AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY LASU – 2016

Transkrypt

AKTUALNE PROBLEMY
OCHRONY LASU – 2016
„CURRENT PROBLEMS OF
FOREST PROTECTION – 2016”
Będlewo
17-20 października/October 2016
Aktualne problemy ochrony lasu – 2016
Konferencja zorganizowana przez Instytut Badawczy Leśnictwa
w Sękocinie Starym oraz Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych
w Poznaniu
Conference organized by the Forest Research Institute in Sękocin Stary
and Regional Directorate of State Forests in Poznań
Komitet organizacyjny/Organizing Committee:
Dr hab. Lidia Sukovata - IBL
Dr hab. Iwona Skrzecz - IBL
Prof. dr hab. Andrzej Kolk - IBL
Małgorzata Lissy - IBL
Mgr inż. Tomasz Markiewicz – RDLP w Poznaniu
Edycja/Editors:
Dr hab. Iwona Skrzecz - IBL
Dr hab. Lidia Sukovata - IBL
Streszczenia zostały opublikowane w tych materiałach po drobnych edytorskich korektach.
Organizatorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za treść streszczeń. Autorzy streszczeń są
odpowiedzialni za wszelkie kwestie dotyczące prawa własności intelektualnej.
Materiały Konferencji zostały przygotowane w postaci cyfrowej (plik .pdf) i umieszczone na stronie
internetowej (https://www.ibles.pl/web/konfochr/published)
The abstracts were published herein with minor editorial changes. The organizers do not take any
responsibility for the content of the abstracts. The authors of the submitted abstracts are responsible
for any Intellectual Property issues related to their abstract.
The book of abstracts has been prepared as .pdf file and published on the website of the conference
(https://www.ibles.pl/web/konfochr/published).
PROGRAM KONFERENCJI / CONFERENCE PROGRAM
Dzień 1 (poniedziałek, 17.10.2016) – Day 1 (Monday, 17.10.2016)
przyjazd i zakwaterowanie uczestników / arrival and accommodation
18:00 – 22:00 Kolacja / Dinner
Dzień 2 (wtorek, 18.10.2016) – Day 2 (Tuesday, 18.10.2016)
7:30 – 8:30 Śniadanie / Breakfest
8:30 – 9:00
Otwarcie Konferencji i powitanie uczestników
Welcome and opening remarks
Prezentacja Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu
9:00 –11:00
Sesja referatowa I / Presentation session I
„Problemy ochrony lasu w Polsce i krajach ościennych”
„Problems of forest protection in Poland and neighbouring countries”
9:00 – 9:20
Milan Zúbrik, Roman Leontovyč, Andrej Gubka, Andrej Kunca, Juraj Galko,
Jozef Vakula, Christo Nikolov, Slavomir Rell − Occurrence of the most
important injurious factors in the forests of Slovakia in 2015
9:20 – 9:40
Volodymyr Kramarets, Iryna Matsiakh, Ivan Yasinovskyy − Cięcia sanitarne
w lasach Ukrainy − stan obecny i problemy
9:40 – 9:55
Kamil Szpakowski − Zamieranie drzewostanów sosnowych i świerkowych
w lasach
9:55 – 10:10
Zbigniew Filipek − Prognoza zagrożenia drzewostanów przez brudnicę mniszkę
w 2017 roku
10:10 – 10:30
Marek Tomalak − Czy powinniśmy obawiać się węgorka sosnowca
(Bursaphelenchus xylophilus) w Polsce?
10:30 – 10:50
Katarzyna Sikora, Hanna Szmidla, Tomasz Jabłoński, Cezary Bystrowski −
Biotyczne i abiotyczne czynniki wpływające na zamieranie drzewostanów
modrzewiowych w północno-wschodniej Polsce
10:50 – 11:00
Dyskusja / Discussion
11:00 – 11:30
Przerwa na kawę / Coffee break
11:30 –14:00
Sesja referatowa II / Presentation session II
„Problemy ochrony lasu w Polsce i krajach ościennych” c.d.
„Problems of forest protection in Poland and neighbouring countries” cont.
11:30 – 11:50
Jarosław Góral, Katarzyna Nowik, Grzegorz Rogowski, Katarzyna Skałecka −
Skutki długotrwałej suszy dla stanu zdrowotnego i sanitarnego drzewostanów
na terenie Dolnego Śląska
11:50 – 12:05
Bogusław Gliński − Problemy ochrony lasu po huraganie z 17 czerwca 2016 r.
w Puszczy Knyszyńskiej
12:05 – 12:25
Artur Rutkiewicz − Strefowe zagrożenie
w drzewostanach silnie uszkodzonych przez wiatr
12:25 – 12:45
Petr Zahradník − Národní Park Šumava a lýkožrout smrkový – historie,
současnost a budoucnost
12:45 – 13:00
Wojciech Grodzki, Wojciech Gąsienica-Fronek − Występowanie kornika
drukarza po wiatrołomie z 2013 r. w Dolinie Kościeliskiej w Tatrzańskim Parku
Narodowym
13:00 – 13:20
Tomasz Wanic, Maciej Zwydak, Marek Pająk, Sławomir Piątkowski, Tadeusz
Lewandowski – Glebowe aspekty zamierania drzewostanu na obszarze dawnej
składnicy drewna w Nadleśnictwie Warcino (LKP Lasy Środkowopomorskie,
RDLP w Szczecinku)
13:20 – 13:40
Rafał Zapłata, Krzysztof Stereńczak − Ochrona lasu a ochrona dziedzictwa
kulturowego w Polsce − problemy i wyzwania
13:40 – 14:00
14:00 – 15:00
Przerwa obiadowa / Lunch
15:00 – 17:05
Sesja referatowa III / Presentation session III
od
kambiofagów
sosny
„Monitoring występowania szkodliwych owadów leśnych”
„Monitoring of forest insect pests”
15:00 – 15:20
Tomasz Miśkiewicz − Nowe formy pułapek i dyspenserów feromonowych
15:20 – 15:35
Alicja Sowińska, Radosław Plewa, Wojciech Janiszewski − Próby monitoringu
liczebności przypłaszczka granatka i kornika ostrozębnego przy użyciu pułapek
feromonowych
15:35 – 15:55
Otto Lutz-Florian, Kerstin Roediger, Franz Matschulla, Jarosław Góral,
Katarzyna Nowik, Katarzyna Skałecka, Grzegorz Rogowski, Radosław
Witkowski, Andrzej Mazur − Monitoring kornika zrosłozębnego (Ips duplicatus
Sahlb.) w Saksonii, Sudetach i na Dolnym Śląsku
15:55 – 16:15
Krzysztof Rudziński, Dorota Staszek, Monika Asztemborska, Rafał Szmigielski,
Lidia Sukovata, Andrzej Kolk, Marek Cieślak, Jerzy Raczko − Jak zwabić samca
barczatki sosnówki − badania neurofizjologiczne i behawioralne
16:15 – 16:35
Lidia Sukovata, Dorota Staszek, Krzysztof Rudziński, Andrzej Kolk, Rafał
Szmigielski, Wojciech Janiszewski, Monika Asztemborska, Marek Cieślak, Jerzy
Raczko − Pierwsze próby wykorzystania feromonu barczatki sosnówki
do monitoringu rójki motyli w Polsce
16:35 – 16:55
Tomasz Jaworski, Andrzej Kolk, Lidia Sukovata, Tomasz Jabłoński, Radosław
Plewa, Grzegorz Tarwacki, Sławomir Ślusarski, Wojciech Janiszewski −
Wykorzystanie pułapek kołnierzowych do oceny zagęszczenia populacji
miernikowcowatych (Geometridae) w drzewostanach dębowych
16:55 – 17:05
17:05 – 17:35
17:35 – 18:45
Sesja posterowa IV / Poster session IV
Jolana Hubáčková − Methods for assessing a proportion of reemerging Ips typographus and Ips
amitinus (Coleoptera: Curculionidae) beetles
Vasyl Khodzinskyi, Volodymyr Rizun − Szkodliwe owady w diecie kreta (Talpa europaea)
Ignacy Korczyński, Piotr Łakomy, Iwona Skrzecz, Alicja Sierpińska, Andrzej Mazur − Drapieżność
dużych kusakowatych (Col., Staphylinidae) w stosunku do foliofagów sosny − rzeczywistość czy
fikcja?
Piotr Łakomy, Radosław Cieślak, Katarzyna Nowik − Grzyby występujące na drzewach rosnących
w warunkach deficytu wodnego
Piotr Łakomy, Tomasz Raźny, Jolanta Behnke-Borowczyk − Aktywność opieniek w drzewostanach
dębowych Nadleśnictwa Krotoszyn
Zbigniew Sierota, Anna Żółciak, Monika Małecka − Uwalnianie CO2 w wyniku rozkładu drewna
świerka przez Heterobasidion parviporum
Dorota Staszek, Krzysztof Rudziński, Monika Asztemborska, Rafał Szmigielski, Lidia Sukovata,
Andrzej Kolk, Marek Cieślak, Jerzy Raczko − Rozpoznawanie komunikacji chemicznej owadów
na przykładzie barczatki sosnówki
Hana Vanická − The effect of pathogens and parasitoids on populations of bark beetles
in managed and unmanaged zones of spruce stands after wind disturbance
Ivan Yasinovskyy, Yurij Kramarets − Inwazyjne patogeny w lasach na obszarach chronionych
Anna Żółciak, Katarzyna Sikora, Monika Małecka, Zbigniew Sierota − Dlaczego Phlebiopsis
gigantea nie zawsze hamuje rozwój huby korzeni – wstępne wyniki badań laboratoryjnych
19:00 Uroczysta kolacja / Conference Dinner
Dzień 3 (środa, 19.10.2016) – Day 3 (Wednesday, 19.10.2016)
7:30 – 8:30
Śniadanie / Breakfest
8:45 – 13:30
Wycieczka terenowa / Field excursion
13:30 – 14:30
Przerwa obiadowa / Lunch
14:30 – 18:00
Wycieczka terenowa / Field excursion
19:00 Kolacja z niespodzianką/ Dinner with a surprise
Dzień 4 (czwartek, 20.10.2016) – Day 4 (Thursday, 20.10.2016)
8:00 – 9:00
Śniadanie / Breakfest
9:00 – 11:00
Sesja referatowa V / Presentation session V
„Metody ochrony lasu”
„Methods of forest protection”
9:00 – 9:20
Iwona Skrzecz, Aleksandra Prokocka, Alicja Sowińska, Tomasz Jabłoński,
Hanna Szmidla, Robert Wolski, Wojciech Janiszewski, Sławomir Lipiński −
Integrowana ochrona upraw przed owadami i patogenami grzybowymi − wyniki
2-letnich badań
9:20 – 9:35
Aldona Perlińska − Informacja o środkach ochrony roślin – Mospilan 20 SP,
Dursban 480 EC – do ograniczania chrabąszczowatych w lasach
9:35 – 9:50
Stefan Perz − Zakładanie i prowadzenie upraw w uporczywych pędraczyskach
9:50 – 10:10
Marek Kamola, Przemysław Jakubiński, Sławomir Michalewski − Monitoring i
ograniczanie liczebności kornika ostrozębnego (Ips acuminatus Gyll.) na terenie
Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie
10:10 – 10:30
Andrzej Kolk − Nowa metoda ochrony drzewostanów świerkowych przed
kornikiem drukarzem Ips typographus L.
10:30 – 10:50
Grzegorz Rogowski, Grzegorz Pacek – Próba oceny skuteczności pułapek
feromonowych Trinet
10:50 – 11:00
11:00 – 11:30
11:30 – 13:00
Sesja referatowa VI / Presentation session VI
„Metody ochrony lasu” c.d.
„Methods of forest protection” cont.
11:30 – 11:50
Cezary Bystrowski, Witold Wasylków, Arkadiusz Senyszyn − Integrowana
ochrona plantacji nasiennych modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.)
przed śmietkami modrzewiowymi Strobilomyia sp. na przykładzie Nadleśnictwa
Sulęcin
11:50 – 12:05
Alicja Sierpińska, Marta Tischer, Andrzej Sierpiński − Maczużnik bojowy
Cordyceps militaris (l.) Link – rezultaty pierwszego sezonu badań
12:05 – 12:20
Barbara Głowacka, Cezary Bystrowski − Skuteczność insektycydu Mimic
240LV w ochronie sosny Pinus sylvestris przed brudnicą mniszką Lymantria
monacha i barczatką sosnówką Dendrolimus pini
12:20 – 12:40
Lyubov Andruszko − Koszty ochrony lasu w rachunku ekonomicznym
nadleśnictw Lasów Państwowych w Polsce
12:40 – 13:00
Dyskusja i podsumowanie konferencji / Discussion and Summary
13:00 – 14:00
Obiad / Lunch
wyjazd uczestników / departure
REFERATY
Strona 1
OCCURRENCE OF THE MOST IMPORTANT INJURIOUS FACTORS
IN THE FORESTS OF SLOVAKIA IN 2015
Milan Zúbrik, Roman Leontovyč, Andrej Gubka, Andrej Kunca, Juraj Galko, Jozef Vakula,
Christo Nikolov, Slavomir Rell
National Forest Centre – Forest Research Institute, Forest Protection and Game
Management, Banská Štiavnica, Slovakia; [email protected]
The systematic evidence of forest pest´s occurrence in Slovakia started in 1960. Since
that time, an annual statistical report named L116 has been used and it was in practice with
just little adjustments up to 2011, when a new law on forest evidence has come into force.
Data from official statistical reports were completed by own authors experiences obtained
in the frame of consultancy service 'Forest Protection Service' provided by the National Forest
Centre - Forest Research Institute Zvolen. All data were processed and analyzed to determine
the occurrence of injurious factors in Slovak forests in 2015. Results were compared with the
previous trends. Future development in the forest injurious agents was estimated.
The total felling over 55 years was 334 mil. m3, the total salvage felling reached 128 mil.
3
m which is 38.3 % from total felling. Averaged annual salvage felling was 2.3 mil. m3.
The total annual salvage felling in 2015 was 5.21 mil. m3. Separating the reason of the
salvage felling into damaging agents, the abiotic pest agents (mostly wind) were the most
important, followed by biotic and anthropogenic pest agents. Comparing the previous trends it
was the third worst year in the last decade.
As in 2014 the second most large scale windstorm occurred in Slovak forests and the
following year 2015 was extremely dry in Central Europe, the prognosis for annual salvage
felling is not very promising. Mostly bark beetles on spruce (mainly Ips typographus) as a
secondary pest agent is supposed to spread over the mountainous regions and might increase
the annual salvage felling in Slovakia for the next 3 – 5 years. From biotic pest agent the main
role except I. typographus play Pityogenes chalcographus, bark beetles on pinus (Ips spp.,
Tomicus ssp.), leaf-eating insect on oak (Geometridae, Noctuidae etc.) and pinus (Diprion
spp.), etc. Ash dieback symptoms are also widely distributed. Occurrence and spread out of
some invasive species was recently confirmed (Aproceros leucopoda, Xylosandrus germanus
etc.).
Notatki:
Strona 2
CIĘCIA SANITARNE W LASACH UKRAINY – STAN OBECNY I PROBLEMY
Volodymyr Kramarets, Iryna Matsiakh, Ivan Yasinovskyy
Narodowy Uniwersytet Leśno-techniczny Ukrainy, ul. Generała Czuprynki 103, 79057 Lviv,
Ukraina; [email protected]
Zgonie z "Sanitarnymi przepisami w lasach Ukrainy", w zamierających drzewostanach
dozwolone są selektywne i zupełne cięcia sanitarne oraz usuwanie nagromadzenia martwego
drewna, złomów i wywrotów. Jednak właśnie te działania są najbardziej krytykowane przez
ekologów, społeczeństwo oraz media. Społeczny niepokój powodowany jest zwiększeniem
rozmiaru cięć sanitarnych, w tym także zupełnych. Badania przeprowadzone w lasach
górskich w obwodzie Lwowskim wykazały jednak, że obszar objęty cięciami sanitarnymi
stanowi średnio mniej niż 3-4% całkowitej powierzchni zamierających drzewostanów
świerkowych.
