Program Ochrony Środowiska

Transkrypt

1
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Radecznica
PROGRAM OCHRONY
ŚRODOWISKA
DLA
GMINY RADECZNICA
Spis treści
2
Wprowadzenie..................................................................................................................... 5
I. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA PROGRAMU.................................................................. 7
Polityka ekologiczna i koncepcja programu.................................................................... 9
II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY....................................................................... 11
1. POŁOŻENIE GMINY................................................................................................... 11
2. DEMOGRAFIA.............................................................................................................11
3. KLIMAT ....................................................................................................................... 12
4. ZASOBY WODNE........................................................................................................14
4.1. Zaopatrzenie w wodę.............................................................................................. 16
5. SUROWCE MINERALNE........................................................................................... 16
6. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA ROLNICZEGO.........................................16
6.1. Systemy rolne - gleby..............................................................................................16
6.2. Gleby. Środowisko rolnicze.................................................................................17
6.3. Ochrona gleb...........................................................................................................18
6.4. Erozja gleb.............................................................................................................. 18
7. SZATA ROŚLINNA .................................................................................................... 20
8. ZASOBY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU.............................. 20
8.1. Parki .......................................................................................................................20
8.3. Pomniki przyrody....................................................................................................22
8.4. Zabytki.................................................................................................................... 23
9. ŚWIAT ZWIERZĘCY...................................................................................................23
10. STRUKTURA UKŁADU PRZYRODNICZEGO...................................................... 23
III. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA................................................................................... 23
1. STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH................................................ 23
1.1. Ochrona wód powierzchniowych........................................................................... 24
2. STAN CZYSTOŚCI WÓD PODZIEMNYCH..............................................................25
3. STAN GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ........................................................................... 27
Wnioski..............................................................................................................................28
4. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA............................................................. 28
5. ZANIECZYSZCZENIA KOMUNIKACYJNE.............................................................30
6. STAN ŚRODOWISKA AKUSTYCZNEGO................................................................ 30
6.1. Hałas komunikacyjny - drogowy ........................................................................... 30
6.2. Hałas przemysłowy................................................................................................. 32
7. STAN GOSPODARKI ODPADAMI............................................................................32
IV. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA................................................................................. 33
Podsumowanie analizy SWOT...................................................................................... 36
1. Mocne strony - (potencjał).............................................................................................37
2. Słabe strony - (słabości).................................................................................................37
3. Zagrożenia..................................................................................................................... 37
4. Szanse............................................................................................................................ 37
V. PRIORYTETY EKOLOGICZNE - STRATEGIA EKOLOGICZNA - kierunkowa do
2015 r.................................................................................................................................................. 38
Wstęp............................................................................................................................. 38
1.ROLNICTWO ............................................................................................................... 39
1.1. Zmiany strukturalne w rolnictwie...........................................................................40
1.2. Zachowanie specyfiki wsi.......................................................................................40
1.3. Metody prowadzenia gospodarstw rolnych i kierunki rozwojowe, główne zasady
prowadzenia gospodarki rolnej......................................................................................40
2. LEŚNICTWO................................................................................................................ 41
2.1. Wprowadzenie........................................................................................................ 41
3
2.2. Zrównoważone zasady gospodarki leśnej...............................................................41
2.3. Główne zasady doskonalenia gospodarki leśnej.....................................................42
3. PRZEMYSŁ WRAZ Z USŁUGAMI I JEDNOSTKAMI OBSŁUGI GMINY ........... 42
3.1. Kontynuacja działalności istniejącej.......................................................................42
3.2. Wprowadzenie systemów oszczędzania wody, materiałów i energii..................... 43
3.3. Rozwój sektora usług .............................................................................................43
3.4. Zmniejszenie ilości produkowanych odpadów.......................................................43
4. TURYSTYKA I REKREACJA.....................................................................................43
Wstęp............................................................................................................................. 44
4.1. Możliwości rozwojowe turystyki............................................................................44
5. URBANIZACJA OBSZARÓW WIEJSKICH - CEL STRATEGICZNY DO 2010R.. 45
5.1. Zachowanie aktywnej ekologicznie struktury przestrzennej.................................. 45
5.2. Oszczędne gospodarowanie terenami..................................................................... 45
6. RUCH DROGOWY I TRANSPORT............................................................................46
Wstęp............................................................................................................................. 46
6.1. Infrastruktura drogowa............................................................................................46
7. ENERGETYKA............................................................................................................ 46
7.1. Ograniczanie emisji niskiej zanieczyszczeń........................................................... 46
7.2. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii........................................................ 46
7.3. Program energetyczny.............................................................................................47
8. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE............................................................................. 47
8.1. Gospodarka wodna................................................................................................. 47
8.3. Gospodarka ściekowa.............................................................................................................48
1. Propozycje i założenia do programu porządkowania gospodarki ściekowej.................49
2. Technologie oczyszczania ścieków - propozycje.......................................................... 49
3. Wybór koncepcji oczyszczalni i kanalizacji. .............................................................. 52
4. Koncepcja kanalizacji przy oczyszczalniach zbiorczych...............................................53
8.4. Gospodarka odpadami........................................................................................................... 53
1. UWAGI OGÓLNE........................................................................................................ 54
2. GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA......................................................................54
3. OCHRONA POWIETRZA I KLIMATU AKUSTYCZNEGO.....................................54
4. GOSPODARKA ODPADAMI. ....................................................................................55
VII. RODZAJE I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH ORAZ
ŚRODKÓW NIEZBĘDNYCH DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW.....................................................56
1. Zestawienie działań – tabela.......................................................................................... 56
