotyrozyny we krwi (Bjork i wsp. Int J Sports Med 2012). Celem badań była ocena poziomu stresu azotowo-tlenowego i porównanie ze wskaźnikami zdrowia u sportowców i nieaktywnych fizycznie mężczyzn. Materiał i metoda. W badaniach wzięli udział kajakarze (n=8) i zapaśnicy (n=16) w okresie przygotowawczym oraz zdrowi, nietrenujący mężczyźni (n=12). W surowicy krwi oznaczono stężenie tlenku azotu (NO), nitrotyrozyny (Nitro), utlenionych lipoprotein LDL (oxLDL), białka C-reaktywnego (hsCRP) i profil lipidów. Ponadto dokonano pomiaru składu ciała metodą impedancji bioelektrycznej. Wyniki. Stężenie NO było podobne w badanych grupach natomiast stężenie Nitro było istotnie wyższe w grupie sportowców niż nietrenujących. U zapaśników zaobserwowano najwyższy poziom Nitro, oxLDL, hsCRP, całkowitego cholesterolu, lipoprotein LDL i wskaźnika aterogenności. Stężenie Nitro korelowało z hsCRP (r=0,609; P<0,001), LDL (r=0,381; P<0,05) i wskaźnikiem aterogenności (r=0,456; P<0,001). Wnioski. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że trening sportowy zwiększa stężenie Nitro i pozostałych wskaźników stresu azotowo-tlenowego związanych ze zmianami typowych wskaźników ryzyka CVD. Dziękujemy Polskiemu Związkowi Kajakowemu i Polskiemu Związkowi Zapaśniczemu za współpracę i możliwość realizacji projektów finansowanych z grantów NNZ705282 i 0031/RS1/2011/57 MNiSW. 1. NITRO-OXIDATIVE STRESS MARKERS IN ATHLETES AND NON-ATHLETES Karol Kalina, Anna Kasperska, Mateusz Rynkiewicz, Tadeusz Rynkiewicz, Agnieszka Zembroń-Łacny High School of Physical Education Poznan Introduction and Aim. The role of physical activity in cardiovascular risk (CVD) reduction is well established. However, less is known about the effect of long-term physical activity and the potential effects of sport training on nitro-oxidative markers and CVD risk. Also, while endothelial dysfunction resulting from elevated reactive oxygen and nitrogen species levels has been implicated in CVD, no studies have examined whether the effects of training on nitro-oxidative stress levels are related to changes in nitric oxide bioavailability, indexed as the blood level of nitrotyrosine (Bjork et al. Int J Sports Med 2012). We examined the effects of sport training on nitro-oxidative stress and its interaction with health markers in athletes in comparison to non-athletes. Material and Method. Blood samples were collected from kayakers (n=8) and wrestlers (n=16) during preparatory period as well as from non-athletes (n=12). Nitric oxide (NO), nitrotyrosine (Nitro), oxidized LDL (oxLDL), C-reactive protein (hsCRP) and lipid profile in blood were determined. Moreover, the body composition was estimated using a bioelectrical impedance. Results. NO concentration differed between groups while Nitro was significantly higher in athletes than in non-athletes. Similarly, oxLDL and hsCRP were increased in athletes compared to non-athletes. Wrestlers showed the highest levels of Nitro, hsCRP, total cholesterol, LDL lipoproteins and atherogenic index. Nitro concentration correlated with hsCRP (r=0.609, P<0.001), LDL (r=0.381, P<0.05) and atherogenic index (r=0.456, P<0.001). Conclusions. The findings suggest that sport training may be associated with higher Nitro and that the levels of nitro-oxidative stress markers are related to levels of other conventional CVD risk factors. We are grateful for successful cooperation with Polish Kayak Federation and Polish Wrestling Federation. This study was supported by grants NNZ705282 and 0031/RS1/2011/57from the Ministry of Science and Higher Education Poland. 58 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 2 2. REAKCJE ORGANIZMU NA WYSIŁEK KONCENTRYCZNY I EKSCENTRYCZNY WYKONYWANY ZE STAŁĄ INTENSYWNOŚCIĄ PRACY Marcin Maciejczyk1, Magdalena Więcek1,2, Jadwiga Szymura3, Zbigniew Szyguła1, Ireneusz Górnik, Szczepan Wiecha1, Jerzy Cempla1 1 Instytut Nauk Biomedycznych, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie 2 Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych, Krakowska Akademia 3 Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Wstęp. Przy zachowaniu stałej prędkości w czasie biegu w dół (praca ekscentryczna), w porównaniu do biegu pod górę (praca koncentryczna), obserwuje się obniżenie intensywności pracy oraz zmniejszenie poziomu większości wskaźników fizjologiczno-biochemicznych. Celem badań była ocena reakcji organizmu w czasie pracy koncentrycznej i ekscentrycznej przy zachowaniu stałej intensywności pracy wykonywanej na bieżni mechanicznej. Metody. W badaniach uczestniczyło 15 młodych, nietrenujących mężczyzn (21,5±1,88 lat) o prawidłowej budowie ciała (BH: 182,1±4,77 cm, BM: 79,43±7,13 kg, BF: 18,19±3,73 %). W teście stopniowanym u każdego badanego zmierzono maksymalny poziom poboru tlenu (VO2max: 52,91±7,25 ml.kg-1) oraz częstości skurczów serca (HRmax: 203±8 sk.min-1). Zasadnicza część badań polegała na wykonaniu w losowej kolejności 3 wysiłków biegowych na bieżni mechanicznej trwających po 60 minut. Pierwsze 30 minut każdego biegu wykonywane było przy kącie nachylenia podłoża 0° oraz początkowej intensywności pracy wynoszącej około 60% VO2max, po upływie 30 minut zachowywano lub zmieniano kąt nachylenia podłoża (+10%, -10%) zachowując dotychczasową intensywność pracy. Oceniono zmiany poboru tlenu i częstości skurczów serca w trakcie wysiłku oraz aktywność kinazy kreatynowej w osoczu krwi przed i po 24h od zakończenia testu. Wyniki i Wnioski. Przy zachowaniu stałej intensywności biegu obserwowano w trakcie każdego wysiłku systematyczne zwiększanie się częstości skurczów serca, natomiast przyrost poboru tlenu obserwowano tylko w trakcie trwania wysiłku ekscentrycznego. Po 24h od zakończenia biegu w dół obserwowano istotnie wyższą aktywność kinazy kreatynowej niż po biegu po płaskim i pod górę. Słowa kluczowe: praca koncentryczna, praca ekscentryczna, dryft tlenu, dryft tętna, ekonomia biegu, uszkodzenie mięśni. Badania zostały zrealizowane w ramach projektu N N404 071240 finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (NCN), kierownik projektu: Zbigniew Szyguła. 2. PHYSIOLOGICAL RESPONSE TO CONCENTRIC AND ECCENTRIC EXERCISE PERFORMED WITH CONSTANT INTENSITY Marcin Maciejczyk1, Magdalena Więcek1,2, Jadwiga Szymura3, Zbigniew Szyguła1, Ireneusz Górnik, Szczepan Wiecha1, Jerzy Cempla1 1 Institute of Biomedical Science, University School of Physical Education, Krakow, Poland 2 Faculty of Health and Medical Sciences, Andrzej Frycz Modrzewski, Krakow University, Poland 3 The Department of Clinical Rehabilitation, University School of Physical Education, Krakow, Poland Introduction and aim. During the downhill running (eccentric exercise), in comparison to uphill running (concentric exercise) performed with constant velocity, the decrease of work intensity and the level of most of physiological and biochemical indicators are observed. The aim of the study was to evaluate physiological response during eccentric and concentric exercise performed on mechanical treadmill with constant work intensity. Material/Methods. Fifteen healthy, young, untrained men (n=15) with proper body composition participated in the study (BH: 182,1±4,77 cm, BM: 79,43±7,13 kg, BF: 18,19±3,73 %). Maximal oxygen uptake (VO2max: 52,91 ±7,25 ml.kg-1) and maximal heart rate (HRmax: 203±8 b.min-1), were measured in incremental test. The main part of the study consisted of three 60 minutes runs, performed randomly on mechanical treadmill. First 30 min of each run were performed at slope angle 0° and work intensity 60%VO2max. The second 30 minutes the slope angle was maintained (0°) or changed (+10%, -10%) and work intensity was maintained (still 60%VO2max). During the runs the oxygen uptake and heart rate were measured. Before and 24h after the run the creatine kinase activity was also measured. 59 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 3 Results and conclusions. At constant work intensity, during each run (at level, uphill, downhill) the systematic increase of heart rate was observed. Upward oxygen drift was observed only during eccentric exercise. 24h after downhill running the creatine kinase activity was significantly higher in comparison to uphill and at level running. Key words: eccentric, concentric, oxygen drift, running economy, muscle damage This research was supported by Polish National Science Center (NCN), grant no.: N N404 071240, awarded to Zbigniew Szyguła. 3. OCENA SKŁADU CIAŁA I WYDOLNOŚCI ANAEROBOWEJ WYBRANEJ GRUPY ZAWODNIKÓW UPRAWIAJĄCYCH ZAPASY, JUDO I BRAZYLIJSKIE JIU-JITSU Krzysztof Durkalec-Michalski, Jan Jeszka Jednostka organizacyjna: Katedra Higieny Żywienia Człowieka, ul. Wojska Polskiego 31, 60-624 Poznań, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wprowadzenie i cel pracy: W sportach walki determinantami sukcesu sportowego są m.in. wydolność fizyczna, adaptacja do wysiłków o zmiennej intensywności, a także właściwa regulacja masy ciała. Mając to na względzie celem niniejszej pracy była ocena składu ciała i wydolności anaerobowej zawodników uprawiających zapasy, judo i brazylijskie jiu-jitsu (BJJ). Materiał i metoda: W badaniach uczestniczyło 105 sportowców, w wieku 22±4 lat, uprawiających zapasy (n=36), judo (n=27) i BJJ (n=42). Analizę składu ciała zawodników przeprowadzono metodą impedancji bioelektrycznej, za pomocą analizatora BIA 101S, AKERN-RJL. Ocenę wydolności beztlenowej wykonano przy pomocy testu Wingate, z użyciem cykloergometru Monark 894E. Wyniki: Analiza składu ciała wykazała średnią zawartość tkanki tłuszczowej zawodników na poziomie 15,1±4% masy ciała. U ponad połowy zapaśników i judoków, stwierdzono poziom tkanki tłuszczowej poniżej 14,9%. Ponadto poziom tego komponentu tkankowego poniżej 10% masy ciała wykazano u 25% zapaśników, 18% judoków i 7% zawodników BJJ. Ocena wydolności beztlenowej wykazała moc szczytową sportowców na poziomie 11,8 ± 1,7 W/kg. Czas osiągnięcia mocy szczytowej oraz średnia i minimalna moc wynosiły z kolei odpowiednio: 2,70±1,58 s, 7,9 ± 0,6 W/kg, 4,8 ± 0,6 W/kg. W niniejszych badaniach zaobserwowano istnienie korelacji m.in. pomiędzy poziomem tkanki tłuszczowej a mocą średnią (r=-0,23) i minimalną (r=-0,26), beztłuszczową masą ciała a mocą średnią (r=0,23) i minimalną (r=-0,26) oraz całkowitą zawartością wody a mocą średnią (r=0,23) i minimalną (r=0,26). Wnioski: Zawodnicy uprawiający zapasy, judo i brazylijskie jiu-jitsu odznaczają się prawidłowym stanem odżywienia, choć u znacznego odsetka sportowców stwierdzono niski poziom tkanki tłuszczowej. Uzyskane wyniki wskazują także na dobrą wydolność beztlenową badanej grupy zawodników. Uwagę zwraca także fakt istnienia korelacji pomiędzy wskaźnikami składu ciała i markerami wydolności anaerobowej. Projekt badawczy finansowany Narodowe Centrum Nauki (grant promotorski nr N N312 262340) 3. ASSESSMENT OF BODY COMPOSITION AND ANAEROBIC CAPACITY OF SELECTED GROUP OF ATHLETES PRACTICING WRESTLING, JUDO AND BRAZILIAN JIU-JITSU Krzysztof Durkalec-Michalski, Jan Jeszka Department of Hygiene and Human Nutrition, University of Life Sciences in Poznan, Poland Introduction and aim: Determinants of success in combat sports include e. g. physical capacity, adaptation to the effort of varying intensity as well as proper regulation of body weight. With this in mind, the aim of this study was to assess body composition and anaerobic capacity of athletes practicing wrestling, judo and Brazilian jiu-jitsu (BJJ). Materials and methods: Analyses were conducted on a group of 105 of athletes, at the age of 22±4, practicing wrestling (n=36), judo (n=27) and BJJ (n=42). Body composition analysis was performed by bioelectrical impedance, using BIA 101S Analyzer. The anaerobic capacity was assessed using the Wingate test with the application of a Monark 894E cycle ergometer. 60 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 4 Results: Body composition analysis showed that the average fat content (FM) of athletes amounted to 15.1±4% of body mass. More than half of the wrestlers and judokas had FM less than 14,9%. Moreover, the level of FM below 10% was observed in 25% of wrestlers, 18% of judo athletes and 7% of BJJ athletes. Assessment of anaerobic capacity of athletes showed a peak power at 11.8±1.7W/kg. Time to reach the peak, the average and the minimum power equaled 2.7±1.6s, 7.9±0.6W/kg, 4.8±0.6W/kg respectively. In the study correlations between: the level of FM and average (r=-0.23) and minimum power (r=-0.26), lean body mass and average (r=0.23) and minimum power (r=-0.26) and the total body water and average (r=0.23) and minimum power (r=0.26) were also observed. Conclusions: Athletes practicing wrestling, judo and BJJ are characterized by proper nutritional status, although a low level of fat tissue among significant percentage of athletes was identified. The results obtained by using Wingate test indicate good anaerobic performance of the analysed group. The existence of a correlation between indices of body composition and markers of anaerobic capacity is also noteworthy. Research project funded by the National Science Centre Research Grant No. N N312 262340 4. OCENA BIOLOGICZNEGO KOSZTU MECZU PIŁKI NOŻNEJ W OPARCIU O POMECZOWE ZMIANY WYBRANYCH WSKAŹNIKÓW WE KRWI Zbigniew Obmiński, Katarzyna Lerczak, Konrad Witek Instytut Sportu, Warszawa Wstęp. Pomimo wielu badań naukowych obejmujących analizę meczu piłki nożnej, nadal nie poznano wywołanych tym wysiłkiem zmian statusu biochemicznego we krwi. Cel pracy. Celem pracy było zbadanie u zawodników reprezentacji narodowej chwilowej, pomeczowej zmiany statusu biochemicznego we krwi i szybkości jego normalizacji w okresie restytucji. Materiał i metody. Badaniami objęto 17 graczy zaangażowanych w towarzyski mecz przeciw zagranicznej drużynie. Trener chciał poznać poziom wyszkolenia technicznego, wytrzymałości i zdolności do współdziałania w zespole każdego z wytypowanych graczy oraz jego biochemiczne reakcje na mecz na podstawie oznaczeń kortyzolu (C), testosteronu (T), kinazy kreatynowej (CK), glukozy (G) i mocznika (U) we krwi kapilarnej pobranej trzykrotnie: dzień przed meczem, a następnie +8h i +32h po meczu. Wyniki. Zbadany status biochemiczny nie zależał u graczy od ich pozycji na boisku. Średnie po meczu (+8 h) wartości CK= 519 U/L oraz U= 6,6 mmol/L były istotnie wyższe od wyjściowych wynoszących odpowiednio CK= 359 U/L oraz U= 5,9 mmol/L i wykazywały tendencję do normalizacji w +32 h. Średnie stężenie G znacząco zmalało (z 5,6 do 5,1 mmol/L) i nie wróciło całkowicie do wartości początkowej po 32 godzinach restytucji. Średnie stężenie C pozostało niezmienione, a średnie stężenie T w +32 h (23,7 nmol/L) było wyższe niż początkowe (20,3 nmol/L) i w +8 h (19,2 nmol/L). Wnioski. Wysiłek meczowy wywołał zróżnicowane, lecz znaczne reakcje biochemiczne u zawodników. Spadek stężeń glukozy wskazał na potrzebę stosowania przez piłkarzy diety wzbogaconej o węglowodany. 4. APPRAISAL OF BIOLOGICAL COST OF SOCCER MATCH BASED ON POST GAME CHANGES IN SELECTED BLOOD INDICES Obmiński Zbigniew, Katarzyna Lerczak, Konrad Witek Institute of Sport, Warsaw Introduction and aim: Despite a huge number of scientific studies dealing with soccer match analysis, changes in biochemical status in blood induced by that type of effort are currently still unknown. The aim of the study was to examine post match temporary change in biochemical blood status and rate of its normalization during recovery among the players of the National Soccer Team. Material and methods. The study comprised 17 players engaged in friendly soccer match against the foreign team. The coach wanted to examine the level of technical skills, endurance, and cooperative abilities of each of the selected player and their blood biochemical responses to the match based on cortisol (C), testosterone (T), creatine kinase (CK), glucose (G) and urea (U) assessments in capillary blood sampled at three time points: on the day prior to the match and subsequently at +8h and +32h after the match. 61 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 5 Results. The examined biochemical status did not depend on the plying position of the players. Mean post match, at +8h, CK -519 U/L) and U -6.6 mmol/L were somewhat higher compared to those at baseline, which were: 359 U/L and 5.9 mmol/L respectively and showed a tendency to their normalization at +32h. Mean G significantly dropped after the match (from 5.6 to 5.1 mmol/L) and did not fully return to the baseline value after 32h recovery. Mean C were unchanged, and mean T at +32h was slightly higher than those at baseline (20.3) and at +8h (19.2 nmol/L). Conclusions. The examined blood indices showed varied responses to the match. The behavior of glucose indicates the need of the use of carbohydrate-enriched diet. 5. INNOWACYJNA, NIEINWAZYJNA METODA WYZNACZANIA TĘTNICZO-ŻYLNEJ RÓŻNICY ZAWARTOŚCI TLENU WE KRWI (AVD) Józef Szubert, Sławomir Szubert, Włodzimierz Ziółkowski, Wojciech Wieczorek Wyższa Szkoła Informatyki i Umiejętności w Łodzi Wprowadzenie i cel pracy. Zgodnie z zasadą Ficka pobieranie tlenu (Vo2) przez organizm jest równe iloczynowi objętości minutowej serca (CO) i ogólnej różnicy tętniczo-żylnej zawartości tlenu we krwi (AVD). Zależność tę przedstawia wzór: Vo2 = CO · AVD. Zasada Ficka ma na celu przede wszystkim wyznaczanie objętości minutowej serca. W tym celu zachodzi konieczność wyznaczenia AVD, co stanowi największą trudność tego badania. Wyznaczenie AVD jest zabiegiem inwazyjnym, wymagającym cewnikowania serca. Z tego powodu poszukuje się nowych, możliwie prostych i bezpiecznych do zastosowania, ale wiarygodnych metod wyznaczania tego parametru fizjologicznego. Celem pracy jest opracowanie nowej, nieinwazyjnej i bezpiecznej metody wyznaczania AVD u osób dorosłych i u dzieci. Materiał i metoda. W oparciu o własne i światowe dane empiryczne oraz prawa wymiany ciepła i mechanikę płynów opracowano własną, nową, nieinwazyjną metodę wyznaczania tętniczo-żylnej różnicy zawartości tlenu we krwi (AVD). Metoda ta pozwala wyznaczyć AVD u kobiet, mężczyzn i dzieci, podczas różnych względnych obciążeń wysiłkiem fizycznym. Wyznaczane AVD własną metodą jest funkcją potęgową względnego obciążenia wysiłkiem fizycznym (%Vo2max) oraz powierzchni ciała człowieka (AD). Wyniki. Ryc. 1. Wykresy AVD dla mężczyzn, kobiet, chłopców i dziewcząt w funkcji względnego obciążenia wysiłkiem fizycznym (%VO2max) Wartości AVD wyznaczone własną metodą nie różnią się istotnie statystycznie od wartości uzyskanych u tych samych osób badanych innymi metodami, przez innych badaczy. Występujące różnice można wyjaśnić przypadkiem. Wnioski. Opracowana metoda wyznaczania AVD jest nieinwazyjna, prosta, tania, wiarygodna i nie zagraża zdrowiu i życiu osoby badanej. Może być alternatywna w stosunku do obecnie stosowanych metod. 62 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 6 5 INNOVATIVE, NON-INVASIVE METHOD DETERMINING ARTERIOVENOUS DIFFERENCE OF THE OXYGEN CAPACITY IN BLOOD (ACV) Józef Szubert, Sławomir Szubert, Włodzimierz Ziółkowski, Wojciech Wieczorek The University of Computer Sciences and Skills in Lodz Introduction and aim. In compliance with Fick’s Rule, the intake of oxygen (Vo2) by the organism is equal to the product of the cardiac output (CO) and general arteriovenous difference of the oxygen in blood (AVD). The dependence is presented by the following formula: Vo2 = CO · AVD. Fick’s Rule objective is to determine the cardiac output. To do this it is necessary to determine AVD, which is the most difficult task of the research. The act of AVD determination is an invasive procedure requiring cardiac catheterisation. This is the reason why researchers look for new, relatively simple, safe and reliable methods to determine this physiological parameter. The objective of the research is to develop a new, non-invasive and safe method of determining ADV in adults and children. Materials and method. Basing on one’s own and worldwide empirical data, heat transfer laws and the principles of flow mechanics a new, non-invasive method has been developed to determine arteriovenous difference of the oxygen capacity in blood (AVD). This method enables us to define AVD for women, men and children during relatively different physical exertion. The application of one’s own method to determine AVD is a power function of the relative physical exertion (%Vo2max) and body surface area (AD). Results. Diagram 1. The AVD graphs for men, women, boys and girls during relative physical exertion (%VO2max). AVD values which have been received by the applied method are not statistically different form the values received from the same people with the help of other methods applied by other researchers. The differences could be explained by a case study. Conclusions. The developed method of AVD determining is non-invasive, simple, cheap, reliable and does not threaten the health and life of the examined person. It can be perceived as an alternative to the currently applied methods. 6. WPŁYW DŁUGOTRWAŁEGO WYSIŁKU FIZYCZNEGO NA FUNKCJONOWANIE NEREK Tomasz Cisoń1,2, Pilch Wanda1,2, Zbigniew Szyguła1,2, Andrzej Ziemba3, Tomasz Pałka1,2, Aleksander Tyka1,2 Zakład Nauk Biomedycznych, Instytut Kultury Fizycznej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Nowy Sącz 2 Zakład Fizjologii i Biochemii, Instytut Nauk Biomedycznych, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków 3 Zakład Fizjologii Stosowanej, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej, Polska Akademia Nauk, Warszawa 1 Wstęp. Podczas biegów długodystansowych dochodzi do zaburzeń biochemicznych, które mogą być przyczyną uszkodzenia mięśni szkieletowych, mięśnia sercowego oraz nerek. Celem pracy było zbadanie wpływu długotrwałego wysiłku fizycznego na zmiany wskaźników biochemicznych moczu. 63 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 7 Metodyka. W badaniach uczestniczyło 11 zdrowych, niepalących mężczyzn w wieku 25-26 lat, uprawiających sport rekreacyjnie. Wszyscy pokonali ultra maraton górski o długości 100km w czasie 15,3 ±1,9 godz. Średnia temperatura powietrza wynosiła 23°C, a wilgotność względna 45%. Badanie moczu przeprowadzono na paskowym analizatorze moczu CLINDIAG UA 100, a badanie poziomu mikroalbumin wykonano aparatem SPECOL 1000. Wyniki i ich omówienie. W próbkach moczu nie stwierdzono obecności bilirubiny zarówno przed, jak i po ultra maratonie, a wartość urobilinogenu była na stałym poziomie 3,2umol/l. Obserwowano wzrost poziomu ciał ketonowych w moczu do wartości 1,045 mmol/l, co może sugerować wyczerpanie glikogenu mięśniowego i wykorzystanie do pracy mięśniowej wolnych kwasów tłuszczowych jako źródła energii. Wielogodzinny bieg doprowadził do wzrostu poziomu białka całkowitego w moczu (z 0,136 g/l do 0,236 g/l) i znacznej albuminurii (47,053 µg/ml). Odwodnienie wysiłkowe spowodowało wzrost ciężaru właściwego moczu z 1,01 do 1,02 g/ml. Odczyn moczu (pH) obniżył się z wartości 6,091 do 5,818, co mogło być spowodowane powstałą kwasicą metaboliczną. Stężenie glukozy w moczu nie wykazało zmian po wysiłku i kształtowało się na poziomie 3,9–5,6 mmol/l, co może potwierdzać, że glukoza przesączana w kłębuszkach nerkowych uległa resorpcji zwrotnej w cewkach nerkowych. Wnioski. Wzrost stężenia białka całkowitego oraz znaczna albuminuria mogą świadczyć o możliwości uszkodzeń kłębuszków nerkowych. Słowa kluczowe: ultra maraton, mocz, proteinuria, albuminuria 6. INFLUENCE OF PROLONGED EXERCISE ON RENAL FUNCTION Tomasz Cisoń1,2, Pilch Wanda1,2, Zbigniew Szyguła1,2, Andrzej Ziemba3, Tomasz Pałka1,2, Aleksander Tyka1,2 Department of Biomedical Sciences, The State Higher Vocational School, Nowy Sącz 2 Instytute of Biomedical Sciences, University School of Physical Education, Kraków 3 Department of Applied Physiology, Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences, Warsaw 1 Introduction and aim. Extreme biochemical conditions induced by ultrarunning exercise are linked with damage of skeletal muscles, cardiac muscle and kidneys. The aim of the study was to assess the influence of prolonged exercise on biochemical indices in urine. Material and methods. Eleven healthy, non-smoking, amateur running males aged 25-26 years participated in the study by completing mountain ultramarathon of 100 km in 15.3±1.9 hours. Average ambient air temperature was 23°C and relative humidity 45%. Urine analysis was performed with a strip device CLINDIAG UA 100, microalbumin concentration was measured with SPECOL 1000. Results. There was no trace of bilirubin in urine both before and after the ultramarathon, urobilinogen concentration was stable at 3.2 umol/l. Increased ketone bodies concentration of 1.045 mmol/l was observed, which may reflect depletion of muscle glikogen and use of free fatty acids as an energy source for exercising muscles. Several hours of running resulted in an increase in total protein concentration in urine (from 0.136 g/l to 0.236 g/l) and significant albuminuria (47.053 µg/ml). Due to dehydration, urine specific gravity increased from 1.01 to 1.02 g/ml. Urine pH decreased from 6.091 to 5.818, probably as a result of metabolic acidosis. Glucose concentration in urine did not change after exercise and remained within the range of 3.9-5.6 mmol/l, which may confirm that glucose secreted in glomerular filtrate is reabsorbed in tubules. Conclusions. Enhanced proteinuria and significant albuminuria might reflect possible damage to renal glomeruli. Key words: ultramarathon, urine, proteinuria, albuminuria 7. WPŁYW RODZAJU PRZERWY NA ZDOLNOŚCI POWTARZANIA WYSIŁKÓW FOSFAGENOWYCH Paweł Wolański, Marek Zatoń, Andrzej Bugajski Katedra Fizjologii i Biochemii, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. Badania dotyczyły pomiaru maksymalnej mocy fosfagenowej kończyn dolnych u zawodników grających w piłkę nożną. Celem pracy było ustalenie wpływu rodzaju przerwy na zdolności powtarzania wysiłków fosfagenowych. 