Podczas selektywnych cięć sanitarnych usuwane są drzewa uszkodzone, zamierające oraz
martwe, jeśli zadrzewienie nie spadnie poniżej 0,4 (0,5 w dojrzałych drzewostanach). Zupełne
cięcia sanitarne wykonywane są w przypadku konieczności usunięcia wszystkich
uszkodzonych drzew na obszarze przekraczającym 0,1 ha lub jeśli po usunięciu
uszkodzonych drzew zadrzewienie spadnie poniżej obowiązujących standardów. W nowym
projekcie "Sanitarnych przepisów w lasach Ukrainy" proponuje się wykonywanie
selektywnych cięć sanitarnych dopóki zadrzewienie nie zmniejszy się do 0,1.
W rzeczywistości, problem cięć sanitarnych polega nie na skali, lecz na sposobie ich
realizacji, m.in.:
• długi okres oczekiwania na zatwierdzenie planu i uzyskania zezwolenia na cięcia
sanitarne;
• prowadzenie cięć sanitarnych bez uwzględnienia okresu rójki i rozwoju szkodliwych
kambiofagów (szczególnie korników);
• niedokładne prowadzenie cięć w ogniskach chorobowych o dużym potencjale
rozprzestrzeniania się, np. mikozy naczyniowej dębu, choroby holenderskiej wiązu;
• zgodnie z przepisami prawa, od 2015 roku wykonywanie cięć sanitarnych jest
zabronione w okresie od 1 kwietnia do 15 czerwca (w czasie rozrodu zwierząt),
podczas gdy zwykłe cięcia zupełne są dozwolone;
• niewystarczająco opracowane zasady prowadzenia cięć sanitarnych na obszarach
chronionych.
Notatki:
Strona 3
PROGNOZA ZAGROŻENIA DRZEWOSTANÓW PRZEZ BRUDNICĘ MNISZKĘ W 2017 ROKU
Zbigniew Filipek
Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych, Grójecka 127, 02-124 Warszawa, Polska,
[email protected]
Na podstawie prowadzonych, zgodnie z obowiązującą Instrukcją Ochrony Lasu, prac
dotyczących opracowania prognozy zagrożenia drzewostanów iglastych przez brudnicę
mniszkę (Lymantria monacha) stwierdzono wzmożony wzrost powierzchni zagrożonej.
Dane do opracowania prognozy uzyskuje się poprzez jednorazowe zarejestrowanie liczby
samic siedzących na drzewach w okresie kulminacji rójki, metodą transektu lub metodą
dwudziestu drzew.
Na podstawie tych wyników zostało opracowane zagrożenie dla poszczególnych
nadleśnictw i RDLP. Z otrzymanych wyników stwierdzono, że w 2017 roku powierzchnia
zagrożonych (+, ++, +++) przez brudnicę mniszkę drzewostanów wystąpi na obszarze 101
nadleśnictw i wyniesie 71 tys. ha.
Największa powierzchnia zagrożona występuje na terenach regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych w: Pile (18,6 tys. ha), Toruniu (14,7 tys. ha) oraz Szczecinku (13,8 tys. ha).
Zagrożenie w stopniu ostrzegawczym (0/+) stwierdzono na powierzchni 171 tys. ha.
Łączna powierzchnia potencjalnego wystąpienia zagrożenia od brudnicy mniszki w 2017
roku (stopnie zagrożenia od ostrzegawczego do silnego) szacowana jest 242 tys. ha.
Notatki:
Strona 4
CZY POWINNIŚMY OBAWIAĆ SIĘ WĘGORKA SOSNOWCA (BURSAPHELENCHUS XYLOPHILUS)
W POLSCE?
Marek Tomalak
Zakład Biologicznych Metod, Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy,
ul. W. Węgorka 20, 60-318 Poznań, Polska; [email protected]
W ostatnich latach kwarantannowy nicień – węgorek sosnowiec (Bursaphelenchus
xylophilus) stał się jednym z najgroźniejszych na świecie szkodników sosny. Naturalnie
występuje on w Ameryce Północnej, lecz od początku XX wieku stopniowo opanował nowe
obszary w Azji (Japonia, Taiwan, Chiny, Korea Pd.), a od 1999 pojawił się również w
Europie (Portugalia). Jego szybkie rozprzestrzenienie się na prawie całe terytorium Portugalii
i dalej do Hiszpanii postawiły służby fitosanitarne tych państw w najwyższej gotowości
interwencyjnej, a w wyniku podjętej przez Komisję Europejską aktywności legislacyjnej
wszystkie pozostałe państwa członkowskie zostały zobligowane do prowadzenia działań
zapobiegawczych. Dla służb fitosanitarnych i leśnych części państw nadal wolnych od tego
szkodnika działania takie nie wydają się konieczne w kontekście dotychczasowej wiedzy o
bionomii węgorka sosnowca oraz jego wektora - żerdzianki sosnówki (Monochamus
galloprovincialis) w Europie.
Jednakże, nowe doświadczenia z obszarów opanowanych przez węgorka sosnowca,
dynamiczny rozwój badań nad tym szkodnikiem oraz postępujące zmiany środowiskowe
nadały wielu aspektom dotychczasowej wiedzy nowy wymiar. Niezmienne dla naszego kraju
pozostają: stałe zagrożenie przypadkowym zawleczeniem węgorka sosnowca wraz z
importowanym drewnem i materiałem opakowaniowym, zakres panujących temperatur
umożliwiający rozwój populacji tego nicienia przez cały okres wegetacyjny, szeroka
dostępność wrażliwych drzew i drzewostanów sosnowych oraz powszechna (???) obecność
żerdzianki sosnówki – europejskiego wektora tego nicienia. Nowe odniesienia to zaś znacznie
większa niż wcześniej poznana różnorodność gatunkowa nicieni rodzaju Bursaphelenchus z
grupy ‘xylophilus’ komplikująca prawidłową identyfikację taksonomiczną szkodnika,
powszechne i szczególnie ważne dla obszarów chłodniejszych zjawisko opóźnionego
ujawniania się symptomów chorobowych istotnie utrudniające powstrzymanie
rozprzestrzeniania się choroby, ograniczona skuteczność metod monitorowania obecności
nicienia w drzewach żywych i martwych, nowe aspekty zachowania i znacznie większa niż
uważano do tej pory zdolności dyspersji żerdzianki w środowisku, higiena drzewostanów –
nowe spojrzenie na martwe drzewa i resztki pozrębowe, oraz ostatnio notowane (np. 2010,
2015) okresowe wzrosty średnich temperatur letnich stawiające Polskę w kategorii obszarów
wysokiego ryzyka, zagrożonych szybkim rozwojem choroby.
Ze względu na status szkodnika kwarantannowego nie tylko obecność symptomów
chorobowych, lecz również samego węgorka sosnowca w drzewostanie pociąga za sobą
szereg niekorzystnych konsekwencji fitosanitarnych, w tym usunięcie ogromnej liczby drzew
otaczających ognisko infekcji oraz utrudnienia w przemieszczaniu i sprzedaży drewna z tego
terenu. Dlatego, poważne działania zapobiegawcze uwzgledniające wyniki aktualnych badań
nad węgorkiem sosnowcem i jego wektorem żerdzianką sosnówką są w pełni uzasadnione i
powinny być wprowadzone do szerokiej praktyki leśnej w Polsce.
Notatki:
Strona 5
BIOTYCZNE I ABIOTYCZNE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZAMIERANIE DRZEWOSTANÓW
MODRZEWIOWYCH W PÓŁNOCNO-WSCHODNIEJ POLSCE
Katarzyna Sikora, Hanna Szmidla, Tomasz Jabłoński, Cezary Bystrowski
Zakład Ochrony Lasu, Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary,
05-090 Raszyn, Polska; [email protected]
Modrzew europejski (Larix decidua Mill.) jest jednym z ważniejszych gatunków
lasotwórczych w Polsce. Zazwyczaj wykorzystywany jest jako gatunek domieszkowy lub
tzw. przedplon na gruntach porolnych, jednak tworzy również lite drzewostany. W ostatnich
latach, na terenie północno-wschodniej Polski, notowane jest coraz intensywniejsze zjawisko
wzmożonego zamieranie drzew i silne osłabienie drzewostanów modrzewia europejskiego.
Szczególnie intensywnie zjawisko to wystąpiło na terenie nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji
Lasów Państwowych w Białymstoku. Wobec istotnej roli modrzewia na tych obszarach,
a także poniesionych i nadal ponoszonych kosztów związanych z jego wprowadzaniem
i hodowlą, konieczne jest ograniczanie powstających szkód drogą odpowiednio
ukierunkowanego postępowania ochronnego.
Celem rozpoczętych w 2015 r. badań jest określenie przyczyn zamierania modrzewia
w północno-wschodniej Polsce w aspekcie jakościowym (sprawcy: patogeny, owady;
szkodliwość) i ilościowym (nasilenie i przestrzenne rozmieszczenie problemu). W ramach
realizacji powyższego celu założono 13 powierzchni badawczych zlokalizowanych w trzech
nadleśnictwach RDLP w Białymstoku. Wybór powierzchni podyktowany był przede
wszystkim występowaniem na terenie wymienionych nadleśnictw zamierających lub silnie
osłabionych drzewostanów modrzewiowych. Ocenie podlegało łącznie 650 drzew, po 50 na
każdej powierzchni badawczej.
Zjawisko zamierania charakteryzowało się głównie przedwczesnym żółknięciem
i opadaniem igieł, a w konsekwencji zamieraniem korony drzew. W trakcie badań wykazano
obecność grzybowych patogenów aparatu asymilacyjnego, m.in. Mycosphaerella laricina
(Hartig) Neg. oraz pni modrzewi (Lachnellula willkommii (Hartig) Dennis). Pierwszy jest
sprawcą dolnoreglowej osutki modrzewia, którego szkodliwość wynika głównie
z uszkodzenia powierzchni asymilacyjnej i transpiracyjnej igieł, natomiast drugi to
pasożytniczy grzyb wywołujący chorobę zwaną rakiem modrzewia, wyrządzającą znaczne
straty gospodarcze. Na powierzchniach badawczych stwierdzono również występowanie
krobika modrzewiowca (Coleophora laricella Hübner), mszyc podkorowych z rodzaju
Adelges i żywiczaneczki modrzewiówki (Cydia zebeana Ratz.). Gatunki te pojawiają się
szczególnie licznie w drzewostanach osłabionych, pogłębiając proces zamierania modrzewi.
Gleby na powierzchniach badawczych w Nadleśnictwach Czerwony Dwór i Olecko
odznaczały się wyższą zawartością przyswajalnych dla roślin form potasu i fosforu (K2O,
P2O5), w porównaniu do gleb powierzchni w Nadleśnictwie Krynki. Stosunkowo niską
zawartość magnezu przyswajalnego (MgO) stwierdzono w glebach z drzewostanów na kilku
powierzchnia badawczych w nadleśnictwach: Krynki i Czerwony Dwór. Należy jednak
podkreślić, iż pomimo zidentyfikowania szeregu czynników osłabiających żywotność
drzewostanów modrzewiowych, pierwotna przyczyna obserwowanego procesu zamierania
pozostaje niewyjaśniona i prawdopodobnie jest związana z czynnikami klimatycznymi.
Badania przeprowadzono w ramach projektu finansowanego przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych
(nr projektu 500422).
Notatki:
Strona 6
SKUTKI DŁUGOTRWAŁEJ SUSZY DLA STANU ZDROWOTNEGO I SANITARNEGO
DRZEWOSTANÓW NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA
Jarosław Góral, Katarzyna Nowik, Grzegorz Rogowski, Katarzyna Skałecka
Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu, ul. Grunwaldzka 90, 50-357 Wrocław, Polska;
[email protected]
Zjawiska atmosferyczne o charakterze ekstremalnym, często powodują szkody
przyrodnicze i gospodarcze. Wiatrołomy czy śniegołomy to stały obraz szkód związanych z
gospodarką leśną. Szkody związane z deficytem wody w drzewostanach, tak silne jak w roku
2015, notowane są niezwykle rzadko. Zjawisko posuchy występujące na terenie Polski w
2015 r. znacząco wpłynęło na stan zdrowotny i sanitarny lasów, a w konsekwencji na
gospodarkę leśną na Dolnym Śląsku.
W wyniku posuchy zamierają w pierwszej kolejności drzewa będące w słabej kondycji, a
skutki zjawiska są odłożone w czasie. Drzewostany stają się podatne na działanie czynników
biotycznych, obserwuje się narastanie wydzielania posuszu zasiedlanego przez patogeny
grzybowe i korniki. Nieodłączną konsekwencją jest między innymi narastanie populacji
szkodników kambio i ksylofagicznych.
Celem referatu jest przedstawienie wpływu suszy na stan zdrowotny i sanitarny
drzewostanów. Określono go na podstawie obserwacji terenowych i analizy danych
dotyczących cięć sanitarnych.
Obserwacje terenowe w latach 2015/2016 wykazały bezpośredni związek wzrostu tempa
wydzielania się posuszu z długotrwałym deficytem wody. Najsilniej na zjawisko posuchy
zareagowały świerk, sosna i brzoza. Silny wpływ stresu wodnego obserwowany jest również
w przypadku drzewostanów dębowych i bukowych. Lista gatunków drzew, które ucierpiały
w wyniku niedostatku wody nie jest zamknięta. Reakcja różnych gatunków drzew następuje
w różnym czasie od zadziałania stresu.
Analiza rozmiaru cięć sanitarnych potwierdza znaczny wpływ opisywanego zjawiska na
rozmiar pozyskania posuszu, który w 2016 roku wyniósł około 40% pozyskania ogółem
podczas gdy w latach ubiegłych utrzymywał się na poziomie kilku procent.
Wystąpienie zjawiska posuchy wymusza zmiany w dotychczasowym podejściu do
gospodarki leśnej. Priorytetem staje się utrzymanie dobrego stanu sanitarnego lasu oraz
poprawa stanu zdrowotnego drzewostanów. Obydwa te cele można uzyskać poprzez działania
związane z uprzątaniem drzew zamierających, zasiedlanych przez patogeny, ale również
potrzebne są długofalowe działania związane z poprawą warunków hodowlanych różnych
gatunków drzew.
Notatki:
Strona 7
PROBLEMY OCHRONY LASU PO HURAGANIE Z 17 CZERWCA 2016 R.
W PUSZCZY KNYSZYŃSKIEJ
Bogusław Gliński
Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku, ul. Lipowa 51, 15-424 Białystok,
Polska;bogusł[email protected]
Huraganowe wiatry towarzyszące burzom z 17 czerwca 2016 r. spowodowały szkody
w lasach na terenie 28 nadleśnictw RDLP w Białymstoku w rozmiarze 661,3 tys. m³, w tym w
9 jednostkach powyżej 5 tys. m³. Największe szkody wystąpiły w 3 nadleśnictwach Puszczy
Knyszyńskiej w ilości 556 tys. m³ (Supraśl –246 tys. m³, Żednia – 185 tys. m³
i Dojlidy – 125 tys. m³). W uszkodzonych drzewostanach dominują gatunki iglaste: sosna –
56% i świerk –31%.
Obszar Puszczy Knyszyńskiej, gdzie wystąpiły szkody, historycznie zaliczany jest do
strefy dominujących zagrożeń od szkodników wtórnych świerka, ze względu na powszechne
jego występowanie na głównych siedliskach BMśw oraz lasowych. Likwidację szkód ułatwia
Decyzja nr 441 z 30 czerwca 2016 r. Dyrektora Generalnego LP o wprowadzeniu tzw. stanu
siły wyższej o zasięgu ponadlokalnym. W RDLP powołano zespół kryzysowy z udziałem
nadleśniczych nadleśnictw poklęskowych, który zajmuje się koordynacją i organizacją
działań zmierzających do likwidacji szkód. Po 3 miesiącach, pilne prace usuwania szkód
(wywrotów i złomów) zostały zakończone na terenie Puszczy z wyjątkiem Nadleśnictw:
Dojlidy, Żednia i Supraśl, które miały szkody powyżej 100 tys. m3 drewna. Tu
zaawansowanie likwidacji uszkodzeń wynosi średnio pond 50%, a w Nadleśnictwie Supraśl
30%. Na obecnym etapie istotnym problemem jest słaby zbyt drewna. Wymusza to
konieczność stosowania na składnicach przejściowych następujących metod ochrony
surowca: rotacji drewna, zraszania, zabezpieczania siatką Storanet.