VIII. STRATEGIA PROWADZENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ W GMINIE INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU............................................................................ 59
1. WSTĘP.......................................................................................................................... 59
2. INSTRUMENTY ZARZĄDZAJĄCO-REGULACYJNE :.......................................... 60
3. INSTRUMENTY KONTROLNE:................................................................................ 60
4. INSTRUMENTY PLANISTYCZNE............................................................................ 60
5. INSTRUMENTY FINANSOWE.................................................................................. 60
6. INSTRUMENTY SPOŁECZNE................................................................................... 61
7. INSTRUMENTY STRUKTURALNE.......................................................................... 61
IX. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA....................................64
1. WSTĘP.......................................................................................................................... 64
2. WSPÓŁPRACA WEWNĘTRZNA...............................................................................64
3. WSPÓŁPRACA ZEWNĘTRZNA................................................................................ 64
X. OCENA REALIZACJI PROGRAMU - MIERNIKI STANU ŚRODOWISKA I ZMIAN
PRESJI NA ŚRODOWISKO...........................................................................................................65
1. ZAKRES MONITORINGU PROGRAMU...................................................................65
4
2. WSKAŹNIKI MONITOROWANIA EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU..................... 65
3. WSKAŹNIKI STANU ŚRODOWISKA I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO....... 66
5
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
Wprowadzenie
Naczelnym aktem obowiązywania prawa w Polsce jest Konstytucja, a akty
prawne niższej rangi powinny być spójne z zapisami Konstytucji.
6
Wejście Polski do UE spowodowało konieczność dostosowania większości
przepisów krajowych do wymogów dyrektyw UE, stanowiących źródło prawa w
naszym kraju.
Aktualnie obowiązująca Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 roku parokrotnie podejmuje problematykę środowiska i jego ochrony. Czyni to
w sposób obszerny, wszechstronny i zgodny ze światowymi tendencjami w tym
zakresie. Analiza treści tych przepisów pozwala stwierdzić, iż regulacja ta, jest dla
środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego korzystna. W Konstytucji regulacja
problemów ochrony środowiska zawarta jest aż w 18 artykułach, w tym w sposób
bezpośredni w pięciu (art. 5, 31 ust.3, 68 ust 4, 78 i 86), zaś w sposób pośredni w
trzynastu (art. 9, 22, 38, 61 ust. 1 i 2, 63, 68 ust 1, 81-84, 228, 232 i 233).
Na szczególną uwagę zasługuje art. 5 Konstytucji zobowiązujący państwo do
zapewnienia ochrony środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.
Środowisko jako przedmiot ochrony znalazło się obok fundamentalnych dla
egzystencji państwa wartości takich, jak nienaruszalność terytorium,
bezpieczeństwo narodowe, przestrzeganie praw i wolności obywatelskich oraz
dziedzictwo narodowe. Wskazanie państwa jako podmiotu odpowiedzialnego za
stan środowiska podkreśla rangę problemów ekologicznych w Polsce.
Znowelizowane w 2001r. przepisy w zakresie ochrony środowiska duży nacisk
kładą na zrównoważony rozwój, jako jeden ze środków utrzymania i odtwarzania
dobrego stanu środowiska na szczeblu gmin, powiatów, województw oraz całego
kraju.
Podstawowym założeniem zasady zrównoważonego rozwoju jest takie
stymulowanie procesów gospodarczych i społecznych, aby zachować zasoby i
walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich
zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenie. Opiera się na integracji planowania
i polityki społeczno-gospodarczej z polityką ekologiczną.
Formułowany Program obejmuje całokształt działań służących powstrzymaniu
niekorzystnych dla środowiska procesów i stałej poprawie stanu środowiska
uwzględniając przy tym rozwój społeczno - gospodarczy.
Zobligowanie państwa do ochrony środowiska skonkretyzowane zostało w art.
74 Konstytucji, który wskazuje władze publiczne jako podmioty odpowiedzialne za
stan środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne.
Zgodnie z tym zapisem ochrona środowiska jest obowiązkiem władz
publicznych, które prowadzą w tym celu politykę zapewniającą bezpieczeństwo
ekologiczne zarówno współczesnemu, jak i przyszły pokoleniom. Nakaz
perspektywicznego spojrzenia na problemy środowiska zobowiązuje władze
publiczne do podejmowania działalności kształtujących, prewencyjnych i
reglamentacyjnych nie tylko zgodnie z kryteriami legalności, ale również
gospodarności, oszczędności i efektywności.
Istotnym konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych jest wspieranie
działań obywateli na rzecz ochrony środowiska i poprawy jego stanu (art. 74 ust. 4
Konstytucji). Z zapisu tego wnioskować należy konieczność preferowania i
wspierania organizacji społecznych o proekologicznych celach statusowych,
fundacji finansujących przyjazne środowisku technologie, wspieranie działań
podmiotów gospodarujących na rzecz ochrony środowiska oraz popularyzację
wiedzy i świadomości ekologicznej społeczeństwa.
Obowiązek władz publicznych do zapobiegania negatywnym skutkom
degradacji środowiska jest również gwarantem egzekwowania obywatelskiego
prawa do ochrony zdrowia. W celu umożliwienia korzystania z tego prawa władze
publiczne zobowiązane są do zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom
degradacji środowiska (art. 68 ust. 4 Konstytucji).
7
Ideą programu jest więc ukierunkowanie wszelkich działań dążących do rozwoju,
tak aby w skali lokalnej nie zubożyć zasobów i nie pogorszyć stanu środowiska.
Ochrona środowiska jest coraz ważniejszym zadaniem samorządu gminnego, a
realizacja założeń niniejszego Programu pozwoli pomóc gminie w realizacji tego
zadania.
I. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA PROGRAMU
Celem opracowania Programu jest ustalenie kierunków niezbędnych do
realizacji zadań proekologicznych w Gminie Radecznica w ramach zasady wiodącej
zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) na obszarze gminy na podstawie aktualnego
stanu środowiska, a w szczególności określenie:
1) Celów ekologicznych,
2) Priorytetów ekologicznych,
3) Rodzaju i harmonogramów działań proekologicznych,
8
4) Środków niezbędnych do osiągnięcia celów w tym mechanizmy i instrumenty
prawno - ekonomiczne i środki finansowe.
Zgodnie z uzgodnieniami z Zamawiającym integralną częścią Programu jest Plan
Gospodarki Odpadami.
Cele polityki ekologicznej na każdym szczeblu, w tym gminy, muszą być
wyznaczone w oparciu o rozpoznanie potrzeb, a środki w oparciu o kryteria
efektywności ekologicznej i ekonomicznej.
Bezpieczeństwo ekologiczne społeczeństwa i gospodarki wymaga wprowadzenia
zabezpieczeń przed niekorzystnym oddziaływaniem prowadzonej działalności
bytowej i gospodarczej (ścieki, odpady), a także zabezpieczenia odpowiednich
zasobów dyspozycyjnych wody (potrzeby ilościowe i jakościowe), zachowania
rolniczej przestrzeni produkcyjnej o pożądanych parametrach (chemiczne i fizyczne
właściwości gleb, zwiększenia lesistości oraz powierzchni obszarów chronionych).
Pod pojęciem bezpieczeństwa ekologicznego człowieka należy rozumieć nie
tylko czyste powietrze, zdrową wodę i bezpieczną dla zdrowia żywność, ale także
możliwość rekreacji i wypoczynku oraz funkcjonowanie wszystkich dziko żyjących
gatunków fauny.
Potrzeba oparcia dalszego rozwoju społeczno - gospodarczego gminy na
zasadzie rozwoju zrównoważonego wynika z zasad przyjętych przez Radę
Ministrów w dniu 13 czerwca 2000 r. tzw. "II Polityki Ekologicznej Państwa” oraz
dokumentu zaakceptowanego przez Rząd w dniu 26 lipca 2000 r.: „Polska 2025 długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju”.
Gminny program ochrony środowiska inwentaryzuje obecny stan środowiska,
wytycza ogólne kierunki ekorozwoju i ma za zadanie pomóc w rozwiązywaniu
istniejących problemów a także przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić
się w przyszłości.
Rolę tego programu należy widzieć w świetle przyjętych i obowiązujących
dokumentów wytyczających cele i zasoby polityki ekologicznej państwa. Realizacja
zawartych w nim zasad, a szczególnie wiodącej zasady zrównoważonego
rozwoju jest równe traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych,
co oznacza konieczność integrowania zagadnień ochrony środowiska z politykami
w poszczególnych gałęziach gospodarki.
Zasada wiodąca zrównoważonego rozwoju uzupełniona jest szeregiem zasad
pomocniczych:
1)zasadą równego dostępu do środowiska przyrodniczego, traktowaną w
kategoriach:
 zaspokajania potrzeb obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem
warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń,
 sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów
środowiska
wraz
z
równoprawnym
traktowaniem
potrzeb
ogólnospołecznych z potrzebami społeczności lokalnych,
 równoważenie szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą.
2)zasadą uspołecznienia polityki ekologicznej - udział obywateli, grup
społecznych i organizacji pozarządowych w procesie kształtowania modelu
9
wynikającego z ekorozwoju przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej,
wzbudzaniu świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowaniu etyki
zachowań wobec środowiska.
3)zasadą „zanieczyszczający płaci" - oznacza ona złożenie odpowiedzialności
w tym materialnej za skutki zanieczyszczenia i stwarzania uciążliwości oraz
zagrożeń dla środowiska na podmiot go stwarzający poprzez stosowanie
instrumentów wymuszających realizację.
4)zasadą prewencji - likwidacja zanieczyszczeń, uciążliwości.
Oznacza to, że przy wyborze środków zapobiegawczych oraz likwidacji skutków
określonych procesów lub zdarzeń, a także podziale środków na ochronę
środowiska preferencję będą uzyskiwały działania usytuowane w następującym
porządku hierarchicznym:

zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości tj. działanie
na rzecz przebudowy modelu produkcji i konsumpcji - poprzez stosowanie
tzw. najlepszych dostępnych technik (BAT),

recykling, tj. - zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii,
wody i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie
odpadów zamiast ich składowania,

zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagrożeń
- IPPC (oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych, spalanie bądź
składowanie odpadów, budowa ekranów akustycznych, przeciwdziałanie
przechodzeniu zanieczyszczeń w i n n ą postać oraz ich przemieszczaniu się
do innych elementów środowiska).
5)zasadą przezorności - przewiduje ona rozwiązywanie pojawiających się
problemów już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo ich
powstania, a nie gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie. Pozwala to
unikać czasochłonnych badań, braku środków lub zachowawczego działania
odpowiedzialnych podmiotów.
6)zasadą działania u źródła – eliminowanie uciążliwych emisji, minimalizacja
odpadów u źródła.
7)zasadą stosowania najlepszych dostępnych technik (ang. BAT), w tym
najlepszych z punktu widzenia technologii i uzasadnionych ekonomicznie.
8)zasadą subsydialności - oznacza to decentralizację decyzji dotyczących
ochrony środowiska. Decyzje te powinny być podejmowane na szczeblu „jak
najbliższym obywateli", co wiąże się z przekazywaniem części kompetencji i
uprawnień władczych ze szczebla centralnego na szczebel regionalny lub
lokalny (wojewódzki, powiatowy, gminny).
9)zasadą skuteczności ekologicznej i ekonomicznej – co oznacza w praktyce
potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę uzyskanego efektu.
Polityka ekologiczna i koncepcja programu
Program Ochrony Środowiska opracowany został przy wykorzystaniu
obowiązujących aktualnie dokumentów ustalających strategię i politykę ekologiczną
w skali kraju, województwa i powiatu i gminy:
1). "II Polityka Ekologiczna Państwa",
2). „Program ochrony środowiska województwa lubelskiego” z 2000 roku,
3). „Plan Gospodarki Odpadami dla woj. lubelskiego”, 2003 r.,
4). „Plan zagospodarowania przestrzennego woj. lubelskiego”, 2002 r.
5). „Program ochrony środowiska dla pow. zamojskiego”, 2004 r.
6). „Plan gospodarki odpadami dla pow. zamojskiego”, 2004 r.
10
7). „ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
Gminy Radecznica”
Program Ochrony Środowiska dla gminy Radecznica opracowany jest na okres do
2015r.
Przygotowanie programu z określeniem zadań - działań operacyjnych –i
zaakceptowanie ich przez władze gminy ma znaczenie, gdyż pozwoli:
1) jasno określić kierunki proekologiczne rozwojowe w ramach przyjętej polityki
(państwa, regionu, powiatu);
2) nakreślić zadania do wykonania w ramach ustalonych priorytetów;
3) na ułatwienie pozyskania środków pomocowych pozabudżetowych;
4) przyczynić się do stworzenia warunków do podejmowania działalności
rozwojowych na przygotowanym terenie.
Opracowany program nie jest dokumentem skończonym, a wręcz przeciwnie - musi
on mieć charakter otwarty dla zmian wynikających z przyjętej polityki państwa,
województwa i powiatu, a także transponującym główne zasady - przepisy UE do
naszego porządku prawnego - ekologicznego.
Otwartość programu (projektu) wynika także z konieczności jego skonsultowania ze
społecznościami lokalnymi, działającymi organizacjami i ważnymi podmiotami
gospodarczymi oraz gminami ościennymi (ich organami).
Wśród metod realizacji polityk ekologicznych przewiduje się zwrócenie uwagi w
gminie na stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania, które pozwalają
kojarzyć efekty gospodarcze z efektami ekologicznymi w różnych sektorach
gospodarki, a w szczególności:

w rolnictwie - stosowanie dobrych praktyk rolniczych wiąże się z
wykorzystaniem potencjału biologicznego gleb przy zmniejszeniu
oddziaływania na środowisko stosowanych nawozów i środków ochrony
roślin oraz zachowaniu różnorodności biologicznej (wprowadzanie rolnictwa
ekologicznego na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych),

w leśnictwie - wzrostu lesistości, zachowaniu obszarów wodno - błotnych i
obiektów cennych przyrodniczo, przy uzyskaniu efektów ekonomicznych
wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej,

w gospodarce komunalnej i budownictwie - unowocześnienie systemów
grzewczych z wykorzystaniem zasobów energii odnawialnej, zmniejszenie
strat wody w sieciach, ocieplanie budynków, segregacja odpadów i odzysk
surowców itp.,

w
zagospodarowaniu
przestrzennym
zabezpieczenie
wartości
przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, przy uwzględnieniu warunków
ich zachowania w planach, programach, studiach i decyzjach,