64 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 8 Materiał i metoda. W badaniach uczestniczyło 12 piłkarzy – III ligowego LZS-u Leśnica. Test mocy maksymalnej przeprowadzono na cykloergometrze. Obciążenie zewnętrzne dobrano indywidualnie wg wzoru stosowanego w teście Wingate. Test wysiłkowy polegał na wykonaniu 5 maksymalnych powtórzeń, przerywanych w momencie spadku mocy. Po każdym wysiłku stosowano 90 sekundową przerwę wypoczynkową. Przed, w czasie i po zakończeniu testu dokonywano rejestracji parametrów oddechowych oraz oznaczono stężenie mleczanu i równowagę kwasowo-zasadową. Badani wykonali test dwukrotnie. Pierwsze badanie odbyło się z wykorzystaniem przerwy wypoczynkowej biernej (TB), a drugie czynnej (TA). Do porównania różnic pomiędzy parametrami zastosowano test kolejności par Wilcoxona. Wyniki. W badaniach stwierdzono różnice istotnie statystycznie w ilości wykonanej pracy (P [W]). Ilość pracy względnej w teście TB wyniosła 78,5±6,58 [J/kg], a w teście TA 87,61±9,25 [J/kg] (p<0,012). W teście TA, w trakcie wysiłku oraz podczas restytucji (4 minuta) zaobserwowano wyższe wartości parametrów oddechowych (Rf, VE, VO2, VO2/kg). Różnice okazały się istotne statystycznie i kształtowały się w trakcie wysiłku na poziomie: Rf (p<0,0076), VE (p<0,0029), VO2 (p<0,0047), VO2/kg (p<0,0037). Natomiast podczas restytucji (4 minuta) różnice wynosiły: Rf (p<0,0029), VE (p<0,0022), VO2 (p<0,0022), VO2/kg (p<0,0022). Wnioski: Badania nie wykazały, aby rodzaj przerwy w powtarzanych wysiłkach fosfagenowych wpływał istotnie na uzyskiwane parametry mocy. Stwierdzono natomiast, że przerwa aktywna pozwala na wykonanie większej pracy (p<0,012). Zaobserwowano, że korzystniejszy wpływ na restytucję ma przerwa pasywna, która pozwala na szybszy powrót parametrów oddechowych do stanu spoczynkowego. Porównanie danych z badań TB i TA nie ukazuje istotnych różnic zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej. 7. THE IMPACT OF REST PERIOD TYPE ON THE REPEATABILITY OF ANAEROBIC PHOSPHATE EXERCISES Paweł Wolański, Marek Zatoń, Andrzej Bugajski Chair of Physiology and Biochemistry, University School of Physical Education in Wrocław Aim. The study is concerned with the measurement of peak power in the legs of football players during an anaerobic phosphate exercise. The aim of the study was to determine the effects of the rest period type on the players” ability to repeat anaerobic phosphate exercises. Material and methods. The study sample comprised 12 players from a Polish third-league football club – LZS Leśnica. The peak anaerobic power was measured on a cycle ergometer with workloads adjusted individually according to the Wingate test procedure. The exercise test consisted of performing 5 maximal speed repeats. The repeats were separated by 90-second rest periods. Before, during and after the exercise test the players” respiratory parameters, lactate concentration and body pH were measured. The players performed the test twice. In the first attempt (TB) they took passive rest periods, in the other (TA) – active rest periods. The Wilcoxon signed-ranked test was applied to compare differences between TA and TB. Results. Significant differences in the amount of performed work (P [W]) were found. The relative work amounted to 78.5±6.58 [J/kg] in the TB test, and to 87.61±9.25 [J/kg] in the TA test (p<0.012). In the TA test, during exercise and recovery (4th minute), higher levels of respiratory parameters were noted (Rf, VE, VO2, VO2/kg). The observed differences during exercise were statistically significant: Rf (p<0.0076), VE (p<0.0029), VO2 (p< 0.0047), VO2/kg (p<0.0037). During recovery (4th minute) the differences were: Rf (p<0.0029), VE (p< 0.0022), VO2 (p<0.0022), VO2/kg (p<0.0022). Conclusions: The results do not reveal a significant impact of the type of rest period on the power level during repeated anaerobic phosphate exercises. The active rest period was, however, observed to lead to the performance of greater work than the passive rest period (p<0.012). Also a positive influence of the passive rest period on the recovery was noted, which is conducive to a faster return of the values of respiratory parameters to baseline. The comparison of results of the TB and TA tests did not reveal any significant differences in acid-base imbalance. 65 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 9 8. WIEK MENARCHE A CECHY BUDOWY SOMATYCZNEJ DZIEWCZĄT UPRAWIAJĄCYCH PIŁKĘ SIATKOWĄ Agata Pałka, Helena Stokłosa, Kamila Gromek Zakład Anatomii, Akademia Wychowania Fizycznego, Katowice Wprowadzenie i cel pracy. Czas wystąpienia menarche jest w znacznym stopniu zdeterminowany genetycznie, ale zależy również od czynników środowiskowych. Badania zawodniczek gier zespołowych wykazały współzależność między późną menarche, nieregularnymi miesiączkami, budową somatyczną i intensywnym treningiem sportowym. Celem pracy jest określenie zmian w parametrach somatycznych u młodych siatkarek, w zależności od wieku menarche. Materiał i metody. Badaniom poddano 25 dziewcząt zawodniczek klubu sportowego MOSM Tychy, które są uczennicami gimnazjum w klasie o profilu sportowym ukierunkowanym na piłkę siatkową. Zawodniczki badano 3 razy w odstępach 6 miesięcy. W pierwszym badaniu ich wiek kalendarzowy wynosił 14.32 ± 0.23 lat, a staż treningowy 2.12 ± 1.28 lat. Dziewczęta trenują 5 razy w tygodniu po 1.5 godziny dziennie. U zawodniczek zmierzono wysokości ciała, a przy użyciu wagi „Tanita” TBF-410 oceniono masę ciała, wskaźnik masy ciała (BMI), zawartość tkanki tłuszczowej (FAT%) i beztłuszczową masę ciała (FFM kg). Wyniki. W badanej grupie było 17 zawodniczek z wczesną menarche (11.71±0.57 lat) i 8 z menarche odpowiadającą normie populacyjnej (13.43±0.67 lat). Dziewczęta wcześnie miesiączkujące charakteryzowały się większą wysokością i masą ciała oraz zawartością tkanki tłuszczowej. U siatkarek wykazujących pokwitanie w normie, BMI w kolejnych badaniach wynosiło 18.71-19.07 i wskazywało na niedowagę, natomiast u wcześnie miesiączkujących BMI>20 mieściło się w granicach normy. Zawodniczki wcześnie miesiączkujące wykazały istotnie wyższą zawartość beztłuszczowej masy ciała w porównaniu z miesiączkującymi w normie – w I badaniu p<0.01, w II p<0.03. Wniosek. Znajomość wieku menarche młodych zawodniczek i związanych z tym predyspozycji somatycznych, należałoby wykorzystać przy kwalifikowaniu do gry na określonych pozycjach taktycznych. 8. SOMATIC PARAMETERS OF GIRLS TRAINING VOLLEYBALL AT MENARCHE AGE Agata Pałka, Helena Stokłosa, Kamila Gromek Department of Anatomy, Academy of Physical Education, Katowice, Poland Introduction and aim. The time of menarche is largely genetically determined but it also depends on environmental factors. Studies on team sports athletes have shown the correlation between late menarche, irregular menses, somatic structure and intensive sports training. The aim of this study wass to determine the changes in somatic parameters in young volleyball players in relation to the age of menarche. Materials and Methods. The study involved 25 girls, members of the sports club MOSM Tychy, who are gymnasium pupils in the sports class of volleyball profile. Players were examined 3 times at six months intervals. At the first testing, their calendar age was 14.32 ± 0.23 years and the training experience 2.12 ± 1.28 years. The girls trained five times a week for 1.5 hours a day. Body height was measured in athletes and scale „Tanita” TBF-410 was used to measure body weight, body mass index (BMI), body fat (FAT%) and fat-free mass (FFM kg). Results. The study group consisted of 17 athletes with early menarche (11.71 ± 0.57 years) and 8 with menarche corresponding to standard population (13.43 ± 0.67 years). Early menstruating girls were taller and had higher body weight and body fat. In volleyball players with normal puberty, BMI in subsequent studies was 18.71-19.07 and indicated underweight, while in early menstruating girls BMI>20 and was within the norm. Early menstruating players showed a significantly higher content of fat-free mass in comparison with girls menstruating within the norm, in the first (p <0.01) as well as in the second study (p <0.03). Conclusions: The knowledge of the age of menarche of young athletes and related somatic predisposition should be used in qualifying them for playing on certain tactical positions. 66 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 10 9. TĘTNO WYSIŁKOWE JAKO WYKŁADNIK SPRAWNOŚCI PSYCHOFIZYCZNEJ W GRUPIE MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH PODCZAS INTENSYWNEGO 90-MINUTOWEGO TRENINGU KARATE Piotr Kosiorek, Renata Brycka-Safrończyk Przychodnia Sportowo-Lekarska, ul. Sienkiewicza 79A l. 309 15-003 Białystok Wprowadzenie i cel pracy: Ćwiczenia walki karate mają charakter acykliczny i interwałowy z jednoczesnym udziałem wysiłków dynamicznych i statycznych. Celem pracy jest ocena sprawności psychofizycznej w zależności od tętna podczas intensywnych krótkotrwałych ćwiczeń. Materiał i metoda: Grupa 10 osób w wieku od 13-44 lat. Tętno oceniano przy pomocy pulsoksymetru firmy ContecTM przed 90-minutowymi ćwiczeniami i podczas ćwiczeń fizycznych – co 10 minut. Dane zostały ocenione statystycznie nieparametrycznym testem Manna-Whitneya. Wyniki: Stwierdzono różnice na granicy istotności statystycznej w rezerwie tętna wysiłkowego pomiędzy dwoma grupami – zawodnikami (n=5) w wieku 13-20 lat – kadra uczestnicząca regularnie w zajęciach karate w ciągu roku a ćwiczącymi niezawodnikami 21-44 lat (n=5) (p=0.07). Za rezerwę tętna wysiłkowego rozumiano różnicę tętna maksymalnego osiągniętego podczas ćwiczeń a tętnem wyjściowym przed rozgrzewką zawodnika. Obie grupy wykazywały duże zaangażowanie podczas treningu i wykazywały istotne zmęczenie w skali Borga 10 (mediana 7 pkt). Mediana rezerwy tętna wysiłkowego dla niezawodników wynosiła 75, a zawodników 91 oraz kwartyle tętna – dolny odpowiednio 57 i 84, zaś górny odpowiednio 79 i 99. Uzyskano istotność statystyczną (p<0.05) w odniesieniu do wieku i do wagi w obu grupach. Wnioski: Ocena rezerwy tętna wysiłkowego może stanowić prosty parametr przydatny do oceny wydajności treningu w karate. Jednakże zbyt mała grupa badana oraz brak oceny niezawodników w podobnym wieku z podobnym zaangażowaniem w wykonywane ćwiczenia uniemożliwia wyciągnięcie wiążących wniosków. 9. PHYSICAL FITNESS IN YOUNG AND ADULT ATHLETES DURING 90-MINUTE KARATE TRAINING Piotr Kosiorek, Renata Brycka-Safrończyk Przychodnia Sportowo-Lekarska, ul. Sienkiewicza 79A l. 309 15-003 Białystok Introduction and objectives. Acyclic and interval karate activities are based on dynamic and static exercises. The aim of the study is physical fitness evaluation depending on participants pulse rate during intensive short-term exercises. Material and methods. A group of 10 participants aged 13-44 was investigated. Evaluation of pulse rate was estimated via pulsoxymetr ContecTM before 90-minute exercises and every 10 minutes of the training. The Mann Whitney test was used for data analysis. Results: The results showed that there are differences in pulse rate reserve during exercises between two groups: sportsmen (n=5) aged 13-20 – athletes regularly participating in karate training during the year and nonsportsmen aged 21-44 (n=5) (p=0.07) who were irregular participants of the training. Pulse rate reserve was defined as a difference between maximal pulse rate and pulse rate before exercises. The participants in both groups were intensely involved in physical activity and both groups evidenced significant fatigue on 0-10 Borg scale (median 7). Median pulse rate reserve for non-sportsmen amounted to75 and for sportsmen to 91; pulse rate lower quartiles equaled 57 and 84 respectively whereas pulse rate upper quartiles- 79 and 99 respectively. There was a statistical significance (p<0.05) in relation to the age and weight in both groups. Conclusions: Evaluation of pulse rate reserve may be a useful and simple parameter of training evaluation in karate. However, there were too small groups of participants to clearly estimate the differences and it is difficult to find young non-sportsmen at the age and level of engagement comparable to the group of sportsmen.. 67 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 11 10. PERCEPCJA WYBRANYCH BODŹCÓW SENSORYCZNYCH W CYKLU TRENINGOWYM HOKEISTÓW NA TRAWIE Matthias Pawlak1,2, Tomasz Podgórski2, Jan Konarski3, Ryszard Strzelczyk3 Instytut Fizjologii, Uniwersytet w Würzburgu 2 Zakład Biochemii, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 3 Zakład Teorii Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 1 Wprowadzenie i cel pracy. Nowoczesne procesy szkolenia sportowego obejmują coraz szersze spektrum elementów włączonych w ocenę przebiegu cyklu treningowo-startowego. Celem badań była charakterystyka progów sensorycznych dla wybranych bodźców mechanicznych odbieranych przez zawodników uprawiających hokej na trawie. Materiał i metoda. Podczas całego cyklu treningowego, u 6 zawodników, wykonywano testy odbioru wrażeń sensorycznych. Obejmowały one pomiary dotykowego progu detekcji oraz progów bólu uciskowego i wibracji, na ręce dominującej i niedominującej. Część pomiarów przeprowadzono przed i po wykonaniu pracy dynamometrem, aż do odmowy. Wyniki. U większości zawodników stwierdzono w trakcie trwania cyklu treningowego podwyższenie dotykowego progu detekcji i progu dla bólu uciskowego. Wykazano też, że różnice pomiędzy poszczególnymi zawodnikami w odniesieniu do tych cech wynosiły nawet do 90%. U przeważającej liczby badanych osób, dotykowy próg detekcji był niższy na ręce dominującej. Stwierdzono zwiększenie się wartości tej cechy po wykonanym wysiłku. Średnia wartość progu bólu uciskowego mierzona w ręce dominującej była u większości zawodników wyższa w porównaniu z niedominującą. Wysiłek spowodował w przypadku tego pomiaru tylko niewielki wzrost wartości tej cechy. Najbardziej stabilnym pomiarem był próg odbioru wibracji. Wnioski. Badanie aspektów percepcji bodźców sensorycznych u zawodników, w tym bólu, poza wartością poznawczą ma też przesłanki aplikacyjne, zmierzające do indywidualizacji obciążeń treningowych wśród zawodników zespołowych gier sportowych, w tym hokeja na trawie. * Badania finansowane w ramach projektu nr N RSA1 002651 10. PERCEPTION OF SOME SENSORY STIMULI IN HOCKEY FIELD PLAYERS DURING TRAINING CYCLE Matthias Pawlak1,2, Tomasz Podgórski2, Jan Konarski3, Ryszard Strzelczyk3 Department of Physiology, University of Würzburg 2 Department of Biochemistry, University School of Physical Education in Poznań 3 Department of the Theory of Sport, 1 Introduction and aim. Modern training courses in sport contain more and more factors involved in assessment of macrocycle of training and competition. The study aimed to characterize the thresholds for some sensory stimuli in field hockey players. Materials and Methods. In 6 field hockey players, sensory tests were carried out on the dominant and non-dominant hand. They included measurements of mechanical detection thresholds to von Frey filaments as well as pain thresholds to blunt pressure pain and a 64 Hz tuning fork (vibration), destined for dominant and non-dominant hand. Part of these measurements were done before and after exercise performed to volitional exhaustion using an appropriate hand dynamometer. Results. In the majority of the athletes the increases of threshold values for mechanical detection threshold as well as to blunt pressure pain were found. Moreover, the differences between the individuals tested reached up to 90%. In the vast majority of persons tested, mechanical detection thresholds in dominant hand were reduced compared to non-dominant hand. This value increased after a physical effort. In the majority of athletes the mean level of blunt pressure pain threshold was higher in dominant hand compared to non-dominant hand. In this case, the physical effort led only to a slight increase of this factor. The most stable measurement level was noted for vibration. Conclusions. The study considering perception of sensory stimuli, including pain, carried out on athletes, contains both research and applicable dimensions which enable the individualization of training process in athletes including field hockey players. * The study was supported by the grant No N RSA1 002651 68 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 12 11. PROFIL OSOBOWOŚCI I SPOCZYNKOWY STATUS HORMONALNY WE KRWI U ZAWODNIKÓW RÓŻNYCH GIER SPORTOWYCH Helena Mroczkowska, Obmiński Zbigniew, Irena Kownacka, Krystyna Wiśniewska Instytut Sportu Warszawa Wstęp. Nie prowadzono jednoczesnych badań nad cechami osobowości i statusem hormonalnym u zawodników gier sportowych. Zawody w piłce siatkowej i piłce ręcznej wykazuje duże różnice w odniesieniu do intensywności specyficznych wysiłków i czasu trwania całej gry. Znaczne jest ryzyko kontuzji z powodu zderzenia zawodników u piłkarzy ręcznych, podczas gdy siatkówka jest grą bez kontaktową. Cel pracy. Zakładając, że typ osobowości oraz hormonalny status zawodników osiągających sukcesy powinien być dopasowany do specyficznych wymagań dyscypliny sportowej, chcieliśmy ujawnić psycho-hormonalne różnice pomiędzy mężczyznami i kobietami uprawiającymi piłkę siatkową i ręczną. Materiał i metody. Grupa siatkarzy składała się z 18 mężczyzn i 18 kobiet, a grupa piłki ręcznej z 16 mężczyzn i 14 kobiet. Wszyscy badani byli w wieku 16-17 lat. Oznaczono spoczynkowe poziomy kortyzolu (C) i testosteronu (T), oraz określono pięć cech osobowości oraz sześć składowych temperamentu używając odpowiednio testu testem NEO-FFI oraz FCZ-KT. Zbadano także poziom motywacji oraz lęku jako cechy. Wyniki. W grupie siatkówki u kobiet poziom C i wyniki aktywności, otwartości na nowe doświadczenia oraz sumienności były wyższe od odpowiednich wartości u mężczyzn. W grupie piłki ręcznej kobiety demonstrowały wyższe od mężczyzn wyniki lęku jako cechy, perseweratywności, emocjonalnej reaktywności, lecz niższe wartości motywacji i żwawości. W obu dyscyplinach u kobiet przejawiała się tendencję wyższego neurotyzmu. Wyższe stężenia testosteronu dla obu płci odnotowano u graczy piłki ręcznej niż odpowiednio u graczy siatkówki. Wnioski. Wyniki mogą sugerować, że psycho-hormonalny profil graczy piłki siatkowej i ręcznej odpowiada specyficznym wymaganiom każdej dyscypliny sportowej. 11. THE PERSONALITY PROFILE AND THE RESTING HORMONAL BLOOD STATUS AMONG PLAYERS OF VARIOUS SPORTS GAMES Helena Mroczkowska, Obmiński Zbigniew, Irena Kownacka, Krystyna Wiśniewska Institute of Sport, Warsaw Introduction and aim. Concurrent examination of personality traits and resting hormonal status in blood has not been carried out in players of sports games. Competitions in volleyball and handball vary as regard to the intensity of the specific physical efforts and time duration of the whole game. Handball players are at higher risk of an acute injury because of frequent inter-players collisions, while volleyball is a non-contact game. Presuming that personality type and the hormonal status of successful game players should be fitted to the specific demands of the game we sought to elicit the psycho-hormonal differences between males and females practicing sport of volleyball and handball. Material and methods. Volleyball group included 18 males and 18 females, while hand ball group consisted of 16 males and 14 females. All the subjects were at the age of 16-17. Resting serum cortisol (C) and testosterone (T) were assayed, and five personality traits and six temperamental features were determined respectively by NEO-FFI and FCZ-KT test. Motivation and anxiety as a trait were also examined. Results. In volleyball, females` C scores of activity, openness and conscientiousness were significantly higher than those in their male counterparts. In handball, the females demonstrated higher anxiety, perseveration, emotional reactivity, but lower motivation and briskness values than the males. In both sports females` neuroticism tended to be higher. Hand ball players, both males and females showed higher T than their volleyball counterparts. Conclusion. The results may suggest that characteristics of psycho-hormonal profiles of volleyball and handball players correspond to the specific demands of both sports games. 69 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 13 12. ZACHOWANIE WSKAŹNIKÓW STRESU W CIĄGU 4-DNIOWEGO OKRESU PRZED ZAWODAMI U ZAWODNIKÓW I ZAWODNICZEK JUDO Zbigniew Obmiński, Helena Mroczkowska, Irena Kownacka, Krystyna Wiśniewska Instytut Sportu w Warszawie Wstęp. Według niektórych badaczy sportowe zawody wywołują pobudzenie podobne do takiego, które jest spowodowane przez stan zagrożenia i wyzwania, które nie mają związku ze sportem. Zbyt silna lub zbyt wczesna stymulacja negatywnie wpływa na zdolności wykonawców, nawet pomimo ich doskonałych możliwości fizycznych i technicznego wyszkolenia. Wprawdzie przedstartowy stres badano ekstensywnie używając standaryzowanych narzędzi psychologicznych (kwestionariusze) i/lub przez pomiary w krwi/ślinie hormonów, mniej wiadomo o dynamice wskaźników stresu zachodzącej w okresie kilku dni poprzedzających zawody. Cel pracy. Projekt badań ma związek z rutynowymi, bieżącymi, 4-dniowymi obserwacjami porannych stężeń kortyzolu (C) i testosteronu (T) we krwi, częstością skurczów serca (HR), rozkurczowym (DBP) i skurczowym (SBP) ciśnieniem krwi, stanem lęku (SA), oceną jakości snu (SQ) u judoków przed zawodami wysokiej rangi. Materiał i metody. Do obserwacji wyznaczono seniorów judo o wysokim poziomie basal wyszkolenia, siedem kobiet i sześciu mężczyzn. Jak wspomniano, zmierzono osiem numerycznych zmiennych, wcześniej, w czasie obozu treningowego (badanie kontrolne), a następnie w czasie kolejnych 4 dni przed 1-dniowym turniejem judo. Przedstartowy okres charakteryzował się obniżonymi obciążeniami fizycznymi natomiast badanie kontrolne przeprowadzono po okresie intensywnych treningów. Wyniki. Wyłączając HR, badane wskaźniki (C, SBP, DBP, PS, SA) w całej grupie stopniowo wzrastały, a SQ stopniowo zmniejszał się do momentu startu. Wielkość tych zmian była zróżnicowana ze względu na płeć, badaną zmienną i osobę. Wniosek. Wyniki pokazują jak badana intensywność przedstartowego stresu zależy od czasu przed zawodami. 12. THE BEHAVIOUR OF STRESS INDICES THROUGHOUT 4-DAY PERIOD PRIOR TO COMPETITION IN MALE AND FEMALE JUDO CONTESTANTS Zbigniew Obmiński, Helena Mroczkowska, Irena Kownacka, Krystyna Wiśniewska Institute of Sport Warsaw Introduction and aim. Some scientists are of the opinion that an athletic competition brings about an arousal similar to that induced by the state of any other threats and challenges which are not linked with sport. Too strong or too early emotional stimulation negatively affects performers” abilities despite their excellent physical capacities and technical skills. Although precompetitive stress has been examined extensively with standardized psychological tools (questionnaires) and/or by assessment of blood/saliva hormones, less is known about dynamics of stress indices occurring over a few days” period prior to a competition. This study design deals with four day-to-day routine observations of morning blood levels of cortisol (C) and testosterone (T), heart rate (HR), diastolic (DBP) and systolic (SBP) blood pressure, state anxiety (SA), appraisal of sleep quality (SQ) and perceived stress (PS) among judokas prior to a high rank competition. Material and methods. Highly skilled senior judokas, six males and seven females, were included in the study. As mentioned, eight numerical morning variables were assayed, earlier, during a training camp (control examination) and subsequently during four succeeding days prior to 1-day judo tournament. Precompetitive period was characterized by stable and reduced physical loads (taper period), while control examination was carried out after intensive trainings. Results. Excluding HR, in the whole group the examined indices (C, SBP, DBP, PS, SA) were increasing, and SQ was decreasing gradually up to the event. The values of these changes were varied by sex, the variable analysed and the subject. Conclusion. The results showed how examined intensity of precompetitive stress in males and females depends on the time preceding an event. 