Na terenie Puszczy Knyszyńskiej obserwuje się narastanie populacji korników świerka w
wyniku suszy. Powstanie powierzchni otwartych po huraganie oraz ograniczenia w usuwaniu
szkód w rezerwatach przyrody w ilości 25 tys. m³, w tym świerka około 11 tys. m³, będą
sprzyjać wzrostowi populacji szkodników wtórnych: kornika drukarza – Ips typographus,
kornika drukarczyka – I. amitinus, rytownika pospolitego – Pityogenes chalcographus,
czterooczaka świerkowca – Polygraphus poligraphus i drwalnika paskowanego – Xyloterus
lineatus, a lokalnie również ścigi lśniącej – Tetropium castaneum, ścigi matowej – Tetropium
fuscum i kornika zrosłozębnego – Ips duplicatus. Nadleśnictwa zaplanowały w 2017 roku
wzrost zadań, polegających m.in. na intensywnym ograniczaniu I generacji kornika metodą
wyszukiwania i usuwania drzew trocinkowych, kontroli odławianych chrząszczy w pułapki
feromonowe i klasyczne. Istotne będzie ograniczanie rozprzestrzeniania się korników
zasiedlających surowiec, poprzez korowanie, stosowanie siatek Storanet, metody rotacyjnej
i wystawiania pułapek feromonowych w miejscach składowania drewna.
Notatki:
Strona 8
STREFOWE ZAGROŻENIE OD KAMBIOFAGÓW SOSNY W DRZEWOSTANACH SILNIE
USZKODZONYCH PRZEZ WIATR
Artur Rutkiewicz
Katedra Ochrony Lasu i Ekologii, Wydział Leśny SGGW, 02-776 Warszawa, ul.
Nowoursynowska 159, Polska; [email protected]
Celem pracy była analiza zagrożenia drzewostanów uszkodzonych przez wiatr oraz
sąsiadujących powodowanego przez chrząszcze kambiofagiczne. Miejscem obserwacji były
powierzchnie monitoringu chrząszczy zasiedlających pnie sosen, prowadzonego na terenie
Lasu Referencyjnego Szast w nadleśnictwie Pisz w latach 2002-2006. Założono, że
zagrożenie ze strony owadów uznawanych za szkodliwe w drzewostanach zaburzonych przez
wiatr oraz w sąsiadujących jest uwarunkowane ich składem gatunkowym, stanem sanitarnym
oraz rodzajem uszkodzeń.
Jako hipotezy robocze przyjęto, że uszkodzenia drzewostanów przez huraganowe wiatry
powodują duże przestrzenne zróżnicowanie warunków makro i mikro środowiskowych, na
które reagują kambiofagi tworzące specyficzne, przestrzennie zróżnicowane zespoły
gatunków zasiedlających pnie drzew. Sytuacja ta dotyczy zarówno drzewostanów
bezpośrednio uszkadzanych, jak też sąsiadujących i trwa w czasie.
Zagrożenie ustalano na podstawie występowania, składów gatunkowych i zagęszczenia
żerowisk kambio- i ksylofagów sosny różnych rodzajów i stref uszkodzeń drzewostanów w
stosunku do drzewostanów nie uszkodzonych przez wiatr. Drzewostany lustrowano kilka
krotnie od wiosny do późnej jesieni. Każdorazowo ustalano liczbę drzew posuszu czynnego
oraz analizowano występowanie i zagęszczenie żerowisk. Zagęszczenia żerowisk określano
oddzielnie dla każdego gatunku. Analizie poddano parametry charakteryzujące zespoły
gatunków: frekwencję i stałość występowania oraz średnie zagęszczenia żerowisk dla
wariantów uszkodzeń i wieku drzewostanów.
Zebrany materiał umożliwił analizy w układzie klas wieku drzewostanu i nasilenia
uszkodzeń. Wykazano, iż gradient warunków środowiskowych od skrajnych dla drzew
pozostających na terenie otwartym (strefy najsilniejszych uszkodzeń), przez zmienne u drzew
należących do wysp lub stojących na ścianie drzewostanu, w sposób jednoznaczny nie
różnicuje składów gatunkowych wyróżnianych zespołów kambiofagów, natomiast ma wpływ
na zagęszczenia żerowisk poszczególnych gatunków. Ustalono, że podarz ilościowa i
jakościowa drzew zamierających i uszkodzonych trwa w drzewostanach przez kilka lat po
uszkodzeniu przez wiatr i charakteryzuje się udziałem wszystkich typów uszkodzeń, jakie
wcześniej spowodował huragan. Gatunki o najwyższej stałości występowania są wspólne dla
większości wariantów wiekowych i uszkodzeń drzewostanu. Notowane różnice są wynikiem
zmienności warunków środowiskowych, których głównym operatorem jest stopień
zadrzewienia oraz rodzaj i skala uszkodzeń.
Notatki:
Strona 9
NÁRODNÍ PARK ŠUMAVA A LÝKOŽROUT SMRKOVÝ –
HISTORIE, SOUČASNOST A BUDOUCNOST
Petr Zahradník
Výzkumný Ústav Lesního Hospodářství a Myslivosti, v. v. i., Strnady 136, CZ-156 00 Praha 5Zbraslav, Česká Republika; [email protected]
NP Šumava byl zřízen v roce 1991 na ploše cca 68 tis. ha (cca 54 tis. ha lesů), avšak
novodobé problémy s Ips typographus započaly již v roce 1983-1984, kdy byl v NP Bavorský
les vyhlášen na části území bezzásahový režim ve vztahu k Ips typographus, a současně celé
území bylo postiženo polomy. První gradace vrcholila v letech 1996 – 1997 v důsledku
předchozího nedůsledného zpracovávání napadeného dříví. Intenzivními těžebními zásahy se
ji však podařilo utlumit. Následovalo delší období, kdy se na velké části nejvíce ohroženého
území proti Ips typographus nezasahovalo, což odstartovalo další velkou gradaci (2008 –
2011), umocněnou ještě orkánem Kyrill z roku 2007, kdy většina polomů nebyla zpracována.
V současné době je Ips typographus v NP Šumava na ústupu. Bezzásahové území je však více
než z 1/3 v důsledku napadení Ips typographus odumřelé, na velké části se pak vyskytují
biotopy pro tohoto škůdce nevhodné (rašeliniště, jezera, louky).
Příčiny neutěšeného stavu smrkových porostů v NP Šumava spočívají především
v absenci dlouhodobé koncepce, zejména ve vztahu k zásahům proti Ips typographus. Je to
více politický problém než odborný. Nejsou dodržována zákonná opatření, veřejnost je
klamána a je to i problém mediální, kdy jsou prezentovány pouze názory ortodoxních
ochránců přírody. Přináší to i nemalé socioekonomické problémy pro místní občany (v NP
Šumava leží 22 obcí), kteří jsou obecně chápáni jako „nepřátelé ochrany přírody“.
Východiskem je stanovení dlouhodobé koncepce a změna platné legislativy, která by
sladila zájmy ochrany přírody (reálně stanovené, odborně podložené) se zájmy místních
obyvatel, kteří přes značnou diskriminaci národní park podporují a věří v jeho budoucnost.
Notatki:
Strona 10
WYSTĘPOWANIE KORNIKA DRUKARZA PO WIATROŁOMIE Z 2013 R.
W DOLINIE KOŚCIELISKIEJ W TATRZAŃSKIM PARKU NARODOWYM
Wojciech Grodzki1, Wojciech Gąsienica Fronek2
1
Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Fredry 39,
[email protected]
2
ul. Jana Pawła II 225A, 34-425 Biały Dunajec, Polska
30-605
Kraków,
Polska;
Pod koniec 2013 r. wskutek gwałtownego wiatru halnego powstały rozległe zniszczenia
w drzewostanach, głównie świerkowych, na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego,
szczególnie w rejonie Doliny Kościeliskiej. Od wiosny 2014 roku podjęto obserwacje
występowania kornika drukarza Ips typographus (L.), których głównym celem było
określenie dynamiki jego rozrodu w następstwie wiatrołomu, w odniesieniu do sposobu
postępowania w uszkodzonych drzewostanach. Na 10 powierzchniach założonych w strefie
ochrony czynnej (5), gdzie drewno z wiatrołomów zostało usunięte oraz biernej (5), gdzie nie
prowadzono żadnych działań, śledzono tempo wydzielania się drzew stojących zasiedlonych
przez kornika oraz wybrane parametry charakteryzujące jego populacje (zagęszczenie
żerowisk, struktura płciowa, rozrodczość). Stosowano metodę sekcyjnych analiz
entomologicznych, pobierając płaty kory o wymiarach 25 × 25 cm z czterech (ochrona czynna
– możliwość ścinki drzew) lub dwóch (ochrona bierna – próbki pobierane z drzew stojących)
sekcji strzał.
W pierwszym roku badań (2014) nie stwierdzono wydzielania się posuszu czynnego na
powierzchniach, a zasiedlenie drzew powalonych i złamanych było bardzo nikłe. W drugim
roku (2015) na powierzchniach pojawiły się drzewa zasiedlone przez kornika drukarza, przy
czym ich liczba była wyższa w strefie ochrony biernej, przy mniejszym nasileniu ataku
wyrażonym zagęszczeniem żerowisk. W trzecim roku (2016) większość pozostałych drzew na
powierzchniach została zasiedlona, przeżyły jedynie świerki na 1 powierzchni w strefie
ochrony czynnej. W 2015 r. udział samic w populacji wynosił ok. 66% i był nieznacznie
wyższy w strefie ochrony czynnej, natomiast w 2016 r. – ok. 63% i był nieznacznie wyższy w
strefie ochrony biernej.
Uzyskane wyniki są zbieżne z prawidłowościami znanymi z drzewostanów świerkowych
uszkodzonych przez wiatr w innych rejonach Polski i Europy, a równocześnie potwierdzają
celowość prowadzenia zabiegów ochrony czynnej, które przyczyniają się do ograniczenia
dynamiki rozrodu kornika drukarza.
Badania zostały sfinansowane ze środków przyznanych Tatrzańskiemu Parkowi
Narodowemu z Funduszu Leśnego Lasów Państwowych.
Notatki:
Strona 11
GLEBOWE ASPEKTY ZAMIERANIA DRZEWOSTANU NA OBSZARZE DAWNEJ SKŁADNICY
DREWNA W NADLEŚNICTWIE WARCINO (LKP LASY ŚRODKOWOPOMORSKIE,
RDLP W SZCZECINKU)
Tomasz Wanic1, Maciej Zwydak1, Marek Pająk1, Sławomir Piątkowski2,
Tadeusz Lewandowski2
1
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Al.29 Listopada 46,
31-425 Kraków, Polska; [email protected]
2
Nadleśnictwo Warcino, ul. Gen. Władysława Sikorskiego 11 A, 77-230 Kępice, Polska
Celem badań była ocena właściwości gleb w miejscach, w których od lat obserwowano
słaby wzrost drzewostanu sosnowego lub zalesianie nie udawało się.
W pobranych próbkach glebowych oznaczono standardowe właściwości chemicznofizyczne: uziarnienie, odczyn, zawartość węgla organicznego i azotu, właściwości sorpcyjne,
gęstość objętościowa. Ponadto wykonano oznaczenia zawartości metali po ekstrakcji w
wodzie królewskiej przy użyciu spektrometru ICP-OES.
Wszystkie mineralne próbki gleby z poziomów powierzchniowych charakteryzowały się
silnie kwaśnym odczynem i uziarnieniem piasku luźnego, bądź słabo gliniastego. W związku
z niewielką zawartością węgla organicznego i lekkim uziarnieniem, gleby posiadały słabe
zdolności sorpcyjne. We wszystkich próbkach zawartość miedzi (Cu) była wyższa od
naturalnego tła. W glebie pod drzewostanem sosnowym o słabym wzroście średnia zawartość
miedzi wynosiła 175 mg/kg gleby, a w glebie na której zalesianie nie powiodło się średnia
zawartość przekraczała 500 mg Cu/kg gleby.
Tak duże zawartości miedzi w glebach badanego obiektu najprawdopodobniej są efektem
wcześniejszego użytkowania terenu jako składnicy drewna, wskazując na pozostałości
środków służących ochronie surowca drzewnego. W literaturze podaje się, że zawartość
miedzi większa niż 100 mg/kg gleby może oddziaływać toksycznie na roślinność.
Notatki:
Strona 12
OCHRONA LASU A OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO W POLSCE 
PROBLEMY I WYZWANIA
Rafał Zapłata1, Krzysztof Stereńczak2
1
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Zakład Konserwacji Zabytków i Ochrony
Krajobrazu, Polska, ul. Wóycickiego 1/3, bud. 23, 01-938 Warszawa, Polska;
[email protected]
2
Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi, Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3,
Sękocin Stary, 05-090 Raszyn; Polska
W ostatnich latach tereny leśne stały się w Polsce obszarem szczególnie interesującym
dla środowisk zajmujących się dziedzictwem kulturowym, zwłaszcza archeologicznym,
dzięki technologii lotniczego skanowania laserowego (ALS). Wiele dotychczasowych
przedsięwzięć, jak i aktualnie realizowanych projektów potwierdza skuteczność oraz
potencjał technik LiDARowych w rozpoznawaniu obiektów zabytkowych. Co istotne, wyniki
licznych prac pozwoliły uświadomić zarówno środowiskom leśników, jak i archeologów, że
zasób zabytkowy na terenach leśnych jest na tyle pokaźny, że wymaga ogólnokrajowych
i zintegrowanych działań. W szczególności tereny intensywnie użytkowane w przeszłości,
związane z eksploatacją surowców naturalnych, ukazują skalę problemu, jakim jest nie tylko
badanie i inwentaryzacja zasobów zabytkowych, ale również ich wpływ na ochronę i bieżącą
gospodarkę na obszarach leśnych w Polsce.
Prezentacja ma na celu przybliżenie problematyki dotyczącej ochrony zarówno lasów, jak
i dziedzictwa kulturowego, z perspektywy nowych technologii. Drugim celem wystąpienia,
jest zwrócenie uwagi na konieczność podjęcia prac inwentaryzacyjnych zabytków, co
w sposób jednoznaczny i pozytywny może wpłynąć na same działania związane z ochroną
lasu. Podziemne pozostałości antropogeniczne, ich skład itp. w wielu sytuacjach nie pozostają
bez znaczenia i bez wpływu na elementy przyrodnicze. Pytaniem prowokującym do dyskusji,
a zarazem wyznaczającym ramy referatu, jest pytanie o to, co i w jaki sposób chronić,
w sytuacjach „konfliktowych”, gdy współistnieją ze sobą dobra przyrody i kultury, nie
zawsze charakteryzując się „pozytywną” koegzystencją. Zagadnieniem zbliżonym i równie
dyskusyjnym, jak i wymagającym szczególnej uwagi, jest podjęcie takich działań, które
pozwolą chronić oraz zarządzać (gospodarować) zasobami leśnymi, bez uszczerbku dla
zabytków.
