Budki lęgowe dla ptaków

Budki lęgowe dla ptaków
Ptaki zakładające gniazda w dziuplach – tzw. dziuplaki – potrafią wykorzystać
w tym celu również wytwory ludzi. Znane są przykłady lęgów w rurach od trzepaków,
płotów (np. przez sikory), w skrzynkach pocztowych (również sikory, wróble),
w styropianie ocieplającym budynki (wróble, mazurki) itd.
Słynny polski ornitolog – prof. Jan Sokołowski – zaprojektował jeszcze przed
wojną skrzynki lęgowe, które od wielu lat świetnie się sprawdzają. Ogólne zasady
dotyczące budowy i rozwieszania skrzynek są następujące:
1/ budki wykonujemy z nieheblowanych desek grubości co najmniej 1,5 cm, przy
czym ścianka przednia winna być grubsza – 2-3 cm lub nawet więcej
(w przeszłości były próby wytwarzania budek z innych materiałów budowlanych, np.
z trocinobetonu wg pomysłu prof. Graczyka. W warunkach domowych budki z desek
są jednak znacznie łatwiejsze do wykonania.);
2/ skrzynki instalujemy na drzewie lub budowli (np. na ścianie altany, budynku
– np. skrzynki dla jaskółek) w sposób stabilny, tak, by się nie chwiały na wietrze;
3/ najlepsze efekty co do stopnia zasiedlenia daje wywieszanie budek późną
jesienią;
4/ otwór wejściowy do budki nie powinien być skierowany w kierunku
zachodnim lub południowo-zachodnim, gdyż z tych kierunków najczęściej wieją wiatry
i pada deszcz. Dobrym wyborem jest kierunek południowo-wschodni. Skrzynka
winna być powieszona prosto lub lekko nachylona do ziemi;
5/ pod otworem nie umieszcza się żadnych kijków, podpórek dla ptaków.
W rzeczywistość są im one zbędne, stanowią natomiast zagrożenie dla lęgów. Na tych
podpórkach opierają się kuny wkładając łapę do środka w celu wyciągnięcia ptaków
z gniazda;
6/ najlepsze są skrzynki z jedną ruchomą ścianką – przednią lub boczną.
Dzięki temu można czyścić budki po każdym odbytym lęgu (najkorzystniejsze;
w ciągu jednego sezonu ptaki mogą odbyć dwa, rzadko więcej niż dwa lęgi w jednej
budce) lub jesienią po zakończonym sezonie lęgowym. Czyszczenie przez daszek jest
utrudnione, a dno budki nie może być otwierane z uwagi na niebezpieczeństwo
wypadnięcia lęgu. Dzięki usuwaniu starych gniazd usuwa się pasożyty, zwiększa szanse
na ponowne zajęcie budki, zwiększa trwałość skrzynki, zwiększa się bezpieczeństwo
kolejnego lęgu.
7/ malowanie skrzynki – najlepiej bezbarwnym, ekologicznym lakierem –
zwiększa jej trwałość. Nie malujemy – nigdy! – wnętrza otworu wejściowego, wnętrza
skrzynki.
8/ odstępy pomiędzy zawieszonymi budkami zależą od wielkości terytorium
zajmowanego przez osobniki danego gatunku. Szpaki, mazurki, jaskółki i wróble
tolerują dobrze inne pary lęgowe blisko siebie. Sikory potrzebują 30-50 metrów
odstępu, muchołówki 15-30 m, pełzacze – 100 m, sowy 200-300 itd.
9/ na ogół wysokość 4-5 metrów jest wystarczająca, ale zależy to również od
danego gatunku. Budki dla sów mogą być instalowane do 20 m nad ziemią. Ważne, by
umieszczać skrzynkę lęgową w miejscu zapewniającym ptakom bezpieczeństwo.
10/ przy średnicy otworu wejściowego równej 33 mm do budki dostanie się
wróbel, który jest zdecydowanie silniejszy od sikor. Średnica 27 mm pozwala na
zasiedlanie budki jedynie przez sikory.
Poniższe informacje pobrałem z internetu i częściowo zmodyfikowałem
Skrzynki lęgowe i ich wymiarowanie 1. Skrzynka klasyczna zamknięta
(naśladująca dziuplę). 2. Skrzynka półotwarta
Wymiary skrzynek półotwartych oraz wykaz gatunków je zamieszkujących
Wys.
Wys.
