Szczypce i kościane igły w dłoniach

Wełna i szkło
Szczypce i kościane igły w dłoniach
W wiosce wczesnopiastowskiej na stanowisku c17, oprócz pokazów przetapiania szkła na koraliki, podziwiać można naalbinding, czyli dzierganie igłą
i tabliczkowe krajki Marty Krzyżanowskiej.
Codziennie odbywają się
tam również warsztaty i pokazy, dotyczące produkcji
wełnianych czapek, rękawiczek i skarpetek, które prowadzi Jonna Bukwa oraz prezentacje produkcji paciorków szklanych metodami
historycznymi, wykonywane około godziny 1200 przez
Martę Krzyżanowską i Mateusza Frankiewicza. Czworo
kreatorów stanowiska tworzy razem grupę artystyczną
„Kram Savastiana”, która zajmuje się również rekonstrukcją namiotów normańskich.
Paciorki ze szkła używane były jako ozdoba już
w starożytności. Dzięki badaniom w całej Europie udało się z dużą dozą prawdopodobieństwa ustalić, jak wyglądała ich produkcja. Stanowiska do obróbki szkła znalezione w Skandynawii pozwoliły na rekonstrukcję jednego
z palenisk na węgiel drzewny
wykorzystywany ze względu na swoją kaloryczność.
Produkcja tego typu biżuterii wymaga dwóch miechów
do rozdmuchiwania płomieni w palenisku, które znajduje się w płytkim dołku w ziemi z brzegami umocnionymi
gliną. Wszystkie narzędzia,
czyli na przykład szczypce do
przytrzymywania szklanej laski oraz mandrela do formowania jej w paciorki, którymi
posługuje się Mateusz Frankiewicz, wzorowane są na znaleziskach archeologicznych.
Paciorki powstające w Biskupinie mają przeróżne kształty,
które otrzymuje się poprzez
odpowiednie utrzymywanie
w szczypcach szklanej laski
nad płomieniami. Najpierw
fragment szkła należy stopić,
by stał się plastyczną masą.
Rozgrzane szkło zmienia często kolor, na przykład żółta laseczka momentalnie przybiera barwę pomarańczową, po
czym zaraz zupełnie czerwoną.
Lejące się szkło należy odpowiednio nanieść na metalowy
pręt z osłonką, zapewniającą
lepszą przyczepność - wystarczy trzymać szczypce w odpowiedniej odległości nad mandrelą i czekać, aż materiał na
nią spłynie. Wtedy proces staje się bardziej skomplikowany; trzeba uważać na kapiące
szkło, obracać mandrelą na
tyle szybko, by niczego nie
zmarnować, ale również na
tyle równomiernie, by koralik nie wyglądał na poszarpany. To zadanie zazwyczaj wykonuje Mateusz Frankiewicz,
rola Marty Krzyżanowskiej
polega na podtrzymywaniu
ognia za pomocą dwóch miechów, dostarczających płomieniom odpowiedniej ilości
tlenu. Czynność ta wymaga
wielkiego skupienia i uwagi,
by nie rozdmuchać płomieni
W pełnym ekwipunku
dają nura do kontenera z
wodą. Przez okienka goście
festynu komunikują się z
nurkiem na migi i mogą zobaczyć co odnalazł na dnie.
Studenci z Zakładu Archeologii Podwodnej na
Uniwersytecie Warszawskim przyjechali do Biskupina po raz drugi. Opowiadają o ekwipunku i zaznajamiają
zwiedzających z pracą archeologa pod wodą. W ramach
studiów przeszli kurs nurka
technicznego i wielokrotnie
odbywali podwodne praktyki archeologiczne.
W podstawowy skład
ekwipunku płetwonurka
wchodzą: pianka, maska, płetwy, jacket, butle tlenowe,
ołowiane kafelki obciążające, kompas, komputer nurka.