70 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 14 13. ZALEŻNE OD WIEKU I PŁCI RÓŻNICE W WYDOLNOŚCI FIZYCZNEJ I CECH OSOBOWOŚCI U SPORTOWCÓW UPRAWIAJĄCYCH PIĘCIOBÓJ NOWOCZESNY Obmiński Zbigniew, Maria Ładyga, Helena Mroczkowska, Beata Szczepańska Instytut Sportu, Warszawa, Polska Wprowadzenie i cel pracy: Pięciobój nowoczesny obejmuje pięć konkurencji: szermierka (szpada), pływanie stylem dowolnym (200m) skoki na koniu przez przeszkody oraz wyścig (3200m) połączony z laserowym strzelaniem do celu. Te konkurencje wymagają dobrej fizycznej wydolności i wyboru optymalnej strategii w czasie całych zawodów trwających jeden dzień. Jednoczesne bieganie i strzelanie wywołuje konflikt dwóch zadań i dodatkowy emocjonalny stres ponieważ wywołane szybkim biegiem zmęczenie negatywnie wpływa na precyzyjne strzelanie. Pomyślny styl radzenia sobie ze stresem i prawidłowe podejmowanie decyzji odnośnie przyjęcia taktyki na zawodach zależy częściowo od stałych cech osobowości. W związku z tym ocena psycho-fizycznych zasobów odgrywa ważną rolę w identyfikacji talentów sportowych. Materiał i metody: Badaniem objęto grupy kobiet (n=29, 15.2±2.2 lat) i mężczyzn (n=37, 16.2±1.6). Oznaczono stężenie kortyzolu i testosteronu we krwi pobranej rano, zidentyfikowano pięcioczynnikową strukturę osobowości (test NEO-FFI) i zbadano sześć cech behawioralno-temperamentalnych (test FCZ-KT), a następnie użyto testu wysiłkowego na bieżni o stopniowo wzrastającej intensywności do określenia poziomu wydolności fizycznej. Wyniki. Badane kobiety demonstrowały znacząco niższe: VO2, powysiłkowy poziom mleczanu we krwi, maksymalną szybkość biegu i motywację, ale wyższe wyniki kortyzolu, reaktywności emocjonalnej, i tkanki tłuszczowej. W zasadzie wyniki zdolności wysiłkowej i cech osobowości nie miały ze sobą związku. Maksymalna szybkość biegu zwiększała się u obu grup z wiekiem. Wniosek. Wyniki wskazały na znacząco niższe psychofizyczne zasoby badanych kobiet. 13. SEX- AND AGE- RELATED DIFFERENCES IN PHYSICAL FITNESS AND PERSONALITY TRAITS AMONG MODERN PENTATHLON ATHLETES Obmiński Zbigniew, Maria Ładyga, Helena Mroczkowska, Beata Szczepańska Institute of Sport, Warsaw, Poland Introduction an aim. The Modern Pentathlon comprises five events: fencing (épée), free style swimming (200m), show jumping and horse racing (3200m) combined with laser shooting (40 shots). These events require well physical fitness and optimal strategy during the whole competition which lasts one day. Concurrent running and shooting causes dual conflict tasks and additional emotional stress, since the fatigue induced by speedy run negatively affects shooting precision. Successful coping style and correct decision making regarding the right tactic during competition depends, in part, on personality traits. Hence, determination of psycho-physical resources plays an important role in the identification of athletic talents. The purpose of this investigation was: (i) to assess physical fitness, personality and temperamental features and morning blood hormones (ii) to search for possible differences in these features concerning age and sex. Material and methods. The examination comprised the groups of females (n=29, 15.2±2.2ys) and males (n=37, 16.2±1.6ys). Morning blood cortisol and testosterone levels were assayed, five-factor personality traits (NEO-FFI), six behavior-temperamental features (FCZ-KT) were identified, and then incremental exercise test on a treadmill was used for determination of physical fitness. Results. Female athletes demonstrated significantly lower: VO2, end-exercise blood lactate, maximal running speed and motivation, but higher scores in cortisol, perseveration, emotional reactivity and fat tissue. Basically, the scores of physical abilities and personality traits were not related. Maximal running speed increased with age in both groups. Conclusion. The results indicated significantly lower psycho-physical resources among examined females. 71 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 15 14. WPŁYW TRENINGU NORDIC WALKING NA MASĘ CIAŁA OSÓB W WIEKU 40-50 LAT Katarzyna Wierzbicka, Anna Lipert Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wprowadzenie i cel pracy. Nordic walking to nowoczesna forma spędzania wolnego czasu, w której prawidłowa technika marszu, wydłużony krok i obszerne wymachy ramion angażują do pracy ponad 90% mięśni ludzkiego ciała. Celem badania była ocena skuteczności treningu nordic walking w redukcji masy ciała. Materiał i metoda. W badaniach wzięło udział 31 osób w wieku 40-50 lat (45,2±3,8 lat), mieszkańców Wrocławia. Badani uczestniczyli w 4-miesięcznym treningu nordic walking odbywającym się 2 razy w tygodniu po 60 minut. Na początku i na końcu badania zostały przeprowadzone podstawowe pomiary antropometryczne: masy ciała, wysokości ciała, obwodu talii i bioder. Wyniki. Przed rozpoczęciem treningów średnia masa ciała badanych wyniosła 80,4±16,6 kg, a wskaźnik BMI wskazywał na nadwagę lub otyłość badanych osób. Po zakończeniu treningów masa ciała istotnie statystycznie zmniejszyła się (p>0,001) średnio o 3.4% (do 77,1±14,7 kg). Większy spadek masy ciała zanotowano u mężczyzn (3,9%), choć nie deklarowali zmian w nawykach żywieniowych w okresie treningowym. Redukcja masy ciała spowodowała istotne zmiany wskaźnika BMI u mężczyzn, przed rozpoczęciem treningów sklasyfikowanych, jako otyli. Po zakończeniu treningów BMI mężczyzn wskazywało na nadwagę. Obniżenie wskaźnika BMI u mężczyzn wyniosło 4,6%, u kobiet 3,2%. Obwody talii i bioder zmniejszyły się u wszystkich badanych średnio o 2 cm. Wnioski. Nordic walking można uznać za bezpieczną i skuteczną formę treningową w redukcji masy ciała i niefarmakologiczną metodę leczenia otyłości. 14. THE IMPACT OF NORDIC WALKING ON BODY MASS IN PEOPLE AGED 40-50 YEARS Katarzyna Wierzbicka, Anna Lipert Department of Sports Medicine, Medical University in Lodz Introduction and aim: Nordic walking is a modern form of spending free time and the correct technique of walking, with longer steps and wide arm movements, activates over 90% of human muscles. The aim of the study was to evaluate nordic walking effectiveness in weight reduction. Material and methods: The study included 31 people aged 40-50 years (45,2±3,8 years), citizens of Wroclaw. The subjects participated in the 4-month nordic walking trainings twice a week for 60 minutes. At the beginning and the end of the study the basic anthropometric measurements: body mass, height, waist and hip circuits were conducted. Results. At the beginning the average weight was 80,4±16,6 kg and BMI indicated overweight or obesity in study group. At the end, the weight statistically significantly decreased (p>0,001) by about 3.4% (to 77,1±14,7 kg). Greater weight loss was observed in men (3,9%), although they had not declared a change in eating habits during training period. The weight loss significantly affected BMI in men who were classified as obese at the beginning of the training as, on completion of the training, BMI classified them as overweight. BMI reduction amounted to 4,6% in men and 3,2% in women. The waist and hip circumferences decreased by about 2 cm in the whole group. Conclusions: Nordic walking can be recognized as a safe and effective form of training in weight reduction and the non-pharmacological method of treating obesity. 72 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 16 15. WPŁYW TRENINGÓW O RÓŻNYM CHARAKTERZE NA WSKAŹNIKI METABOLIZMU LIPIDOWEGO OTYŁYCH KOBIET M. Ratajczak1, D. Skrypnik2, J. Karolkiewicz1, P. Bogdański2, J. Kryściak1, Ł. Pilaczyńska-Szcześniak1, J. Walkowiak3, E. Mądry4 1 Katedra Fizjologii, Biochemii i Higieny; AWF w Poznaniu 2 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 3 Klinika Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 4 Katedra i Zakład Fizjologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Wprowadzenie i cel pracy. Celem badań była ocena wpływu trzymiesięcznych treningów, o charakterze wytrzymałościowym i wytrzymałościowo-siłowym, na wskaźniki metabolizmu lipidowego oraz antropometryczne i fizjologiczne parametry kobiet z otyłością prostą. Materiał i metoda. 38 kobiet otyłych w wieku 34-62 lat przydzielono do 2 grup treningowych. Pierwsza (n=22) uczestniczyła 3 razy w tygodniu przez 50 minut w treningu wytrzymałościowym z wykorzystaniem roweru spinningowego o intensywności odpowiadającej 60-80% tętna maksymalnego. Druga grupa kobiet (n=16) uczestniczyła w treningu o charakterze wytrzymałościowo-siłowym o porównywalnej intensywności i czasie trwania, łączącym spinning (30 minut) z ćwiczeniami siłowymi (20 minut). Wyniki. Zastosowane w obu grupach treningi przyczyniły się do istotnego obniżenia masy ciała, WHR oraz zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Jedynie w grupie kobiet wykonujących trening o charakterze wytrzymałościowym wykazano istotne potreningowe obniżenie stężenia całkowitego cholesterolu oraz wzrost HDL-cholesterolu. Ponadto w obu grupach odnotowano istotny wzrost zawartości beztłuszczowej masy ciała, wzrost wartości VO2max i momentów siły zginaczy stawu kolanowego. Wnioski. Zarówno wytrzymałościowy, jak i wytrzymałościowo-siłowy, trzymiesięczny trening fizyczny w korzystny sposób modyfikuje wskaźnik BMI, zawartość tkanki tłuszczowej i masy beztłuszczowej w organizmie kobiet z otyłością prostą oraz prowadzi do poprawy wydolności fizycznej i wzrostu siły mięśniowej. W zakresie wskaźników metabolizmu lipidów lepszy efekt poprawy uzyskano w grupie kobiet poddanych treningowi wytrzymałościowemu, niemniej w grupie kobiet uczestniczących w treningu o charakterze mieszanym odnotowano istotnie wyższy spadek wskaźnika WHR w stosunku do kobiet trenujących wyłącznie na ergometrze rowerowym. 15. THE IMPACT OF DIFFERENT TRAININGS ON LIPID METABOLISM IN OBESE WOMEN M. Ratajczak1, D. Skrypnik2, J. Karolkiewicz1, P. Bogdański2, J. Kryściak1, Ł. Pilaczyńska-Szcześniak1, J. Walkowiak3, E. Mądry4 University School of Physical Education in Poznan The Poznan University of Medical Sciences The aim of the research was to assess the impact of two three-month physical trainings, an endurance training and a combined endurance and strength training on physiological, anthropometric and lipid metabolism factors in obese women. 38 obese women aged between 34 and 62 were divided into two different training groups. In the first group (n=22) they performed a 50-minute endurance spinning training three times a week at an intensity of 60-80% of their maximum heart rate. The second group (n=16) participated in a combined endurance and strength training with a similar intensity and duration which consisted of a 30 minutes endurance spinning training and a 20 minutes strength training. Both groups” trainings have contributed to a significant decrease in body mass, WHR and body fat percentage in the subjects. A significant decrease in total cholesterol and an increase in high-density lipoprotein concentration have been found only in the group of women engaged in endurance training. Furthermore, in both training groups a significant increase in lean body mass content, VO2max and force moments of knee flexors values have been found. Both three-month endurance combined endurance and strength physical training caused positive changes in BMI, body fat percentage, lean body mass content, physical fitness and muscle strength in obese women. In terms of lipid metabolism improvement, a better effect was obtained in the group which underwent an endurance training, although in the group which underwent a combined endurance and strength training a statistically significant drop of WHR was found. 73 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 17 16 METABOLIZM LIPIDÓW PO WYSIŁKU MAKSYMALNYM U OSÓB PODDANYCH DŁUGOTRWAŁEMU WYSIŁKOWI POŁĄCZONEMU Z BRAKIEM SNU Monika Górecka1, Izabela Michnowska1, Anna Bogdan2, Agnieszka Kozacz1, Tomasz Mikulski1, Ewa Żernicka1 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa. Wprowadzenie i cel pracy, Wysiłek fizyczny podczas zawodów ultra-wytrzymałościowych jest umiarkowany, jednak często kończy się sprintem do mety. Celem niniejszej pracy była ocena metabolizmu lipidów podczas wysiłku maksymalnego u osób aktywnych fizycznie przed i po długotrwałym wysiłku fizycznym połączonym z brakiem snu. Materiał i metoda, Jedenastu wytrenowanych wytrzymałościowo mężczyzn wykonało stopniowaną próbę wysiłkową do odmowy na cykloergometrze przed (badanie I) i bezpośrednio po (badanie II) 30-godzinnym wysiłku fizycznym połączonym z całkowitym brakiem snu. W osoczu krwi na początku i na końcu wysiłku maksymalnego oznaczono stężenie triacylogliceroli (TG), wolnych kwasów tłuszczowych (WKT), cholesterolu całkowitego (C) i frakcji HDL (HDL), glukozy (G) oraz angiopoetynopodobnego białka 4 (ANGPTL4). Wyniki, W badaniu II stwierdzono niższe o 66% stężenie triacylogliceroli, cholesterolu całkowitego o 12% oraz wolnych kwasów tłuszczowych o 43%, podczas gdy stężenie ANGPTL4 wzrosło o 30%. W obu badaniach odnotowano wyższe stężenie cholesterolu całkowitego oraz HDL po próbie wysiłkowej. W badaniu I stężenie WKT było niższe 2,3-krotnie po próbie wysiłkowej. W badaniu II stężenie TG było o 98% wyższe po próbie wysiłkowej niż w spoczynku, natomiat stężenie WKT nie zmieniło się. Zaobserwowano istotny spadek (o 37%) stężenia glukozy po próbie wysiłkowej w badaniu II. Wnioski: W badaniu wzięli udział amatorzy zaadaptowani do wysiłków ultra-wytrzymałościowych. Stąd ich zdolność do wykorzystywania tłuszczowych substratów energetycznych powinna być zwiększona pod wpływem treningu. Interesującym jest, iż dobrze poznane, prozdrowotne działanie aktywności fizycznej na profil lipidowy występuje również podczas tak ekstremalnego wysiłku. Obniżenie stężenia glukozy we krwi po próbie wysiłkowej w badaniu II było objawem zmęczenia. 16. LIPID METABOLISM AFTER GRADED MAXIMAL EFFORT – INFLUENCE OF FATIGUE AFTER LONG-TERM EXERCISE AND SLEEP DEPRIVATION Monika Górecka1, Izabela Michnowska1, Anna Bogdan2, Agnieszka Kozacz1, Tomasz Mikulski1, Ewa Żernicka1 1 Mossakowski Medical Research Centre, PAS, Warsaw, Poland. 2 Central Institute for Labour Protection – National Research Institute, Warsaw, Poland Introduction. During ultra-endurance events exercise intensity is moderate but ends with a sprint finish. Thus, the purpose of this study was to evaluate lipid metabolism during graded maximal effort in physically active individuals prior to and after prolonged exercise combined with sleep deprivation. Methods. Eleven endurance-trained men performed graded maximal test to volitional exhaustion on cycloergometer before (trial I) and immediately after (trial II) 30 hours of exercise and complete sleep deprivation. Triglyceride (TG), free fatty acids (FFA), total (C) and high density lipoprotein cholesterol (HDL-C), glucose (G) and angiopoietin-like protein 4 (ANGPTL4) concentrations in plasma were measured before and at the end of maximal exercise. Results. In trial II reductions in rest/basal TG (by 66%), C (by 12%) and FFA (by 43%) concentrations were found, while ANGPTL4 concentration increased by 30%. In both trials increased concentrations of C and HDL-C were found after exercise. In trial I FFA concentration was reduced 2.3-fold after exercise. In trial II TG concentration was higher after maximal exercise than at rest (by 98%), whilst FFA concentration was unchanged. A significant decrease (by 37%) in plasma glucose after maximal exercise in trial II was found. Discussion. Well-trained amateurs used to ultra-endurance events took part in the experiments. Thus, their ability to use fat energy substrates should be increased by training. An interesting finding is that the well-known healthy changes in lipid profile associated with exercise are also present in such extreme conditions. The fall in blood glucose found after maximal exercise in trial II is a syndrome of fatigue. 74 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 18 17. GĘSTOŚĆ MINERALNA KOŚCI I MARKERY PRZEBUDOWY TKANKI KOSTNEJ U MŁODYCH WIOŚLARZY Wojciech Zep, Ewa Śliwicka, Alicja Nowak, Łucja Pilaczyńska-Szcześniak Zakład Higieny, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu Wprowadzenie i cel pracy. Aktywność fizyczna jest istotnym czynnikiem modyfikującym wartość szczytowej masy kostnej. Mimo korzystnego wpływu aktywności fizycznej na tkankę kostną, badania przeprowadzone u młodych wioślarzy wskazują na zróżnicowaną odpowiedź osteogenną na obciążenia mechaniczne, a w niektórych doniesieniach opisywano także przypadki złamań kości. Celem pracy była ocena gęstości mineralnej tkanki kostnej (BMD) i stężenia markerów obrotu kostnego u młodych wioślarzy i porównanie wyników do mężczyzn nie uprawiających sportu wyczynowego. Materiał i metody. Badania przeprowadzono u 32 mężczyzn: 17 wioślarzy i 15 mężczyzn nie trenujących na poziomie wyczynowym, o zbliżonych wartościach BMI. Dokonano pomiaru gęstości mineralnej tkanki kostnej całego szkieletu, jego fragmentów (kończyny górne i dolne, kręgosłup, miednica), odcinka lędźwiowego kręgosłupa (L1–L4), szyjki lewej kości udowej, dystalnego fragmentu przedramienia. Oceniono stężenie osteokalcyny – markera syntezy tkanki kostnej i C-końcowego telopeptydu kolagenu typu I (CTX) – markera resorpcji kości. Za pomocą 24-godzinnego kwestionariusza i przy użyciu programu komputerowego obliczono skład diety badanych osób. Wyniki. Analiza porównawcza wykazała u wioślarzy istotnie niższą zawartość tkanki tłuszczowej oraz wyższą wartość tkanki beztłuszczowej w porównaniu do grupy kontrolnej. Wioślarze charakteryzowali się istotnie niższymi wartościami BMD w końcu bliższym kości udowej i w dystalnym fragmencie kości łokciowej oraz wyższym stężeniem markera syntezy tkanki kostnej – OC. Wnioski. Istotnie niższe wartości BMD oraz podwyższone tempo obrotu kostnego u wioślarzy, w porównaniu do grupy osób nie trenujących, mogą być efektem dużych obciążeń treningowych. 17. BONE MINERAL DENSITY AND BONE TURNOVER MARKERS IN MALE YOUNG ROWERS Wojciech Zep, Ewa Śliwicka, Alicja Nowak, Łucja Pilaczyńska-Szcześniak Department of Hygiene, University School of Physical Education in Poznań, Poland Introduction and objectives. Physical activity is an important factor determining the peak bone mass. However, in spite of the positive influence of physical activity on bone mass, studies performed in young rowers indicate diverse osteogenic response to the mechanical stress in specific areas of the skeleton, and some reports demonstrated cases of bone fractures. The purpose of the study was to assess bone mass and bone turnover markers in male rowers and to compare the results with non-athletic controls. Material and methods. The study included 32 men: 17 rowers and 15 non-athletic BMI-matched controls. Dual-energy X-ray absorptiometry (DXA) measurements of total-body, regional (arms, spine, pelvis and legs), the lumbar spine (L1–L4), the left hip (total hip and neck) and forearm (33% radius on the dominant and nondominant forearm) areal bone mineral density (aBMD) were acquired. Serum concentrations of the bone turnover markers: osteocalcin (OC) as a bone formation marker and collagen type I cross-linked C-telopeptide (CTX) as a bone resorption marker were determined. The diet content was assessed using 24-hours questionnaire and analyzed with the computer program. Results. Comparative analysis showed significantly lower levels of body fat and higher values of lean body mass in rowers compared to the control group. The rowers had significantly lower BMD values at the total femur and the distal ulna, and a higher concentration of a marker of bone syntesis – OC than controls. Conclusion. Significantly lower values of BMD and the increased rate of bone turnover in rowers, compared to non-training subjects, are probably the effect of high training loads. 75 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 19 18. GĘSTOŚĆ TKANKI KOSTNEJ A WIEK MENARCHE ZAWODNICZEK AKROBATYKI SPORTOWEJ Helena Stokłosa, Kamila Gromek, Agata Pałka Zakład Anatomii, Akademia Wychowania Fizycznego, Katowice Wprowadzenie i cel pracy. Smukła budowa ciała, mała zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie, to cechy pożądane u zawodniczek uprawiających akrobatykę sportową. Wymienione cechy, podobnie jak późna menarche, stanowią czynniki ryzyka osteoporozy. Celem pracy jest ocena współzależności między wiekiem menarche a gęstością tkanki kostnej zawodniczek akrobatyki sportowej. Materiał i metody. Przeprowadzono badania 30 zawodniczek w wieku 15.36±3.11 lat, z klasą sportową mistrzowską (n=7), pierwszą (n=12) i drugą (n=11). Dziewczęta trenowały 10-12 godz. tygodniowo, ich staż treningowy wynosił 7.06±3.08 lat. U zawodniczek dokonano pomiarów wysokości, masy ciała, obliczono BMI, oceniono metodą bioelektrycznej impedancji zawartość tkanki tłuszczowej, a przy użyciu aparatu Achilles, metodą ultradźwiękową oceniono gęstość kości piętowej na podstawie wskaźnika sztywności Stiffness index (SI). Wyniki. Wśród badanych u 14 zawodniczek w wieku 11.0-15.16 lat nie wystąpiła menarche. W tej grupie Stiffness index wynosił 88.7±16.5%, BMI 17.47±2.64. Dziewczęta wcześnie miesiączkujące n=4 (menarche w wieku 12.55±0.34 lat) charakteryzowały się SI=120.25±25.74%, BMI=21.8±2.8, a dojrzewające w granicach normy n=6 (menarche 13.9±0.61 lat), SI=117.5±21.3%, BMI=19.94±2.8, natomiast późno dojrzewające n=6 (menarche w wieku 15.5±0.38 lat) SI=121.3±14.0%, BMI= 20.7±2.17. U 15-letnich zawodniczek z brakiem pierwszej miesiączki (amenorrea) SI wykazał istotną zależność od stażu treningowego, wysokości i masy ciała oraz zawartości tkanki tłuszczowej. Wnioski. U zawodniczek akrobatyki sportowej nie stwierdzono współzależności między wiekiem menarche a gęstością tkanki kostnej ocenioną ultrasonograficznie, natomiast zaniżona gęstość tkanki kostnej występowała u zawodniczek które do 15. roku życia charakteryzowała amenorrea. 18. BONE MINERAL DENSITY OF ACROBATIC GYMNASTS AT MENARCHE AGE Helena Stokłosa, Kamila Gromek, Agata Pałka Department of Anatomy, Academy of Physical Education, Katowice, Poland Introduction and aim. Slender body and low content of fat tissue are features desirable in athletes engaged in sports acrobatics. These traits, as well as late menarche, are the risk factors for osteoporosis. The aim of the study is to assess correlations between age at menarche and bone density in acrobatic gymnasts. Materials and Methods. The study included thirty athletes aged 15.36 ± 3.11 years who graduated from the sport master class (n=7), the first (n=12) and the second (n=11). The girls trained 10-12 hours per week; their training experience was 7.06 ± 3.08 years. The following parameters were measured in the gymnasts: height, weight, BMI, body fat was assessed by bioelectrical impedance, density of the calcaneus was measured based on the Stiffness index (SI), using Achilles apparatus and ultrasound method. Results. Menarche was not present in 14 athletes studied, aged 11.0-15.16 years. Stiffness index in this group was 88.7±16.5%, and BMI 17.47±2.64. Girls menstruating early n=4 (menarche at the age of 12.55 ± 0.34 years) had SI=120.25 ± 25.74%, BMI=21.8 ± 2.8; girls menstruating within the norm, n=6 (menarche at age 13.9 ± 0.61 years), SI=117.5 ± 21.3%, BMI=19.94 ± 2.8; girls menstruating late, n=6 (menarche at age 15.5 ± 0.38 years) SI=121.3 ± 14.0%, BMI=20.7 ± 2.17. In 15-year-old athletes with an absence of a menstrual period (amenorrhea), SI showed significant correlation of training experience, body height, weight and body fat. Conclusions. In acrobatic gymnasts, there was no correlation between age at menarche and bone density assessed by ultrasound, whereas low bone density occurred in athletes who had amenorrhea till 15 years of age. 76 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 20 19. ZALEŻNOŚĆ POMIĘDZY SKŁADEM CIAŁA, A REZULTATAMI SPORTOWYMI U OSÓB REKREACYJNIE UPRAWIAJĄCYCH PŁYWANIE Szymon Bereźnicki, Stefan Szczepan, Anna Kwaśna, Zatoń Krystyna Zakład Teorii i Metodyki Pływania, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. W pływaniu wysokie osiągnięcia sportowe związane są z niskim poziomem tkanki tłuszczowej w organizmie. Dlatego istotne wydaje się indywidualne przekazywanie informacji o wartościach poszczególnych komponentów składu ciała i ich związku z maksymalnymi wynikami sportowymi. Jednakże najczęściej badania te dotyczą zawodowych pływaków z pominięciem rekreacyjnie uprawiających pływanie amatorów. Celem pracy było określenie związku pomiędzy wybranymi komponentami składu ciała, a uzyskiwanymi maksymalnymi rezultatami sportowymi wśród kobiet i mężczyzn rekreacyjnie uprawiających pływanie – w jednorazowej próbie wysiłkowej. Materiał i metoda. W badaniach wzięło udział 38 osób (19 kobiet i 19 mężczyzn). Badani wcześniej nie uprawiali pływania. W próbach badawczych wszystkie osoby przepłynęły dwukrotnie dystans 25m kraulem na piersiach z maksymalna prędkością. Skład ciała określono nieinwazyjną metodą spektrofotometrii z użyciem bliskiej podczerwieni. Wyniki. W celu określenia zależności pomiędzy czasem pokonania dystansu, a wybranymi komponentami składu ciała (masa tkanki tłuszczowej, masa tkanki beztłuszczowej, BMI oraz wysokość ciała i masa ciała) zastosowano analizę korelacji r – Pearsona. Wśród kobiet, po przeprowadzonej analizie korelacji nie zaobserwowano zależności. Wśród mężczyzn zaobserwowano jedynie istotną ujemną zależność pomiędzy czasem pokonania dystansu testowego, a masą tkanki beztłuszczowej (r = -0,36; p<0,05). Wnioski. Oznacza to, iż wśród u osób rekreacyjnie uprawiających pływanie o osiąganych maksymalnych rezultatach sportowych nie decydują komponenty składu ciała – z wyjątkiem masy tkanki beztłuszczowej wśród mężczyzn. Było to spowodowane tym, iż chłopcy mają bardziej rozwiniętą tkankę mięśniową i kostną, aniżeli kobiety. 