Wystąpienie kieruje się w stronę przedstawienia koncepcji wychodzącej naprzeciw
sygnalizowanym wyżej problemom, z uwzględnieniem ochrony dóbr kultury i środowiska
oraz innowacyjnych rozwiązań analitycznych. Teza przewodnią dla wystąpienia jest
twierdzenie, iż współcześnie ochrona lasów powinna brać pod uwagę zasoby zabytkowe, aby
uwzględniać wpływ „niedostrzeganego” często dziedzictwa na las, jak również, aby chroniąc
przyrodę, nie szkodzić dobrom kultury. Wystąpienie jest także wkładem w dyskusję na temat
interakcji zachodzących pomiędzy gospodarką leśną, a dziedzictwem kulturowym. Sprawa ta
jest o tyle istotna, że dane ALS-ISOK pokrywają aktualnie ponad 90% powierzchni kraju.
Referat w części zamykającej przedstawia wnioski końcowe i postulaty badawcze,
skierowane zarówno do środowisk związanych z ochroną przyrody – lasu, jak i tych
związanych z dziedzictwem kulturowym.
Notatki:
Strona 13
NOWE FORMY PUŁAPEK I DYSPENSERÓW FEROMONOWYCH
Tomasz Miśkiewicz
Zakład Doświadczalny „Chemipan” Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk,
ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa, Polska; [email protected]
W referacie zostaną omówione obecnie stosowane formy pułapek i dyspenserów
feromonowych oraz porównane zostaną wyniki testów nowej pułapki IBL 4 BIS w stosunku
do IBL 4, a także pułapek PL1, PL2 i nowych wkładów lepowych. Ponadto zaprezentowane
zostaną wyniki nowych dyspenserów feromonowych opartych na mikroporowatym nośniku.
Dzięki nowej konstrukcji pułapka IBL 4 BIS na szeliniaka jest bardziej funkcjonalna i
łatwiejsza w stosowaniu oraz zdecydowanie mniej narażona na uszkodzenia mechaniczne.
Wszystkie elementy tej pułapki są wymienne, co pozwala samodzielnie naprawić ewentualne
uszkodzenia i przywrócić jej funkcjonalność. Testy pułapek przeprowadzone przez IBL od
czerwca do września 2016, potwierdzają niemal dwukrotnie większą efektywność nowej
wersji IBL 4 BIS w porównaniu do oryginału.
Ujednolicona wersja PL1/PL2 dzięki zastosowaniu nowych wkładów lepowych znacząco
skraca czas montażu oraz zapewnienia uniwersalność stosowania w zależności od potrzeb.
Nowe dyspensery feromonowe oparte na mikroporowatym nośniku zapewniają
długotrwałe uwalnianie stałej ilości substancji aktywnej, co skutkuje zwiększeniem ilości
odławianych szkodników poprzez wydłużenie czasu efektywnej ekspozycji.
Notatki:
Strona 14
PRÓBY MONITORINGU LICZEBNOŚCI PRZYPŁASZCZKA GRANATKA
I KORNIKA OSTROZĘBNEGO PRZY UŻYCIU PUŁAPEK FEROMONOWYCH
Alicja Sowińska, Radosław Plewa, Wojciech Janiszewski
Zakład Ochrony Lasu, Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090
Raszyn, Polska; [email protected]
W wyniku ocieplenia klimatu oraz coraz częściej notowanych długotrwałych okresów
suszy wzrasta liczebność populacji przypłaszczka granatka Phaenops cyanea (Fabr.) oraz
kornika ostrozębnego Ips acuminatus (Gyll.) w osłabionych drzewostanach sosnowych.
Celem badań nad przypłaszczkiem granatkiem było wytypowanie najskuteczniejszej
pułapki i opracowanie metody jej stosowania do monitoringu populacji tego szkodnika.
Badania rozpoczęto od przetestowania w olfaktometrze atrakcyjności dla przypłaszczka
granatka preparatu feromonowego (skład: gwajakol, α-pinen i olejek sosnowy)
przygotowanego przez ZD Chemipan. Następnie w Nadleśnictwie Garwolin (RDLP w
Warszawie) w drzewostanach uszkodzonych przez gradobicie w 2013 r. sprawdzono wpływ
zastosowania tego preparatu na efektywność odłowu szkodnika do 3 rodzajów pułapek.
W eksperymencie zastosowano opaskę lepową z czarnej folii, fioletową pułapkę segmentową
oraz czarną pułapkę segmentową. W Nadleśnictwie Krynki (RDLP w Białymstoku) w 60
letnim drzewostanie na gruntach porolnych testowano efektywność dwóch preparatów
feromonowych zawierających olejki sosnowe różnego pochodzenia oraz sprawdzono wpływ
wysokości umieszczenia pułapek fioletowej i czarnej segmentowej na wielkość odłowu
przypłaszczka.
W testach olfaktometrycznych, 53% chrząszczy przypłaszczka granatka zareagowało
pozytywnie na zapach preparatu feromonowego. Ze wstępnych analiz wynika, że opaska
lepowa z preparatem odłowiła średnio prawie 3 razy więcej przypłaszczka granatka niż
fioletowa pułapka segmentowa. Czarna pułapka segmentowa okazała się nieskuteczna do
odłowu przypłaszczka granatka, a preparat feromonowy nie podniósł istotnie odłowów do
żadnego typu pułapki.
Celem pierwszego etapu badań nad kornikiem ostrozębnym było wytypowanie
najlepszego modelu pułapki, spośród najczęściej stosowanych na terenie Lasów Państwowych
do odłowu korników (pułapki typu: IBL-2, IBL-3, szczelinowo-skrzyniowa i Theysona).
Do zwabiania osobników tego gatunku kornika użyto dostępnego na polskim rynku feromonu
agregacyjnego o nazwie Acumodor. Doświadczenie przeprowadzono na terenie nadleśnictw
Lubartów i Sobibór (RDLP w Lublinie), gdzie zainstalowano po 30 pułapek. Dodatkowo
część pułapek typu IBL-3 zawieszano w połowie długości strzał drzew sosnowych i w
połowie długości koron drzew, określając w ten sposób liczebność populacji tego gatunku w
pobliżu miejsc jego rozwoju.
Na podstawie uzyskanych wyników wykazano, że najefektywniejszym typem pułapki do
odłowu kornika ostrozębnego okazała się pułapka typu IBL-3 (Nadl. Lubartów) i IBL-2
(Nadl. Sobibór). Zdecydowanie więcej osobników obu płci odławiano do pułapek
zainstalowanych w wyższych partiach drzew. Zastosowany w niniejszych badaniach feromon,
cechuje się bardzo niską skutecznością działania w porównaniu z innymi wykorzystywanymi
do monitoringu różnych gatunków korników w Polsce.
Badania sfinansowane zostały przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych (nr projektu 500 437)
Notatki:
Strona 15
MONITORING KORNIKA ZROSŁOZĘBNEGO (IPS DUPLICATUS SAHLB.) W SAKSONII,
SUDETACH I NA DOLNYM ŚLĄSKU
Lutz-Florian Otto1, Karstin Rödiger1, Franz Matschula1, Jarosław Góral2, Katarzyna Nowik2,
Katarzyna Skałecka2, Grzegorz Rogowski2, Radosław Witkowski3, Andrzej Mazur3
1
Staatsbetrieb Sachsenforst, Referat Waldbau/Waldschutz, OT Graupa, Bonnewitzer Str.3,
01796 Pirma, Niemcy
2
Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu, ul. Grunwaldzka 94, 50-357 Wrocław, Polska
3
Katedra Entomologii Leśnej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wojska Polskiego
71C, 60-625 Poznań, Polska; [email protected]
W 2014 roku w 18 nadleśnictwach RDLP we Wrocławiu rozpoczęto monitoring kornika
zrosłozębnego (Ips duplicatus). Obszar monitoringu obejmował nadleśnictwa Sudetów i
Przedgórza Sudeckiego oraz Nadleśnictwa Milicz i Żmigród, a także Karkonoski Park
Narodowy i Park Narodowy Gór Stołowych. W roku 2015 monitoring rozszerzono o obszar
Saksonii.
Do odłowu chrząszczy zastosowano barierowe pułapki feromonowe z feromonem ID
Ecolure®, po dwie pułapki w nadleśnictwie. Kontrola pułapek odbywała się co 10 dni w
okresie od końca kwietnia do pierwszej połowy października.
Ips duplicatus został stwierdzony we wszystkich obiektach RDLP we Wrocławiu,
natomiast nie stwierdzono go w lasach Saksonii. Najliczniej kornika zrosłozębnego odławiano
w lasach Sudetów Środkowych. Porównanie odłowów z roku 2014 i 2015 wskazuje, że
populacja nie zajmuje nowych terytoriów, jednak jej liczebność podwoiła się (2 700 korników
w 2014 roku w porównaniu do 4 704 korników odłowionych w 2015 roku). Stwierdzono, że
w porównaniu do danych historycznych i monitoringu z roku 2002, kiedy nie odnotowano
tego gatunku, jest to sytuacja wyjątkowa. Obserwacje z dwóch kolejnych lat potwierdzają
tendencje do szybkiego (wykładniczego) wzrostu liczebności populacji tego gatunku kornika
w lasach dolnośląskich i sudeckich.
Notatki:
Strona 16
JAK ZWABIĆ SAMCA BARCZATKI SOSNÓWKI BADANIA NEUROFIZJOLOGICZNE I BEHAWIORALNE
Krzysztof Rudziński1, Dorota Staszek1, Monika Asztemborska1, Rafał Szmigielski1,
Lidia Sukovata2, Andrzej Kolk2, Marek Cieślak1, Jerzy Raczko1
1
Instytut Chemii Fizycznej PAN, ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa, Polska;
[email protected]
2
Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn, Polska
Praca przedstawia wykorzystanie tradycyjnych metod neurofizjologicznych
(elektroantenografia, EAG) i behawioralnych (tunel wiatrowy) do badania skuteczności
atraktantów wabiących samce motyli barczatki sosnówki Dendrolimus pini, gatunku
stanowiącego aktualne zagrożenie dla polskich lasów sosnowych (vide prezentacja Lidii
Sukovatej). Atraktanty stosowane dotychczas w próbach monitoringu występowania
szkodnika zawodziły z powodu niewielkiej skuteczności, co uzasadniło podjęcie prób ich
udoskonalenia.
Składniki atraktantów zostały wybrane spośród związków chemicznych wykrytych
w emisji samic barczatki sosnówki wabiących samce (vide poster Doroty Staszek). Siła
oddziaływania poszczególnych związków na samce barczatki sosnówki szacowana była
metodą elektroantenograficzną (aparatura EAG firmy Syntech), mierząc wielkość impulsu
elektrycznego generowanego w odciętym czułku samca pod wpływem danego związku
podanego impulsowo w strumieniu powietrza omywającego czułek. Motyle używane do
badań pochodziły z laboratoryjnej hodowli owadów.
Związki wywołujące znaczącą reakcję EAG łączyliśmy w kompozycje, które badano
w tunelu wiatrowym (konstrukcja własna, wyposażona w czerwone oświetlenie, 3 kamery
wideo oraz rejestratory szybkości przepływu, wilgotności i temperatury powietrza). Na
jednym końcu tunelu umieszczano samce, a na przeciwnym końcu zawieszano dyspenser
badanej kompozycji i uruchamiano przepływ powietrza przez tunel w kierunku owadów. Na
podstawie obserwacji i nagrań wideo oceniono zachowanie owadów w określonych
kategoriach – brak reakcji, machanie skrzydłami, latanie, zainteresowanie dyspenserem
kompozycji, przysiadanie obok dyspensera, atakowanie dyspensera – którym przypisano
narastające wartości liczbowe jako wskaźniki efektywności. Eksperyment powtarzano
wielokrotnie dla każdej kompozycji i obliczano średni wskaźnik efektywności kompozycji.
Badania umożliwiły wyselekcjonowanie 6 składników emisji samic barczatki sosnówki,
które tworzyły skuteczny atraktant samców: Z5,E7-C12Ald, Z5,E7-C12OH, Z5-C12Ald,
Z5-C12OH, Z5-C10OH, Z5-C14OAc. Bardziej efektywna okazała się kompozycja pozbawiona
Z5-C14OAc. W emisji samic zaobserwowano obecność kilku terpenów i seskwiterpenów,
które nie są wytwarzane przez owady, ale prawdopodobnie pochodzą z roślin żywicielskich.
Ponieważ substancje te zawarte są także w olejku sosnowym, sprawdzono efekty dodawania
olejku do zbadanych wcześniej kompozycji, uzyskując zwiększenie ich skuteczności
w przypadku kompozycji sześcioskładnikowej i pięcioskładnikowej (bez Z5-C10OH).
Wyniki badań laboratoryjnych zostały potwierdzone w badaniach terenowych
przeprowadzonych w drzewostanach Puszczy Noteckiej, w których najskuteczniejsze były
kompozycje: sześcioskładnikowa z olejkiem sosnowym i pięcioskładnikowa bez Z5-C10OH.
Zbadane kompozycje stały się przedmiotem zgłoszenia patentowego. Obecnie prowadzone są
dalsze badania nad zastosowaniem opracowanych kompozycji w ochronie lasu.
Badania przeprowadzono w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
(nr umowy PBS2/A9/25/2013).
Notatki:
Strona 17
PIERWSZE PRÓBY WYKORZYSTANIA FEROMONU BARCZATKI SOSNÓWKI DO MONITORINGU
RÓJKI MOTYLI W POLSCE
Lidia Sukovata1, Dorota Staszek2, Krzysztof Rudziński2, Andrzej Kolk1, Rafał Szmigielski2,
Wojciech Janiszewski1, Monika Asztemborska2, Marek Cieślak2, Jerzy Raczko2
1
Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn, Polska;
e-mail: [email protected]
2
Instytut Chemii Fizycznej PAN, ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa, Polska
Barczatka sosnówka Dendrolimus pini L. (Lepidoptera, Lasiocampidae) jest jednym
z głównych foliofagów sosny w Polsce. W ostatnich latach znaczenie gospodarcze tego
owada wzrasta. Do planowania zabiegów ochronnych konieczne jest wczesne i dokładne
określenie powierzchni występowania szkodnika, co jest utrudnione ze względu na mały
rozmiar i maskujący kolor młodocianych gąsienic zimujących w ściółce. Celem
przeprowadzonych badań było wstępne określenie możliwości wykorzystania pułapek z
udoskonalonym feromonem (vide poster D. Staszek i prezentacja K.J. Rudzińskiego) do
oceny przebiegu rójki motyli oraz nasilenia występowania barczatki.
Badania przeprowadzono w 23 drzewostanach sosnowych na terenie Nadleśnictwa Sława
Śląska (RDLP w Zielonej Górze) i w 9 drzewostanach na terenie Nadleśnictwa Krucz (RDLP
w Pile) w 2016 r. Drzewostany wybrano z uwzględnieniem warunków siedliskowych, wieku i
poziomu zagrożenia (od braku do zagrożenia w stopniu średnim) przez barczatkę sosnówkę
określonego metodą opasek lepowych. Zmodyfikowane pułapki IBL-5 produkcji ZD
Chemipan (po 2 w każdym drzewostanie) wyłożono w połowie lipca i kontrolowano z reguły
co 3-4 dni. W części drzewostanów w trakcie każdej kontroli (oprócz pierwszej) określano
jednocześnie zagęszczenie samic barczatki na pniach drzew metodą 20 drzew. Wszystkie
obserwacje zakończono w połowie sierpnia.
Uzyskane wyniki wskazują, że: 1) podobnie jak u innych gatunków motyli, u barczatki
sosnówki po kulminacji odłowów samców następuje kulminacja wylegania się samic, 2) na
liczbę samców odłowionych do pułapek, jako wskaźnika aktywności motyli, ma wpływ wiele
czynników, m.in. zbyt wysokie temperatury (z maksymalną temperaturą około lub ponad
30°C), intensywne i trwałe opady deszczu, poziom uwalniania feromonu z dyspenserów i in.,
3) istnieje dodatnia korelacja między odłowami samców do pułapek a liczebnością gąsienic
tej samej generacji pod opaskami lepowymi (wiosną), chociaż nie we wszystkich
przypadkach, co mogło wynikać z różnic w zdrowotności populacji. Ocena korelacji między
liczbą odłowionych samców a liczebnością następnej generacji nastąpi po uzyskaniu
wyników poszukiwań gąsienic barczatki w ściółce jesienią 2016 r.