w handlu - o konieczności odzysku opakowań.
Zaopiniowany przez Zarząd Powiatu i przyjęty przez Radę Gminy program ochrony
środowiska musi być konsekwentnie realizowany i w miarę potrzeb modyfikowany.
Kierunki w nim zawarte powinny być szczegółowo opracowywane wg szczegółowych
rozwiązań i hierarchii potrzeb, co pozwoli na działania eliminujące uciążliwości bądź
pojawiające się zagrożenia.
11
II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
1. POŁOŻENIE GMINY
Gmina Radecznica położona jest w południowej części Województwa Lubelskiego
i w zachodniej części Powiatu Zamojskiego.
W bezpośrednim sąsiedztwie gminy Radecznica położone są gminy:
Frampol, Goraj ,Turobin, Sułów, Szczebrzeszyn, Zwierzyniec, Tereszpol.
Według podziału fizjograficznego Polski opracowanego przez J. Kondrackiego
teren gminy rozciąga się przez trzy makroregiony: Kotlinę Sandomierską, Roztocze
i Wyżynę Lubelską. Południowe krańce położone są na Równinie Biłgorajskiej ,
krańce północno wschodnie to Padół Zamojski, w zachodniej części wyodrębnionej
także jako Obniżenie Poru. Pozostały teren to Roztocze Zachodnie, zwane również
Gorajskim.
Dolinie Gorajca i Poru towarzyszą powierzchnie tarasów akumulacyjno-erozyjnych,
miejscami przykryte lessem, ich powierzchnie podnoszą się w górę rzek.
Powiązania przyrodnicze z przyległymi obszarami:
-
przebieg lokalnego korytarza doliny rzecznej Gorajca z torfowiskami niskimi i
terenami podmokłymi łączącymi węzeł „Bagna Tałandy” z korytarzem
doliny Por, a następnie z krajowym korytarzem ekologicznym Wieprza;
położenie 90% powierzchni gminy w granicach Szczebrzeszyńaskiego
Parku Krajobrazowego
położenie gminy w obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr
406 , stanowiącego ważny element powiązań gminy z obszarami
przyległymi.
2. DEMOGRAFIA
Administracyjnie gmina podzielona jest na 19 sołectw w których zamieszkuje 6598
osób.
Liczba ludności w poszczególnych sołectwach gminy wg stanu na 31.12.2004r.
przedstawia się następująco.
Jednostki osadnicze
liczba osób
31.12.2003r
31.12.2004r
1. Radecznica
2. Latyczyn
3. Gaj Gruszczański
4. Podlesie Duże
870
581
851
571
207
217
204
219
12
5. Podlesie Małe
6. Gruszka Zaporskai
7. Zaporze
8. Mokrelipie
9. Zaburze
10. Zakłodzie
11. Dzielce
12. Podborcze
13. Gorajec Stara Wieś
14. Gorajec-Zagroble-Kolonia
15. Gorajec –Zagroble
16. Gorajec - Zastawie:
17. Czarnystok
18. Wólka Czarnostocka
19. Trzęsiny
Razem:
99
387
416
96
371
418
434
547
224
97
166
367
100
502
458
755
139
108
6674
427
540
212
97
168
366
99
496
454
767
140
102
6598
3. KLIMAT
Według rejonizacji klimatycznej Polski (W. Okołowicza) gmina Radecznica
położona jest w obrębie regionu lubelsko - wyżynnego, który cechuje się przewagą
wpływów kontynentalnych nad oceanicznymi.
Charakterystyczne cechy klimatu:
- Cyrkulacja powietrza
Największy wpływ na kształtowanie klimatu Roztocza, w tym obszaru gminy, mają
masy powietrza polarno - morskiego i polarno - kontynentalnego, stanowiące
90,6% wszystkich mas powietrza napływających w ciągu roku. Pozostałe masy
arktyczne, tropikalno - morskie i tropikalno – kontynentalne mają dużo mniejszy
wpływ na kształtowanie warunków klimatycznych obszaru.
warunki termiczne
Są one charakterystyczne dla obszarów wyniesionych, ale nie wyżynnych.
Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,0-7,3 o C. Najcieplejsze miesiące
to lipiec i sierpień ze średnią wieloletnią temperaturą powietrza 17,0o C,
najzimniejszy jest styczeń ze średnią temperaturą –4 do-5 oC. Średnia temperatura
wiosny (III-V) - +7,1 oC , jesieni (IX-XI) - +7,8 oC.
Okres bezprzymrozkowy: średnia data pierwszych przygruntowych przymrozków ok. 30 września, średnia data ostatnich wiosennych przymrozków - ok. 20 maja.
Przygruntowe przymrozki występujące średnio ok. 43 dni w roku są zjawiskiem
niekorzystnym dla rolnictwa.
Długość okresu wegetacyjnego, tj. ilość dni w których średnia dobowa temperatura
powietrza przekracza 5 oC wynosi przeciętnie 214 dni (m-ce IV-X).

opady
Średni roczny opad wynosi 700 mm, z największą ilością opadów w lipcu – 80-100
mm wody. Najmniejsze opady są w lutym. W okresie wegetacyjnym średnia roczna
suma opadów dla gminy wynosi 445 mm.
Różnica między parowaniem potencjalnym a średnią roczną opadów jest

13
niekorzystna, co świadczy o dużym stopniu suchości powietrza i może powodować
brak wilgoci w glebie już w okresie jesieni.
W ostatnim dziesięcioleciu zaobserwowano fakt zmniejszenia się stanu opadów w
okresie wiosny (IV-V), tj. w dojrzałej fazie wegetatywnej i w początkowej
generatywnej, które są krytycznymi okresami gospodarki wodnej.
Najbardziej korzystne warunki klimatyczne ( nasłonecznienie) posiadają stoki o
ekspozycji południowej i zachodniej, najmniej korzystny klimat obserwuje się w
dolinach Poru i Gorajca oraz w dolinach bocznych. Doliny są rynnami
grawitacyjnego spływu chłodnego powietrza, zgodnie ze spadkiem terenu.
 zachmurzenie
Gmina charakteryzuje się jednym z najniższych w kraju zachmurzeniem oraz najwyższym
nasłonecznieniem.
Największe zachmurzenie występuje w grudniu – do 80%, najmniejsze od kwietnia
do września – 52-55%, z minimum we wrześniu oraz drugim minimum w czerwcu.
Średnie roczne zachmurzenie wynosi 6,3-6,6 w 11 stopniowej skali pokrycia nieba.
wiatry
Wiatry najczęściej wieją z kierunków zachodnich, następnie z południowozachodnich, rzadziej północno-zachodnich, najrzadziej północnych i północnowschodnich oraz wschodnich. Kierunki te stanowią blisko 50% sumy wszystkich
wiatrów.
Dni bezwietrzne najczęściej mają miejsce w miesiącach letnich – w czerwcu i lipcu.
Wiatry silne i bardzo silne najczęściej wieją w styczniu, lutym, listopadzie i grudniu.
Przeciętna prędkość wiatru wynosi 3-4 m/sek.. Prędkość wiatru ma wpływ na
parowanie, które przyspiesza, zwiększając tym samym tempo przemiany materii w
organizmach, jest także dobrym wskaźnikiem wentylacji określonego obszaru.

mgły
Mgły są ważnym elementem klimatu ze względów bioklimatycznych oraz
możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. W gminie Radecznica mgły nie
występują nadmiernie często. W ciągu roku najrzadziej są notowane w okresie od
kwietnia do sierpnia, najczęściej - w październiku i listopadzie. Ich częstotliwość
zależy od rzeźby terenu, wilgotności podłoża. Na terenie gminy Radecznica
występują mgły adwekcyjne, napływające z wyższych partii terenu w kierunku
obniżeń i dolin oraz mgły inwersyjne związane ze spadkiem temperatury,
występujące w dolinach.