19. THE RELATION BETWEEN BODY COMPOSITION AND SPORT RESULTS IN NON-PROFESSIONAL SWIMMERS Szymon Bereźnicki, Stefan Szczepan, Anna Kwaśna, Zatoń Krystyna Zakład Teorii i Metodyki Pływania, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Introduction and the aim: High results in swimming are dependent on body composition – low fat body content. Athletes” awareness about their body composition parameters is indispensible to achieve high results in professional and non-professional swimming. However, body composition measurements in non-professional swimming are very limited in science. Thus, the main goal of this study was to evaluate body composition parameters in non-professional swimmers. The second goal of this study was to evaluate the relation between body composition parameters and the results of maximum effort swimming trial. Material and methods: 38 healthy, non-professional swimmers (19 woman, 19 man) took part in the study. The subjects performed two 25-meter maximum effort swimming crawl trials. Body composition parameters (fat mass, free fat mass, BMI) have been evaluated by means of infrared method (Futrex, GB). Results: There is no correlation between fat mass, fat-free mass, BMI and time of maximum effort swimming trial in female swimmers. The relation between fat-free mass and time of maximum effort swimming trial is statistically significant in male swimmers (r = -0,36; p<0,05). Conclusions: It was concluded that the results of maximum effort swimming trial are not dependent on body composition fractions in non-professional swimmers. The correlation between fat-free mass and maximum effort trial in man is associated with male population characteristics. 77 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 21 20. WPŁYW STARTOWEGO STRESU NA STĘŻENIA KORTYZOLU W ŚLINIE U ZAWODNIKÓW NIEPEŁNOSPRAWNYCH – BADANIE PILOTAŻOWE Zbigniew Obmiński, Krystyna Anioł-Strzyżewska, Iwona Kaczmarek Instytut Sportu w Warszawie Wprowadzenie i cel pracy. Znamy od dawna korzystne efekty wykonywania regularnych ćwiczeń i uprawiania sportu przez młodzież i młodych dorosłych z niepełnosprawnością umysłową. W praktyce realizacja pomysłu włączającego trening i sportowe zawody do fizycznej rehabilitacji osób mentalnie niepełnosprawnych znana jest jako Olimpiady Specjalne. Wprawdzie istnieje ogromna liczba danych dotyczących oceny niepełnosprawności mentalnej u sportowców, włączając tych z zespołem Downa, jednak niewiele wiemy o reakcjach tzw. hormonów stresu na zawody sportowe. Celem pracy było określenie chwilowych zmian stężenia kortyzolu w ślinie wywołanych krótkotrwałymi wysiłkami startowymi. Materiał i metoda. Badaniem objęto 18 mężczyzn w wieku 17-23 lat, biorących udział w wielo-regionalnym turnieju lekkoatletycznym rozgrywanym przed południem. W tej grupie było 4 zawodników z zespołem Downa, którzy startowali w biegu na dystansie 100m. Pozostali z lekką niepełnosprawnością startowali w biegach na dystansach 100m: n=2, 200m: n=6 i 400m: n=6. Stymulowaną kwasem cytrynowym ślinę zebrano godzinę przed-, bezpośrednio przed- i w piątej minucie po biegach. Kortyzol oznaczano po ekstrakcji CH2 Cl2. Wyniki. Sportowcy z zespołem Downa demonstrowali wyższe stężenia kortyzolu niż pozostali badani w każdym momencie próbkowania śliny. U pozostałych badanych powysiłkowa odpowiedź kortyzolu w ślinie była wyższa u tych, którzy osiągnęli lepsze wyniki startowe. Wyniki były bardzo zróżnicowane, na 100m 15.8 -21.6s. na 200m: 31.7-41.4s. na 400m: 89.4-116.4 s. Wniosek. Wykorzystana nieinwazyjna procedura badań była diagnostyczna dla określenia funkcji kory nadnerczy w warunkach stresu startowego. Brak podobnych obserwacji w warunkach neutralnych, nie stresogennych jest głównym ograniczeniem naszego badania. 20. THE EFFECT OF COMPETITION STRESS ON SALIVARY CORTISOL LEVELS IN MALE CONTESTANTS WITH MENTAL DISABILITY – A PILOT STUDY Zbigniew Obmiński, Krystyna Anioł-Strzyżewska, Iwona Kaczmarek Institute of Sport, Warsaw, Poland Introduction and aim. Beneficial effects of regular exercise intervention and participating in sport by youth and young adults with mental disability (mental retardation) have been known for years. In practice, the idea to include training and competition into physical rehabilitation of disabled subjects is implemented be the social movements called Special Olympics. Although there is a huge amount of data regarding appraisal of physical fitness in mentally disabled athletes, including those with Down syndrome, little is known about so-called stress hormones responses to an athletic competition. The aim of the study was to determine temporary changes in salivary cortisol induced by short-lasting competitive efforts. Material and Methods. The study included 18 males aged 17-23ys participating in multiregional athletic meeting which was held in the forenoon of the day. The group included four subjects with Down syndrome who participated in a 100m race. The others with mild mental disability competed in 100m (n=2), 400m (n=6) and 800m (n=6). Stimulated by citric acid saliva was collected 1h before, directly prior to, and within 5 minutes after the race. Cortisol was assayed after extraction with CH2 Cl2. Results. Athletes with Down syndrome demonstrated higher cortisolism than the others at any time point of saliva sampling. Among the other contestants post run responses of cortisol were higher in those who achieved better outcomes. The outcomes varied, on 100m: 15.8 -21.6s, on 200m;: 31.7-41.4s, and on 400m: 89.4-116.4 s. Conclusion. The utilized, non-invasive study procedure was a diagnostic one for determination of adrenal function under competitive stress. Lack of similar observations in neutral, non-stressful conditions is the main limitation of our study. 78 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 22 21. WPŁYW WYBRANYCH POLIMORFIZMÓW GENU ADRB2 NA WYDOLNOŚĆ FIZYCZNĄ I SKUTECZNOŚĆ LECZENIA PRZECIWSTMATYCZNEGO SPORTOWCÓW Michał Pelczar1, Daria Domańska2, Ewa Brzeziańska2, Anna Jegier1 1 Zakład Medycyny Sportowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. 2 Zakład Molekularnych Podstaw Medycyny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Wstęp. Kontrowersje dotyczące stosowania leków rozkurczających oskrzela, w tym Symbicortu (formoterol z budezonidem) i jego wpływu na zdolności do wysiłku fizycznego pozostają nadal nie rozstrzygnięte. W 2011 roku Światowa Komisja Antydopingowa (The World Anti-Doping Agency [WADA]) wykreśliła z listy środków niedozwolonych w sporcie Symbicort uznając, że lek ten nie wpływa na poprawę zdolności wysiłkowych sportowców. Jednak obecnie, chociaż wyniki badań są sprzeczne, uznaje się, że druga z substancji aktywnych leku – formoterol [agonista receptorów beta2-adrenergicznych (ADRB)] – może mieć istotny wpływ na wydolność sportowców. Udowodniono, że polimorfizm genu ADRB2, koreluje ze wzrostem wydolności sportowców. Cel. Celem analizy była ocena wpływu formoterolu lub formoterolu z budezonidem (Symbicort) na wydolność fizyczną osób z wybranymi polimorfizmami genu ADRB2 predysponujących do wykonywania sportów wytrzymałościowych oraz rozwoju astmy oskrzelowej. Wyniki. Analizie poddano 12 badań oryginalnych opublikowanych w piśmiennictwie międzynarodowym (baza PubMed, MEDLINE). Brak jest badań wskazujących na wpływ polimorfizmu genu ADRB2 na skuteczność leczenia Symbicortem chorych na astmę oskrzelową. Wykazano natomiast, że u chorych z POChP, polimorfizm genu ADRB2 nie wpływa na tolerancję i długoterminową kurację lekiem Symbicort. Badania wykazały, że allel Gly16 i Glu27 genu ADRB2 predysponuje do uprawiania sportów siłowych. Polimorfizm genu ADRB2 -1023A/G może zwiększać ryzyko zachorowania na astmę oskrzelową u dzieci w populacji polskiej. Allel Arg, polimorfizmu Gly16Arg genu ADRB2 zwiększa ryzyko występowania astmy oskrzelowej słabo kontrolowanej. Wnioski. Przedstawione wyniki dają kompleksowe podsumowanie wszystkich badań oryginalnych na temat wpływu wybranych polimorfizmów genu ADRB2 na wydolność fizyczną i skuteczność leczenia przeciwastmatycznego sportowców. Zwiększenie wiedzy o wpływie polimorfizmów genu ADRB2 na wydolność fizyczną sportowców oraz jego znaczenie w patogenezie i kontrolowaniu astmy oskrzelowej pozwoli na lepsze kontrolowanie jej u sportowców, a tym samym na poprawę wyników sportowych. 21. DRB2 GENE POLYMORPHISMS AND THEIR INFLUENCE ON THE PREDISPOSITION TO PHYSICAL CAPACITY AND EFFECTIVENESS OF ANTIASTHMATIC TREATMENT IN ATHLETES. Michał Pelczar1, Daria Domańska2, Ewa Brzeziańska2, Anna Jegier1 1 Department of Sports Medicine Medical University of Lodz 2 Department of Molecular Bases of Medicine, Medical University of Lodz Introduction. The controversies regarding the use of bronchodilators bronchi, including Symbicort (formoterol with budesonide) and its impact on the ability to physical activity remain unresolved. In 2011, the World Anti-Doping Commission (the World Anti-Doping Agency [WADA]) deleted Symbicort from the list of prohibited substances in sport, recognizing that this drug does not improve exercise capacity in athletes. Now, although the results are contradictory, it is considered that other active ingredients of the drug – formoterol [the beta2-adrenergic receptor agonist (ADRB)] – can have a significant impact on the efficiency of athletes. It has been proven that the ADRB2 gene polymorphism correlates with increased endurance in athletes. Aim. In the present study we have evaluated the association of formoterol or budesonide with formoterol (Symbicort) on the physical capacity of the selected ADRB2 gene polymorphisms predisposing to exercise in endurance sports and to the development of asthma. Results. The analysis included 12 original studies published in the international literature (PubMed, MEDLINE databases). There are no studies showing the effect of ADRB2 gene polymorphism on the efficacy of SYMBICORT treatment in patients with bronchial asthma. It has been shown, however, that in patients with COPD, ADRB2 polymorphisms do not affect the long-term tolerance and drug treatment Symbicort. Studies have shown that Gly16 and Glu27 allele of the ADRB2 gene predisposes to strength sports. ADRB2 polymorphism-1023A / G may increase the risk of asthma in children in Polish population. The Arg allele of the Gly16Arg polymorphism of ADRB2 gene increases the risk of poorly controlled asthma. 79 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 23 Conclusions. The results provide a complex summary of all the original research on the impact of selected ADRB2 polymorphisms on physical activity and efficacy of antiasthmatic treatment in athletes. Increasing knowledge about the impact of ADRB2 polymorphisms on the physical performance of athletes and its importance in the pathogenesis of asthma and its control will allow for better monitoring of the athletes, and thus an improvement of athletic performance. 22. WYKORZYSTANIE SYSTEMU BIODEX DO OCENY PROPORCJI SIŁ I RYZYKA URAZÓW MIĘŚNI KOŃCZYN DOLNYCH Tadeusz Bober1, Bogdan Pietraszewski2, Artur Struzik2 Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu 2 Katedra Biomechaniki, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 1 Wprowadzenie i cel pracy. Duża liczba urazów związanych z uprawianiem większości dyscyplin sportowych występuje w obrębie kończyn dolnych. Jedną z czynności zapobiegawczych, które mają uchronić zawodnika przed kontuzjami jest kontrola proporcji momentów siły mięśni antagonistycznych w obrębie danego stawu. W tym celu stosuje się wskaźnik zginaczy do prostowników (Fl/Ext ratio), który na przykład w odniesieniu do stawu kolanowego w statyce szacuje się na 1: 2. W pomiarach momentów sił mięśniowych w warunkach izokinetycznych obserwuje się zmianę wartości tego wraz ze wzrostem rozwijanej prędkości kątowej na korzyść zginaczy stawu kolanowego w grupach mężczyzn w przeciwieństwie do kobiet (Hewett i wsp. 1999). Powyższa tendencja (z 1: 2 na 1+: 2) może skutecznie zapobiegać kontuzjom kończyn dolnych. Celem niniejszego doniesienia jest zbadanie proporcji wskaźnika zginacze-prostowniki w warunkach izokinetycznych wobec w grupach sportowców kobiet i mężczyzn. Materiał i metoda. Grupy badane stanowiło 16 piłkarek nożnych i 12 judoków. Badania zostały przeprowadzone w certyfikowanej Pracowni Analiz Biomechanicznych Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (ISO 9001: 2009). Do pomiarów maksymalnych momentów sił mięśni prostowników i zginaczy stawu kolanowego w statyce (odpowiednio dla kątów 75° i 30°) oraz w warunkach izokinetycznych (przy prędkościach kątowych 30, 60, 90 i 120°/s) wykorzystano urządzenie BIODEX SYSTEM 4 PRO. Z pozyskanych danych obliczono wskaźnik proporcji momentów sił mięśni zginaczy (H) do prostowników (Q) stawu kolanowego (H/Q ratio). Wyniki. Odnotowano brak istotnego statystycznie wzrostu wartości wskaźnika zginacze-prostowniki wraz ze wzrostem prędkości kątowej w grupie judoków. Z kolei w grupie piłkarek nożnych wystąpił istotny statystycznie wzrost wartości wskaźnika H/Q, który oznacza większą w izokinetyce przy prędkości 60°/s niż w statyce, wartość względną zginaczy wobec prostowników.. Wnioski. Wzrost wartości wskaźnika zginacze-prostowniki w grupie piłkarek nożnych pokazuje, iż w przeciwieństwie do wcześniejszych doniesień naukowych poprawa taka może występować również w grupach kobiet. Takiej tendencji nie zaobserwowano natomiast w badanej grupie judoków. Zjawisko wzrostu wartości wskaźnika zginacze-prostowniki oznacza prawdopodobnie lepszą kontrolę sterowania ruchem przez mięśnie zginacze podczas ruchów wymachowych wykonywanych przez prostowniki kolana, na przykład w piłce nożnej. To powinno przyczynić się do zmniejszenia ryzyka urazów bezkontaktowych mięśni tylnej grupy uda. 22. THE BIODEX SYSTEM USED IN THE EVALUATION OF THE PROPORTION OF MUSCLE TORQUE AND INJURY RISK Tadeusz Bober1, Bogdan Pietraszewski2, Artur Struzik2 Higher School of Physiotherapy in Wroclaw 2 Biomechanics Laboratory, University School of Physical Education in Wroclaw 1 Introduction. A large number of lower limb injuries is connected with practicing many sports. It is recommended to control the proportion (or symmetry) of antagonist muscles torque at a given joint in order to protect / diminish the risk of injury. For this purpose it is recommended to apply the flexion / extension ratio (Fl/Ext) index of antagonist muscle groups. In static conditions the flexion extension ratio of muscle torques in the knee joint is estimated at 1: 2. However, under isokinetic conditions it is subject to change: in men as opposed to women (Hewett 1999), an increase of the flexors torque (relatively to extensors) is observed. It is speculated that such a tendency (1+: 2) can be useful in protecting muscles of injury from some ballistic movements. The aim of this paper is to investigate the proportion of hamstring (H) to quadriceps (Q) muscle torque in sport groups of men and women in isokinetic mode. 80 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 24 Material and method. 16 women (soccer players) and 12 men (judo athletes) were tested. The test was conducted in a certified Laboratory (ISO 9001: 2009) of the University School of Physical Education in Wroclaw. The static and isokinetic torque of hamstring and quadriceps muscle groups were tested with the Biodex System 4 PRO. For the static condition the 70° and 30° degrees in knee joint for extensors and flexors muscles were applied respectively. Under isokinetic conditions there were the following velocities: 30, 60, 90 and 120°/sec. The H/Q ratio was calculated. Results. There was no statistically significant difference in H/Q ratio between the static and isokinetic conditions in judo athletes. In women soccer athletes, an increase of H/Q the ratio due to the increase of muscle torque of hamstring relative to quadriceps muscle in isokinetic (at 60°/sec) as compared to the static condition was found. Conclusion. According to Hewett, the observed change of the H/Q ratio in women was unexpected as contrary to previously published results, the change did not appeared to be confined to males. Moreover, the tendency was not observed in the group of judo athletes. It is speculated that the increase of flexors muscle torque relatively to extensors of the knee joint can provide better control of swing / ballistic movement in the knee joint, as for example in a soccer kick. Such a coordination of flexion – extension torque can be especially important in the follow through phase in ballistic movements and can serve as a protective mechanism against sports injuries. 23. SPOŻYWANIE PŁYNÓW PRZEZ WŚRÓD PIŁKARZY NOŻNYCH – AMATORÓW Luiza Smaza, Anna Lipert Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wprowadzenie i cel pracy. Każdy sportowiec powinien zwracać uwagę na właściwy sposób odżywiania oraz odpowiednie spożywanie płynów. Prawidłowe nawodnienie organizmu zapewnia homeostazę i poprawia wydolność fizyczną, a tym samym umożliwia uzyskiwanie wysokich wyników sportowych. Celem pracy była ocena sposobu spożywania płynów przez piłkarzy nożnych – amatorów. Materiał i metoda. Badanie przeprowadzono wśród 40 piłkarzy w wieku 14-32 lata (21,5±4,8 lat) amatorsko trenujących w klubach piłki nożnej. Analizę ilości i jakości spożywanych płynów przez piłkarzy przeprowadzono za pomocą kwestionariusza dotyczącego sposobu żywienia w ciągu ostatnich 24 godzin poprzedzających badanie oraz autorskiego kwestionariusza ankiety zawierającego pytania dotyczące spożywanych płynów. Wyniki. Z danych antropometrycznych wynikało, że średnia masa ciała piłkarzy wyniosła 72±9,1 kg. Na podstawie wskaźnika BMI stwierdzono, że prawie ¼ z nich miała nadwagę. Badania wskazały, iż 30% piłkarzy spożywało za mało płynów (jedynie 1-2 litry płynów dziennie). Najczęściej spożywanymi płynami były woda gazowana oraz herbata. Tylko ¼ sportowców podczas treningu spożywała napoje izotoniczne. Piłkarze spożywali duże ilości płynów jednorazowo. Wiedzę na temat rodzaju i ilości spożywanych płynów uzyskiwali przede wszystkim z Internetu i od znajomych. Prawie ¼ piłkarzy w ogóle nie interesowała się tematyką zdrowego odżywiania i nie uzależnia uzyskiwania dobrych wyników w sporcie z prawidłowym odżywianiem Wnioski. Konieczna jest edukacja piłkarzy oraz trenerów w zakresie prawidłowego żywienia i spożywania płynów. Należy zwrócić szczególną uwagę na spożywanie odpowiedniej ilości niegazowanej wody mineralnej i odpowiednich napojów izotonicznych. Istnieje potrzeba pokazania, iż niewłaściwe napoje przyjmowane w nadmiernych ilościach przyczyniają się do pogorszenia wyników sportowych oraz powodują przyrost masy ciała sportowców. 23. FLUID INTAKE AMONG AMATEUR FOOTBALLERS Luiza Smaza, Anna Lipert Department of Sports Medicine, Medical University in Lodz Introductio and aim. Each athlete should pay attention to proper diet and adequate fluid intake. Proper hydration provides homeostasis and improves exercise capacity and thus allows to obtain high sports results. The aim of the study was to evaluate the consumption of fluids among amateur footballers. Material and methods. The study included 40 footballers aged 14-32 years (21,5±4,8 years) from amateur football clubs. The analysis of the quantity and quality of fluids consumed by the players was carried out using the questionnaire on their diet over the past 24 hours preceding the survey and the author’s questionnaire containing questions regarding fluid intake. 81 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 25 Results. The anthropometric data showed that the average body weight of the players was 72±9,1 kg. According to the BMI, nearly ¼ of them were overweight. The study showed that 30% of the footballers did not consume enough fluids (only 1-2 liters/day). Carbonated water and tea were most frequently ingested fluids. Only ¼ of the athletes consumed isotonic drinks during the training. The footballers consumed large amounts of fluids at one go. Knowledge about the type and amount of fluid intake was obtained primarily from the Internet and friends. Almost ¼ footballers were not interested in the subject of healthy eating and did not link good sports results with proper fluid intake. Conclusions. It is necessary to educate footballers and coaches about healthy eating and fluid intake. Special attention should be paid to non-carbonated bottled water and isotonic drinks intake. There is a need to emphasise that inadequate quality and quantity of fluids intake reduces sports performance and makes it difficult to maintain a normal body weight. 24. SPOSÓB ŻYWIENIA ZAWODNIKÓW SPORTU ŻUŻLOWEGO – OBOWIĄZUJĄCE ZALECENIA Kamila Musiał, Anna Lipert Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wprowadzenie i cel pracy. Żywienie pełni bardzo ważną rolę w sporcie, ponieważ wzmaga efekty treningu i w równym stopniu może poprawiać zdolności wysiłkowe sportowca. Celem badania było zebranie i przeanalizowanie dostępnych informacji dotyczących sposobu żywienia zawodników sportu żużlowego. Materiał i metoda. Przeprowadzono systematyczny, jakościowy przegląd piśmiennictwa dotyczącego żywienia sportowców ze szczególnym uwzględnieniem materiałów dotyczących żywienia zawodników sportu żużlowego. Oceną objęto wiele pozycji piśmienniczych, w tym artykuły oryginalne odnalezione w bazie danych Medline, artykuły przeglądowe oraz podręczniki medyczne i z obszaru kultury fizycznej. Wyniki. Z przeprowadzonej analizy wynika, że zapotrzebowanie energetyczne żużlowców wynosi 48005300 kcal/dobę i z uwagi na specyfikę dyscypliny, nie zmienia się ono ze względu na okres treningowy. W sporcie żużlowym zwraca się szczególną uwagę na koordynację ruchową, siłę mięśniową – szczególnie siłę rąk, spostrzegawczość, koncentrację, szybki czas reakcji i dobry wzrok. Z piśmiennictwa wynika, że najczęściej dostarczanymi w diecie minerałami były wapń, fosfor i magnezu oraz witaminy A i D. Wśród suplementów żywieniowych najbardziej popularnymi wśród zawodników żużla były kofeina, HMB oraz żeń-szeń. Przygotowywana dieta była zwykle lekkostrawna, szczególnie w czasie zawodów. Wnioski. Prawidłowo zbilansowana dieta powinna pokrywać dzienne zapotrzebowanie energetyczne zawodników. W sposobie żywienia żużlowców należy zwracać szczególną uwagę na podaż witaminy A i D w celu poprawy ostrości wzroku. Zawodnicy mogą przyjmować suplementy diety m.in. kofeinę i żeń-szeń w celu poprawy koncentracji oraz HMB dla wzrostu siły i masy mięśniowej, choć niektóre z nich nie mają udowodnionej pełnej skuteczności działania. 24. PROPER NURITION OF SPEEDWAY RIDERS – APPLICABLE RECOMMENDATIONS Kamila Musiał, Anna Lipert Department of Sports Medicine, Medical University in Lodz Introduction. Nutrition plays a very important role in sports as it increases the effects of training and may as well improve athlete’s exercise capacity. The aim of the study was to collect and analyze available information on nutrition of speedway athletes. Material and methods. We conducted systematic and qualitative study of the literature on sports nutrition with a particular focus on the materials on diet in speedway. The assessment involved extensive literature, including original articles found in Medline database, review articles and medical books and publications on physical culture. Results. The analysis showed that energy requirement of speedway rider amounts to 4800 – 5300 kcal/day and, because of the nature of the discipline, it does not change regardless of the training period. In speedway racing special attention is paid to coordination, muscle strength, particularly the strength of the arms, perception, concentration, fast response time and good eyesight. The literature shows that calcium, phosphorus, magnesium, and vitamins A and D were the most frequently supplied minerals in the diet. Caffeine, HMB and gin- 82 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 26 seng were found to be the most popular supplements in speedway riders. The prepared diet was usually easy to digest, especially during the competition. Conclusions. A well-balanced diet should cover the daily energy needs of athletes. In proper nutrition of speedway riders careful attention should be paid to the intake of vitamin A and D in order to improve their vision. They can take supplements e. g. caffeine, ginseng to improve concentration and HMB to increase strength and muscle mass although the effectiveness of some of them has not been fully proven. 