W celu praktycznego wykorzystania pułapek feromonowych w monitoringu
występowania barczatki sosnówki konieczne jest wykonanie dodatkowych badań pod kątem
określenia zasięgu działania feromonu w zależności od jego dawki.
Notatki:
Strona 18
WYKORZYSTANIE PUŁAPEK KOŁNIERZOWYCH DO OCENY ZAGĘSZCZENIA POPULACJI
MIERNIKOWCOWATYCH (GEOMETRIDAE) W DRZEWOSTANACH DĘBOWYCH
Tomasz Jaworski, Andrzej Kolk, Lidia Sukovata, Tomasz Jabłoński, Radosław Plewa,
Grzegorz Tarwacki, Sławomir Ślusarski, Wojciech Janiszewski
Zakład Ochrony Lasu, Instytut Badawczy Leśnictwa, Sękocin Stary, ul. Braci Leśnej 3, 05-090
Drzewostany dębowe w Polsce są stale zagrożone ze strony owadów liściożernych. Do
najważniejszych foliofagów dębu należą gąsienice kilku gatunków motyli z rodziny
miernikowcowatych (Geometridae), głównie dwóch gatunków piędzików, tj. przedzimka
(Operophtera brumata) i siewieraka (Operophtera fagata). Obecnie brak jest jednolitej,
miarodajnej metody oceny zagęszczenia populacji piędzików, co utrudnia prognozowanie
zagrożenia drzewostanów ze strony tych owadów. Ocena taka może być przeprowadzona w
oparciu o informację na temat liczebności samic wchodzących jesienią na pnie dębów w celu
złożenia jaj w ich koronach, która jest powiązana z zagęszczeniem larw powodujących
defoliację.
Celem badań było porównanie skuteczności odłowu samic Operophtera za pomocą
różnych typów pułapek.
Badania prowadzono w latach 2013–2015 na 12 powierzchniach zlokalizowanych w
drzewostanach dębowych na terenie Nadleśnictw: Krotoszyn (RDLP w Poznaniu), Rudka
(RDLP w Białymstoku) oraz Strzelce (RDLP w Lublinie). Do oceny zagęszczenia populacji
samic Operophtera wykorzystano kilka rodzajów pułapek. Porównano skuteczność
odławiania samic przez tradycyjnie stosowane pułapki lepowe (opaska z pianki pokrytej
lepem) oraz pułapki kołnierzowe „Geolas”, stosowane dotychczas do odławiania innych grup
owadów. Na każdej powierzchni oba wymienione rodzaje pułapek zakładano jesienią (połowa
października) na pniach pięciu wybranych drzew, przy czym drzewa te nie różniły się istotnie
pod względem średniej grubości. Ponadto testowano przydatność pułapek własnej konstrukcji
pokrywających powierzchnię 1 m2 gleby, a także pułapek imitujących pnie drzew. Pułapki te
ustawiano na powierzchni gleby w rzucie korony pięciu wytypowanych drzew. Po
zainstalowaniu w terenie pułapki kontrolowano co 2–3 dni (opaski lepowe) lub w większych
odstępach czasu (pozostałe typy pułapek), aż do ustania aktywności samic Operophtera
(połowa grudnia). Do oceny skuteczności pułapek wykorzystano nieparametryczny test U
Manna-Whitneya.
Na podstawie przeprowadzonych badań wykazano, że największą efektywnością odłowu
samic Operophtera cechują się pułapki kołnierzowe. Mniejsza liczba samic na opaskach
lepowych wynika z zaobserwowanego zjawiska żerowania ptaków, a częściowo
prawdopodobnie także z przeoczenia samic, które niekiedy wchodzą pod opaskę lepową.
Przydatność pułapek naziemnych okazała się w praktyce niewielka z uwagi na niewielką
liczbę odławianych samic.
Wyniki badań wskazują na możliwość wykorzystania pułapek kołnierzowych do oceny
zagrożenia drzewostanów dębowych przez miernikowce z uwagi na ich większą
wiarygodność odnośnie faktycznego zagęszczenia populacji tych owadów.
Badania finansowane przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych w latach 2013-2016 (nr tematu 500400).
Notatki:
Strona 19
INTEGROWANA OCHRONA UPRAW PRZED OWADAMI I PATOGENAMI GRZYBOWYMI –
WYNIKI 2-LETNICH BADAŃ
Iwona Skrzecz, Aleksandra Prokocka, Alicja Sowińska, Tomasz Jabłoński, Hanna Szmidla,
Robert Wolski, Wojciech Janiszewski, Sławomir Lipiński
Celem badań prowadzonych w Instytucie Badawczym Leśnictwa od 2014 r. jest
opracowanie integrowanej metody ochrony upraw leśnych przed owadami i patogenami
opartej na metodach profilaktycznych (hodowlanych), mechanicznych (pułapki do odłowu
owadów) i chemicznych (insektycydy), a także opracowanie wieloetapowego Systemu
Wspomagania Decyzji (SWD) pomagającego pracownikom LP w podjęciu decyzji
w wyborze najbardziej optymalnej metody ochrony upraw.
Aby zrealizować wymieniony cel, w latach 2014-2015 wykonano doświadczenia,
w których m.in. porównywano liczebność szeliniaka oraz rozmiar szkód powodowanych
przez ten gatunek w uprawach zakładanych na zrębach świeżych i przelegujących (1 i 2 lata),
chronionych przy użyciu metod (1) niechemicznych (hodowlanych i mechanicznych), (2)
chemicznych oraz (3) metodą integrowaną obejmującą łączne stosowanie wymienionych
metod. Dodatkowo oceniano intensywność porażenia upraw przez patogeny, a także
porównywano koszty zabiegów ochronnych.
Na podstawie wyników stwierdzono:
 Najniższe odłowy chrząszczy do pułapek wyłożonych na poletkach chronionych
metodą chemiczną oraz integrowaną.
 Najwięcej drzewek zabitych przez szeliniaka sosnowca na zrębie świeżym
i przelegującym 1 rok. Przelegiwanie zrębów przez 2 lata skutkowało brakiem
zagrożenia upraw przez szeliniaka.
 Najczęściej występującą chorobą grzybową na wszystkich powierzchniach
doświadczalnych była wiosenna osutka sosny powodowana przez grzyby z rodzaju
Lophodermium. Ponadto na dwóch uprawach odnotowano występowanie sadzonek
porażonych przez Armillaria spp., a na jednej z upraw stwierdzono przypadki
zamierania wierzchołkowych pędów sosny spowodowane przez patogena Sphaeropsis
sapinea. Pojawieniu się wszystkich powyższych chorób grzybowych sprzyjało
osłabienie kondycji sadzonek spowodowane przez panujące w sezonie wegetacyjnym
niekorzystne warunki atmosferyczne: susza, duża insolacja i wysokie temperatury.
 Najniższymi kosztami jednostkowymi charakteryzowała się metoda mechaniczna
polegająca na wykładaniu pułapek w postaci wałków sosnowych, natomiast
najdroższa była metoda integrowana polegająca na jednoczesnym stosowaniu metod
mechanicznych i chemicznych.
Badania finansowane są przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych w ramach projektu pt. „Opracowanie
programu integrowanej ochrony upraw sosnowych przed owadami i patogenami z uwzględnieniem Systemu
Wspomagania Decyzji (SWD)”, nr 500 410.
Notatki:
Strona 20
ZAKŁADANIE I PROWADZENIE UPRAW W UPORCZYWYCH PĘDRACZYSKACH
Stefan Perz
Zespół Ochrony Lasu w Szczecinku, ul. Kościuszki 22, 78-400 Szczecinek, Polska;
[email protected]
Uporczywe pędraczyska stanowią obszary leśne, w których chronicznie dochodzi do
zakłócenia w prowadzeniu prawidłowej gospodarki leśnej. Dyrektor Generalny Lasów
Państwowych, Zarządzeniem nr 7 z dnia 11 lutego 2016 roku, zdefiniował obszary leśne
uznawane za uporczywe pędraczyska jako te, w których występują pędraki chrabąszczy
Melolontha spp., guniaka czerwczyka Amphimallon solstitiale, wałkarza lipczyka Polyphylla
fullo i ogrodnicy niszczylistki Phyllopertha horticola w ilościach zagrażających trwałości lasu
lub powodujących zakłócenia w prowadzeniu zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki
leśnej. W cytowanym zarządzeniu zostały podane również kryteria uznawania obszarów
leśnych za uporczywe pędraczyska. Jednym z takich kryteriów są zbierane każdego roku
informacje o dynamice liczebności populacji pędraków chrabąszcza majowego M. melolontha
i chrabąszcza kasztanowca M. hippocastani, która ulega częstym zmianom gatunkowym i
ilościowym, jak również zmianom powierzchni występowania. Okres uznawania danego
obszaru leśnego za uporczywe pędraczysko jest różny i może obejmować od kilku do
kilkunastu głównych rójek obu gatunków chrabąszczy. Na obszarach uporczywych
pędraczysk może dochodzić do samoistnego ich wygasania na pewnych fragmentach lasu.
Coroczne monitorowanie uporczywych pędraczysk oraz aktualna wiedza o zmianach
zachodzących w przestrzennym występowaniu pędraków daje podstawy do opracowania
skutecznej metody regulacji liczebności pędraków chrabąszczy. Najczęściej rozrzedzanie
populacji chrabąszczy następuje poprzez chemiczne zwalczanie owadów doskonałych, co w
konsekwencji prowadzi do redukcji liczebności nowego pokolenia pędraków. Takie
postępowanie umożliwia zakładanie i prowadzenie upraw na obszarach szczególnie
zagrożonych przez pędraki.
Szkody od pędraków w uprawach zależą od wielu czynników. Do najistotniejszych
należy zaliczyć: liczebność pędraków w dole, ich strukturę wiekową, przestrzenne
rozmieszczenie, skład gatunkowy uprawy, jej wiek oraz żyzność danego siedliska. Ze
względu na to, że szkody powodowane przez chrabąszcze nadal są niezwykle ważnym
problemem gospodarki leśnej, istnieje potrzeba kontynuowania badań naukowych w tym
zakresie, co da praktyce leśnej wiedzę o nowych sposobach walki z tą grupą szkodników
systemu korzeniowego roślin.
Notatki:
Strona 21
MONITORING I OGRANICZANIE LICZEBNOŚCI KORNIKA OSTROZĘBNEGO (IPS ACUMINATUS
GYLL.) NA TERENIE REGIONALNEJ DYREKCJI LASÓW PAŃSTWOWYCH W LUBLINIE
Marek Kamola, Przemysław Jakubiński, Sławomir Michalewski
Zespół Ochrony Lasu
[email protected]
w
Radomiu,
25
Czerwca
68,
26-600
Radom,
Polska;
Kornik ostrozębny Ips acuminatus Gyll. jest rodzimym składnikiem polskiej fauny
kornikowatych (Scolytinae) lecz nie notowano dotąd jego gradacyjnego występowania w
lasach Polski. Masowy pojaw kornika ostrozębnego w lasach RDLP w Lublinie poprzedziła
ekstremalna susza zwłaszcza w jej części północnej. Pierwsze symptomy zamierania drzew
Pinus sylvestris L. na skutek żerowania kornika ostrozębnego zanotowano we wrześniu 2015
roku na terenie Nadleśnictwa Sobibór przy granicy z Ukrainą.
W ślad za identyfikacją szkodnika, po przeprowadzeniu cyklu szkoleń dla służb
terenowych Lasów Państwowych przy udziale Zespołu Ochrony Lasu w Radomiu i Instytutu
Badawczego Leśnictwa, przystąpiono do inwentaryzacji zasięgu występowania i działań
zaradczych ograniczających jego liczebność w lasach RDLP w Lublinie. Zasięg masowego
występowania kornika ostrozębnego pokrywa się zasadniczo z obszarem ekstremalnej suszy
w północnej i środkowej części RDLP w Lublinie na terenie 18 nadleśnictw. Zwarte i rozległe
bory Puszczy Solskiej i Puszczy Sandomierskiej dotychczas były wolne od gradacji tego
kornika. W dniu 15 września 2016 roku areał występowania szkodnika (w różnym stopniu
nasilenia) oceniono na ok. 16 tys. ha, zaś miąższość usuniętych drzew zasiedlonych na 66 tys.
m3. Zręby sanitarne wykonano na powierzchni ok. 42 ha.
Ograniczanie liczebności szkodnika nastręcza trudności na skutek jego utajonego
żerowania w szczytowej części koron sosen, przy czym symptomy zasiedlenia w początkowej
fazie objawiają się trudnymi do oceny przebarwieniami igliwia. Z uwagi na brak
ugruntowanego kanonu postępowania ochronnego w przepisach obowiązujących w Lasach
Państwowych oraz ze względu na fragmentaryczną wiedzę z zakresu biologii i ekologii
kornika ostrozębnego, Zespół Ochrony Lasu w Radomiu zaproponował autorski monitoring
rozwoju szkodnika. W wyznaczonych 7 Punktach Obserwacyjnych kontrolowano przebieg
rozwoju osobniczego w warunkach naturalnych (ścinanie drzew z symptomami zasiedlenia) i
na pułapkach klasycznych (krzyżowych) oraz prowadzono monitoring odłowu chrząszczy w
pułapkach feromonowych z dyspenserem Acumodor. W określonym czasie na tle warunków
pogodowych i różnej ekspozycji na światło oraz stanu sanitarnego, przeszkoleni obserwatorzy
rejestrowali w zunifikowanych formularzach fazy rozwojowe kornika ostrozębnego, stopień
zasiedlenia pnia i gałęzi oraz gatunki towarzyszące.
Zebrane informacje pozwoliły m.in. na określenie nasilenia aktywności rójki szkodnika,
która przypada na początek maja. Analiza chrząszczy kornika ostrozębnego z pułapek
feromonowych w Punktach Obserwacyjnych wykazała niespecyficzne działanie feromonu
agregacyjnego Acumodor (odławiano także inne gatunki owadów z dominującą rolą kornika
sześciozębnego).
Notatki:
Strona 22
NOWA METODA OCHRONY DRZEWOSTANÓW ŚWIERKOWYCH
PRZED KORNIKIEM DRUKARZEM IPS TYPOGRAPHUS L.
Andrzej Kolk
W środowisku, w którym żyją rośliny, zwierzęta i człowiek występują różnego rodzaju
promieniowania. Jedne z nich są korzystne dla organizmów żywych, inne szkodliwe.
W ostatnich latach powstała nowa dziedzina wiedzy, tzw. geobiologa energetyczna.
Przedmiotem jej badań jest poznanie związków pomiędzy budową geologiczną Ziemi
a organizmami żywymi.
Z ostatnio przeprowadzonych badań wynika, że poziom energetyczny Ziemi jest jednym
z czynników decydujących o stanie zdrowotnym drzewostanów świerkowych w starszym
wieku. W wierzchołkowej strefie drzew świerkowych powyżej III klasy wieku następuje
często obniżenie poziomu energetycznego, mierzonego w skali Bovisa. Poziom ten często nie
przekracza 2 000 jednostek. Drzewa te są chętnie zasiedlane przez kornika drukarza i gatunki
towarzyszące.
Zastosowane ekrany geobiologiczne KAER w oprawie szklanej są w stanie w miejscu
ich zastosowania zwiększyć poziom energetyczny Ziemi na powierzchni około 20 ha do
około 10 000 jednostek w skali Bovisa.
Notatki:
Strona 23
PRÓBA OCENY SKUTECZNOŚCI PUŁAPEK FEROMONOWYCH TRINET
Grzegorz Rogowski1 i Grzegorz Pacek2
1
Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu, ul. Grunwaldzka 90, 50-357 Wrocław, Polska;
[email protected]
2
Nadleśnictwo Jugów, ul. Główna, 57-430 Jugów, Polska
W związku z projektowanym wejściem na rynek nowego wyrobu firmy BASF - pułapki
Trinet, w latach 2015-2016 przeprowadzono badania dotyczące oceny skuteczności działania
tego produktu. Pułapka Trinet produkowana jest w formie trójnogu, na którym jest rozpięta
siatka z tworzywa sztucznego z feromonem Pheroprax. Siatka zawiera w swojej strukturze
insektycyd (alfa-cypermetryna).