14
zróżnicowanie warunków topo- i mikroklimatycznych
Udział powierzchni leśnych i zróżnicowana rzeźba terenu wpływają na
zróżnicowanie warunków topo- i mikroklimatu, co pozwala wyróżnić obszary o
lepszych i gorszych warunkach:
a) najlepsze warunki mają obszary wierzchowinowe o przewadze terenów
posiadających dobre warunki nasłonecznienia, dobre warunki opadowe, dobre
przewietrzanie, z małą częstotliwością, występowania mgieł oraz bardzo
dobrych warunkach aerosanitarnych,
b) najbardziej niekorzystne warunki występują w dolinach i obniżeniach dolinnych
ze względu na inwersje termiczne, zwiększoną częstotliwością występowania
mgieł z tendencją do stagnacji, podwyższoną wilgotność powietrza,
c) topoklimat lasów o swoistych warunkach bioklimatycznych charakteryzujący
się dużą zacisznością, dużym zacienieniem, łagodnym przebiegiem dobowych
elementów meteorologicznych,
d) topoklimat terenów położonych w sąsiedztwie kompleksów leśnych, cechujący
się okresowym zacienieniem i dużą zacisznością, co pozwala na utrzymanie się
wilgoci w glebie.

4. ZASOBY WODNE
1/ Wody powierzchniowe
Obszar gminy Radecznica leży w dorzeczu rzeki Wieprz,którego dopływem jest
Por, a z kolei jego prawym dopływem jest Gorajec. W obrębie Roztocza
Zachodniego przebiega dział wodny pomiędzy zlewnią Wieprza i Poru. Obszar
gminy należy prawie w całości do zlewni Poru . Około 90% powierzchni gminy
odwadnia rzeka Gorajec, która wypływa ze śródleśnego bagna Tałandy. Rzeka
Gorajec odcinkowo przebiega równolegle do Poru łącząc się z nim siecią stawów.
W dolinie Gorajca licznie występują źródła, są to głównie źródła szczelinowe,
najbogatsze źródła występują w .m. Radecznica
W obszarze gminy występują też drobne cieki, niektóre o charakterze
uregulowanych kanałów melioracyjnych. Mają one znaczenie w systemie
stosunków wodnych.
W Polesiu Małym znajduje się naturalny zbiornik wodny o powierzchni 7 ha.
Wody powierzchniowe odznaczają się niską zasobności, a ich podstawowa
funkcja- ekologiczna. Doliny rzeki Gorajec i Por są istotnymi ciągami łącznikowymi
między obszarami węzłowymi w systemie przyrodniczym , regionalnym i lokalnym.
Wody rzek gminy są stosunkowo czyste, ich zanieczyszczane pochodzi głównie z
chemizacji rolnictwa, zanieczyszczeń bytowo-gospodarczych.
2/ Wody podziemne
W podziale na regiony hydrogeologiczne ( wg.A.S. Kleczkowskiego , 1990) obszar
gminy Radecznica położony jest w obrębie górsko-wyżynnej prowincji
15
hydrogeologicznej, w obrębie wydzielonej w jej granicach kredowej Niecki
Lubelskiej (NL).
Głębokość występowania wód podziemnych w obrębie omawianego terenu
uzależniona jest o deniwelacji terenu oraz stopnia urozmaicenia budowy
geologicznej. Zwierciadło wód gruntowych występuje z reguły na głębokości kilku
metrów ( w dolinach rzek) do ponad 100m- na wysoczyznach. Wydziela się tu dwa
poziomy wodonośne.

Kredowy poziom wodonośny
Wody piętra kredowego występują w obrębie stropowej, spękanej do ok. 150m
ppt partii górotworu kredowego. Największe dopływy z tego piętra notowane są w
interwale głębokości ok.30-90 m ppt. powyżej występują również lokalnie warstwy
wodonośne, których obecność wynika z przemiennego zalegania bardziej i mniej
spękanych warstw utworów górnokredowych . Woda piętra kredowego posiada
swobodne lub lokalnie napięte zwierciadło ( napinane przez utwory
małoprzepuszczalne lub nie spękany górotwór. W obrębie Roztocza oba piętra
wodonośne ( czwartorzędowe i kredowe) są często połączone, ze względu na
brak izolującej warstwy rozgraniczającej oba poziomy.
Jakość wód podziemnych na ogół odpowiada pod względem właściwości fizykochemicznych i bakteriologicznym wodom przeznaczonym na cele socjalne.
Jest to woda sodka bardzo czysta lub czysta i przeważnie może być stosowana
do celów gospodarczych bez uzdatniani.
W obrębie utworów górnokredowych obszaru Roztocza wydzielony został
zbiornik wód podziemnych, zaliczany do GZWP – zbiornik nr 406 . Cały obszar
gminy znajduje się w Obszarze Wysokiej Ochrony Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych.
Jest to zbiornik szczelinowo- porowy, którego szacunkowe zasoby dyspozycyjne
wynoszą 1050 tyś. m3/d.
Zasoby wodne zbiornika podlegają szczególnej ochronie.
czwartorzędowe piętro wodonośne
Poziom czwartorzędowy występuje głównie w obrębie plejstoceńskich i
holoceńskich utworów dolin rzecznych oraz utworach piaszczystych
wypełniających obniżenia w stropie utworów górnokredowych.
Z uwagi na silne zróżnicowanie litologiczne oraz zmienny zasięg poziomy i
pionowy warstw wodonośnych , poziom ten jest bardzo niejednorodny.
Są wyraźne powiązania wód czwartorzędowych z wodami kredowymi, także z
powierzchniowymi, gdyż zasilane są przez boczny dopływ wody z piętra
kredowego oraz przez infiltrację opadów atmosferycznych , w sposób
bezpośredni reagują na zmieniające się warunki hydrologiczne. Wody tego
poziomu mają na ogół swobodne zwierciadło wody i są silnie narażone na
zanieczyszczenia fizykochemiczne i bakteriologiczne z powierzchni.
Jakość wód czwartorzędowych jest niższa od jakości wód piętra kredowego, gdyż
zawierają one często podwyższone zawartości żelaza i manganu oraz innych
składników, m.in. związków azotowych, wykazują także zanieczyszczenia
bakteryjne.