25. WPŁYW TRENINGU AEROBOWEGO NA STRES OKSYDACYJNY U CHORYCH NA STWARDNIENIE ROZSIANE W POSTACI WTÓRNIE POSTĘPUJĄCEJ. Elżbieta Miller1,2, Janina Włodarczyk2, Barbara Wachowicz3, Joanna Saluk3 Zakład Medycyny Fizykalnej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 2 Oddział Rehabilitacji Neurologicznej III Miejski Szpital im. K. Jonschera w Łodzi 3 Zakład Biochemii Ogólnej Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska 1 Wprowadzenie i cel pracy: Stres oksydacyjny pełni ważną rolę w złożonym patomechanizmie stwardnienia rozsianego (SR). Umiarkowany trening tlenowy jest jednym z ważnych czynników neuroprotekcyjnych w chorobach neurodegeneracyjnych. Celem pracy jest określenie wpływu treningu aerobowego na redukcję stresu oksydacyjnego. Dlatego też oceniano peroksydację lipidów oraz aktywność wybranych enzymów antyoksydacyjnych w selektywnie wybranej grupie chorych na stwardnienie rozsiane z postacią wtórnie postępującą (WPSR) i podobnym stopniem niesprawności ruchowej WPSR oraz grupie osób zdrowych. Materiał i metoda. Do badania włączono chorych na WPSR (n=12) u których zastosowano 30 minutowy/dzień interwałowy trening na ergometrze rowerowym. Całość terapii trwała 15 dni. Oznaczono aktywność enzymów antyoksydacyjnych dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), peroksydazy glutationowej (GPx) oraz stopień peroksydacji lipidów oznaczając dialdehyd malonowy (MDA) w erytrocytach chorych na WPSR oraz grupie osób zdrowych (n=13). Wyniki. Trening aerobowy wpłynął na istotny statystycznie wzrost aktywności enzymów antyoksydacyjnych (SOD p<0.01; GPx p<0.01) oraz znaczący spadek wartości markera peroksydacji lipidów MDA P<0.001 w erytrocytach u chorych na WPSR. W grupie kontrolnej zaobserwowano wzrost aktywności SOD p<0.05 w pozostałych wskaźnikach biochemicznych nie zaobserwowano istotnych statystycznie zmian. Wnioski. Wyniki badań wskazują, iż trening aerobowy powinien być stosowany u chorych na SR. 25. EFFECTS OF AEROBIC TRAINING ON OXIDATIVE STRESS IN MULTIPLE SCLEROSIS PATIENTS WITH SECONDARY PROGRESSIVE CLINICAL COURSE. Elżbieta Miller1,2, Janina Włodarczyk2, Barbara Wachowicz3, Joanna Saluk3 Department of Physical Medicine, Medical University of Lodz, Poland 2 Neurorehabilitation Ward, III General Hospital in Lodz, 3 Faculty of Biology and Environmental Protection, Department of General Biochemistry University of Lodz, Poland 1 Introduction and aims. Oxidative stress plays a major role in multiple sclerosis (MS). Aerobic training is a potent neuroprotectant. The aims of this study were to determine the actions of aeorobic training on the reduction of oxidative stress in MS. Therefore, we estimated lipid peroxidation and activities of main antioxidative enzymes in the red blood cells (RBCs) from selective group of MS patients only with secondary progressive (SPMS) clinical form with similar level of disability SPMS patients and control. Material and methods. The twelve (n = 12) SPMS patients were recruited to 30 minutes long/per day aerobic training on a bicycle ergometer. The whole therapy lasted 15 sessions. We determined the level of lipid peroxidation by malondialdehyde (MDA) and activities of antioxidative enzymes: superoxide dismutase (SOD), glutathione peroxide (GPx) in erytrocytes of SPMS patients and control (n = 13). Results. Aerobic training caused statistically significant increase of SOD, and GPx (p<0.01 and p < 0.01, respectively) and decrease of MDA (p < 0.001) in erythrocytes of SPMS patients. We observed statistically significant increase in the control group, but only SOD (p<0.05). Conclusions. These results demonstrate that aerobic training should be used not only in SPMS patients. 83 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 27 26. STOSOWANIE KANABINOIDÓW PRZEZ SPORTOWCÓW W POLSCE A. Jarek, K. Chajewska, M. Wójtowicz, M. Pasik, D. Stańczyk, Z. Szczepańska, B. Wójcikowska-Wójcik, Z. Zalewska, D. Kwiatkowska, A. Pokrywka Zakład Badań Antydopingowych, Instytut Sportu w Warszawie Wstęp. Celem pracy była ocena skali stosowania kanabinoidów pochodzenia naturalnego przez sportowców w Polsce. Głównym związkiem psychoaktywnym konopi jest tetrahydrokanabinol (THC). Zmniejsza napięcie nerwowe i lęk, działa relaksująco jednocześnie obniża koncentrację, napięcie i siłę mięśni, powoduje zaburzenia równowagi [1]. Małe dawki THC powodują euforię z jednoczesnym upośledzeniem sprawności intelektualnej i fizycznej. Duże dawki mogą wywołać zaburzenia percepcji i halucynacje. Od 1999 roku próbki moczu w których stężenie THC-COOH przekraczało 15 ng/ml były uznawane za pozytywne, świadczące o naruszeniu przepisów antydopingowych. W maju 2013 roku Światowa Agencja Antydopingowa podwyższyła dopuszczalny poziom THC-COOH w moczu sportowców do 150 ng/ml [2,3]. Materiał i metody, Przeprowadzono ocenę wyników analiz kontroli antydopingowych wykonanych od stycznia 2009 do sierpnia 2013 roku, we wszystkich próbkach wykonano oznaczenia poziomu karboksy-THC. Analizy jakościowe i ilościowe przeprowadzono przy wykorzystaniu układu chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas (GC/MS i tandemowy spektrometr mas). Limit oznaczalności metody oszacowano na 1 ng/ml. Wyniki. Obecność karboksy-THC stwierdzono w 52 z 2644 próbek (2.0%) w 2009 r., w 45 z 2693 próbek (1,7%) w 2010 r., w 69 z 2463 próbek (2,8%) w 20011, 102 z 2544 próbek (4,0%) w 2012 r. oraz 102 z 2313 próbek moczu do sierpnia 2013 r. (4,4%). Wnioski. Na podstawie oceny wyników badań z ostatnich pięciu latach można zaobserwować systematyczny wzrost stosowania kanabinoidów przez sportowców w Polsce. Tym samym została odwrócona tendencja obserwowana w ZBA w latach 2001-2006 [4], po zaostrzeniu przepisów dotyczących stosowania kanabinoidów jako substancji dopingujących. Można przypuszczać, że podwyższenie przez WADA dopuszczalnego stężenia karboksy-THC w moczu sportowców niestety będzie sprzyjać podtrzymaniu tego trendu. 1. 2. 3. 4. Piśmiennictwo A. Pokrywka, R. Grucza: Marihuana w sporcie. Medycyna sportowa 2006 WADA Technical Document – TD2013DL v 1.0 WADA Technical Document – TD2013DL v 2.0 A. Pokrywka, D. Kwiatkowska, P. Kaliszewski, R. Grucza: Some aspects conserning modifications of the List of Prohibited Substances and Methods in sport. Biology of Sport Vol. 27: 307-314 26. THE USE OF CANNABINOIDS AMONG POLISH ATHLETES A. Jarek, K. Chajewska, M. Wójtowicz, M. Pasik, D. Stańczyk, Z. Szczepańska,B. Wójcikowska-Wójcik, Z. Zalewska, D. Kwiatkowska, A. Pokrywka Department of Anti-doping Research, Institute of Sport, Warsaw Introduction. The purpose of this research was to evaluate the prevalence of natural cannabinoids use among athletes in Poland. Tetrahydrocannabinol is the principal psychoactive constituent of the cannabis plant. Its anticonvulsant and analgesic properties, as well as the ability to decrease stress and reduce body temperature, can be used in sport to improve athletes” performance. Yet, it can also cause imbalance and diminish muscle tension and strength [1]. Small doses of THC can cause euphoria. Nevertheless, at the same time intellectual and physical abilities can be reduced. The 5-10 times higher doses can cause perceptual distortions and hallucinations. Since 1999, urine samples in which the concentration of THC-COOH exceeds 15 ng/ml were considered positive and therefore evidence of anti-doping rule violation. In May 2013, the World Anti-Doping Agency (WADA) increased the allowed concentration of carboxy-THC in urine from 15 to 150 ng/ml [2,3]. Materials and methods. Urine samples collected during the anti-doping control in the period of January 2009 – August 2013 were tested for the presence of carboxy-THC. Both qualitative and quantitative analyses were conducted using the gas chromatography-mass spectrometry (GC/MS and tandem mass spectrometer). The limit of quantification of this method is evaluated to be 1 ng/ml. Results. The presence of carboxy-THC was found in 52 out of 2644 samples (2.0%) in 2009, 45 out of 2693 samples (1.7%) in 2010, 69 out of 2463 samples (2.8%) in 2011, 102 out of 2544 samples (4.0%) in 2012 and 102 out of 2313 urine samples till August 2013 (4.4%). 84 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 28 Conclusion. Our studies indicated that the consumption of THC-containing products by athletes has increased over last 5 years. Thus, the observed trend in the ZBA in 2001-2006 [4] was reversed after tightening the restrictions on the use of cannabinoids as doping substances. It can be assumed that increasing the limit of allowed concentration of carboxy-THC in athletes urine will sustain the current trend. Literature 1. A. Pokrywka, R. Grucza: Marihuana w sporcie. Medycyna sportowa 2006 2. WADA Technical Document – TD2013DL v 1.0 3. WADA Technical Document – TD2013DL v 2.0 4. A. Pokrywka, D. Kwiatkowska, P. Kaliszewski, R. Grucza: Some aspects conserning modifications of the List of Prohibited Substances and Methods in sport. Biology of Sport Vol. 27: 307-314 27. AKTYWNY SENIOR TO ZDROWSZY SENIOR Joanna Stocka, Krystyna Nowacka, Barbara Stocka, Joanna Siminska, Wojciech Hagner, Magdalena Hagner – Derengowska Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, Bydgoska Szkoła Wyższa, Bydgoszcz Wprowadzenie i cel pracy. Starość nie musi kojarzyć się ze złym zdrowiem fizycznym, psychicznym, niedołężnością – to bardzo piękny etap w życiu człowieka, to czas odpoczynku, zadumy nad dotychczasowym życiem, możliwością poznania nowych ludzi, rozwijania własnych zainteresowań. Aktywny senior to taki który regularnie uprawia wysiłek fizyczny np. spacery, jazdę na rowerze, nordic walking, pływanie lub aerobik dla seniorów wymagające większego zaangażowania mięsni niż zwykłe czynności codzienne. Celem pracy jest przedstawienie, że aktywność fizyczna osób starszych ma korzystny wpływ na ich sytuacje zdrowotną. Aktywność fizyczna seniora powinna być dobrana do jego możliwości i nie powodować dolegliwości bólowych. Materiał i metoda. Dokonano analizy piśmiennictwa dotyczącego podejmowanej aktywności fizycznej osób starszych Wyniki. Seniorzy którzy uprawiają regularnie aktywność fizyczną rzadziej skarżą się na dolegliwości bólowe. Maja mniejszy problem z nadciśnieniem oraz nadwaga. Seniorzy ci są bardziej wydolni fizycznie niż osoby nie uprawiające sportu. Osoby te w porównaniu z nieaktywna fizycznie grupa są dłużej samodzielni przez co ich kondycja psychiczna również pozostaje w normie. Wnioski. Seniorzy aktywni fizycznie cieszą się lepszym stanem zdrowia oraz lepszym stanem psychicznym. Dzięki aktywności fizycznej mają możliwość częstszego przebywania na świeżym powietrzu, minimalizując w ten sposób czas spędzany biernie w domu. Aktywności organizowane w grupach pomagają nawiązywać nowe kontakty oraz pozwalają na wymianę doświadczeń, poprawę oraz podniesienie samooceny osób starszych. 27. AN ACTIVE SENIOR IS A HEALTHIER SENIOR Joanna Stocka, Krystyna Nowacka, Barbara Stocka, Joanna Siminska, Wojciech Hagner, Magdalena Hagner-Derengowska Ludwik Rydygier Collegium Medicum in Bydgoszcz, Bydgoska Szkoła Wyższa, Bydgoszcz Introduction and Objective. Old age does not have to be connected with poor physical and mental health or decrepitude – in fact, it is a beautiful stage of our lives, a time when we can relax, ponder our life so far, meet new people, enjoy our pastimes. An active senior is someone who regularly does physical activity, such as walking, cycling, Nordic walking, swimming or aerobics, all of which activate muscles more than standard daily activities. The objective of the paper is to show that physical activity of older people has a positive effect on their health. A senior should select a physical activity which will be suitable for their capabilities and will not cause any pain. Material and Methods. Analysis of literature on physical activity taken up by seniors. Results. Seniors who regularly do physical activity report pain less frequently. They have fewer problems with hypertension and overweight. Their physical capacity is better compared to those who do not do any sports. They remain independent for a longer period of time than the physically inactive group, which means their mental condition also stays normal. Conclusions. Physically active seniors are healthier and have a better mental condition. Doing physical activity, they spend more time in fresh air, minimizing the time spent passively at home. Group activities help make new friends, share experiences, and improve self-assessment in seniors. 85 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 29 28. PODOLOGIA JAKO NARZĘDZIE MEDYCYNY POMOCNE PRZY DIAGNOZOWANIU I LECZENIU CHORÓB, URAZÓW ORAZ PIELĘGNACJI STÓP I STAWU SKOKOWO -GOLENIOWEGO W SPORCIE I W TAŃCU Julia Katiełkina, Daria Kaczmarczyk, Stanisław Lochyński Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Instytut Kosmetologii Wprowadzenie i cel pracy. Podologia zajmuje się diagnozowaniem, profilaktyką oraz terapią dolegliwości w obrębie kończyn dolnych i jest ściśle powiązana z innymi specjalizacjami, takimi jak: flebologia, chirurgia, diabetologia, dermatologia, mykologia oraz fizjoterapia. Celem pracy było zbadanie częstości i rodzaju urazów doznawanych przez zawodników piłki nożnej oraz przez tancerki baletowe. Ponadto w pracy analizowano wpływ aktywności fizycznej na stopy, sposoby pielęgnacji stóp stosowane przez piłkarzy i tancerki, a także rodzaje najczęściej doznawanych kontuzji. Materiał i metoda. Badania przeprowadzono na grupie 74 osób, czynnie uprawiających sport, w wieku od 14. do 35. roku życia. Grupę badawczą podzielono na podgrupy, w zależności od rodzaju wykonywanej aktywności fizycznej oraz płci. Pierwszą podgrupę stanowiło 20 tancerek baletowych, których średnia wieku wynosiła 21,3 lat, natomiast drugą podgrupę stanowiło 54 zawodników drużyn piłkarskich, wśród których średnia wieku wynosiła 22 lata. Średni staż sportowy w badanej grupie tancerek baletowych wynosił 11,8 lat, natomiast wśród piłkarzy 12 lat. Ankietowane tancerki baletowe trenują tygodniowo od 1 do 7 dni, natomiast piłkarze od 3 do 7 dni. Narzędzie badawcze stanowiła anonimowa ankieta zawierająca 26 pytań, zarówno otwartych, jak i zamkniętych, dotyczących rodzaju i częstotliwości uprawiania sportu, rodzaju urazów i dolegliwości doznawanych w czasie aktywności fizycznej, a także sposobów pielęgnacji stóp. Wyniki. Otrzymane wyniki dowodzą, że wszyscy ankietowani doznali urazów sportowych. U 50% piłkarzy przyczyną są wypadki, natomiast u 70% baletnic urazy spowodowane są przetrenowaniem. Do najczęstszych przebytych urazów wśród piłkarzy i baletnic należały: skręcenia, stłuczenia oraz naciągnięcia, a 67% badanych przynajmniej raz korzystało z tego powodu z pomocy specjalisty. W całej grupie kontrolnej dolegliwości zdrowotne stóp zaczęły pojawiać się już w pierwszym roku od rozpoczęcia treningów. Poza tym tylko 25,9% piłkarzy stosuje jakikolwiek preparat do pielęgnacji stóp, podczas gdy 100% baletnic deklaruje regularną aplikację środków pielęgnacyjnych przeznaczonych do skóry na stopach. Wnioski. Z przeprowadzonych badań wynika, że w analizowanej grupie uprawiany sport wpłynął negatywnie na stopy – zarówno u tancerek baletowych, jak i w grupie piłkarzy najczęściej spotykanymi dolegliwościami w obrębie stóp były: obrzęki, nadpotliwość, pęcherze, otarcia, problemy ze strony układu kostnego, chrzęstno-stawowego oraz schorzenia płytki paznokciowej. Ponadto większość badanych w nieznacznym stopniu pielęgnuje swoje stopy w warunkach domowych oraz sporadycznie korzysta z profesjonalnych usług gabinetów kosmetycznych. 28. PODIATRY AS A MEDICAL TOOL USED IN DIAGNOSIS AND TREATMENT OF DISORDER, INJURY AND TREATMENT OF FOOT AND ANKLE IN SPORT AND DANCE Julia Katiełkina, Daria Kaczmarczyk, Stanisław Lochyński Wyższa Szkoła Fizjoterapii z siedzibą we Wrocławiu, Instytut Kosmetologii Introduction and aim. Podiatry involves diagnostics, prevention and therapy of feet ailments and is connected with other specializations, such as: phlebology, surgery, diabetology, dermatology, mycology and physiotherapy. The aim of the study was to examine the frequency and kind of feet injuries that ballet dancers and football players are affected by. Moreover, the influence of physical activity on the feet, methods of care used by football players and dancers and kinds of the most frequent injuries were analyzed. Material and method. The research included 74 people at the age between 17 and 35 years. The study group was divided into two sub-groups, depending on their physical activity and gender. The first sub-group was composed of 20 ballet dancers with average age of 21.3 years, while the second sub-group was composed of 54 football players, average age of 22 years. Average sport practice among dancers was 11.8 years and among football players group – 12 years. The frequency of trainings in dancers group was from 1 to 7 days a week, whereas among football players – from 3 to 7 days weekly. The anonymous questionnaire constituted the research tool. It contained 26 open and close questions concerning the kind and frequency of the sport practised, the kind of injuries and diseases experienced during physical activity and also methods of foot care. 86 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 30 Results. According to the obtained results, all people surveyed have experienced sports injuries. Accidents were the causes of the injuries among 50% football players whereas 70% of the injuries among dancers resulted from over intensive trainings. The most frequent injures were: sprains, injuries and bruises. In addition, these injuries caused that 67% of the research group visited a specialist at least once. Also, the whole group reported feet healing problems during the first year of trainings. Furthermore, only 25.9% of football players have been using any foot care products, in contrast to the dancers, where 100% of them have been regularly applying foot care cosmetics. Conclusions. Conducted research shows that professional sports activity has a negative influence on the feet. Swelling, blisters, abrasions, bone, cartilage and joint problems and also nail diseases appeared to be the most common feet ailments in both tested groups. Moreover, most of the individuals, perform domestic foot care and use professional services of beauty salon only to a minor degree. 29. WCZESNE WYNIKI LECZENIA CAŁKOWITYCH USZKODZEŃ ŚCIĘGNA ACHILLESA METODĄ MAŁOINWAZYJNĄ ZESTAWEM ACHILLON. Artur Sikora, Piotr Pruszyński, Piotr Zieliński, Jerzy Rogaczewski, Piotr Wójcicki 105 Szpital Wojskowy Przychodnią SPZOZ w Żarach Wprowadzenie i cel pracy. Uszkodzenia ścięgna piętowego występują z częstotliwością 18: 100.000 przypadków, częściej u mężczyzn (m/k = od 1.7: 1 do 30: 1). Powstają one w wyniku urazu pośredniego (znacznie częściej) w czasie nagłego silnego skurczu ścięgna oraz bezpośredniego (rany cięte, urazy sportowe np. kopnięcia w okolicę ścięgna przy zgiętej podeszwowo stopie). Metody leczenia zerwania ścięgna Achillesa dzielimy na otwarte (tradycyjne / małoinwazyjne) oraz nieinwazyjne- zachowawcze. Celem niniejszej pracy jest retrospektywna analiza wyników leczenia operacyjnego uszkodzenia ścięgna Achillesa małoinwazyjną metodą z wykorzystaniem zestawu Achillon. Materiał i metoda. W Oddziale metodą tą leczono łącznie 15 pacjentów. Pacjenci byli operowani w 1-10 dniu urazu, średni wiek pacjenta wynosił 35,8 lat (od 25-42), średni okres hospitalizacji wynosił 7 dni. Uszkodzenie w 12 przypadkach dotyczyło mężczyzn, w 3 –kobiet, w 8 przypadkach było to uszkodzenie prawej kończyny, w 7 lewej. Średni czas obserwacji 5,54 miesiąca (od 3-8 miesięcy). W pracy oceniano: przebieg leczenia operacyjnego, końcowy subiektywny (ból) i obiektywny wynik leczenia (siłę mięśnia, zakres ruchu, obecność lub nie objawu Thompsona, czas gojenia, powikłania). Wyniki: Uwzględniając wyniki ostatniej kontroli -12 tygodni po zabiegu operacyjnym w ocenie skalą AOFAS wszyscy pacjenci wykazali poprawę we wszystkich podskalach, uzyskując średnio- średnio 98.6 pkt (87-100), oceniany zakres ruchu – zgięcie grzbietowe średnio 50˚ (+/- 2˚), zgięcie podeszwowe 20˚(+/- 0.8˚). Powrót do pracy następował średnio po 8/9 tygodniach, średnia wielkość blizny 4,47 cm (3-6 cm). Powrót do aktywności bez zaopatrzenia ortopedycznego wynosił średnio 8 tygodni, do aktywności życia codziennego- 9/10 tygodni. Wnioski. Przedstawione wstępne wyniki leczenia operacyjnego uszkodzenia ścięgna Achillesa metodą małoinwazyjną z użyciem zestawu ACHILLON wskazują, że technika ta pozwala na wczesny powrót do codziennej aktywności, na precyzyjne dopasowanie i solidną fiksację kikutów uszkodzonego ścięgna. Naszym zdaniem metoda małoinwazyjna w sposób znaczący obniża ryzyko wielu komplikacji –powoduje mniejsze zaniki mięśniowe kończyny i sztywność stawów oraz wykazuje mniejszy odsetek ponownych zerwań. 30. OCENA WYNIKÓW LECZENIA PACJENTÓW PO CZĘŚCIOWEJ MENISCEKTOMII IMPLANTAMI ŁĄKOTEK Konrad Słynarski, Jarosław Michał Deszczyński, Robert Jopowicz Centrum Medyczne Lekmed, Warszawa, Świetlików 3 Wprowadzenie i cel pracy. Celem pracy była ocena wyników leczenia pacjentów po częściowej meniscektomii implantami łąkotek poliuretanowymi i kolagenowymi. Materiał i metoda. W badaniu uczestniczyło 97 pacjentów po artroskopowej naprawie łąkotki stawu kolanowego wykonanych przez jednego operatora. Średni wiek podczas operacji wyniósł 36 lat. Pacjenci mieli wszczepiony implant poliuretanowy Actifit (Orteq) n=75 lub Menaflex (ReGen Biologics) n=25. Minimalny okres obserwacji po implantacji wyniósł 1 rok, maksymalny 4 lata dla obu implantów. 55% pacjentów miało wykonane 87 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 31 procedury operacyjne towarzyszące jak rekonstrukcję ACL, mikrozłamania, wysoką osteotomię piszczelową. Oceny klinicznej dokonano na podstawie skla IKDC 2000, KOOS, skali bólu VAS, skali poziomu aktywności Tegnera i SF-36. Diagnostyka obrazowa opierała się na wynikach rezonansu magnetycznego (MRI) i ultrasonografii dynamicznej (US) stawów kolanowych. Wyniki. Wyniki leczenia obydwoma rodzajami implantów są porównywalne. W badaniach histopatologicznych wykonanych po biopsji uzyskanej podczas artroskopii powtórnej zaobserwowano przebudowę implantu Actifit tkanką pacjenta. W badaniu MRI nie zaobserwowano znaczącej progresji zmian zwyrodnieniowych. W badaniu dynamicznej ultrasonografii zaobserwowano dobre wgojenie implantów. Wnioski. Implanty łąkotek są dobrym sposobem leczenia pacjentów po częściowej meniscektomii. Pozytywne rezultaty leczenia pozwalają na rozważenie zastosowanie implantów łąkotek jako standardu postępowania po częściowej meniscektomii. 30. AUGMENTATION OF MENISCUS IMPLANT IN PATIENTS SUFFERING FROM PARTIAL MENISECTOMY Konrad Słynarski, Jarosław Michał Deszczyński, Robert Jopowicz Centrum Medyczne Lekmed, Warszawa, Świetlików 3 Wprowadzenie i cel pracy. The aim of this study was to evaluate the outcomes of patients after partial meniscectomy polyurethane implants and collagen meniscus. Materiał i metoda. The study included 97 patients after arthroscopic repair of the meniscus of the knee performed by a single operator. The mean age at surgery was 36 years. Patients had an implantable device Actifit polyurethane (Orteq) n = 75 or Menaflex (ReGen Biologics) n = 25. Minimum follow-up after implantation was one year, maximum four years for both implants. 55% of patients underwent operational procedures associated with the reconstruction of the ACL, microfracture, high tibial osteotomy. Clinical evaluation was based on the scales IKDC 2000, KOOS, VAS pain level, Tegner and SF-36 activity scale. Rating imaging was based on magnetic resonance imaging (MRI) and ultrasound examination of dynamic (US) knee joints. Wyniki. Results of treatment of both types of implants are comparable. The histopathological examination performed after biopsy obtained during arthroscopic reconstruction of the observed re-implant tissue Actifit patient. In MRI there was no significant progression of degenerative changes. In the study of the dynamic ultrasound good incorporation of implants was observed. Wnioski. Meniscus implants are a good way to treat patients after partial meniscectomy. The positive results of treatment allow us to consider the use of implants as a standard procedure in meniscus after partial meniscectomy. 31. AKTYWNOŚĆ SPORTOWA PACJENTÓW Z CHOROBĄ ZWYRODNIENIOWĄ STAWU KOLANOWEGO PO OSTEOTOMII PODKOLANOWEJ iBALANCE Konrad Słynarski, Jarosław Michał Deszczyński, Robert Jopowicz Centrum Medyczne Lekmed, Warszawa, Świetlików 3 Wprowadzenie i cel pracy. Celem pracy jest przedstawienie wyników leczenia metodą osteotomii podkolanowej otwartego kąta iBalance w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego odniesieniu do ewentualnego powrotu do aktywności sportowej. Materiał i metoda. W grupie 60 chorych, wyniki skal klinicznych KOOS i skali aktywności zostały ocenione przed zabiegiem, oraz 1, 2 i 3 lata po zabiegu. Grupę badaną podzielono na dwie grupy poniżej i powyżej 65 lat. Zrost kostny oceniano radiologicznie po 1, 2 i 3 lat po operacji, a także oceniono utrzymanie kąta korekcji. Wyniki. Spośród grupy 30 pacjentów przed 65 rokiem życia wykazano znamienna ̨ poprawę ̨ jakości aktywności sportowej po wykonaniu zabiegu osteotomii w porównaniu do okresu przedoperacyjnego. Natomiast w grupie 30 pacjentów po 65 roku życia nie osiągnięto znamiennej poprawy jakości aktywności sportowej w porównaniu do tej z okresu trwania choroby, uzyskując jednocześnie znacząca ̨ poprawę ̨ w zakresie pozostałych podskali KOOS. Wnioski. Wysoka osteotomia kości piszczelowej jest skuteczna w zakresie leczenia dolegliwości bólowych oraz poprawy poziomu aktywności w zakresie czynności życia codziennego niezależnie od wieku. Jednakże w aspekcie możliwości powrotu do aktywności sportowej wykazamo, że badana metoda leczenia jest efektywniejsza u pacjentów do 65 roku życia. 