W 2015 r. obserwacje skuteczności działania pułapek Trinet wykonano w Nadleśnictwie
Świeradów (RDLP we Wrocławiu). Pułapki wystawiono w leśnictwach Lasek i Niedźwiedź
w 2 grupach, po 3 sztuki. W każdej lokalizacji umieszczono również pułapki szczelinowe
Theysohna z feromonem Pheroprax w celu odłowu korników stanowiących materiał
porównawczy doświadczenia. Skuteczność działania pułapek oceniano na podstawie ilości
odłowionych korników do pułapek Theysohna oraz korników znajdujących się na tacach
opadowych pod pułapkami Trinet. Dla oceny skuteczności działania pułapki Trinet, w
sąsiedztwie pułapek wyznaczono ścianę drzewostanu świerkowego i obserwowano w nim
wydzielanie się posuszu.
W 2016 r. doświadczenie powtórzono w Nadleśnictwie Świeradów, w leśnictwie Lasek
oraz w Nadleśnictwie Jugów (RDLP we Wrocławiu), w leśnictwie Kalenica. W
Nadleśnictwie Jugów rozszerzono porównanie odłowów korników na feromony Ipsodor oraz
Drukarz Ampułka A10. Skuteczność pułapki Trinet oceniano licząc dodatkowo korniki
siadające na siatce.
Obserwacje z lat 2015 – 2016, wskazują, że ilości korników odłowionych do pułapki
Theyshona są około trzykrotnie większe (w przeliczeniu na 1 m²) niż znalezione w tym
samym czasie na opadówkach, pod pułapkami Trinet. W roku 2016, w analizie skuteczności
uwzględniono obserwację korników przebywających na siatce pułapki Trinet, przy pomocy
kamery cyfrowej. Przyjęto minimalny czas kontaktu owadów z siatką (30 sek.) za
wystarczający do uśmiercenia owadów. Wykazano, że wówczas, skuteczność tej pułapki - w
przeliczeniu na 1 m² - jest porównywalna z pułapkami Theyshona z feromonem Pheroprax
oraz Drukarz Ampułka A10. W przypadku zastosowania w pułapkach Theyshona feromonu
Ipsodor, obserwowano mniejsze odłowy niż na pułapkach Trinet.
Notatki:
Strona 24
INTEGROWANA OCHRONA PLANTACJI NASIENNYCH MODRZEWIA EUROPEJSKIEGO
(LARIX DECIDUA MILL.) PRZED ŚMIETKAMI MODRZEWIOWYMI STROBILOMYIA SP.
NA PRZYKŁADZIE NADLEŚNICTWA SULĘCIN
Cezary Bystrowski1, Witold Wasylków2, Arkadiusz Senyszyn2
1
[email protected]
2
Nadleśnictwo Sulęcin, ul. Lipowa 20, 69-200 Sulęcin, Polska
W Polsce na szyszkach modrzewi rozwijają się dwa gatunki szkodliwych śmietek:
Strobilomyia infrequens i S. melania, które poza pewnymi detalami budowy zaodwłoka różnią
się również nieco odmiennym wyglądem jaj oraz sposobem ich składania do wnętrza szyszek.
Zwalczanie śmietek modrzewiowych na plantacjach nasiennych jest zadaniem
niełatwym, głównie ze względu na trudną diagnostykę obu występujących gatunków
muchówek, a także z powodu słabo opracowanych i nie zawsze skutecznych metod kontroli
ich pojawu. Jest to wynikiem zarówno nielicznego odławiania się imagines śmietek na
stosowane standardowo żółte pułapki lepowe, jak i ich podobieństwa do obojętnych
gospodarczo, pozostałych przedstawicieli rodziny śmietkowatych (Anthomyiidae).
Możliwość użycia tylko jednego zarejestrowanego insektycydu (Mospilan 20 SP) do
zwalczania śmietek oraz brak opublikowanych w literaturze obiektywnych danych o
optymalnych terminach i skuteczności zabiegów chemicznych powoduje, że takie zabiegi
wykonuje się relatywnie rzadko i nie zawsze są one efektywne.
Problem słabej skuteczności wykonanych oprysków i wysokiego zasiedlenia szyszek
przez śmietki w roku 2015 (ok. 72% uszkodzonych szyszek) oraz potrzeba precyzyjnego
ustalenia momentu rozpoczęcia rójki i wybrania optymalnego terminu zabiegów, były
podstawą podjęcia współpracy przez Nadleśnictwo Sulęcin (RDLP w Szczecinie) z Zakładem
Ochrony Lasu Instytutu Badawczego Leśnictwa. Nadleśnictwo Sulęcin dysponuje
pięciohektarową, ogłowioną plantacją nasienną modrzewia europejskiego, która od kilku lat
intensywnie owocuje. Wysoka intensywność owocowania, łatwość pozyskania szyszek i
niskie koszty zbioru są niewątpliwymi atutami tego obiektu. Do pełnego wykorzystania
potencjału plantacji brakowało jednak odpowiedniej zdrowotności szyszek, do której
przyczynić się iały wspólne badania ww. instytucji.
Na podstawie uzyskanych w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi pozwoleń na
badanie skuteczności nowych insektycydów, zastosowano do zwalczania śmietek trzy
preparaty: Mospilan 20 SP, Apacz 50 WG oraz Teppeki 50 WG. Monitoring wylęgu śmietek
w roku 2016 przeprowadzono nowatorską metodą „pułapek pojawowych”. Na podstawie
uzyskanych w ten sposób wyników wykonano dwa zabiegi zwalczania: pierwszy w dniu 22
kwietnia i drugi 5 maja 2015 r. Wykonana w pierwszej dekadzie czerwca ocena zasiedlenia
szyszek modrzewia przez oba gatunki śmietek wykazała, że na opryskanych drzewach
zasiedlenie to było bardzo niskie i zostało oszacowane na zaledwie 2%.
Na podstawie zebranych danych, autorzy prezentują przykład bardzo skutecznego
zwalczania śmietek modrzewiowych na plantacji nasiennej w Nadleśnictwie Sulęcin oraz
sugerują możliwość zastosowania modelu gospodarowania ochronnego na plantacji nasiennej,
opartego o ogławianie i stosowanie zabiegów redukujących szkody powodowane przez
owady. Zasadność tego typu postępowania należałoby podbudować w przyszłości analizą
ponoszonych kosztów i uzyskiwanych efektów ekonomicznych.
Prace zrealizowano w ramach projektu nr 670332 finansowanego przez Nadleśnictwo Sulęcin
Notatki:
Strona 25
MACZUŻNIK BOJOWY CORDYCEPS MILITARIS (L.) LINK –
WYNIKI PO PIERWSZYM SEZONIE BADAŃ
Alicja Sierpińska1, Marta Tischer2, Andrzej Sierpiński1
1
Zakład Ochrony lasu,, Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05090 Raszyn, Polska; [email protected]
2
Uniwersytet Warszawski ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa, Polska
Cordyceps militaris (L.) Link, maczużnik bojowy (Ascomycota) – owadobójczy grzyb
infekujący poczwarki i larwy owadów zimujące w ściółce i glebie. Maczużnik ma odmienną
biologię niż grzyby owadobójcze często wykorzystywane w praktyce ochrony roślin
(Beauveria sp., Isaria sp,, Lecanicillium sp.). Gatunek ten, ze względu na swoje walory
używany jest w tradycyjnej medycynie i kuchni chińskiej, jest także masowo hodowany na
sztucznych podłożach w krajach Azji południowo-wschodniej. Odkryto, że produkuje on
kilka substancji o działaniu korzystnym dla zdrowia ludzi i nie produkuje mykotoksyn. Rola
C. militaris w regulacji liczebności populacji owadów była potwierdzona przez naukowców w
Polsce, Japonii, na Litwie i w innych krajach. Wydajna hodowla C. militaris na prostych,
sztucznych podłożach wymaga dobrej znajomości biologii grzyba i zapewnienia mu
odpowiednich warunków wzrostu.
Jednym z elementów projektu „Możliwości wykorzystania patogenów, parazytoidów i
drapieżców do ograniczania liczebności szkodliwych owadów“ finansowanego przez
Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych, jest określenie możliwości wykorzystania w tym
celu C. militaris. Celem pierwszego etapu badań było opracowanie laboratoryjnej metody
hodowli C. militaris, umożliwiające wydajną hodowlę grzyba na potrzeby projektu i wybranie
izolatu do testów polowych. Dotychczas zebrano niewielką kolekcję izolatów grzyba z kilku
pochodzeń. Sprawdzane są możliwości przechowywania grzyba w różnych warunkach
środowiskowych. Trwają hodowle testowe na sztucznym podłożu stałym z brązowym ryżem i
płynnym podłożu SDAY. Potwierdzono metodami molekularnymi, że zebrane okazy należą
do gatunku C. militaris. Rozwinięto hodowlę owada testowego – barczatki sosnówki.
Prowadzone są testy patogeniczności różnych izolatów C. militaris z wykorzystaniem
askospor i konidiów.
Notatki:
Strona 26
SKUTECZNOŚĆ INSEKTYCYDU MIMIC 240 LV W OCHRONIE SOSNY PINUS SYLVESTRIS PRZED
BRUDNICĄ MNISZKĄ LYMANTRIA MONACHA I BARCZATKĄ SOSNÓWKĄ DENDROLIMUS PINI
Barbara Głowacka, Cezary Bystrowski
[email protected]
Celem badań była ocena możliwości stosowania w ochronie lasu insektycydu Mimic 240
LV, zawierającego jako substancję czynną tebufenozyd, którego działanie polega na
zaburzeniu reakcji hormonalnych regulujących procesy linienia gąsienic motyli.
Badania prowadzono w latach 2015-2016, w drzewostanach sosnowych zlokalizowanych
w nadleśnictwach znajdujących się na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w
Zielonej Górze. Testowany insektycyd oraz zarejestrowany dla leśnictwa insektycyd
standardowy Dimilin 480 SC stosowano aparaturą agrolotniczą AU 5000, zamontowaną na
samolocie An 2R.
W roku 2015 wykonano próbę zwalczania gąsienic brudnicy mniszki w Nadleśnictwie
Lubsko oraz barczatki sosnówki w Nadleśnictwie Babimost. Testowany preparat Mimic 240
LV stosowano w dawce 0,3 l/ha (brudnica mniszka) i 0,4 l/ha (barczatka sosnówka), z
dodatkiem adiuwanta Ikar 95 EC (1 l) i wody (2 l). W 2016 r. w Nadleśnictwie Nowa Sól w
drzewostanie zagrożonym przez barczatkę sosnówkę wykonano oprysk cieczą użytkową o
składzie 0,5 l preparatu Mimic 240 LV + 1 l adiuwanta Ikar 95 EC + 1,5 l wody/ha. W celu
oceny skuteczności, przed zabiegiem na powierzchniach opryskiwanych i porównawczych nietraktowanych wyznaczano po 6 drzew modelowych, pod którymi umieszczano płócienne
jednometrowe opadówki. Następnie po oprysku, przez okres 3-4 tygodni liczono i zbierano
żywe i martwe gąsienice znalezione na poszczególnych opadówkach. Po tym okresie
obliczano w m2 powierzchnię podokapową każdego drzewa modelowego i mnożono ją przez
liczbę gąsienic znalezioną na 1m2. Po ścięciu drzew modelowych na płachtę 4x5 m, liczono
znalezione w koronach pozostałe żywe i martwe gąsienice, po czym obliczano dla każdej
powierzchni śmiertelność gąsienic skorygowaną wzorem Abbotta.
Uzyskane wyniki wskazują, że insektycyd Mimic 240 LV w dawce 0,3 l/ha spowodował
śmiertelność 100% gąsienic brudnicy mniszki. W przypadku barczatki sosnówki testowany
insektycyd użyty w dawce 0,4 l/ha spowodował śmiertelność 90% gąsienic, natomiast w
drzewostanach opryskanych dawką 0,5 l preparatu/ha śmiertelność gąsienic barczatki
wynosiła 97,2 %.
Notatki:
Strona 27
KOSZTY OCHRONY LASU W RACHUNKU EKONOMICZNYM NADLEŚNICTW
LASÓW PAŃSTWOWYCH W POLSCE
Lyubov Andrushko
Politechnika Świętokrzyska, Aleja Tysiąclecia Państwa Polskiego 7, 25-314 Kielce, Polska;
[email protected]
Bardzo ważnym zadaniem w dziedzinie działalności gospodarczej nadleśnictw jest
ochrona lasu, która obejmuje zakres prowadzonej działalności w kierunku wczesnej diagnozy
zagrożeń mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. W zakres działalności wchodzą
poszczególne działania mające na celu zachowania trwałości lasu i zwiększenie jego
naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze.
Główne cele ochrony ekosystemów leśnych to: a) zapewnienie ochrony wszystkich
lasów, a szczególnie takich elementów ekosystemu leśnego, jak np. drzewostany, materia
organiczna czy rzadkie składniki biocenoz leśnych; b) godzenie gospodarczego rozwoju kraju
z ochroną przyrody i wykorzystaniem zasobów leśnych; c) poprawa zdrowotności
ekosystemów leśnych poprzez zwiększanie biologicznej odporności drzewostanów na
działanie szkodotwórczych czynników biotycznych, abiotycznych i antropogenicznych; d)
regulowanie intensywności użytkowania zasobów leśnych oraz funkcji ochronnych,
społecznych i innych pełnionych przez las, tak aby czynności te nie mogły zagrozić trwałości
lasów i nie wpływały negatywnie na stan drzewostanów.
Celem badań była analiza udziału kosztów ochrony lasów w ogólnych kosztach
rodzajowych nadleśnictw LP w Polsce oraz analiza ich tempa zmian w latach badanych 2010
– 2014. W badaniu posłużono się danymi statystycznymi GUS Leśnictwo.
W badaniu zmian wartości wybranych cech w czasie posłużono się ciągami indeksów
łańcuchowych za pomocą wzoru (1):
y
y 2 y3 y 4
, , ,...., n
(1)
y1 y 2 y3
y n 1
gdzie: yn – poziom zjawiska w pewnym okresie.
Indeksy łańcuchowe (o podstawie zmiennej) informują, jakie zmiany nastąpiły w
poziomie zjawiska w kolejnym okresie s stosunku do okresu poprzedniego. Oceny średniego
poziomu badanego zjawiska w przeliczeniu na jednostkę czasu w danym szeregu czasowym
dokonuje się za pomocą średniookresowego indeksu łańcuchowego. Wartość tego miernika w
zależności od posiadanych informacji oblicza się na podstawie wartości analizowanego
zjawiska dla pierwszego i ostatniego okresu za pomocą wzoru (2):
y
iG  n1 n
(2)
y1
Średniookresowe tempo zmian w czasie określa średniookresowy wzrost lub spadek
badanego zjawiska, przypadający na analizowaną jednostkę czasu:
T  (iG  1)  100%
(3)
gdzie: T - średniookresowe tempo zmian w czasie, iG - średniookresowy indeks łańcuchowy.
Udział kosztów ochrony lasu w układzie rodzajów działalności w latach 2010 – 2014
wynosił od 4,2 do 4,8% z tendencją do wzrostu tego wskaźnika w jednostkach pieniężnych od
235,7 mln zł od do 317,3 mln zł. Konkurencyjność polskiego drewna w dużym stopniu będzie
uzależniona od ukształtowania się cen na poszczególne asortymenty produkcji, a z kolei
kształtowanie cen w dużym stopniu uzależnione będzie od kosztów produkcji.