Obszary szczególnie narażone na skażenie wód podziemnych to:
- strefy wychodni utworów kredy trzeciorzędu, niekiedy pod niewielkim
nadkładem utworów lessowych,
16
.
-
doliny cieków powierzchniowych – dolina rzeki Por i Gorajec,
4.1. Zaopatrzenie w wodę
Na obszarze gminy zlokalizowane są dwa ujęcia wody do zbiorowego zaopatrzenia w
miejscowościach:
 Radecznica – wydajność1334 m3/dobę, ilość pobierana 670 m3/dobę
 Gorajec -Zagroble– 1414 m3/dobę, ilość pobierana 160 m3/dobę
Gmina Radecznica jest w całości zwodociągowana, długość sieci wodociągowej z
przyłączami wynosi 108,8 km, ilość przyłączy 1933szt.
Sporadycznie zaopatrzenie gospodarstw domowych w wodę – poza wodociągiem
zbiorowym odbywa się z lokalnych studni wierconych i kopanych na terenach
zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej. Nie zapewnia to dobrej jakości wody.
5. SUROWCE MINERALNE
Pokłady surowców mineralnych nie są duże i w większości wykorzystywane mogą
być jedynie na potrzeby miejscowe.
Gmina Radecznica nie posiada studium surowcowego. Nie ma gminnego
(udokumentowanego) punktu wydobycia piasku.
6. CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA ROLNICZEGO
6.1. Systemy rolne - gleby
Obszar gminy położony jest w obrębie Niecki Lubelskiej, w strefie dzielącej
platformę wschodnioeuropejską i struktur organicznych Europy Zachodniej.
Zasadnicze znaczenie w budowie geologicznej obszaru mają utwory kredowe.
Według Mapy Gleb Polski w podziałce 1 : 300.000 na Roztoczu Zachodnim
zalegają gleby brunatne. Na utworach kredy zalegają utwory czwartorzędowe o
zróżnicowanej miąższości uzależnionej od rzeźby terenu Utwory czwartorzędu to
plejstoceny i holoceny.
Gleby
W aspekcie charakterystyki gleb na terenie gminy charakterystyczne są
następujące typy krajobrazu naturalnego :
 krajobraz wyżynny lessowy z glebami brunatnymi i czarnoziemami,
 krajobraz wyżynny na skałach węglanowych z glebami typu rędzin,
 krajobraz wyżynny na skałach krzemianowych z glebami brunatnymi, kwaśnymi
17

lub pseudobielicami,
krajobraz dolin i równin akumulacyjnych z glebami bagiennymi i madami,
Największą powierzchnię
spośród gleb ornych stanowią gleby brunatne
wyługowane i kwaśne – ok.87% . Są to przeważnie gleby wytworzone z głębokich
lessów.
Najlepsze właściwości posiadają gleby brunatne właściwe powstałe z lessów.
Największymi konturami gleby te występują w obrębie wsi: Gorajec Zastawie,
Zaburze, Gorajec Stara Wieś i Latyczyn.
6.2. Gleby. Środowisko rolnicze
Tabela 1. Użytkowanie gruntów w gminie Radecznica
Ogółem
powierzchnia
gruntów
10980
W tym użytki rolne 8199ha
Gr. orne
6171
sady
146
łąki
1746
Pastwiska
136
lasy
2073
Inne
708
Gleby na terenie gminy są dość urodzajne, ponad 60% gruntów ornych stanowią
grunty klas II, IIIa i III b ( w tym II klasa 7,8%).