Butle ze sprężonym powietrzem kończy gwint z zaworem umożliwiającym regulowanie wypływu powietrza
za mocno i nie sparzyć współpracownika, a także wyczucia, które okazuje się szczególnie ważne u obu osób podczas dodawania do paciorków ozdobnego wzoru. Kiedy na mandreli ukształtowała się już bryła odpowiedniej
wielkości i kształtu, trzeba
ją nadal trzymać nad ogniem
i obracać, w tym samym czasie wymienić laskę trzymaną w szczypcach na laskę innego koloru i po stopieniu
jej w odpowiednim stopniu
ostrożnie kapnąć na jednokolorowy dotąd koralik. Inną
metodą dodawania wzorku
jest stworzenie szklanej mozaiki, którą stapia się w odpowiednim piecu i nałożenie jej na koralik. Powstaje
wtedy szklana kula z wypukłym wzorem na wierzchu.
Wszystkie wzory Kram Savastiana wykonuje ręcznie.
Druga część stanowiska ze
szkłem znajduje się na kraalu.
Można tam zobaczyć metody
wytopu i przetopu szkła, wyrabianie bransoletek oraz niezwykle prostą produkcję żetonów szklanych, polegającą na
upuszczeniu fragmentu roztopionego materiału na ziemię.
Naalbinding to bardzo
misterna sztuka wczesnośredniowieczna umożliwiająca
wykonanie przedmiotów codziennego użytku w fantastyczny i oryginalny sposób. Ta skandynawska technika dziergania służy między innymi do wytwarzania
ze stuprocentowej wełny za
pomocą kościanej igły skarpetek, rękawiczek i czapek,
ale na północy Europy znaleziono również wełniane sitko do mleka. Joanna Bukwa
w poniedziałek i czwartek od
godziny 1400 prowadzi warsz-
Marta Krzyżanowska podtrzymuje
ogień w palenisku, nad którym Mateusz Frankiewicz topi laskę szklaną na następny koralik. Na zdjęciu
widać prawie gotową bryłę paciorka. Zaraz znajdzie się ona w naczyniu z piaskiem, który umożliwi
ostygnięcie i nawleczenie na rzemień bez poparzenia palców. fot. Miłka Księska
taty mające przybliżyć zwiedzającym tę technikę. Warto również zwrócić uwagę
na zawieszoną na materiale
okrywającym stół stanowiska tabliczkę z informacjami o przeróżnych ściegach
tej techniki, między innymi bardzo ściśniętego ściegu ruskiego.
MIŁKA KSIĘSKA
Płetwonurkowie-archeologowie
Podwodni poszukiwacze
Co godzinę od 1100 na półwyspie przy stanowisku archeologii podwodnej odbywają się pokazy płetwonurków.
z butli, które jest dorych z nich uczą stustarczane przez połądenci. Przekazuje się
czony z zaworem autoza ich pomocą najpomat oddechowy. Nutrzebniejsze komunirek nakłada też jacket
katy, typu „jest ok”,
- kamizelkę, która au„nie mam powietrza”,
tomatycznie napełnia
„wynurzam się” oraz
się powietrzem przy
informacje o napotkawynurzaniu i wypomnych zwierzętach: kreMarta Kuśnierek pokazuje nurkowi Aleksandrowi
powuje się przy scho- Grzybowskiemu, że może już się wynurzać wetkach, ośmiornidzeniu na dno.
fot. Teresa Kowalska cach, rekinach. W trakDla orientacji
cie pokazu mamy szanrat z wodoszczelną obudową,
i bezpieczeństwa pod wodą miarkę do pomiarów znale- sę spróbować porozmawiać
nurek ma kompas a na ręce zisk i rysownik z ołówkiem w ten sposób z nurkiem. Spenosi tzw. komputer, pokazu- do stworzenia szkiców stano- cjalną atrakcją dla dzieci jest
jący czas spędzony pod wodą, wiska i naniesienia pomiarów. też małe akwarium, w któtemperaturę i głębokość, na
Pod wodą istnieje spe- rym mogą zanurzyć rękę i w
jakiej się znajduje.
cjalny system porozumiewa- piasku odnaleźć różne ciekaDodatkowo
nurek- nia, zwany znakami nurko- we przedmioty.
TERESA KOWALSKA
archeolog zabiera z sobą apa- wymi, pokazywania niektó-