Notatki:
Strona 28
POSTERY
Strona 29
METHODS FOR ASSESSING A PROPORTION OF REEMERGING IPS TYPOGRAPHUS AND IPS
AMITINUS (COLEOPTERA: CURCULIONIDAE) BEETLES
Jolana Hubáčková
Czech University of Life Sciences Prague, Kamýcká 129, 165 21, Praha 6 – Suchdol, Czech
Republic; [email protected]
The aim of this research is to assess a proportion of reemerging Ips typographus and Ips
amitinus bark beetles. In June 2016, logs freshly infested by beetles were imported from the
Krkonoše mountains. Specifically, ten logs were placed into rearing box at a constant
temperature of 25°C and L/D=16/8 in laboratory conditions. Beetles leaving from logs were
monitored and counted. Enter holes have been positioned and specially modified Eppendorf
tubes were attached to capture beetles leaving their gallery system. Beetles were collected
every day. A portion of captured beetles (so-called reemerging) were placed on new logs
under the modified Eppendorf tubes to monitor further breeding and laying eggs. We found
out that 20 % of reemerging I. typographus beetles and 9,4% of I. amitinus beetles established
the new colonies. In the coming years, we will study whether pathogens can influence the
reemerging of bark beetles. So we try to help a forestry practice that could cut down smaller
number of tree traps and reduce the spread of bark beetles again.
Notatki:
Strona 30
SZKODLIWE OWADY W DIECIE KRETA (TALPA EUROPAEA)
Vasyl Khodzinskyi1, Volodymyr Rizun2
1
2
Narodowy Uniwersytet Leśno-Techniczny Ukrainy, [email protected]
Muzeum Historii Przyrodniczej, NASU, [email protected]
W lasach Roztocza (w zachodniej części Ukrainy) przeprowadzono badania pokarmu
kreta (Talpa europaea L., 1758) z wykorzystaniem metody аnalizy zawartości żołądka
zwierząt (n=121). W żołądkach kretów znaleziono obiekty pokarmowe (n=2454),
pasożytnicze nicienie Nematoda (n=282) і 40 sztuk kamieni żołądkowych. W badaniach
przeanalizowano dwa kluczowe wskaźniki: częstotliwość występowania obiektów
pokarmowych (Z, %) i udział procentowy określonego rodzaju pożywienia (W, %).
Kret jest gatunkiem drapieżnym. Żywi się 5-6 razy dziennie bezkręgowcami żyjącymi
w glebie, w strefie chodników łownych. Ogólnie, w diecie kreta przeważają gatunki z rodziny
Lumbricidae (82,6%) i Geophіlidae (60,3%) oraz rzędu Diptera (56,2%). Podobną strukturę
ma dieta pod względem udziału procentowego określonego rodzaju pożywienia – dominują
owady
z rzędu Diptera (46,9%) i rodziny Lumbricidae (16,4%). Poza tym, w żołądkach kreta można
dość często znaleźć owady z rzędów: Lepidoptera (W = 5,1%), Dermaptera, Homoptera i
Hymenoptera (do 0,5%), oraz z rodzin: Scarabaeidae (4,8%), Elateridae (4,1%),
Chrysomelidae i Curculionidae (do 0,5%). Spotyka się także organizmy z innych grup
systematycznych, np. mięczaki Mollusca (do 1,0%) i wije z rodziny Julidae (do 0,5%).
W okresie letnim odsetek roślinożernych owadów w diecie kreta jest największy i wynosi
32,2%. Poza tym, latem kret może dziennie zjadać od 14 do 17 larw i poczwarek Lepidoptera,
5-6 larw Elateridae i 4-5 larw Scarabaeidae. W sezonie wegetacyjnym 100 osobników kreta
może zniszczyć do 0,5 miliona roślinożernych owadów, przez co wpływ kreta na regulację
populacji potencjalnych szkodników w leśnictwie i rolnictwie może być znaczący.
Notatki:
Strona 31
DRAPIEŻNOŚĆ DUŻYCH KUSAKOWATYCH (COL., STAPHYLINIDAE)
W STOSUNKU DO FOLIOFAGÓW SOSNY – RZECZYWISTOŚĆ CZY FIKCJA?
Ignacy Korczyński1, Piotr Łakomy2, Iwona Skrzecz3, Alicja Sierpińska3, Andrzej Mazur1
1
Katedra Entomologii Leśnej,Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wojska Polskiego
71C, 60-625 Poznań, Polska; [email protected]
2
Katedra Fitopatologii Leśnej, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wojska Polskiego
71C, 60-625 Poznań; Polska
3
Zakład Ochrony Lasu, Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05090 Raszyn, Polska
Niektóre gatunki z plemienia Staphylinini (kusaki) osiągają bardzo duże rozmiary ciała
i są drapieżne w stadium larwalnym i owada doskonałego. Takie gatunki jak kusak cezarek
Staphylinie cesareus są podręcznikowymi przykładami chrząszczy drapieżnych kusaków,
redukujących populacje szkodliwych bezkręgowców.
Zaprezentowano na posterze gatunki bezpośrednio związane ze środowiskami leśnymi
i pierwsze obserwacje o drapieżnictwie Ocypus olens (Müll.) w stosunku do stadiów
rozwojowych foliofagów sosny.
Notatki:
Strona 32
GRZYBY WYSTĘPUJĄCE NA DRZEWACH ROSNĄCYCH W WARUNKACH DEFICYTU WODNEGO
Piotr Łakomy1, Radosław Cieślak2, Katarzyna Nowik3
1
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Wydział Leśny ul. Wojska Polskiego 71 C, 60-625
Poznań, Polska; [email protected]
2
Zespół Ochrony Lasu w Łopuchówku, Łopuchówko 1, 61-095 Murowana Goślina, Polska
3
Zespół Ochrony Lasu we Wrocławiu, ul. Grunwaldzka, 90 50-357 Wrocław, Polska
Długotrwały brak opadów, niska wilgotność powietrza, wysoka temperatura i silna
insolacja w sezonie wegetacyjnym 2015 r. sprawiły, że drzewostany znalazły się pod
wpływem wielu czynników stresogennych tworzących komplet posuchy. Konsekwencją
występowania tych czynników było przesuszenie gleby i obniżenie poziomu wód gruntowych
na znaczącym obszarze kraju.
Deficyt wodny ma szczególne znaczenie w inicjowaniu choroby drzewostanów. Silny
stres powoduje zakłócenie procesów metabolicznych roślin (m. in. uszkodzenia błon
komórkowych i struktur białek) oraz obniżenie odporności na oddziaływanie niekorzystnych
czynników abiotycznych i biotycznych. W procesie chorobowym zyskują na znaczeniu
organizmy, które w warunkach optymalnych dla rozwoju drzew często nie powodują
symptomów chorobowych. Zaburzenia procesów fizjologicznych drzew prowadzą do
uaktywnienia grzybów przyczyniających się do zamierania korzeni, pni oraz pędów różnych
gatunków drzew. Celem prezentacji jest przedstawienie grzybów, które współuczestniczyły
w procesie zamierania różnych gatunków drzew dotkniętych kompleksem posuchy.
Na terenie zachodniej i południowo-zachodniej Polski stwierdzono zamieranie w wyniku
ubiegłorocznej suszy upraw pochodzenia naturalnego i sztucznego (jodła, buk, dąb, olsza,
świerk, sosna, jawor), młodników (świerk, dąb, buk) oraz drzewostanów starszych (sosna,
świerk, buk, brzoza, modrzew). W procesie uczestniczyły grzyby o różnej patogeniczności
oraz szkodniki owadzie. Obserwowano częstsze niż w ubiegłych latach występowanie
Armillaria ostoyae i A. gallica. sprawców opieńkowej zgnilizny korzeni drzew oraz masowe
owocowanie Sphaeropsis sapinae na pniach, gałęziach i pędach obumierających sosen.
Znacznie częściej stwierdzano również grzyby z rodzin Botryosphaeriaceae (Sphaeropsis,
Diplodia, Fusicoccum), Diaporthaceae (Phomopsis, Sirococcus) i Nectriaceae (Neonectria,
Nectria). W warunkach silnego stresu zamieranie przebiegało gwałtownie, występowanie
patogenów nie miało charakteru nękającego a niekorzystny bilans energetyczny drzew
sprawił, że zabrakło sił na kompensację uszkodzeń.
Notatki:
Strona 33
AKTYWNOŚĆ OPIENIEK W DRZEWOSTANACH DĘBOWYCH NADLEŚNICTWA KROTOSZYN
Piotr Łakomy1, Tomasz Raźny2, Jolanta Behnke-Borowczyk1
1
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny ul. Wojska Polskiego 71 C, 60-625
Poznań, Polska; [email protected]
2
Nadleśnictwo Czerniejewo, Głożyna 5, 62-250 Czerniejewo, Polska
Celem badań było poznanie aktywności grzybów rodzaju
Armillaria
w wybranych drzewostanach dębowych Nadleśnictwa Krotoszyn. Miarą aktywności była
liczba ryzomorf wytwarzanych przez opieńki na jednostkę powierzchni szyi korzeniowej
drzew, jak również gęstość inokulum w glebie wyrażona suchą masą ryzomorf w jednostce
objętości gleby lub zasiedlonego drewna. Powierzchnie badawcze zlokalizowano w 12
drzewostanach V, VIII i IX klasy wieku. W toku realizacji celów przeprowadzono badania:
1. Określenia stanu zdrowotnego poszczególnych drzew na stałych powierzchniach
badawczych (stan koron, pni i korzeni).
2. Określenia aktywności opieniek poprzez:
- metodę pułapkową (12 pułapek w każdym drzewostanie na powierzchni 0,5
ara; miarą aktywności było zasiedlenie pułapek w określonym czasie),
- metodę małych odkrywek (10 odkrywek w odstępach 2 m),
- zasiedlenie szyi korzeniowej (liczba ryzomorf na 20% obwodu szyi
korzeniowej) ,
- zasiedlenie gleby wokół drzew (sucha masa ryzomorf w jednostce objętości
gleby wokół drzew).
3. Identyfikację gatunków opieniek metodami biologii molekularnej.
Uzyskane wyniki pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków:
1. Opieńka żółtotrzonowa jest dominującym gatunkiem spośród opieniek zasiedlających
drzewostany dębowe Nadleśnictwa Krotoszyn (spośród zebranych ryzomorf uzyskano
216 izolatów grzybów rodzaju Armillaria. W przypadku 212 z nich stwierdzono
przynależność do gatunku A. gallica. Pozostałe 4 izolaty zaliczono do gatunku NABS
X - A. altimontana, stwierdzenie tego gatunku wymaga jeszcze dodatkowych,
potwierdzających badań).
2. Z wiekiem drzewostanu zmniejsza się zagęszczenie ryzomorf w glebie, także
w bezpośrednim sąsiedztwie drzew, co może wpłynąć na zmniejszenie wpływu
opieńkowej zgnilizny korzeni na procesy zamierania dębów.
3. Metoda pułapek oraz małych odkrywek może służyć dla określania stanu zasiedlenia
drzewostanu przez opieńki.
4. Liczba ryzomorf na szyi korzeniowej dębów odzwierciedla ich aktywność w glebie
wokół drzew.
5. Można spodziewać się zwiększonej aktywności ryzomorf opieniek wokół drzew o
złym sanie zdrowotnym (najliczniej (45%) ryzomorfy pojawiały się na szyi
korzeniowej dębów, których stan zdrowotny określono jako zły).
6. W każdej klasie wieku można wytypować pododdziały o wysokim stopniu zasiedlenia
i potencjalnym wpływie opieniek na ich stan zdrowotny jak i takie, w których
opieńkowa zgnilizna korzeni nie będzie miała znaczenia w obecnym i przyszłym
pokoleniu lasu.
Notatki:
Strona 34
UWALNIANIE CO2 W WYNIKU ROZKŁADU DREWNA ŚWIERKA
PRZEZ HETEROBASIDION PARVIPORUM
Zbigniew Sierota1, Anna Żółciak2, Monika Małecka2
1
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Leśnictwa i Ekologii Lasu, Plac
Łódzki 3, Olsztyn, Polska; [email protected]
2
Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05090 Raszyn, Polska
Grzyby powodują enzymatyczny rozkład celulozy i ligniny, stanowiących podstawowy
składnik ścian komórkowych drewna. W wyniku degradacji celulozy uwalniany jest
dwutlenek węgla. W pracy przedstawiono wyliczenie ilości CO2 uwalnianego w wyniku
rozkładu drewna świerka. Do obliczeń wykorzystano wyniki analizy ubytku suchej masy
drewna próbek rozkładanych przez trzy izolaty patogena Heterobasidion parviporum
w okresie 3 i 6 miesięcy. Stwierdzono, że w wyniku rozkładu w okresie 6 miesięcy drewna
świerkowego przez patogen uwalnianych jest do atmosfery około 70 kg dwutlenku węgla/m3.
Notatki:
Strona 35
ROZPOZNAWANIE KOMUNIKACJI CHEMICZNEJ OWADÓW NA PRZYKŁADZIE
BARCZATKI SOSNÓWKI
1
Dorota Staszek , Krzysztof Rudziński1, Monika Asztemborska1, Rafał Szmigielski1,
Lidia Sukovata2, Andrzej Kolk2, Marek Cieślak1, Jerzy Raczko1
1
Instytut Chemii Fizycznej PAN, ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa, Polska,
[email protected]
2
Instytut Badawczy Leśnictwa, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn, Polska
Owady porozumiewają się między sobą, wykorzystując m.in. związki chemiczne
wydzielane i rozpoznawane przez osobniki jednego gatunku, tj. feromony. Identyfikacja
chemiczna tych związków stwarza możliwość kontrolowania populacji owadów danego
gatunku, co jest szczególnie ważne w przypadku szkodników, na przykład barczatki
sosnówki. Niniejsza praca przedstawia skuteczne sposoby pobierania próbek związków
chemicznych emitowanych przez samice barczatki sosnówki wabiących samce oraz metodykę
identyfikacji tych związków za pomocą zaawansowanych technik analizy chemicznej.
Próbki feromonu płciowego pobierano w pierwszej połowie skotofazy od pojedynczych,
żywych samic wabiących samce. Stosowano dynamiczne i stacjonarne układy pobierania o
niewielkiej objętości. W układach dynamicznych samica znajdowała się w przepływającym
strumieniu gazu nośnego, a wydzielane składniki feromonu adsorbowano za pomocą
próbników SPME z różnymi włóknami aktywnymi albo za pomocą próbników ORBO z
różnymi złożami aktywnymi (PORAPAK Q lub węgiel aktywny). W układach stacjonarnych
samica znajdowała się w zamkniętym naczyniu o niewielkiej objętości, a składniki feromonu
adsorbowano na włóknie aktywnym próbnika SPME umieszczonym blisko ostatniego
segmentu odwłoka owada.
Próbki analizowano za pomocą chromatografu gazowego sprzężonego ze spektrometrem
mas typu pułapka jonowa oraz za pomocą hybrydowego spektrometru mas ze źródłem EI oraz
CI, stosując metody specjalnie opracowane i zoptymalizowane dla kapilarnych kolumn
chromatograficznych typu Rxi-5MS oraz typu ZB-WAX umożliwiających lepsze rozdzielanie
związków polarnych. Analizowane próbki wprowadzano do chromatografów albo
bezpośrednio, metodą desorpcji termicznej z włókien aktywnych w iniektorze aparatu, albo w
postaci roztworu, po wcześniejszej ekstrakcji rozpuszczalnikowej ze złóż lub włókien
aktywnych. Do identyfikacji chemicznej poszczególnych związków wykorzystywano
komercyjne bazy widm masowych oraz rzeczywiste wzorce chemiczne zakupione lub
zsyntetyzowane we własnym zakresie.
W emisji samic barczatki sosnówki wykryto 2 znane składniki feromonu płciowego
(Z5,E7-C12Ald i Z5,E7-C12OH) oraz 4 składniki dotychczas nieznane (Z5-C12Ald, Z5-C12OH,
Z5-C10OH i Z5-C14OAC). Stwierdzono także obecność kilku terpenów i seskwiterpenów,
które nie są wytwarzane przez owady, ale prawdopodobnie pochodzą z roślin żywicielskich.