Głównym źródłem utrzymania ludności tutejszej gminy jest wielokierunkowe
rolnictwo indywidualne. Rzeźba terenu według waloryzacji gleboznawczej gleb
oceniona jest korzystna dla rolnictwa. Biorąc pod uwagę nachylenia terenu oraz
narażenie obszarów na erozję powierzchniową i wąwozową należy uznać ,że
wskaźnik bonitacji rzeźby jest średnio korzystny. Warunki agroklimatyczne są
korzystne.
Gleba obok wody i powietrza jest jednym z podstawowych komponentów
środowiska, utrzymujących procesy odnawiania się życia. Jako skomplikowany
układ części mineralnych, organicznych, wody i powietrza, jest narażona na
różnorodne zanieczyszczenia gleb, zwłaszcza zanieczyszczenia bakteriologiczne.
Chemiczna degradacja gleb następuje głównie
-wzdłuż dróg o dużym natężeniu transportu kołowego,
-na terenach składowania odpadów ,
-na terenach rolnych o intensywnej chemizacji,
-w wyniku zanieczyszczonych opadów atmosferycznych
Czynnikiem, który decyduje o procesach zachodzących w glebie jak również
o oddziaływaniu na rośliny i ich jakość jest odczyn. Odczyn gleby decyduje
również o potencjale planowania. Badania chemizmu opadów atmosferycznych
przez laboratorium WIOŚ w Lublinie wykazują duże zróżnicowanie odczynu
opadów atmosferycznych. W większości otrzymane wyniki wskazują na niską
kwasowość, jednak wyniki posiadają zakres pH od 4,1 do 9,2. Zbyt niski odczyn
ogranicza dostępność składników mineralnych poprzez ich uwstecznienie w
glebie oraz poprzez ich wymywanie do wód gruntowych i przyczynia się zatem
18
do zanieczyszczenia wód - migracji związków biogennych, powodując tzw.
zanieczyszczenia rolnicze obszarowe.
Większość gleb na terenie gminy posiada bardzo dobre właściwości do
prowadzenia produkcji roślinnej.
Rolnictwo na terenie gminy ponosi zatem dużą odpowiedzialność za jakość
wytwarzanych surowców oraz utrzymanie jakości gleb.
Podstawowym
warunkiem
osiągnięcia
tego
celu
jest
prawidłowe
gospodarowanie ziemią i stwarzanie optymalnych warunków glebowych w
produkcji roślinnej bez naruszenia jej naturalnych właściwości.
6.3. Ochrona gleb
Chemizacja rolnictwa i zanieczyszczenia komunikacyjne na terenie gminy
Radecznica nie stanowią istotnego zagrożenia dla gleb ze względu na dość niski
poziom nawożenia mineralnego i małe zużycie środków ochrony roślin, znacznie
niższe, niż w latach ubiegłych. W aspekcie efektów nawożenia jak i ochrony
środowiska glebowo-wodnego istotne jest, aby zachowany był należyty stosunek
NPK. Głównie obserwowane, nadmierne stosowanie nawozów azotowych
prowadzi do wymywania azotu do wód gruntowych oraz spływy tych
zanieczyszczeń do wód powierzchniowych. Również trasy komunikacyjne nie są
istotnym zagrożeniem dla gleb przydrożnych ze względu na dość niskie natężenie
ruchu jak i niski wskaźnik stosowania środków chemicznych do zimowego
utrzymania dróg.
6.4. Erozja gleb
Ze względu na rodzaj gleb i ukształtowanie terenu Gmina Radecznica to obszar o
dużym nasileniu erozji gleb. Gleby lessowe występujące na terenie gminy oraz
ukształtowanie terenu to czynniki dużego nasilenia erozji gleb. Jest to jeden z
najbardziej narażonych rejonów w województwie, dlatego też poważnym problemem
dla rolnictwa jest przeciwdziałanie erozji.
Erozja wodna powierzchniowa w stopniu średnim, silnym i bardzo silnym
występuje na obszarze ok. 25% powierzchni. Kwalifikuje to obszar gminy do 1-go
stopnia pilności ochrony gleb przed erozją. Istotnym czynnikiem degradacji gleb
jest również erozja wąwozowa.
Analiza warunków glebowo-przyrodniczych i gospodarczych wykazuje, że na
terenie gminy występuj bardzo pilna potrzeba ochrony gleb przed erozją, a
obszary gruntów ornych narażone są na degradację w wyniku różnego rodzaju
erozji.
Zabiegi przeciwerozyjne będą dotyczyły odpowiedniego zagospodarowania
wąwozów oraz gruntów z erozją średnią, silną i bardzo silną.
Przy zagospodarowaniu wąwozów powinny być uwzględnione metody:
- w wąwozach dolinowych- zabudowa zbiornikami kolmatacyjnymi i retencyjnokolmatacyjnymi oraz dolesianie,
- w wąwozach drogowych- zasypywanie niewielkich form, następnie umacnianie
dróg oraz dolesianie,
- w wąwozach zboczowych- umacnianie skarp, zalesianie,
Zabiegi na gruntach ornych powinny być dostosowane do nasilenia erozji.
19
Grunty z erozją bardzo silną i silną powinny być przeznaczone pod trwałe formacje
roślinne, głównie zalesienie.
Na gruntach z erozją średnią należy stosować poprzecznostokowy układ pól i
agrotechnikę przeciwerozyjną.
Na gruntach z erozją umiarkowaną należy zwrócić uwagę na właściwy dobór roślin
uprawnych i odpowiednią agrotechnikę przeciwerozyjną.
Erozja to proces zmieniający bio-fizyko-chemiczne właściwości gleby w kierunku
zwykle niekorzystnym dla rolnictwa jest źródłem pogarszania się warunków
wodnych na użytkach rolnych, m.in. poprzez przesuszanie gruntów ornych na
zboczach i nadmiernego uwilgotnienia gruntów w obniżeniach i dolinach. Erozja
nasila bezużyteczne spływy wód powierzchniowych, co skutkuje występowaniem
powodzi i wydłużeniem okresów niżówek w rzekach. Różnicuje i rozczłonkowuje
powierzchnię gruntów, co utrudnia przeprowadzanie zabiegów agrotechnicznych i
sprzętu plonów. Obniżka i niestałość plonów, powstawanie odłogów to następstwa
erozji, dlatego przeciwdziałanie erozji to tak ważna kwestia ochrony gleb i
wszystkich terenów rolniczych.
Rodzaje i charakterystyka procesów erozji
Erozja wodna powierzchniowa – zespół procesów przeobrażających i niszczących
wierzchnią warstwę gleby, zachodzących pod wpływem deszczu i okresowych wód
powierzchniowych. Rodzajami tej erozji są rozbryzg, zmywanie i żłobienie.
Żłobienie – liniowe rozmywanie powierzchni gleby na głębokość od kilku do
kilkudziesięciu centymetrów przez okresowe spływy wody po stoku. Większe
żłobiny mogą zapoczątkować tworzenie się wąwozów.
Erozja powierzchniowa występuje powszechnie, z różnym nasileniem, warunkowanym
częstotliwością i intensywnością opadów atmosferycznych w określonych układach
warunków przyrodniczo-gospodarczych.
Degradowanie gleb w wyniku erozji oznacza:
- powstawanie gleb o typologicznie niewykształconym profilu, odmładzanych
ciągle w efekcie zmywania lub namywania,
- różnicowanie morfologii gleb,
- różnicowanie żyzności i fizyko-wodnych właściwości gleb na stokach,
- zmianę miąższości poziomów genetycznych poprzez redukowanie lub
bezproduktywne nadbudowywanie profilu glebowego.
Destrukcyjne oddziaływanie erozji wodnej to także:
- degradowanie szaty roślinnej – dotyczy szczególnie upraw polowych na
zboczach i łąk w dolinach rzecznych. Rośliny na zboczach, głównie
okopowe są niszczone przez spłukiwanie powierzchniowe i erozję
żłobinową, u podnóży zboczy i na dnach dolin zamulane, czego efektem jest
obniżenie plonów,
- uszkadzanie urządzeń technicznych i obiektów – następuje w wyniku ubytku
lub akumulacji wyerodowanego materiału glebowego lub gruntu. Zamulane i
niszczone są zwykle urządzenia melioracyjne i drogowe, także budowle
wodne, wymagające częstej renowacji.
Wielkość erozji wodnej określa się w 5-stopniowej skali:
1 stopień - erozja słaba; powoduje niewielkie zmywy powierzchni gleby,
20
2 stopień – erozja umiarkowana;
prowadzi do zmywania warstwy ornopróchnicznej poziomu A i pogarszania właściwości gleby. Regeneracja ubytków
gleby nie zawsze przynosi skutki w konwencjonalnym sposobie uprawy,
3 stopień – erozja średnia; w skrajnych przypadkach prowadzi do całkowitego
zredukowania poziomu A i wytworzenia się warstwy orno-próchnicznej z poziomu
B. Są tu gleby o typologicznie niewykształconym profilu – zmywane i niezmywane.
Erozja tego stopnia inicjuje rozczłonkowanie terenu i jest źródłem dużej ilości
rumowiska doprowadzanego do rzek,
4 stopień – erozja silna; może być przyczyną zniszczenia poziomów A i B – w
całości lub w części, warstwa orno-próchniczna wytworzona jest z resztek poziomu
B lub z poziomu C, tj. podłoża, w efekcie czego następują zmiany pokrywy
glebowej typologicznej. Erozja silna powoduje często znaczne rozczłonkowanie
rzeźby terenu i zakłócanie stosunków wodnych, tzn. m.in. nieregularne przepływy i
zanieczyszczanie wód rzecznych.
5 stopień – erozja bardzo silna; skutki jak w erozji silnej, ale intensywniej wyrażona
i prowadząca do trwałego zdegradowania ekosystemów. Występuje głównie w
obrębach m. Zaporze, Zaburze , Latyczyn, Czarnystok.
Obszar gminy Radecznica należy zaliczyć do 3 stopnia zagrożenia erozją –
ochrona pilna.
7. SZATA ROŚLINNA
Lasy
Racjonalna gospodarka leśna oraz jej rozwój poprzez zwiększanie lesistości
jest istotnym elementem zachowania równowagi ekologicznej, a w przypadku ochrony
gleb narażonych na erozję silną jest kluczowym elementem ochrony gleb.
Lasy i grunty leśne w gminie Radecznica zajmują 2073 ha, tj. 19% powierzchni gminy.
Zajmują one znaczną część lessowych wąwozów. Większe kompleksy leśne to: Las
Zagajnik, Las Grzebień, Las Koci Pysk, Las Popław oraz Las Buczyna i Dębniaki.
W lasach występują drzewostany liściaste z gatunkiem dominującym –buk, dąb z
domieszką brzozy, z przewagą drzewostanów w wieku 40-80 lat. Zagrożeniem dla
lasów stała się rabunkowa gospodarka w lasach prywatnych – przeważnie
drzewostanów dębowych, ostatnio również buk i brzoza.
Łąki i doliny rzeczne
Łąki w gminie Radecznica zajmują powierzchnię 1746 ha co stanowi 16% powierzchni gminy.
Łąki i doliny rzeczne to dominacja zbiorowisk trawiastych, głównie w dolinach rzek. Występują
łąki świeże i łąki okresowo wilgotne.
8. ZASOBY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU
8.1. Parki
Ponad 90% powierzchni gminy leży na obszarze Szczebrzeszyńskiego Parku
Krajobrazowego.
Według podziału geobotanicznego (D. Fijałkowskiego) obszar gminy znajduje się w
zasięgu:
 Krainy Roztocza – Obszaru Roztocza Zachodniego (grądy bukowe i bukowograbowe),
21