88 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 32 31. SPORT ACTIVITY OF PATIENTS SUFFERING FROM KNEE DEGENERATIVE CHANGES TREATED WITH iBALANCE HIGH TIBIAL OSTEOTOMY Konrad Słynarski, Jarosław Michał Deszczyński, Robert Jopowicz Centrum Medyczne Lekmed, Warszawa, Świetlików 3 Introduction and aim. The purpose of our study was to present effectiveness of high tibial open wedge osteotomy for the treatment of knee osteoarthritis, in regard to possible return to sport activity. Material and method. In the group of 60 patients, the KOOS scores and Tegner activity levels collected before surgery, 1, 2 and 3 years after the surgery were compared. The study group was subdivided in two groups below and over 65 years. Bone union was measured by radiological evaluation at 1, 2 and 3 years after surgery, as well as maintaining the correction angle. Results. The group of 30 patients under 65 years old have shown a significant improvement of sport activity levels after high tibial open wedge osteotomy comparing to the pre-operation level. In the other group of 30 patients, over 65 years old, there was no improvement of sport activity comparing to sport activity during disease-time but we noticed considerable improvement of the rest KOOS subscales. Conclusion. High osteotomy of the tibia is effective for pain treatment and helps to improve level of the activities of daily living regardless of the age. However, in terms of returning to sport activity, our study has shown that this treatment is far more effective for patients younger than 65 years. 32. ANALIZA PARAMETRÓW SPONDYLOMETRYCZNYCH ODCINKA LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA U ZAWODNIKÓW WYCZYNOWO UPRAWIAJĄCYCH SPORTY WYTRZYMAŁOŚCIOWE Małgorzata B. Ogurkowska1, Krzysztof Kawałek2 1 Katedra Biomechaniki, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań 2 Doktorant w Katedrze Biomechaniki, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań Wprowadzenie i cel pracy. Celem przeprowadzonych badań było dokonanie oceny ukształtowania odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa u zawodników wyczynowo uprawiających sporty wytrzymałościowe, na przykładzie hokeja na trawie. Materiał i metoda. Materiał badawczy stanowiła grupa 20 zawodników reprezentujących Polskę w hokeju na trawie w wieku od 24 do 35 lat i stażu treningowym od 14 do 26 lat, a uzyskane przez nich wyniki zestawiono z normami literaturowymi. Na podstawie obrazów tomograficznych uzyskanych w badaniu CT wyznaczono Indeks Lordozy Lędźwiowej oraz kąt Whitmana-Fergusona. Za pomocą elektrogoniometru tensometrycznego Penny and Giles wyznaczono wielkość lordozy lędźwiowej. Kąt przodopochylenia miednicy wyznaczono pomiarem wg Wilesa. Pomiar uzupełniono testem Thomasa. Wyniki. Wyniki badań wykazały, iż zawodnicy uprawiający hokej na trawie w porównaniu do norm mają znacząco większą lordozę lędźwiową oraz kąt przodopochylenia miednicy, nieznacznie większy ILL oraz mniejszy kąt Withmana-Fergusona. Potwierdzono wpływ ILL, KPM oraz kąta W-F na wielkość lordozy lędźwiowej. U wszystkich zawodników wystąpiło obustronne skrócenie mięśni zginających staw biodrowy. Wnioski. Hokej na trawie prowadzi do przeciążania odc. lędźwiowego kręgosłupa. Zmiany w kręgosłupie są wprost proporcjonalne do długości stażu treningowego. Zawodnicy powinni zostać objęci specjalistycznym programem profilaktycznym niwelującym powstawanie negatywnych dla organizmu skutków tej dyscypliny. 32. ANALYSIS OF THE SPONDYLOMETRIC PARAMETERS IN SPORTSMEN PROFESSIONALLY TRAINING RESISTANCE DISCIPLINES Małgorzata B. Ogurkowska1, Krzysztof Kawałek2 1 Katedra Biomechaniki, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań 2 Doktorant w Katedrze Biomechaniki, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznań Introduction and aim. An attempt was made to evaluate the shape of the lumbar-sacral region of the spine in sportsmen, who train resistance sport disciplines, at the example of professional field hockey players. 89 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 33 Material and methods. The investigated material consisted of 20 field hockey National Polish Team players, aging 24 to 35 years, who professionally trained hockey for 14 to 26 years. Their results were compared with literature data. CT scans were taken to evaluate the relative height coefficient (RHC) and Whitman-Ferguson’s angle. The Penny and Giles” electrogoniometer was used to evaluate the size of lumbar lordosis. The anterior pelvis tilt was evaluated by the Wile’s measurement enhanced by the Thomas” test. Results. The results showed that field hockey players have significantly larger (in comparison to literature data) size of lumbar lordosis, anterior pelvis tilt and slightly larger RHC. It was also confirmed that RHC, anterior pelvis tilt and Whitman-Ferguson’s angle affects the lordosis size. All players have also shortened flexors of the hip. Conclusion. Training field hockey leads to overload of the lumbar spine. The size of the pathological changes is strongly correlated with the training period. A prophylactic program should be initiated among field hockey players to reduce the discipline’s negative influence on their lumbar spine. 33. ZASTOSOWANIE KRIOTERAPII OGÓLNEJ W MEDYCYNIE SPORTOWEJ; DOŚWIADCZENIE I PERSPEKTYWY ROZWOJU Krzysztof Zimmer Zakład Medycyny Sportowej, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. W leczeniu urazów związanych z uprawianiem sportu zasadniczą rolę odgrywa dobrze zaplanowany i konsekwentnie przeprowadzony program postępowania chirurgicznego i rehabilitacyjnego. Przerwanie cyklu uraz – zapalenie -ból- przykurcz jest podstawowym celem w programie powrotu do aktywności sportowej. Krioterapia jest uznaną formą fizykoterapii; polega na zastosowaniu skrajnie niskich temperatur do leczenia skutków urazów. Bazując na doświadczeniach w zastosowaniu krioterapii ogólnej w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów i choroby zwyrodnieniowej stawów (prof. Yamauchi- Japonia, prof. FrickeNiemcy); wprowadziliśmy ten rodzaj fizykoterapii do programu leczenia urazów sportowych Materiał i metoda. Programem krioterapii ogólnej objęto sportowców leczonych operacyjnie i czynnościowo po kontuzjach sportowych i w przypadkach zespołów z przeciążenia. Wszechstronne badania i doświadczenia wykazały także ogromne znaczenie krioterapii ogólnej w procesie odnowy biologicznej w trakcie intensywnego treningu. Wyniki. Sportowcy z entuzjazmem zaakceptowali metodę krioterapii ogólnej, czego odzwierciedleniem jest wyposażenie w komory kriogeniczne najważniejszych ośrodków przygotowań olimpijskich. Korzystali z nich nie tylko polscy sportowcy, co po sukcesach zagranicznych ekip objętych programem krioterapii ogólnej spowodowało spopularyzowanie tej metody za granicą. Postepy w technologii kriogenicznej umożliwiły zaprojektowanie i wyprodukowanie przez polską firmę mobilnej komory kriogenicznej, co znacznie zwiększy możliwości zastosowania tej metody w programach treningu i odnowy bilogicznej różnych dyscyplin sportowych. Wnioski. Prawie dwudziestoletnie doświadczenie w zastosowaniu krioterapii ogólnej w medycynie sportowej pozwala wysoko ocenić jej znaczenie w poprawie jakości leczenia urazów sportowych i w programie odnowy biologicznej. Możliwość zastosowania mobilnej komory kriogenicznej znacznie zwiększa atrakcyjność tej metody w połączeniu z programem przygotowań sportowców do ważnych zawodów. 33. WHOLE BODY CRYOTHERAPY APPLICATION IN SPORTS MEDICINE; OWN EXPERIENCE AND PERSPECTIVES FOR PROGRESS Krzysztof Zimmer Sports Medicine Department, Medical University of Wroclaw, Poland Introduction and aim. Well-designed and consistent program of surgery and rehabilitation plays a key role in the treatment of sports injuries. Breaking thefatal circle: trauma – inflammation – pain – contracture is the main goal in process of returning to the normal level of sports activity. Cryotherapy has been acknowledge as an effective form of physiotherapy; it uses extremely low temperatures for treatment of injuries. Basing on experiences in the whole body cryotherapy application in rheumatoid and degenerative diseases treatment (Yamauchi Japan and Fricke Germany) we have introduced this modality of physiotherapy to the program of sports injuries treatment in Wroclaw, Poland. 90 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 34 Material and method: There were groups of athletes included in the program of whole body cryotherapy treatment; they suffered from acute trauma and from overuse syndromes, they were treated surgically or participated in the program of functional treatment. We also performed broad spectrum of research to prove the big role of whole body cryotherapy in the program of fast recovery during agressive training program. Results. Athletes enthusiastically accepted this form of treatment and cryochambers appearing in the majority of main olympic preparation centers in Poland are the best proof. Many foreign teams used cryotherapy during their sports camps in Poland, which helped to spread good opinions about it in many countries; even more so when some of the teams connected their remarkably good results in competitions with participation in the whole body cryotherapy programs. Advances in low temperatures technology enabled the design and production of the mobile whole body cryotherapy unit, which creates enormous perspectives for this metod placement in sports training programs for different sports disciplines prior to main sports events Conclusions. Almost twenty years of experience in the whole body cryotherapy application in sports medicine allows us to regard this method as an important part of successful treatment programs. The possibility of introducing the mobile unit creates special opportunities for application of the method in intensive training programs. 34. URAZOWOŚĆ MŁODYCH BRAMKARZY PIŁKI NOŻNEJ Aleksander S. Błażkiewicz1, Arkadiusz Białostocki2 1 AWF J. Piłsudskiego w Warszawie, Wydział Rehabilitacji, Katedra Fizjoterapii 2 Klub Piłkarski Legia Warszawa Wprowadzenie i cel pracy: Piłka nożna jest obecnie najbardziej urazowym sportem na świecie. Wiele publikacji dosyć szeroko to opisuje. Większość klasyfikacji urazów dotyczy jednak głównie zawodników grających w polu. Bardzo niewiele jest opracowań poświęconych urazowości bramkarzy piłki nożnej. A z uwagi na specyfikę tej pozycji może ona wyglądać zupełnie inaczej. Celem pracy jest zbadanie urazowości młodych bramkarzy piłki nożnej. Materiał i metoda. Badaniu poddano 10 młodych bramkarzy piłki nożnej w wieku 14-18 lat reprezentujących drużyny 6 roczników (wg roku urodzenia: 1995-2000) Akademii Piłkarskiej Legii Warszawa. Dane do autorsko zmodyfikowanej fińskiej wersji kwestionariusza urazów sportowych zebrano na początku sezonu piłkarskiego 2013/2014. Odnosił się on do ostatnich 12 miesięcy rozgrywek piłkarskich. Wyniki. W badanej grupie 80% bramkarzy doznało urazu w przeciągu ostatniego roku. Głównie miały one miejsce w przerwie pomiędzy rozgrywkami. Dominowały urazy o charakterze ostrym dotyczące głównie górnych partii ciała. Najczęściej do urazu dochodziło w momencie kontaktu z innym zawodnikiem podczas treningu indywidualnego z trenerem lub w czasie treningu z całą drużyną. Najbardziej urazogenną nawierzchnią okazała się sztuczna trawa. Wnioski. Bramkarz piłki nożnej w największym stopniu narażony jest na urazy kontaktowe. Co za tym idzie, również prewencja urazowości powinna skupiać się głównie na tym aspekcie. Rozpoznanie specyfiki tych urazów w dużym stopniu może ułatwić to zadanie, a w efekcie doprowadzić do zmniejszenia liczby urazów występujących u młodych bramkarzy piłki nożnej 34. TITLE: INJURIES OF YOUNG FOOTBALL GOALKEEPERS Aleksander S. Błażkiewicz1, Arkadiusz Białostocki2 1 Józef Piłsudski University of Physical Education in Warsaw, Faculty of Rehabilitation, Department of Physiotherapy 2 FC Legia Warszawa Introduction and aim. As mentioned in many publications, football is recognized as the most traumatic discipline of all sports. However, all classifications of football injuries are mainly focused on the field players. There are only a few studies dedicated to goalkeepers. According to a different specification of this position, the classification of goalkeepers injuries may be different. The aim of this study was to check the types of injuries of young goalkeepers, using a modified Finish questionnaire of injury. Material and method. 10 young football goalkeepers (the average age: 16,2 years old) from 6 teams of The Football Academy of FC Legia Warszawa (organized by the year of birth: 1995-2000) were examined using a modified Finish questionnaire of injury. The data was collected in September 2013, at the beginning of the 2013/2014 football season. The questionnaire referred to the last 12 months of trainings. 91 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 35 Results. 80% of examined goalkeepers were injured during the last 12 months, mainly during the break of round of football season. Acute injuries of upper part of a body were the most common in this group. The most traumatic situation involved a goalkeeper’s contact with another player during the individual training with trainer or during the training of all his team. Artificial grass appeared to be the most traumatic surface. Conclusions. Football goalkeepers are mainly exposed to contact injuries so the prevention of injuries should be focused on this aspect. Identification of the specification of these injuries can significantly facilitate their prevention and can decrease the level of injuries of young football goalkeepers in the future. 35. URAZY SPORTOWE W GRACH ZESPOŁOWYCH Andrzej Zaleski, Andrzej Wall, Jerzy Widuchowski Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. Uprawianie jakiejkolwiek dyscypliny sportowej związane jest z możliwością doznania urazu. Celem pracy jest próba oceny częstości, lokalizacji oraz przyczyn i skutków występowania urazów sportowych u zawodników wybranych zespołowych gier sportowych. Materiał i metoda. Zbadano grupę 329 zawodników ligowych na poziomie krajowym i okręgowym w piłce nożnej, koszykówce i siatkówce. Do badania wykorzystano ankietę zawierającą 20 pytań dotyczących doznanych urazów oraz dostępną dokumentację medyczną. Wyniki. Urazy najczęściej występowały w obrębie kończyny dolnej u piłkarzy nożnych i koszykarzy. Lokalizowały się w stawie kolanowym, w którym uszkodzeniu ulegały więzadła krzyżowe i łąkotka przyśrodkowa oraz w obrębie stawu skokowego. Zauważono zależność między wzrostem liczby urazów, a wyższym poziomem ligi. Do obrażeń najczęściej dochodziło w następstwie skręcenia stawu u zawodników siatkówki i koszykówki. Stopień ciężkości obrażeń był największy u zawodników piłki nożnej. Do urazów dochodziło niemal w połowie przypadków zarówno podczas meczów jak i treningów. Nieznacznie częściej podczas meczu w siatkówce, a podczas treningu w piłce nożnej. Wnioski. W badaniach okresowych zawodników należy w większym stopniu korzystać z testów obiektywizujących stan narządu ruchu. Ograniczenie częstości występowania urazów jest możliwe poprzez poprawę współpracy trenerów, zawodników z lekarzem i fizjoterapeutą. W większym stopniu należy w okresie przygotowawczym do rozgrywek wykorzystywać metody fizjoterapii ukierunkowane na te części narządu ruchu, które najczęściej narażone są na urazy. 35. SPORT INJURIES IN TEAM SPORTS Andrzej Zaleski, Andrzej Wall, Jerzy Widuchowski Academy of Physiotherapy in Wrocław Introduction and aim of thesis. Injuries are an inevitable part of playing any sport. This thesis attempts to analyse the frequency, location, cause and effect of sport injuries in players of selected team games. Material and method. A group of 329 national and district league football, basketball and volleyball players were evaluated using available medical records and a questionnaire consisting of 20 questions related to injuries. Results. The most common injuries in football and basketball players involved the lower extremities. They were located within the knee joint (injury of cruciate ligaments and medial meniscus) and within the ankle joint. A correlation was observed between an increased number of injuries and a higher division of the league. Injuries were most often sustained as a result of a sprained joint in volleyball and basketball players. Severe injuries were most common in football players. Injuries occurred both during games and training sessions (almost equally often), with injuries during games slightly most frequent in volleyball and during training in football. Conclusions. In periodic player check-ups, tests allowing the objective determination of the status of the locomotor system should be used more often. The number of injuries may be reduced by improving cooperation between coaches, players, doctors and physiotherapists. During the pre-season preparation, physiotherapy methods focused on the elements of the locomotor system which are at the greatest risk of injury should be used more often. 92 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 36 36. ROLA PODEJMOWANEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ U SPORTOWCÓW PO URAZIE CZASZKOWO-MÓZGOWYM Katarzyna Pietkun, Krystyna Nowacka, Joanna Siminska, Wojciech Hagner, Zygmunt Siedlecki Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, Wprowadzenie i cel pracy: Około 5% wszystkich rozpoznanych urazów kręgosłupa stanowią te urazy, które są pochodzenia sportowego. Nie jest to jednak liczba ścisła, ponieważ brane są pod uwagę tylko wypadki bezpośrednie. Wśród sportowców, nawet amatorów często dochodzi do urazów pośrednich. U zawodowców urazy wynikają najczęściej z przeciążenia, zaś u osób ćwiczących tylko okazjonalnie, są to urazy pośrednie. Materiał i metoda. Dokonano analizy porównawczej doniesień naukowych i badań własnych przeprowadzonych w latach 2010-2012 w Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. Jurasza w Bydgoszczy. Wyniki badań wykorzystano do porównania efektów rehabilitacji. Wyniki: Ze sportem o charakterze wyczynowym wiąże się niestety występowanie wypadków i urazów, a w ich następstwie uszkodzeń określanych, jako obrażenia sportowe. Dotyczą one w większości ludzi młodych w najlepszej kondycji fizycznej. Regularna aktywność pozwala utrzymać sprawność i dobrą kondycję mięśni podtrzymujący kręgosłup. W przypadku urazów po wypadkowych rehabilitacja jest niemal konieczna. Wnioski: Dane statystyczne podają, że co roku coraz większa liczba osób ulega wypadkom, których konsekwencją jest uraz kręgosłupa i rdzenia kręgowego. Urazy kręgosłupa dotyczą najczęściej osób w okresie aktywności zawodowej, prowadząc nawet do ciężkiego inwalidztwa. Podejmowanie aktywności fizycznej przez osoby, które doznały urazu czaszkowo – mózgowego przyczynia się do poprawienia sprawności fizycznej. Rodzaj doznanego urazu ma znaczący wpływ na powrót do aktywności fizycznej. 36. THE IMPORTANCE OF PHYSICAL ACTIVITY IN SPORTSPEOPLE WHO SUFFERED CRANIOCEREBRAL INJURIES Katarzyna Pietkun, Krystyna Nowacka, Joanna Siminska, Wojciech Hagner, Zygmunt Siedlecki Ludwik Rydygier Collegium Medicum in Bydgoszcz Introduction and Objective. Approximately 5% of all diagnosed spinal injuries are those related to sport. However, this estimate is inaccurate, as only direct accident injuries are taken into consideration. Among sportspeople, including even amateurs, there are many indirect injuries. In professionals, injuries usually result from overstrain, whereas in people who only do occasional exercise the most common injuries are indirect. Material and Methods. We conducted a comparative analysis of scientific reports and the results of our own research carried out in the years 2010-2012 at the Jurasz University Hospital no. 1 in Bydgoszcz. We used these results to compare rehabilitation effects. Results. Professional sport unfortunately involves accidents which result in injuries categorised generally as sports injuries. They usually happen to young people, when their fitness is at its best. Regular activity helps retain fitness and good condition of muscles which support the spine. In accident-related injuries, rehabilitation is virtually a must. Conclusions. Statistical data show that every year, more and more people are involved in accidents which result in injuries to the spine or the spinal cord. Injuries of the spine usually happen to professionally active people, sometimes even leading to serious disability. Taking up physical activity by people who suffered craniocerebral injuries improves their fitness. Return to physical activity is largely dependent on the type of injury. 37. OBRAŻENIA NARZĄDU WZROKU I APARATU OCHRONNEGO W SPORCIE Ewa Bugajska-Abramek, Paulina Paczkowska, Artur Andrzejak Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Ośrodek Badawczo- Rozwojowy we Wrocławiu / Klinika Okulistyki Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu im. Mikulicza- Radeckiego Wprowadzenie i cel pracy. Przedstawienie wybranych przypadków klinicznych obrażeń okulistycznych mających miejsce podczas uprawiania różnych dyscyplin sportowych 83 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 37 Materiał i metoda. Materiał stanowiło 3 pacjentów, którzy doznali obrażeń gałki ocznej oraz aparatu ochronnego oka podczas uprawiania następujących dyscyplin sportowych: kolarstwo, piłka nożna, zapasy. Rozpoznania dokonano na podstawie pełnego badania okulistycznego oraz badań obrazowych. W zależności od rodzaju i rozległości obrażeń zastosowano odpowiednie leczenie. Wyniki. W wyniku określonych obrażeń odnotowano różne następstwa morfologiczne i czynnościowe, które w różnym stopniu wpływały na możliwość kontynuowania treningu. Wnioski. Urazy w sporcie powodujące różnego stopnia uszkodzenia narządu wzroku, a także ich rokowania odnośnie wyleczenia stanowią ważny czynnik decydujący o możliwości dalszego treningu. 37. THE EYES AND OCULAR ADNEXAS TRAUMA IN SPORTS. Ewa Bugajska- Abramek, Artur Andrzejak, Paulina Paczkowska Ophthalmology Department Regional Specialistic Hospital in Wrocław; Ophthalmology Department, Wrocław Medical University Introduction. Presentation of selected clinical cases of ocular injuries that occurred during different sports Materials and methods. The material consisted of three patients who suffered eye and ocular adnexas injuries while practicing the following sports: cycling, football, wrestling. Diagnosis was made on the basis of a complete ophthalmic examination and imaging tests. Depending on the type and range of damage, the corresponding treatment was provided. Results. As a result of certain injuries various morphological and functional consequences were reported that affected the ability to continue the sports discipline. Conclusions. Sport injuries that cause varying degrees of damage to the organ of sight and the prognosis for its recovery are an important factor in the possibility of further training. 38. IZOLOWANY URAZ NOSA U PIŁKARZA POWIKŁANY KRWIAKIEM PRZEGRODY NOSA. KRWIAK MAŁŻOWINY USZNEJ U ZAPAŚNIKA – OPIS PRZYPADKÓW Paulina Lepka, Maciej Kusiński, Jadwiga Inglot Kliniczny Oddział Otolaryngologiczny, 4 Wojskowy Szpital Kliniczny we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy: Jednymi z częstszych urazów u osób trenujących sport są urazy części kostnych oraz części miękkich głowy. Obrażenia te wymagają najczęściej pilnej interwencji chirurgicznej. Celem pracy jest przedstawienie dwóch przypadków sportowców z uszkodzeniem okolicy głowy, którzy nie zastosowali się do zaleceń lekarskich. Materiał i metoda. Pierwszy przypadek dotyczy piłkarza z urazem nosa. Złamanie reponował laryngolog w ramach konsultacji dla Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Pacjent, pomimo zaleceń lekarskich, nie zaprzestał treningów, narażając się na powikłanie w postaci krwiaka przegrody nosa. Drugi przypadek dotyczy zapaśnika, który zbyt późno zgłosił się do laryngologa celem zaopatrzenia krwiaka małżowiny usznej, doprowadzając tym samym do zmian martwiczych w części chrzęstnej oraz do powstania keloidu zwanego „uchem kalafiorowatym”. Wnioski. Przedstawione przypadki pokazują, jak ważna jest wczesna interwencja laryngologa oraz przestrzeganie wskazań lekarskich przez pacjenta po urazie głowy, w celu uniknięcia powikłań pourazowych. 38. HEMATOMA OF NASAL SEPTUM AS A COMPLICATION OF NASAL INJURY. AURICULAR HEMATOMA AS A RESULT OF EXTERNAL EAR INJURY WHILE WRESTLING – CASES REPORT Paulina Lepka, Maciej Kusiński, Jadwiga Inglot Clinical Otolaryngology Word, 4th Military Hospital in Wroclaw Introduction and aim. One of the most common injuries among athletes are those in the area of the head. They usually require urgent medical intervention. We describe two cases of sportsmen with head injury, who did not comply with doctor’s regulations. 94 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 38 Material and method. The first case relates to a football player who after reposition of nasal bone fracture was still training. As a result, hematoma of nasal septum occurred. The second example describes a wrestler who put off doctor’s consultation after external ear injury. Consequently, he revealed a „wrestler ear”. Results. The presented cases emphasize the importance of fast laryngological help and observing medical recommendations after head injury to avoid complications. 