Wysokość Wymiary
ścianki
ścianki
Zasiedla
dna
otworu
przedniej
tylnej
w cm
w cm
w cm
w cm
A
B
C
D
kopciuszek, muchołówka szara, pliszka siwa, rudzik
5
12 x 12
5
16
pustułka (boków nie należy ścinać i dachu pochylać)
16
23 x 40
14
30
Wymiary skrzynek zamkniętych oraz wykaz gatunków je zamieszkujących
Bok
Wys.
Średnica
kwadratowego ścianki
Zasiedla
otworu
przedniej
dna
w cm
w cm
w cm
A
B
C
Wys.
ścianki
tylnej
w cm
D
dzięciołek, kowalik, krętogłów, muchołówka
białoszyja, muchołówka mała, muchołówka żałobna,
2,7-3,3 ok.
pełzacz leśny, pełzacz ogrodowy, pleszka, sikora
4 cm od
bogatka, sikora czarnogłówka, sikora czubatka, sikora
góry
modra, sikora sosnówka, wróbel mazurek, wróbel
domowy
13
25
27
5-5,5 ok. 34 cm od
góry
15
35
38
dudek, dzięcioł duży, dzięcioł średni, kowalik,
krętogłów, muchołówka białoszyja, muchołówka
mała, muchołówka żałobna, pełzacz leśny, pełzacz
ogrodowy, pleszka, sikora bogatka, sikora modra,
sikora sosnówka, szpak, wróbel mazurek, wróbel
domowy
dudek, dzięcioł czarny, dzięcioł zielony, gągoł, gołąb
siniak, kawka, kraska, kowalik, pleszka, pustułka,
szpak
kawka
gągoł, kaczka krzyżówka, nurogęś, puszczyk,
pustułka, sowa uszata
8-8,5 ok. 6
cm od góry
10-12 ok. 6
cm od góry
12-15 ok.
10 cm od
góry
19
45
48
25
77
80
30
55
60
Wnętrze budki typu zamkniętego jest znacznie bardziej gładkie niż w prawdziwej dziupli.
W związku z tym celowe jest umieszczenie listewek – 1-2 na ściankach, równolegle do dna, na
różnych wysokościach. Ułatwia to ptakom wydostawanie się z budek.
Skrzynki lęgowe dla sów
Skrzynka dla puszczyka i pójdźki
Skrzynka dla płomykówki
Gatunek
pójdźka
puszczyk
płomykówka
Wymiary skrzynek dla sów - w cm
A
B
C
D
7
7
80-100
16-18
15
15
55-65
35
15
20
80-120
50
E
16-18
35
50
F
10
5
-
Skrzynki lęgowe dla sów należy na spodzie wysypać obficie trocinami - sowy nie wiją gniazd i
na twardym podłożu jaja mogłyby ulec rozbiciu. Ok. 7-10 cm za przednią ścianką z otworem dobrze
jest umieścić drugą z otworem położonym po przeciwnej stronie. Dodatkowa ścianka zaciemnia
wnętrze i utrudnia penetrację wnętrza drapieżnikom. Skrzynki z wierzchu należy dobrze zabezpieczyć
przed opadami, np. pokryć papą. Skrzynkę dla płomykówki należy umieścić otworem wyjściowym
przy otwartym okienku na strychu, wywietrzniku itp. w miejscu nie odwiedzanym przez ludzi.
Skrzynka dla pójdźki – przymocować do muru lub na poziomej gałęzi.
Skrzynka dla puszczyka – na poziomej gałęzi – najlepiej na skraju lasu, brzegach pola,
w grupie drzew śródpolnych. Najlepsze gatunki drzew to świerki, buki, dęby. Wieszać co najmniej 5
metrów nad ziemią, tak, by nie były widoczne dla człowieka.
Budka dla pełzacza
Skrzynka dla pełzacza
Gatunek
pełzacz leśny,
pełzacz ogrodowy
Wymiary budki dla pełzacza
A
B
C
6
2,7-3,0
26
6
2,7-3,0
22
D
16
32
E
28
18
Pełzacz chętnie zasiedla "normalne" budki, lecz szczególnie chętnie wybiera konstrukcje z
dwoma otworami - po prawej i po lewej stronie. Dzięki temu wędrujący po pniu ptak ma z każdej
strony dostęp do wnętrza, a w razie napaści drapieżnika, może uciec drugą stroną. Rysunek
przedstawia widok budki z boku. Przednia ścianka powinna mieć od 14 do 20 cm szerokości. Podane
wymiary pozwalają wykonać budkę w dwóch wariantach wielkościowych. Wg pierwszego budka
będzie miała kształt jak na rysunku. Rysunek odwrócony o 180° mniej więcej odpowiada wariantowi
drugiemu. Dla obu gatunków budki są jednakowe.
Materiał przygotował Dariusz Stępień