Wykryte związki wykorzystano do sporządzenia różnych mieszanek wabiących samce
barczatki, które poddawano laboratoryjnym badaniom neurofizjologicznym i behawioralnym
(vide prezentacja K.J. Rudzińskiego) oraz badaniom terenowym.
Notatki:
Strona 36
THE EFFECT OF PATHOGENS AND PARASITOIDS ON POPULATIONS OF BARK BEETLES
IN MANAGED AND UNMANAGED ZONES OF SPRUCE STANDS AFTER WIND DISTURBANCE
Hana Vanická
Czech University of Life Sciences Prague, Kamýcká 129, 165 21 Praha 6 – Suchdol, Czech
Republic; [email protected]
The most important bark beetle in spruce forests in Europe is the spruce bark beetle Ips
typographus. It is not yet known successful biological control method to stop the everincreasing state of population densities. In the literature is still speculating about the
importance of the pathogen on Ips typographus population dynamics. Although the numbers
of predators, parasitoids and pathogens have tended to correlate population density of bark
beetles, but their response may be delayed for weeks or even up to one year. The management
of forest ecosystems has undoubtedly impact on the amount and occurrence of bark beetle
population. To determine the influence of management on the pathogenic organisms scientific
papers from various databases (Web of Science, Scopus and other regional journals) were
selected. To obtain the relevant number of papers was used the keywords "Ips typographus",
"management" and "pathogen". We were interested in from all the information gathered
altitude, type of forest management, species spectrum of pathogens and infection level. For
multi annual research average values of infectious levels at the site were calculated. Overall,
the data were obtained from 10 scientific papers (61 localities). At locations without forest
management are the infection level of pathogens higher than at sites with management. This
assertion is proved by the three pathogens, which are also widespread: Gregarina typographi
(Kruskal Wallis test: p˂0.001) ItEPV (Kruskal Wallis testp˂0.01) and Mattesia schwenkei
(Kruskal Wallis p˂0.01). However, for microsporidium Chytridiopsis typographi infection
level was in unmanaged localities (Kruskal Wallis, p˂0.01). This result may be affected by a
latent chronic infection or its frequent occurrence.
This research was supported by the project of Czech University of Life Sciences IGA
B05/16.
Notatki:
Strona 37
INWAZYJNE PATOGENY W LASACH NA OBSZARACH CHRONIONYCH
Ivan Yasinovskyy, Yurij Kramarets
Przedsiębiorstwo Państwowe "Lvivlisozachyst", ul. Lvivska 4а, Bruhovychi, Lviv, 79491,
Ukraina, [email protected]
Badania przeprowadzono na terenach obszarów chronionych w Parku Narodowym
"Krzemienieckie Góry" oraz rezerwatach „Medobory”, „Ishkiwtsi” (obwód Ternopil)
i „Kosziw” (obwód Lwowski).
Infekcja Ophiostoma ulmi (Buisman) Nannf. spowodowała intensywne zamieranie wiązu
Ulmus glabra (Huds.) w latach 80-tych XX wieku i doprowadziła do prawie całkowitego
zniknięcia tego gatunku na terenach Podola i Podkarpacia. W ostatnich latach sytuacja
ponownie się nasiliła. Na terenie rezerwatu przyrody "Medobory" i rezerwatu "Kosziw"
obserwowano silne zamieranie drzew z rodzaju Ulmus.
Z kolei na terenie Parku Narodowego "Krzemienieckie Góry" i rezerwatu „Ishkiwtsi”,
a także w lasach gospodarczych stwierdzono zamieranie drzew w drzewostanach jesionowych
spowodowane patogenem grzybowym Hymenoscyphus fraxineus (T. Kowalski) Baral, Queloz
& Hosoya. Patogen H. fraxineus poraża drzewa wszystkich klas wieku, ale najszybciej
rozwija się on na młodych jesionach. Choroba może mieć chroniczny lub dynamiczny
przebieg. Zainfekowane przez H. fraxineus drzewa mogą zostać szybko zasiedlone przez inne
grzyby, w tym patogeny korzeni: opieńkę (Armillaria mellea s.l.) i lakownicę spłaszczoną
(Ganoderma applanatum (Pers.) Pat.), patogeny rakowe: Pseudomonas savastanoi (Janse)
i Nectria spp. oraz saprofity, co utrudnia rozpoznanie i identyfikację pierwotnej przyczyny
zamierania drzew. Badanie wykazało, że u mniej niż 5% drzew występują objawy naturalnej
odporności na ten patogen. Można się spodziewać, że znaczna część lub prawie wszystkie
drzewostany jesionowe obumrą. To bez wątpienia doprowadzi do utraty różnorodności
biologicznej oraz zaniku populacji innych żywych organizmów związanych z tym gatunkiem.
Oznacza to, że można mówić o znaczącej zmianie w strukturze lasów mieszanych (dębowojesionowych) na obszarach chronionych na Podolu, Podkarpaciu i w Karpatach.
Notatki:
Strona 38
DLACZEGO PHLEBIOPSIS GIGANTEA NIE ZAWSZE HAMUJE ROZWÓJ HUBY KORZENI –
WSTĘPNE BADANIA LABORATORYJNE
1
Anna Żółciak , Katarzyna Sikora1, Monika Małecka1, Zbigniew Sierota2
1
Instytut Badawczy Leśnictwa, Zakład Ochrony Lasu, ul. Braci Leśnej 3, Sękocin Stary, 05090 Raszyn, Polska; [email protected]
2
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Leśnictwa i Ekologii, Plac Łódzki 2,
10-727 Olsztyn, Polska
Celem prezentowanych badań laboratoryjnych była: a) ocena tempa wzrostu kultur
grzybowych wybranych sześciu izolatów patogena Hetereobasidion parviporum, sprawcy
huby korzeni oraz dwóch izolatów grzyba konkurencyjnego Phlebiopsis gigantea,
stosowanych w preparatach komercyjnych i dostępnych na rynku europejskim, a także b)
porównanie stopnia ubytku masy drewna świerka po 6 miesiącach rozkładu przez badane
izolaty. Przyjęto, że grzybnia patogena wzrastająca od strony systemu korzeniowego w
kierunku pniaka może rozwijać się w drewnie równie szybko, lub szybciej, niż grzybnia
konkurenta wprowadzonego od strony ścięcia pniaka.
Materiał do badań stanowiły izolaty grzybów P. gigantea (dwa izolaty) i H. parviporum
(sześć izolatów). Ocenę tempa wzrostu grzybni przeprowadzono w szalkach Petriego na 2%
pożywce maltozowo-agarowej (MEA). W centrum szalki wyszczepiano każdorazowo
inokulum o średnicy 5 mm. Średnicę wzrastającej kolonii grzyba mierzono z dokładnością do
1 mm począwszy od 2 dnia rozwoju grzybni, aż do całkowitego pokrycia powierzchni szalki
przez grzybnię. Aktywność izolatów P. gigantea i H. parviporum w rozkładzie drewna
świerkowego po 6 miesiącach oceniono na podstawie ubytku suchej masy drewna próbek o
wymiarach 0,5x1x2 cm, wyłożonych w 10 powtórzeniach na 2% pożywkę maltozowoagarową (MEA), z rosnącymi kulturami izolatów grzybni obydwu gatunków. Dla uzyskanych
wyników badań wykonano analizę wariancji ANOVA i test post-hoc HSD Tukey’a
(Statgraphics Centurion 2011).
Badane izolaty wykazały różne tempo wzrostu grzybni w warunkach in vitro.
Stwierdzono, że izolaty P. gigantea rosły szybciej, niż izolaty H. parviporum i powodowały
bardziej intensywny rozkład drewna świerka po 6 miesiącach. Niektóre izolaty patogena (np.
Hp6) powodowały równie intensywny rozkład drewna, jak P. gigantea (PgS).
Konieczne jest prowadzenie dalszych badań nad rozpoznaniem zagrożenia infekcyjnego
ze strony H. parviporum, nad właściwościami poszczególnych izolatów P. gigantea,
terminem wykonywania pierwszych zabiegów ochronnych, jak również poszukiwanie innych
gatunków grzybów saprotroficznych, które skutecznie rozkładają drewno pniaków
świerkowych.
Notatki:
Strona 39
Alfabetyczny spis treści wg autorów referatów
Andrushko L. Koszty ochrony lasu w rachunku ekonomicznym nadleśnictw Lasów
Państwowych w Polsce ......................................................................................................... 28
Bystrowski C., Wasylków W., Senyszyn A. Integrowana ochrona plantacji nasiennych
modrzewia europejskiego (Larix decidua Mill.) przed śmietkami modrzewiowymi
Strobilomyia sp. na przykładzie Nadleśnictwa Sulęcin ....................................................... 25
Filipek Z. Prognoza zagrożenia drzewostanów przez brudnicę mniszkę w 2017 roku ............. 4
Gliński B. Problemy ochrony lasu po huraganie z 17 czerwca 2016 r. w Puszczy
Knyszyńskiej .......................................................................................................................... 8
Głowacka B., Bystrowski C. Skuteczność insektycydu Mimic 240 LV w ochronie sosny
Pinus sylvestris przed Brudnicą mniszką Lymantria monacha i barczatką sosnówką
dendrolimus pini ................................................................................................................... 27
Góral J., Nowik K., Rogowski G., Skałecka K. Skutki długotrwałej suszy dla stanu
zdrowotnego i sanitarnego drzewostanów na terenie Dolnego Śląska ................................... 7
Grodzki W., Gąsienica Fronek W. Występowanie kornika drukarza po wiatrołomie
z 2013 r. w Dolinie Kościeliskiej w Tatrzańskim Parku Narodowym ............................... 11
Hubáčková J. Methods for assessing a proportion of reemerging Ips typographus and Ips
amitinus (Coleoptera: Curculionidae) beetles ...................................................................... 30
Jaworski T., Kolk A., Sukovata L., Jabłoński T., Plewa R., Tarwacki G., Ślusarski S.,
Janiszewski W. Wykorzystanie pułapek kołnierzowych do oceny zagęszczenia
populacji miernikowcowatych (Geometridae) w drzewostanach dębowych ....................... 19
Kamola M., Jakubiński P., Michalewski S. Monitoring i ograniczanie liczebności kornika
ostrozębnego (Ips acuminatus Gyll.) na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów
Państwowych w Lublinie...................................................................................................... 22
Khodzinskyi V., Rizun V. Szkodliwe owady w diecie kreta (Talpa europaea) ...................... 31
Kolk A. Nowa metoda ochrony drzewostanów świerkowych przed kornikiem drukarzem
Ips typographus L. ................................................................................................................ 23
Korczyński I., Łakomy P., Skrzecz I., Sierpińska A., Mazur A. Drapieżność dużych
kusakowatych (Col., Staphylinidae) w stosunku do foliofagów sosny – rzeczywistość
czy fikcja? ............................................................................................................................. 32
Kramarets V., Matsiakh I., Yasinovskyy I. Cięcia sanitarne w lasach Ukrainy – stan
obecny i problemy .................................................................................................................. 3
Łakomy P., Cieślak R., Nowik K. Grzyby występujące na drzewach rosnących
w warunkach deficytu wodnego ........................................................................................... 33
Łakomy P., Raźny T., Behnke-Borowczyk J. Aktywność opieniek w drzewostanach
dębowych Nadleśnictwa Krotoszyn ..................................................................................... 34
Miśkiewicz T. Nowe formy pułapek i dyspenserów feromonowych ....................................... 14
Otto L.-F., Rödiger K., Matschula F., Góral J., Nowik K., Skałecka K., Rogowski G.,
Witkowski R., Mazur A. Monitoring kornika zrosłozębnego (Ips duplicatus Sahlb.)
w Saksonii, Sudetach i na Dolnym Śląsku ........................................................................... 16
Perz S. Zakładanie i prowadzenie upraw w uporczywych pędraczyskach .............................. 21
Rogowski G., Pacek G. Próba oceny skuteczności pułapek feromonowych Trinet ................ 24
Strona 40
Rudziński K., Staszek D., Asztemborska M., Szmigielski R., Sukovata L., Kolk A.,
Cieślak M., Raczko J. Jak zwabić samca barczatki sosnówki – badania
neurofizjologiczne i behawioralne ........................................................................................ 17
Rutkiewicz A. Strefowe zagrożenie od kambiofagów sosny w drzewostanach silnie
uszkodzonych przez wiatr ...................................................................................................... 9
Sierota Z., Żółciak A., Małecka M. Uwalnianie CO2 w wyniku rozkładu drewna świerka
przez Heterobasidion parviporum ........................................................................................ 35
Sierpińska A., Tischer M., Sierpiński A. Maczużnik bojowy Cordyceps militaris (l.) Link
– wyniki po pierwszym sezonie badań ................................................................................ 26
Sikora K., Szmidla H., Jabłoński T., Bystrowski C. Biotyczne i abiotyczne czynniki
wpływające na zamieranie drzewostanów modrzewiowych w północno-wschodniej
Polsce ...................................................................................................................................... 6
Skrzecz I., Prokocka A., Sowińska A., Jabłoński T., Szmidla H., Wolski R., Janiszewski
W., Lipiński S. Integrowana ochrona upraw przed owadami i patogenami grzybowymi
– wyniki 2-letnich badań ...................................................................................................... 20
Sowińska A., Plewa R., Janiszewski W. Próby monitoringu liczebności przypłaszczka
granatka i kornika ostrozębnego przy użyciu pułapek feromonowych ................................ 15
Staszek D., Rudziński K., Asztemborska M., Szmigielski R., Sukovata L., Kolk A.,
Cieślak M., Raczko J. Rozpoznawanie komunikacji chemicznej owadów na
przykładzie barczatki sosnówki ........................................................................................... 36
Sukovata L., Staszek D., Rudziński K., Kolk A., Szmigielski R., Janiszewski W.,
Asztemborska M., Cieślak M., Raczko J. Pierwsze próby wykorzystania feromonu
barczatki sosnówki do monitoringu rójki motyli w Polsce .................................................. 18
Tomalak M. Czy powinniśmy obawiać się węgorka sosnowca (Bursaphelenchus
xylophilus) w Polsce? ............................................................................................................. 5
Vanická H. The effect of pathogens and parasitoids on populations of bark beetles in
managed and unmanaged zones of spruce stands after wind disturbance ............................ 37
Wanic T., Zwydak M., Pająk M., Piątkowski S., Lewandowski T. Glebowe aspekty
zamierania drzewostanu na obszarze dawnej składnicy drewna w Nadleśnictwie
Warcino (LKP Lasy Środkowopomorskie, RDLP w Szczecinku) ....................................... 12
Yasinovskyy I., Kramarets Y. Inwazyjne patogeny w lasach na obszarach chronionych ....... 38
Zahradnik P. Národní Park Šumava a lýkožrout smrkový – historie, současnost
a budoucnost ......................................................................................................................... 10
Zapłata R., Stereńczak K. Ochrona lasu a ochrona dziedzictwa kulturowego w Polsce 
problemy i wyzwania ............................................................................................................ 13
Zúbrik M., Leontovyč R., Gubka A., Kunca A., Galko J., Vakula J., Nikolov Ch., Rell S.
Occurrence of the most important injurious factors in the forests of Slovakia in 2015 ........ 2
Żółciak A., Sikora K., Małecka M., Sierota Z. Dlaczego Phlebiopsis gigantea nie zawsze
hamuje rozwój huby korzeni – wstępne badania laboratoryjne............................................ 39
Strona 41

AKTUALNE PROBLEMY OCHRONY LASU – 2016

Transkrypt

Podobne dokumenty

ZARZĄDZENIE Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 5

SIM 15 korekta 2.indd - Centrum Edukacji Przyrodniczo

Sekrety Lasu Kumiecie w Gołdapi

Harmonogram pobytu w OW Rusałka, proponowana tematyka zajęć