39. SKURCZOWE CIŚNIENIE TĘTNICZE W CZASIE PRÓBY WYSIŁKOWEJ U MŁODYCH SPORTOWCÓW W WIEKU 10-18 LAT Katarzyna Szmigielska1, Anna Szmigielska-Kapłon2, Anna Jegier1 Department of Sports Medicine, Medical University in Lodz 2 Department of Hematology, Medical University of Lodz 1 Celem badania była analiza czynników wpływających na fizjologiczną reakcję skurczowego ciśnienie tętniczego w czasie próby wysiłkowej u młodych sportowców. Materiał i metoda. Badaniem objęto 508 młodych sportowców, 324 chłopców i 183 dziewczynki w wieku od 10 do 18 lat, średnia wieku 13,24±3.17lat. Badani trenowali średnio 7.58 ±3.9 godzin tygodniowo przez średnio 4.12±2.7lata. Osoby ze spoczynkowym ciśnieniem tętniczym przekraczającym 90 percentyl nie zostały zakwalifikowane do badania. Oceniono parametry czerwonokrwinkowe krwi obwodowej w celu wykluczenia niedokrwistości. Wykonano stopniową, submaksymalną próbę wysiłkową na cykloergometrze rowerowym firmy Monark. Ciśnienie tętnicze zmierzono w spoczynku oraz 3 minucie każdego etapu próby wysiłkowej. Wyniki. Średnia wartość skurczowego ciśnienia tętniczego na szczycie wysiłku była istotnie statystycznie wyższa w grupie chłopców w porównaniu do dziewcząt, 183.4±27.88mmHg oraz 169.45±21.31mmHg (p< 0.05). Chłopcy uzyskali istotnie statystycznie większe szczytowe obciążenie w czasie próby wysiłkowej w porównaniu do dziewcząt, odpowiednio 163.21±52.84W i 142.53±40.04W (p< 0.05). Płeć, wiek, masa ciała oraz wzrost miały istotny statystycznie wpływ na wartość skurczowego ciśnienia tętniczego na szczycie próby wysiłkowej. Szczytowe obciążenie mierzone w watach (W) i VO2peak wyrażone w l/min miały istotny wpływ na wartość skurczowego ciśnienia tętniczego na szczycie próby wysiłkowej (R=0.6; R=0.58), podczas gdy wpływ wartości względnych tych wskaźników wyrażonych w W/kg i w ml/kg/min nie był już tak silny (R=0.2; R=0.14) chociaż nadal istotny statystycznie. Staż treningowy oraz czas poświęcany na trening w ciągu tygodnia nie miały wpływu na wartość skurczowego ciśnienia tętniczego na szczycie próby wysiłkowej. Wnioski. Płeć, wiek, wskaźniki antropometryczne oraz wielkość wydolności fizycznej mają wpływ na wartość skurczowego ciśnienia tętniczego na szczycie próby wysiłkowej u młodych sportowców. Nie wykazano wpływu stażu treningowego oraz średniego czasu treningu (w godzinach/ tydzień) na wartość skurczowego ciśnienia tętniczego krwi na szczycie próby wysiłkowej u młodych sportowców. 39. SYSTOLIC BLOOD PRESSURE RESPONSE TO EXERCISE TEST IN YOUNG ATHLETES AGED 10 TO 18 YEARS Katarzyna Szmigielska1, Anna Szmigielska-Kapłon2, Anna Jegier1 Department of Sports Medicine, Medical University in Lodz 2 Department of Hematology, Medical University of Lodz 1 The aim of the study was to analyze what influences the physiological systolic blood pressure response to exercise test in young athletes. Methods: The study group comprised 508 young athletes, 324 boys and 183 girls, aged 10 to 18 years (mean age 13.24±3.17years). The subjects had been training for an average of 7.58±3.9 hours per week for an average of 4.12±2.7years. The subjects with elevated blood pressure above the 90th percentile at rest were excluded from investigation. Blood tests were performed to exclude anemia. A submaximal multistage exercise test was performed using a Monark cycloergometer. Blood pressure was measured with an aneroid manometer at rest and in the third minute of each stage of the test. Results. Mean systolic blood pressure at peak exercise was significantly higher in boys than in girls: 183.4± 27.88mmHg in boys and 169.45±21.31mmHg in girls (p<0.05). The boys reached a higher peak workload during the test compared with girls: 163.21±52.84W and 142.53±40.04W respectively (p<0.05). Gender, age, body weight and height had a significant impact on systolic blood pressure at peak exercise. Peak workload du- 95 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 39 ring the test in watts (W) and VO2 peak in l/min affected systolic blood pressure at peak exercise (R=0.6 and R=0.58) while the impact of those parameters was not that strong when measured in W/kg and in ml/kg/min (R=0.2; R=0.14) although still statistically significant. The duration of training in years, and the time spent training per week had no influence on systolic blood pressure at peak exercise. Conclusions. Gender, age, anthropometric parameters and physical capacity affected the systolic blood pressure at the peak of the exercise test in young athletes, while the training experience, and the time spent training per week did not. 40. NORDIC WALKING JAKO AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA DLA OSÓB OTYŁYCH Joanna Stocka, Joanna Siminska, Barbara Stocka, Krystyna Nowacka, Wojciech Hagner, Magdalena Hagner-Deremgowska Collegium Medicum UMK Bydgoszcz, Bydgoska Szkoła Wyższa, Bydgoszcz Wprowadzenie i cel pracy. Nordic Walking to forma aktywności polegająca na marszach ze specjalnymi kijami. Wymyślony został w Finlandii w latach 20. XX wieku, jako całoroczny trening dla narciarzy biegowych, z czasem przerodził się w sport który jest możliwy do uprawiania w zasadzie przez każdego – bez względu na wiek, kondycję czy tuszę. Nordic walking można uprawiać zarówno nad morzem, w lesie, parku czy w górach – przez cały rok. Dobrze jest rozpocząć uprawianie nordic walking pod okiem instruktora, który nauczy prawidłowej techniki marszu i pomoże dobrać odpowiednie kije. Nordic walking jest aktywnością która aktywizuje ok. 90% mięśni ludzkiego ciała. Pozwala spalić więcej kalorii niż zwykły spacer dając jednocześnie odciążenie dla stawów i kręgosłupa. Celem pracy jest podkreślenie pozytywnych aspektów nordic walking do walki z otyłością. Materiał i metoda. W pracy wykorzystano analizę przydatności programów Nordic walking dla osób z nadwagą i otyłością. Praca ta jest przeglądem dostępnej literatury, w tym także światowej, która szerzej porusza problem leczenia otyłości u osób dorosłych metodą Nordic Wakling. Przegląd ten wyjaśnia metody obniżenia masy ciała oraz przedstawia prace i opinie na temat korzyści wynikających z uprawiana takiej aktywności jak Nordic Walking dla osób otyłych. Wyniki. Regularne spacery z użyciem kijków nordic walking spowodowały istotny statystycznie spadek masy ciała oraz poprawę samopoczucia i wydolności fizycznej osób otyłych uprawiających tą aktywność. Wnioski. Nordic walking to aktywność która z powodzeniem może być włączoną do programów odchudzających. Jako aktywność która nie obciąża stawów jest bezpieczna dla osób z otyłością. Dzięki regularnym treningom wzmacniane są mięśnie grzbietu dzięki czemu dolegliwości bólowe pleców znikają lub ulęgają zmniejszeniu. Aktywność ta wzmacnia sprawność sercowo-naczyniową dzięki której wzrasta zaopatrzenie komórek ciała w tlen, poprawia się wydolność serca oraz występuje redukcja nadciśnienia. 40. NORDIC WALKING AS PHYSICAL ACTIVITY FOR OBESE PEOPLE Joanna Stocka, Joanna Siminska, Barbara Stocka, Krystyna Nowacka, Wojciech Hagner, Magdalena Hagner-Deremgowska Nicolaus Copernicus University Collegium Medicum in Bydgoszcz, Bydgoska Szkoła Wyższa, Bydgoszcz Introduction and aim. Nordic walking is an activity which involves marching with special sticks. It was invented in Finland, in the 1920s, to provide year-round training for cross-country skiers. Over time, it developed into a sport in which virtually anyone can participate – regardless of their age or fitness and whether they are obese or not. Nordic walking can be done at the seaside, in the forest, park or mountains – any time of year. It is advisable to start Nordic walking under supervision of an instructor who will teach a beginner the proper marching technique and will help to choose the right sticks. Nordic walking activates 90% of human muscles. It burns more calories than a standard walk, at the same time providing a relief for joints and spine. The objective of the paper is to emphasise positive aspects of Nordic walking in fighting obesity. Material and methods. In the paper, we used an analysis of Nordic walking usefulness programmes for overweight and obese people. Results. People who regularly walked with Nordic walking sticks lost weight, felt better, and their physical capacity improved. Conclusions. Nordic walking can certainly be included in weight-loss programmes. As it does not strain joints, it is safe for obese persons. Regular training strengthens back muscles, leading to reduction or elimination of back pains. It is an activity which improves cardiovascular fitness, and this, in turn, increases supply of oxygen to body cells, improves heart condition and reduces hypertension. 96 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 40 41. ROLA AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ W CUKRZYCY TYPU 2 Joanna Siminska, Joanna Stocka, Katarzyna Pietkun, Krystyna Nowacka, Barbara Stocka, Leszek Płócienniczak, Wojciech Hagner Collegium Medicum UMK Bydgoszcz Wprowadzenie i cel pracy: Cukrzyca typu 2 jest związana z otyłością. Pacjenci podejmujący aktywność fizyczna przyczyniają sie do spadku masy ciała, co stanowi jeden z elementów leczenia choroby i zmniejszania występującej w tym typie insulinooporności. Cukrzyca typu 2, stanowi powód do większej dbałości o zdrowie, której elementem jest systematyczny wysiłek fizyczny. Materiał i metoda. W pracy wykorzystano analizę piśmiennictwa dotyczącą wpływu aktywności fizycznej stosowanej u osób z cukrzycą typu 2. Pracę o charakterze analizy materiału oparto na selektywnej ocenie materiału opublikowanego w latach 1990-2012. Dobór materiału stosowano w oparciu o analizę prac indeksowanych w znanych źródłach takich jak bazy piśmiennictwa Pub Med i Springer. W pracy nie odnoszono się do określenia stopnia i mocy poszczególnych zaleceń a także nie odnoszono się do prac o charakterze opisu przypadku. W pracy wykorzystano głównie prace wieloośrodkowe lub oparte na jasnych dowodach naukowych możliwych do zastosowania w praktyce w zakresie różnych specjalności Wyniki. Systematycznie podejmowanie aktywności fizycznej przez chorych na cukrzycę typu 2 jest bardzo ważne. Prawidłowo stopniowany wysiłek odwraca niekorzystne zjawiska jakie leżą u podłoża i rozwijają się w przebiegu całej choroby. Faktem jest to, że podejmowany wysiłek fizyczny sprzyja zmniejszeniu i utrzymaniu odpowiedniej masy ciała, a cukrzyca typu2 w większości przypadków jest związana z nadwagą. Wnioski. Aktywność fizyczna jest jedną z najważniejszych metod zapobiegania wystąpienia cukrzycy typu 2, zmniejszając ryzyko zachorowania nawet do 60%. W cukrzycy typu 2, która współistnieje z nadwagą i otyłością, ważnym efektem aktywności fizycznej jest to, że sprzyja ona zmniejszeniu zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie i dodatkowo ułatwia utrzymanie należnej masy ciała. Aktywność fizyczna stanowi jedną ze skutecznych metod niefarmakologicznego leczenia cukrzycy. Wysiłek fizyczny jest ważnym elementem leczenia cukrzycy typu 2. 41. THE IMPORTANCE OF PHYSICAL ACTIVITY IN TYPE 2 DIABETES Joanna Siminska, Joanna Stocka, Katarzyna Pietkun, Krystyna Nowacka, Barbara Stocka, Leszek Płócienniczak, Wojciech Hagner Nicolaus Copernicus University Collegium Medicum in Bydgoszcz Introduction and Objective. Type 2 diabetes is connected with obesity. Patients who take up physical activity lose body weight, which is part of treatment. They also reduce insulin resistance which occurs in this type of diabetes. Type 2 diabetes forces people to put more effort into making their lifestyle a healthy one, part of that being regular physical exercise. Material and Methods. In the paper, we used an analysis of the literature concerning the effects of physical activity in people who suffer from type 2 diabetes. Results. Regular physical exercise by patients suffering from type 2 diabetes is crucial. Physical effort at a proper rate reverses negative phenomena which lie at the root of the disease and develop together with it. It is a fact that physical activity helps to reduce and retain body weight at a desirable level, and type 2 diabetes in majority of cases is related to overweight. Conclusions. Physical activity is one of the most important methods of preventing type 2 diabetes. It reduces the risk by even up to 60%. In type 2 diabetes, which is accompanied by excess weight, one of the key effects of physical activity is the fact that it helps to reduce the fat tissue content in the body, and additionally it makes it easier to retain proper body weight. Physical activity is an effective method of non-pharmaceutical treatment of diabetes. Physical activity is an important element of type 2 diabetes treatment. 97 S 11 plakatowa:Layout 1 2013-12-19 16:56 Strona 41 42. METABOLIZM MLECZANU OCENIANY W TEŚCIE STOPNIOWANEGO WYSIŁKU DO ODMOWY PRZEPROWADZONYM PRZED I PO 30-GODZINNYM WYSIŁKU FIZYCZNYM POŁĄCZONYM Z BRAKIEM SNU. Andrzej Ziemba1, Tomasz Mikulski1, Krzysztof Krzemiński1, Agnieszka Kozacz1, Magdalena Zwolińska2, Jan Dąbrowski1, Anna Bogdan2 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Zakład Fizjologii Stosowanej, Warszawa 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Wprowadzenie i cel pracy. W coraz popularniejszych zawodach ultra wytrzymałościowych intensywność wysiłku jest umiarkowana, jednak często na finiszu dochodzi do sprintu. Celem badań była ocena zmian stężenia mleczanu podczas stopniowanej próby wysiłkowej do odmowy po 30 godzinach wysiłku fizycznego połączonego z brakiem snu. Materiał i metoda. W badaniu udział wzięło 11 młodych mężczyzn wytrenowanych wytrzymałościowo. Wykonywali oni wysiłek na cykloergometrze stacjonarnym przed (K-kontrola) oraz po 30 godzinach długotrwałego wysiłku połączonego z brakiem snu (AR-symulacja rajdu przygodowego). Obciążenie zwiększano co 3 minuty o 50W aż do odmowy. Po każdym obciążeniu mierzono stężenie mleczanu (LA). Próg mleczanowy obliczono metodą transformacji logarytmicznej. Wyniki. Test wysiłkowy został zakończony na podobnym obciążeniu w obu próbach (K – 336±12 W vs. AR – 331±14 W). Zarówno HR jak i LA były znacząco niższe w próbie K niż AR (179,5± 4,0 ud/min vs. 184,5 ± 3,2 ud/min; 5,8±0,6 mmol/l vs. 8,6±0,7 mmol/l). Próg mleczanowy był istotnie niższy w badaniu AR niż K (1,5±0,1 mmol/l vs. 1,9±0,1 mmol/l), podczas gdy obciążenia odpowiadające progowi mleczanowemu były podobne (182±8 W i 191±8 W). Wnioski. Długotrwały wysiłek fizyczny wywołuje mobilizację tłuszczowych substratów energetycznych z tkanki tłuszczowej i zwiększa ich udział w procesach metabolicznych. Z drugiej strony następujące podczas wysiłku zubożenie zasobów węglowodanowych zmniejsza dostępność substratów dla wytworzenia mleczanu, co nie pogorszyło jednak zdolności wysiłkowych. Dodatkowo, mleczan mógł być wykorzystany w procesie glukoneogenezy nasilonym przez wysiłek. 42. INFLUENCE OF 30-HOURS OF EXERCISE AND SLEEP DEPRIVATION ON LACTATE METABOLISM DURING GRADED TEST TO EXHAUSTION Andrzej Ziemba1, Tomasz Mikulski1, Krzysztof Krzemiński1, Agnieszka Kozacz1, Magdalena Zwolińska2, Jan Dąbrowski1, Anna Bogdan2 1 Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland 2 Central Institute for Labour Protection – National Research Institute, Warsaw, Poland Introduction and aim. In ultra-endurance events exercise intensity is moderate but it often ends with a sprint finish. Thus, the aim of the study was to evaluate lactate metabolism during maximal effort performed by subjects submitted to prolonged exercise combined with sleep deprivation beforehand. Materials and methods. Graded maximal test (workload increased by 50 Watts every 3 min) to volitional exhaustion was performed by 11 endurance-trained men before (trial B) and immediately after (trial A) 30 hours of prolonged exercise (simulated adventure race) combined with complete sleep deprivation. The blood lactate (LA) concentration was measured at the end of each completed workload. Lactate threshold (LAT) was calculated according to the log-log transformation method. Results. Similar maximal workload was achieved in both trials B and A (336±12 W vs. 331±14 W, respectively) and VO2max (58±3 ml/kg/min vs. 52±3 ml/kg/min). Both maximal HR and LA were significantly lower in trial A than B (179.5±4.0 bpm vs. 184.5±3.2 bpm; 5.8±0.6 mmol/l vs. 8.6±0.7 mmol/l). Lactate concentration at LAT was also significantly lower in trial A than B (1.5±0.1 mmol/l vs. 1.9±0.1 mmol/l), whereas workload corresponding to LAT was similar 182±8 W and 191±8 W). Conclusions. Prolonged physical activity promoted mobilization of fat energy substrates from adipose tissue and increased its contribution in energy metabolism during exercise. On the other hand, carbohydrate stores decreased, which altogether limited the availability of substrates for lactate formation during anaerobic exercise but did not limit the performance. Additionally, lactate utilization for gluconeogenesis was enhanced by prolonged exercise. 98 S13a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 1 Sesja 13 / Session 13 Tematy Wolne Free communications ZNACZENIE ZAKRESÓW REFERENCYJNYCH BADAŃ LABORATORYJNYCH U SPORTOWCÓW Dariusz Turowski1, Emilia Bosek2, Konrad Witek1, Katarzyna Lerczak1, Krystyna Wiśniewska1, Małgorzata Pintera1, Sylwia Lewandowska-Pachecka2, Andrzej Pokrywka1 1 Instytut Sportu w Warszawie 2 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Wprowadzenie i cel pracy. Odchylenia wyników badań, istotne w populacji ogólnej, mogą być wyrazem bezpośredniej odpowiedzi na wysiłek oraz adaptacji organizmu. Fałszywie dodatnie wyniki badań mogą zaburzać proces diagnostyczny oraz powodować szkody psychiczne. Celem pracy było wyznaczenie zakresów referencyjnych parametrów biochemicznych u osób wyczynowo uprawiających sport, przydatnych w praktyce lekarskiej. Materiał i metoda. Krew do badań pobierano rano, na czczo, od zdrowych zawodników różnych dyscyplin obu płci (K: 963, M: 2363), w cyklu treningowego. Oznaczenia wykonywano w laboratorium Zakładu Biochemii Instytutu Sportu posiadającym akredytację PCA na zgodność z normą ISO/IEC 17025 na analizatorach ABX-Pentra-400 oraz pHOX-plus-M podlegających ścisłej kontroli jakości. Dla każdego parametru wyznaczano medianę i zakres centylowy obejmujący 95% przedział ufności oraz średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe. Wyniki. Stężenia bilirubiny całkowitej, cholesterolu, triglicerydów, mocznika i żelaza oraz aktywność kinazy kreatynowej i aminotransferazy asparaginianowej znacząco przekraczały górne granice konwencjonalnych zakresów norm dla tych zmiennych. Stężenia ferrytyny były znacząco niższe w porównaniu do przyjętych norm. Zakresy referencyjne wyliczone dla albuminy, białka całkowitego, glukozy, kwasu moczowego, aminotransferazy alaninowej, Na, K, Ca i Mg zjonizowanego nie odbiegały istotnie od przyjętych zakresów norm. Wnioski. Wyczynowe uprawianie sportu poprzez zmiany w metabolizmie i funkcjonowaniu organizmu wpływa istotnie na zakresy referencyjne wielu zmiennych laboratoryjnych. Wysiłek fizyczny stanowi istotny czynnik, który należy uwzględniać podczas interpretacji wyników badań laboratoryjnych osób wyczynowo uprawiających sport. Uzasadnia to stosowanie u sportowców odmiennych względem populacji ogólnej zakresów referencyjnych. Uzyskane zakresy referencyjne mogą stanowić praktyczną pomoc w procesie diagnostycznym. IMPORTANCE OF REFERENCE RANGES OF LABORATORY TESTS IN ATHLETES Dariusz Turowski1, Emilia Bosek2, Konrad Witek1, Katarzyna Lerczak1, Krystyna Wiśniewska1, Małgorzata Pintera1, Sylwia Lewandowska-Pachecka2, Andrzej Pokrywka1 1 Instytut Sportu w Warszawie 2 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny Wprowadzenie i cel pracy. Significant deviations in the results of laboratory tests in general population could result from direct response or adaptation to exercise. Falsely positive results can disturb diagnostic procedure and cause harm to mental condition. The aim of the study was to evaluate the reference ranges of laboratory tests in intensively trained athletes useful in medical practice. Materiał i metoda. Fasting blood samples were collected in the morning in healthy male and female athletes of many disciplines (F: 963, M: 2363) at the age of 18-35 in different exercise training phases. Samples were tested in the laboratory of biochemistry of the Institute of Sport accredited by PCA in accordance with ISO/IEC 17025 standard. The samples were analyzed on ABX-Pentra-400 and pHOX-plus-M analyzers subjected to strict procedures of quality control. The median, 95% confidence range, mean and SD were evaluated. Wyniki. Total bilirubin, cholesterol, urea, iron concentration and creatine kinase, aspartate aminotransferase activity significantly exceeded upper limits of conventional reference ranges. Ferritin results were markedly lower than reference values applied in the laboratory. Evaluated reference ranges of the albumin, total protein, glucose, alanine aminotransferase, Na, K, Ca and Mg ionized did not exceed their normal ranges. Wnioski. Physical activity of professional athletes shifts reference ranges of many laboratory variables as a result of metabolic and functional changes of their organisms. Exercise is an important factor which should be taken into account during interpretation of the laboratory results of the athletes. The reference values specific for athletes should be introduced into the practice. Evaluated reference ranges could be helpful in diagnostic procedure. 99 S13a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 2 KONTROLA STANU ZDROWIA HOKEISTÓW NA TRAWIE PRZY WYKORZYSTANIU METOD BIOCHEMICZNYCH I HEMATOLOGICZNYCH Tomasz Podgórski1, Matthias Pawlak1,2, Jan Konarski3, Ryszard Strzelczyk3 Zakład Biochemii, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 2 Instytut Fizjologii, Uniwersytet w Würzburgu 3 Zakład Teorii Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 1 Wprowadzenie i cel pracy. Obciążenia treningowe sportowców wyczynowych prowadzą często do zaburzenia homeostazy organizmu, co usposabia do wystąpienia kontuzji lub schorzeń, obniżających wydolność fizyczną zawodników. Intensywność i/lub dynamikę takich procesów ocenić można stosując systematyczną kontrolę wybranych wskaźników biochemicznych i morfologicznych. Materiał i metoda. Dwunastu hokeistów na trawie AZS AWF Poznań poddanych zostało przez okres dwóch lat systematycznej kontroli biochemicznej i hematologicznej. We krwi kapilarnej z opuszki palca oznaczano spoczynkowe stężenia wskaźników biochemicznych charakteryzujących procesy metaboliczne zachodzące w organizmie, m. in. kinazę kreatynową, dehydrogenazę mleczanową, mocznik, kortyzol i testosteron. Analiza 18parametrycznego pomiaru morfologicznego krwi umożliwiła: ocenę gospodarki żelazem (liczba erytrocytów, stężenie hemoglobiny), uchwycenie stanów zapalnych (liczba leukocytów) i poznanie stopnia nawodnienia organizmu (wartość hematokrytu). Wyniki. Regularna, cotygodniowa analiza kilkunastu wskaźników biochemicznych i hematologicznych, umożliwiła pełniejszą kontrolę stanu zdrowia poszczególnych hokeistów. W okresie badawczym zaobserwowano 11 przypadków wystąpienia zaburzeń, których podłożem były następstwa różnych chorób lub nawyków żywieniowych sportowców. Między innymi, u jednego z hokeistów, wystąpienie zespołu przetrenowania poprzedziło obniżenie wskaźnika anaboliczno-katabolicznego (testosteron/kortyzol). W innych przypadkach, nagła zmiana udziału poszczególnych frakcji leukocytów we krwi była pierwszym objawem grypy, a znaczny wzrost wartości hematokrytu był następstwem przyjmowania odżywek białkowych przez zawodnika. Wnioski. Indywidualny monitoring biochemiczno-hematologiczny zawodników pozwala na zastosowanie odpowiednich środków treningowych lub/i postępowania leczniczego jeszcze przed wystąpieniem samego schorzenia. Taka forma minimalizowania niekorzystnych efektów obciążenia organizmu zawodników przyczyni się zarówno do utrzymania ich wysokiej sprawności sportowej, jak też wskaże trenerowi dopuszczalne, indywidualne granice obciążeń zawodników. * Badania finansowane w ramach projektu nr N RSA1 002651 HEALTH CONTROL OF FIELD HOCKEY PLAYERS BY MEANS OF BIOCHEMICAL AND HEMATOLOGICAL METHODS Tomasz Podgórski1, Matthias Pawlak1,2, Jan Konarski3, Ryszard Strzelczyk3 Department of Biochemistry, University School of Physical Education in Poznań 2 Department of Physiology, University of Würzburg 3 Department of Theory of Sport, University School of Physical Education in Poznań 1 Introduction and Aims. Training loads of high-performance athletes often lead to injuries and diseases caused by homeostasis disorders and consequently decrease their physical efficiency. Intensity and dynamics of these processes may be estimated by systematic control of biochemical and hematological blood analyses. Materials and Methods. Twelve field hockey players were examined during a two-year biochemical and hematological investigation. Resting concentration of biochemical factors which describe metabolism such as creatine kinase, lactate dehydrogenase, urea, cortisol, testosterone, were determined in fingertip capillary blood. Moreover, 18-parametric analysis of blood hematology allowed for the assessment of iron metabolism, inflammatory processes and hydration status. Results. Regular, weekly analysis of several biochemical and hematological factors allowed for a broad-spectrum monitoring of health status of individual players. During the study 11 cases of different diet-related disorders were found. One athlete with decreased anabolic-catabolic index indicating the overtraining syndrome was found. In other cases rapid changes in number of leucocytes of different subpopulations pointed out early symptoms of flu or cold and bronchitis. It was also noted that the evident increase of hematocrit value could be the effect of sports protein supplement intake. 100 S13a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 3 Conclusions. Individual monitoring of biochemical and hematological factors in examined athletes allow us to choose an adequate training process and to establish medical proceedings before evidence of symptoms of a disease or injury appear. Such practice leading to minimize potential adverse impact of loads on athletes organisms helps to maintain the highest physical efficiency. Moreover, the data of individual monitoring enables the trainer to match an adequate personal training to each sportsman. * The study was supported by the grant No N RSA1 002651 SPRAWNOŚĆ PSYCHOMOTORYCZNA PO 30 GODZINACH WYSIŁKU FIZYCZNEGO O UMIARKOWANEJ INTENSYWNOŚCI I BRAKU SNU. Jan Dąbrowski1, Tomasz Mikulski1, Anna Bogdan2, Magdalena Zwolińska2, Agnieszka Kozacz1, Andrzej Ziembaj1 1 Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN, Warszawa 2 Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa Wprowadzenie i cel pracy. Testy psychomotoryczne służą do oceny zmęczenia ośrodkowego u ludzi. Określają koordynację wzrokowo-ruchową, szybkość, dokładność w podejmowaniu decyzji i odporność na zmęczenie. Czynniki te odgrywają istotną rolę w wysiłkach ultra-wytrzymałościowych. Celem badań była ocena sprawności psychomotorycznej podczas stopniowanej próby wysiłkowej do odmowy po 30 godzinach wysiłku fizycznego połączonego z brakiem snu. Materiał i metoda. W badaniu udział wzięło 11 młodych mężczyzn wytrenowanych wytrzymałościowo. Wykonywali oni stopniowany wysiłek do odmowy (obciążenie zwiększano co 3 minuty o 50W) na cykloergometrze stacjonarnym przed (kontrola – K) oraz po 30 godzinach długotrwałego wysiłku połączonego z całkowitym brakiem snu (symulacja rajdu przygodowego – AR). Czas reakcji różnicowej badano w spoczynku i podczas ostatnich dwóch minut każdego obciążenia. Badani mieli za zadanie reagować jak najszybciej na wybrane 30 bodźców, naciskając odpowiednie przyciski umieszczone na kierownicy cykloergometru, a pozostałe ignorować. Wyniki. Nie stwierdzono istotnych różnic w czasie pomiaru reakcji różnicowej w spoczynku przed wysiłkiem (K – 339,2 ± 9,5 ms, – AR (323,1 ± 11,7 ms). Na zakończenie stopniowanej próby do odmowy, czas odpowiedzi na bodźce był również podobny w obu badaniach (odpowiednio 329,5 ± 9,5 ms vs 326,5 ± 7,7 ms). Wnioski. Osoby wykonujące wysiłki fizyczne połączone z brakiem snu są w stanie skoncentrować się na krótko w zadaniach pomiaru czasu reakcji różnicowej, zachowując zdolność wykonania krótkich prób wymagających koncentracji niezależnie od zmęczenia ośrodkowego. PSYCHOMOTOR PERFORMANCE AFTER 30 HOURS OF SLEEP DEPRIVATION AND EXERCISE OF MODERATE INTENSITY. Jan Dąbrowski1, Tomasz Mikulski1, Anna Bogdan2, Magdalena Zwolińska2, Agnieszka Kozacz1, Andrzej Ziembaj1 1 Mossakowski Medical Research Centre, Polish Academy Of Sciences, Warsaw, Poland 2 Central Institute For Labor Protection – National Research Institute, Warsaw, Poland Introduction and objectives. Testing of the psychomotor performance is a method for evaluation of central fatigue in humans. The aim of the study was to assess the psychomotor performance during graded maximal effort performed before and after of 30 hours of exercise combined with sleep deprivation. Materials and methods. The study involved eleven endurance-trained men. They performed graded exercise to volitional exhaustion (workload increased every 3 min by 50 Watts) on cycloergometer before (trial B) and immediately after (trial A) 30 hours of prolonged exercise (simulated adventure race) combined with complete sleep deprivation. The multiple choice reaction time (MCRT) test was conducted at rest and during the last 2 minutes of each workload of graded exercise test. In the MCRT test the subjects were asked to react as fast as possible to 30 emitted stimuli (lights and sound) by pressing the buttons placed on handlebars of cycloergometer. Results. There were no statistically significant differences in MCRT at rest between trial B (339.2±9.5 ms) and trial A (323.1±11.7 ms). During graded exercise test MCRT was also similar in trials B and A, 329.5±9.5 ms vs. 326.5±7.7 ms, respectively. Conclusions. After termination of long-lasting 30 h exercise and sleep deprivation, despite general fatigue, trained men were still able to concentrate on short, slightly complicated tasks at rest as well as during exercise. 101 S13a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 4 OBRAŻENIA WIĘZOZROSTU PISZCZELOWO- STRZAŁKOWEGO LECZONE SYSTEMEM TIGHT- ROPE W MATERIALE ODDZIAŁU W LATACH 2010- 2012 Krzysztof Kaźmierczak, Maciej Siankowski, Piotr Pruszyński Oddział Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu 105 Szpital Wojskowy SP ZOZ w Żarach Wprowadzenie i cel pracy. Przedmiotem tego opracowania jest przedstawienie sposobu stabilizacji więzozrostu piszczelowo-strzałkowego (Distal Lower Extermity Syndesmosis) za pomocą implantu endobutton TightRope oraz analiza wyników leczenia 12 pacjentów operowanych przez autorów z użyciem systemu TightRope. Materiał i metoda. W latach 2010-2012 w Oddziale Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu w 105 Szpitalu Wojskowym w Żarach operowano z użyciem implantu guzikowego TightRope 12 pacjentów (9 mężczyzn, 3 kobiety). Najmłodszy pacjent miał 26, najstarszy 52 lat. Średnia wieku wynosiła lat 41. U 10 pacjentów rozpoznano złamanie kostek (w tym najczęściej typ C wg Webera – 8 osób, typ B – 2 osoby) a w dwóch przypadkach rozpoznano izolowane uszkodzenie DLES. Wszyscy pacjenci poddani byli 6 miesięcznej obserwacji. Wszyscy pacjenci zgłosili się do badania w wyznaczonym terminie. Kontrola odbywała się w 3 i 6 tyg. oraz 3 i 6 miesiącu po zabiegu. Wyniki leczenia oceniano na podstawie badania podmiotowego, przedmiotowego oraz kontrolnych radiogramów, a podczas ostatniej kontroli dodatkowo wg analogowej skali subiektywnej oceny wyniku pooperacyjnego i wg klinicznej skali AOFAS. Wyniki. U wszystkich pacjentów uzyskano dobry wynik w wartości średniej 87.8 (72.4 – 96.3) wg skali AOFAS. W ocenie analogowej skali subiektywnej uzyskano 8 wyników bardzo dobrych, 3 dobre i 1 dostateczny. W 1 przypadku w 12 tygodniu usunięto implant z powodu stanu zapalnego. W 3 przypadkach wystąpiło przedłużone gojenie ran pooperacyjnych. Wnioski. W opinii autorów system TightRope jest skuteczną i nowoczesną, alternatywną metodą stabilizacji ostrych uszkodzeń więzozrostu piszczelowo-strzałkowego. System TR jest stosunkowo prosty i przyjazny dla chirurga, nadaje się zarówno do zaopatrzenia izolowanych uszkodzeń więzozrostu jak i do zaopatrzenia złamań w obrębie kostek stawu skokowego górnego z towarzyszącym uszkodzeniem DLES. INJURY OF THE TIBIOFIBULAR SYNDESMOSIS TREATED BY TIGHT-ROPE SYSTEM IN THE MATERIAL OF THE DEPARTMENT IN THE YEARS 2010 TO 2012 Krzysztof Kaźmierczak, Maciej Siankowski, Piotr Pruszyński. Department: Department of Orthopaedics and Traumatology 105 Military Hospital in Żary Introduction and purpose. The objective of this study is to provide a method for stabilization of tibiofibular syndesmosis (Distal Lower Extermity Syndesmosis) with implant endobutton TightRope and to analyse the results of treatment of 12 patients operated on by the authors using TightRope system. Materials and methods. In the years 2010-2012 in the Department of Orthopaedics and Traumatology in the 105 Military Hospital in Zary 12 patients were operated on using button implant – TightRope (9 men, 3 women). The youngest patient was 26, the oldest 52 years old. Mean age was 41 years. In 10 patients a broken ankle was diagnosed (according to Weber classification most common type C – 8 people, type B – 2 people) which in two cases was accompanied by isolated damage of DLES. All patients underwent six months of observation. All patients volunteered to test within the prescribed period. Control took place in the 3rd and the 6th week and the 3rd and the 6th month after surgery. Results were evaluated on the basis of subjective examination, control of the radiographs, and in the last control additional assessment of the postoperative results with visual analogue subjective scale and AOFAS scale. Results. All patients achieved a good result in the mean 87.8 (72.4 – 96.3) by AOFAS scale. In the assessment of subjective visual analogue scale 8 results were assessed as very good, 3 as good, 1 as fair. In one case, the implant was removed in 12th week due to inflammation. In three cases, there was a prolonged healing process of surgical wounds. Conclusions. In the opinion of the authors, Tightrope system is an effective and modern, alternative method of stabilization of acute tibiofibular syndesmosis injury. The TightRope system is relatively simple and friendly for the surgeon, it is suitable for supplying both isolated damage of syndesmosis and the ankle fractures with associated damage of DLES. 102 S13a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 5 URAZOWOŚĆ SĘDZIÓW PIŁKI NOŻNEJ Jerzy Płochowski, Andrzej Wall, Bugajski Andrzej Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. Nie tylko piłkarze, ale również sędziowie piłki nożnej narażeni są na urazy. Celem pracy jest ocena częstości, umiejscowienia oraz przyczyn i następstw urazów występujących u sędziów piłki nożnej. Materiał i metoda. Badaniem objęto 97 sędziów i sędziów asystentów piłki nożnej. W metodyce badania posłużono się ankietą składającą z 2 części. Część pierwsza dotyczyła danych demograficznych i somatycznych (16 pytań), część druga okoliczności urazu i odniesionych obrażeń (18 pytań). W analizie uzyskanych wyników badań uwzględniono urazy powstałe podczas rozgrzewki przedmeczowej, treningu, w trakcie sędziowania meczów oraz podczas okresowych egzaminów praktycznych. Wyniki. Spośród 97 objętych badaniem, 37 (38,14%) doznało obrażeń, w tym 22 podczas sędziowania, 9 na egzaminach praktycznych, 4 podczas treningu i 2 w trakcie rozgrzewki przedmeczowej. Urazów nie doznało 60 sędziów. Większość urazów miała miejsce w trakcie sędziowania w następstwie skręcenia stawu skokowego lub kolanowego, nieco rzadziej podczas egzaminów praktycznych i były to uszkodzenia jednostki ścięgnisto-mięśniowej. U sędziów z niższych klas rozgrywkowych (klasa B, A, O) obrażenia miały charakter ostry, u sędziów z wyższych klas (od IV ligi wzwyż) były najczęściej związane z przeciążeniem narządu ruchu. W grupie sędziów z obrażeniami tylko 30 % deklarowało wykonywanie rozgrzewki przed każdym meczem, w grupie bez obrażeń odsetek ten stanowił 55%. W grupie z obrażeniami średnia liczba meczów w sezonie przypadająca na jednego sędziego wyniosła 61,3, natomiast w grupie bez obrażeń 46,5. Czas przerwy w sędziowaniu po doznanych urazach wynosił od 7 dni do 6 miesięcy. Wnioski. Ryzyko obrażeń narządu ruchu wrasta wraz z liczbą sędziowanych meczów w sezonie. Ograniczenie częstości występowania obrażeń narządu ruchu podczas sędziowania można osiągnąć przez obowiązkową rozgrzewkę przed każdym meczem. Charakter obrażeń narządu ruchu podczas egzaminów praktycznych wskazuje na potrzebę odpowiednio ukierunkowanej rozgrzewki uwzględniającej przede wszystkim ćwiczenia rozciągające i rozgrzewające. Poprawa stanu murawy w niższych klasach rozgrywkowych powinna wpłynąć na ograniczenie częstości obrażeń nie tylko u sędziów, lecz także u zawodników. INJURIES AMONG FOOTBALL REFEREES Jerzy Płochowski, Andrzej Wall, Bugajski Andrzej Academy of Physiotherapy in Wrocław Introduction and aim of thesis. Physical injuries are common not only among football players but also among referees. This thesis attempts to analyse the frequency, location, cause and effect of sports injuries in football referees. Material and method. The study covered 97 football referees and assistant referees and applied a questionnaire consisting of two parts. Part one concerned demographic and somatic data (16 questions). Part two addressed the circumstances and description of injuries (18 questions). The analysis of the results included injuries sustained during pre-game warm-up, exercise, while refereeing and during periodic practical examinations. Results. Among the 97 referees covered by the study, 37 (38.14%) reported injuries – 22 when refereeing, 9 during practical examinations, 4 during exercise and 2 during pre-game warm-up. Sixty referees did not report any injuries. The majority of injuries were sustained while refereeing (ankle or knee sprains), less often during practical exams (injuries to the musculotendinous unit). In referees from lower divisions (class B, A and O), injuries were of an acute nature, whereas in referees from higher divisions (league IV and higher) injuries mainly involved musculoskeletal overload. Only 30% of the referees in the injury-group declared doing a warm-up regularly before every game versus 55% of the referees in the non-injury group. In the injury-group the average number of games in a league season per referee was 61.3 versus 46.5 in the non-injury group. The duration of incapacity after injury ranged from 7 days to 6 months. Conclusions. The risk of injury to the musculoskeletal system increases along with the number of games refereed in a season. The frequency of injuries to the musculoskeletal system sustained while refereeing may be reduced through an obligatory warm-up performed before every game. The nature of injuries to the musculoskeletal system sustained in practical examinations indicates the need for a proper warm-up, including particular stretching and warming-up exercises. Improving the pitch condition in lower divisions should contribute to reduction of the incidence of injuries in football referees and players. 103 S13a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 6 POZIOM WSKAŹNIKÓW USZKODZENIA KOMÓREK MIĘŚNI SZKIELETOWYCH U ZAWODNIKÓW PIŁKI SIATKOWEJ PO UKOŃCZENIU RUNDY ZASADNICZEJ OKRESU STARTOWEGO ROCZNEGO CYKLU TRENINGOWEGO Mateusz Radojewski, Joanna Karolkiewicz, Jakub Kryściak, Tomasz Podgórski, Łucja Pilaczyńska –Szcześniak Katedra Fizjologii, Biochemii i Higieny; AWF w Poznaniu Wprowadzenie i cel pracy. Celem badań była ocena wpływu obciążeń treningowych i zawodów sportowych na wydolność fizyczną, zmiany metaboliczne i wybrane markery uszkodzenia mięśni szkieletowych u siatkarzy. Materiał i metoda. Grupę badawczą stanowiło 24 zawodników, w wieku 17-29 lat, pierwszo i trzecioligowych klubów sportowych piłki siatkowej w Poznaniu. Trzy dni przed rozpoczęciem okresu startowego i trzy dni po zakończeniu rundy zasadniczej okresu startowego, u badanych przeprowadzono test wysiłkowy na bieżni mechanicznej w celu określenia wydolności fizycznej i tolerancji wysiłkowej. Zawodnicy rozpoczęli bieg z prędkością 8 km/h. następnie co 1 minutę zwiększano prędkość przesuwu taśmy o 0,7 km/h. do osiągnięcia przez zawodnika wartości maksymalnej, określonej poprzez brak wzrostu minutowego poboru tlenu pomimo zwiększenia obciążenia. Przed przystąpieniem do testu oraz 3 minuty po jego zakończeniu pobrano krew włośniczkową z opuszki palca w celu oznaczenia morfologii, stężenia mleczanów, parametrów równowagi kwasowo – zasadowej krwi. W obu terminach badań przed przystąpieniem do testu wysiłkowego pobrano krew żylną w celu oznaczenia wskaźników uszkodzeń komórkowych: stężenie 8-hydroksy-2-deoksyguanozyny (8-OHdG), 8-epi-prostaglandyny F2alfa (8-iso-PGF2 a) oraz aktywność kinazy keratynowej typu M (CKM). Wyniki. Po ukończeniu rundy zasadniczej okresu startowego nie odnotowano znamiennych różnic w odpowiedzi fizjologicznej i biochemicznej zawodników na wysiłek o intensywności maksymalnej w stosunku do okresu przygotowawczego. W drugim terminie badań odnotowano w osoczu krwi zawodników istotny wzrost stężenia wskaźników uszkodzeń komórkowych 8-OHdG i 8-iso-PGF2 (p<0.01) oraz obniżenie aktywności CKM (p < 0.05). Wnioski. Uzyskane wyniki badań mogą wskazywać, że zawodnicy wymagają dłuższego okresu odnowy biologicznej w celu odtworzenia homeostazy wewnątrzmięśniowej. LEVELS OF MUSCLE CELLS DAMAGE MARKERS FOLLOWING COMPETITIVE PHASE OF ANNUAL TRAINING CYCLE IN VOLLEYBALL PLAYERS Mateusz Radojewski, Joanna Karolkiewicz, Jakub Kryściak, Tomasz Podgórski, Łucja Pilaczyńska –Szcześniak Department of Physiology, Biochemistry and Hygiene, University School of Physical Education, Poznań, Poland Introduction and main object. The aim of this study was to evaluate the impact of training load and competitions on physiological capacity, metabolic changes and selected markers of skeletal muscle damage in volleyball players. Research material and method. The study sample consisted of 24 first and third league volleyball players from Poznań sports clubs, aged 17-29 years. Three days before the competitive phase and three days after the end of the main round, an exercise test on a treadmill was performed in the subjects in order to determine the exercise capacity and exercise tolerance. Prior to the test, and 3 minutes after its completion, capillary blood samples were taken from the fingertip so that morphology, lactate, parameters, acid – base balance of blood were determined. Players began to run on a treadmill at a speed of 8 km/h. Later on, tape speed was increased by 0.7 km /h every 1 minute as long as the players reached the maximum value specified by the lack of increase in minute oxygen uptake despite increased workload. On both test days prior to the exercise test, venous blood samples were taken in order to evaluate cell damage indicators: the concentration of 8-hydroxy-2-deoxyguanosine (8-OHdG), 8-epi-prostaglandin F2alfa (8-iso-PGF2 a) and activity keratin-type kinase M (CKM). Results. After completing the main round of the competitive phase there were no significant differences in biochemical and physiological response to exercise test at maximum intensity in relation to the precompetitive phase. However, a significant increase in plasma markers of cellular damage 8-OHdG and 8-iso-PGF2 a (p <0.01) and reduced activity of CKM (P <0.05) were observed in the subjects. Conclusions, The results may indicate that volleyball players require longer treatments of athletic recovery to restore intramuscular homeostasis. 104 S17a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 1 Sesja 17 / Session 17 Aktywność fizyczna w promocji zdrowia osób starszych i osób niepełnosprawnych Physical activity in health promotion among the elderly and disabled populations SUKCESY SPORTOWE W PŁYWANIU PO PRZEBYTEJ CHOROBIE PERTHESA Andrzej Wall, Andrzej Bugajski Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu W pracy przedstawiono 13 letnią obserwację chłopca, początkowo prawidłowo rozwijającego się, u którego w trzecim roku życia rozpoznano chorobę Perthesa (II okres wg Reinberga i IV gr. wg Cattarala). Wprowadzono całkowity zakaz chodzenia. Podjęto leczenie w postaci wyciągów pośrednich za obie kończyny dolne. Wpłynęło to na spowolnienie rozwoju motorycznego w odniesieniu do wieku. Badanie rtg po 6 miesiącach wykazało fragmentację jądra kostnienia głowy kości udowej. W leczeniu stosowano nadal wyciągi, ćwiczenia czynne i bierne kdl, ćwiczenia w środowisku wodnym. Badanie rtg po roku wykazało rozpoczynającą się rewaskularyzację głowy kości udowej, kolejne w odstępach półrocznych, wyraźne gojenie się i przebudowę jądra kostnienia. Zwiększono intensywność ćwiczeń zwłaszcza pływania. Pod koniec 5 r. ż. stwierdzono postępującą przebudowę jądra kostnienia głowy kości udowej z odtworzeniem kształtu. Zwiększono objętość treningu pływackiego. Proces chorobowy uznano za zakończony. W rok po zakończeniu leczenia, pod koniec 6 r. ż. obraz rtg prawidłowy. Po 2 letnim okresie postępowania antygrawitacyjnego przy aktywnej kinezyterapii nastąpił bardzo dynamiczny rozwój motoryki chłopca, który dopiero w 10 r. ż. osiągnął poziom należny do wieku. Rozpoczął pływanie od 4 r. ż., a następnie uprawiał inne sporty. Na przestrzeni następnych jedenastu lat doprowadziło to do znaczących sukcesów sportowych w pływaniu i powołania go do Kadry Narodowej w pływaniu. Aktualny obraz rentgenowski przedstawia prawidłowy stan stawów biodrowych. W bieżącym roku podczas mistrzostw świata juniorów w pływaniu zdobył na długich dystansach (800 i 1500 metrów) brązowe medale. 105 S18a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 1 Sesja 18 / Session 18 Elektrokardiogram jako narzędzie diagnostyczne w orzecznictwie sportowo-lekarskim ECG as diagnostics tool in a medical certificate for sportsmen AMPLITUDA ZAŁAMKA R I P W ZAPISIE ELEKTROKARDIOGRAFICZNYM PODCZAS MAKSYMALNEGO WYSIŁKU FIZYCZNEGO JEST ZALEŻNA OD POBORU TLENU NA PROGU BEZTLENOWYM, TEMPERATURY WEWNĘTRZNEJ CIAŁA PODCZAS MAKSYMALNEGO WYSIŁKU FIZYCZNEGO ORAZ SPRAWNOŚCI PSYCHOMOTORYCZNEJ U ZDROWYCH I AKTYWNYCH FIZYCZNIE OSÓB Robert Skalik1, Marek Zatoń2, Ludmiła Borodulin-Nadzieja1 1 Katedra i Zakład Fizjologii, Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu 2 Katedra Fizjologii i Biochemii, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Wprowadzenie i cel pracy. Niektóre dotychczasowe badania potwierdziły istotne różnice w zapisie elektrokardiograficznym (EKG) pomiędzy sportowcami a osobami nie uprawiającymi żadnej dyscypliny sportowej. Pochodzenie tych różnic jak i ich związek z wydolnością fizyczną nie zostały dotychczas jasno zdefiniowane. Badania eksperymentalne wskazują na istotny wpływ obciążenia termicznego na kanały jonowe oraz potencjał czynnościowy, a tym samym na zapis EKG. Niektórzy badacze potwierdzają także istotny związek pomiędzy sprawnością psychomotoryczną a parametrami EKG. Celem pracy było zbadanie hipotezy, że pobór tlenu na progu beztlenowym (VO2AT), temperatura wewnętrzna ciała podczas maksymalnego wysiłku fizycznego (Tc max) oraz sprawność psychomotoryczna podlegają wzajemnym zależnościom, które mają istotny wpływ na zapis EKG. Materiał i metoda. W badaniu uczestniczyło 44 zdrowych i aktywnych fizycznie mężczyzn (wiek 25±3 lata), u których wykonano test ergospirometryczny na bieżni ruchomej (CPX) z zapisem elektrokardiograficznym oraz ciągłym pomiarem temperatury wewnętrznej ciała. U wszystkich badanych wykonano również ocenę sprawności psychomotorycznej (czas reakcji złożonej na bodziec świetlny, RT) natychmiast po zakończeniu CPX. Oceniano korelacje pomiędzy wskaźnikiem neurotermometabolicznym (NTMI) (VO2AT podzielone przez sumę RT i Tc max) a parametrami EKG (amplituda załamka R, P i T, odcinek ST oraz odstęp PQ w odprowadzeniach przedsercowych V4, V5 i V6 podczas maksymalnego wysiłku fizycznego). Analizowano również korelacje pomiędzy parametrami EKG a Tc max, VO2AT oraz RT. Wyniki. NTMI korelował z amplitudą załamka P w odprowadzeniu V6 (r = – 0,319, p = 0,035) oraz amplitudą załamka R w odprowadzeniu V5 (r = – 0,375, p = 0,012). Tc max istotnie korelował tylko z amplitudą załamka R w odprowadzeniu V6 (r = 0,336, p = 0,025). VO2AT oraz RT nie korelowały z parametrami EKG podczas maksymalnego wysiłku fizycznego. Wnioski. VO2AT, Tc max oraz RT wspólnie wywierają istotny wpływ na amplitudę załamka R i P zapisu EKG podczas maksymalnego wysiłku fizycznego. R AND P WAVE AMPLITUDE AS MEASURED AT MAXIMAL PHYSICAL EFFORT IN ELECTROCARDIOGRAPHY IS DETERMINED BY OXYGEN CONSUMPTION AT ANAEROBIC THRESHOLD, CORE BODY TEMPERATURE AT MAXIMAL PHYSICAL EFFORT AND PSYCHOMOTOR PERFORMANCE IN PHYSICALLY ACTIVE PERSONS Robert Skalik1, Marek Zatoń2, Ludmiła Borodulin-Nadzieja1 1 Department of Physiology, Medical University of Wrocław, Wrocław, Poland 2 Department of Physiology and Biochemistry, University of Sport Sciences, Wrocław, Poland Introduction and aim. Previous investigations corroborated significant differences in the electrocardiographic record between athletes and sedentary persons. However, the origin of these differences is not established, and their relationship with physical capacity is also uncertain. The experimental studies demonstrated the impact of thermic load on ion channels and cell active potential, which influences electrocardiographic record (ECG). Some researchers also found a relationship between psychomotor performance and ECG parameters. 106 S18a:Layout 1 2013-12-19 16:50 Strona 2 Hence, the aim of the study is to investigate the hypothesis that oxygen consumption at anaerobic threshold (VO2AT), core body temperature at maximal physical effort (Tc max) and psychomotor performance strongly interact and may together influence electrocardiographic record. Materials and methods. 44 physically active healthy male volunteers (aged 25 ± 3 years) entered the study. All the examined subjects participated in cardiopulmonary exercise testing (CPX) on a treadmill with ECG and continuous measurement of core body temperature. All the subjects also performed reaction time task (RT) soon after CPX. The correlations between neurothermometabolic index (NTMI) (VO2AT devided by a sum of RT and Tc max) and ECG parameters (R, P and T wave amplitude, ST segment and PQ interval in precordial leads V4, V5 and V6 in ECG at maximal physical effort) were investigated. The correlations between ECG parameters and Tc max, VO2AT, RT were also analyzed separately. Results. NTMI correlated with P wave amplitude in lead V6 (r = – 0,319, p = 0,035) and R wave amplitude in lead V5 (r = – 0,375, p = 0,012), Tc max correlated only with R wave amplitude in lead V6 (r =0,336, p = 0,025). VO2AT and RT did not correlate with ECG parameters at maximal physical effort. Conclusions. VO2AT, Tc max and RT exert a concomitant influence on R and P wave amplitude in electrocardiography at maximal physical effort. 107