Krainy Wyżyny Lubelskiej, Okręgu Subwołyńskiego ( dąbrowy świetliste i łąki
węglanowe z liczną domieszką roślin pontyjskich).
Najcenniejsze zbiorowiska roślinne tworzą zespoły leśne zajmujące 19%
powierzchni. Lasy nie tworzą tu większych zwartych kompleksów, występując
mozaikowo głównie na terenach o dużych spadkach (zbocza i dna wąwozów).
W lasach dominują siedliska żyzne. Największe pozycje zajmuje las świeży oraz
las mieszany. Występują tu głównie niżowo – górskie lasy bukowe (buczyny) ze
związku Fagion , Które cechuje występowanie i dominacja buka, graba, sosny oraz
znaczny udział gatunków górskiego runa.
Prawie we wszystkich fragmentach lasów pojawiają się rośliny borowe jak:
konwalia dwulistna, szczawie zajęcze i kosmatka owłosiona. Dominują
drzewostany młode.
Obok zespołów leśnych w krajobrazie gminy ważną role odgrywają zespoły łąkowe
występujące głównie w dolinie Poru i Gorajca.
Na ciepłych nie zalesionych południowych stokach wzniesień i wąwozów
lessowych wykształciły się zarośla i murawy kserotermiczne ( zbiorowiska roślin
ciepłolubnych) mające charakter murawowy, gdzie udział zarośli nie przekracza
30% pokrycia.
W szacie roślinnej gminy nastąpiły przekształcenia pod wpływem
działalności człowieka. Zmniejszeniu uległa liczba lasów, w których obecnie
dominują drzewostany młode.
8.2. Formy ochrony przyrody.
Przyjęta dla kraju idea zrównoważonego rozwoju zakłada rozwój społecznogospodarczy przy poszanowaniu zasobów przyrody i ochronie istniejących wartości
środowiska. W celu zachowania zasobów środowiska powołano Szczebrzeszyński
Park Krajobrazowy, na terenie którego znalazło się ponad 90% obszaru gminy
Radecznica. Zasady działania na terenie Parku reguluje rozporządzenie nr 23
Wojewody Zamojskiego z dnia 19 czerwca 1998r w sprawie ustanowienia
Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Zamojskiego Nr 15
poz.27).
Istniejące i projektowane formy ochrony krajobrazu zobowiązują do zachowania
zasad zagospodarowania określonych w uchwałach wojewódzkich, bądź
rozporządzeniach wojewody ustanawiających obszar chronionego krajobrazu,
które nie wykraczają poza to, na co zezwala art.. 26a ustawy z 7 grudnia 2000r o
zmianie ustawy o ochronie przyrody.
Na terenach parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu z chwilą
ich ustanowienia dopuszcza się wprowadzenie zakazów spośród określonych w
art.26a ustawy z dnia 7.12.2000r o zmianie ustawy o ochronie przyrody to jest:
a) lokalizowania nowych obiektów i urządzeń szkodliwych dla środowiska oraz
mogących pogorszyć stan środowiska oraz trwale naruszyć walory krajobrazowe,
lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w planie
miejscowym zagospodarowania przestrzennego,
b) utrzymywania otwartych rowów i zbiorników ściekowych,
c) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą one celom innym niż
ochrona przyrody,
d) likwidacji małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodnobłotnych,
22
e) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem własnych gruntów rolnych,
f) lokalizacji ośrodków chowu, hodowli- posługujących się metodą bezściółkową,
g) organizowania rajdów motorowych i samochodowych oraz pokazów lotów
akrobackich,
h) umieszczania tablic reklamowych poza obszarami zabudowy,
i) likwidowania zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych,
j) umyślnego zabijania dziko żerujących zwierząt, niszczenia nor, lęgowisk, tarlisk,
ptasich gniazd,
k) wypalania roślinności,
l) wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów poza miejscami wyznaczonymi
w planach,
m.) zanieczyszczenia wód, gleb, powietrza ponad wielkości określone w odrębnych
przepisach,
n) wykonywania plac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu,
o) używania łodzi motorowych na otwartych zbiornikach wodnych,
Określone zasady ochrony obszarów chronionych w odniesieniu do Gminy
Radecznica dotyczyć powinny w szczególności objęcia wzmożoną ochroną
przyrodniczych systemów i obiektów:
a) kompleksów leśnych ( węzłów ekologicznych) jako ważnego elementu systemu
ekologicznego oraz elementu krajobrazu,
b) ciągów ekologicznych dolin rzecznych :
- Gorajca z torfowiskami niskimi o terenami podmokłymi łączącej węzeł „Bagna
Tałandy” z korytarzem ekologicznym rzeki Por,
- doliny rzeki Por łączącej cenne odcinki górnego Poru z krajowym korytarzem
ekologicznym rzeki Wieprz,
c) obszarów leśnych z zakazem przeznaczania gruntów leśnych na nieleśne,
zalesianie terenów rolnych o nachyleniu ponad 20o oraz terenów źródliskowych
d) zespołów przyrodniczych o walorach szczególnych tj;
- leja kresowego „Babi Dół” w Podlesiu Małym,
- torfowiska wysokiego o charakterze leśnym na „Bagnie Tałandy”jako użytku
ekologicznego,
- strefy rozrodu i przebywania orlika krzykliwego na południe od Mokregolipia,
e) obszarów źródliskowych tj:
- górnego odcinka doliny rzeki Gorajec,
- doliny rzeki Por,
- naturalnych źródeł w Mokrymlipiu, Radecznicy, Czarnymstoku i Latyczynie,
- naturalnego zbiornika wodnego w Polesiu Małym przez odbudowę biologiczną i
zabezpieczeniem przed spływem zanieczyszczeń związanych z erozją lessową,
Dla planowanych obszarów chronionego krajobrazu tereny przewidziane do objęcia
tymi formami ochrony należy objąć ochroną planistyczną.
8.3. Pomniki przyrody
Drzewa i zespoły drzew :
- w Radecznicy –park przyklasztorny : lipa drobnolistna (5), dąb szypułkowy, klon
pospolity, buk pospolity (9),
- w Czarnymstoku : lipa drobnolistna przy figurze kamiennej, lipa szerokolistna,
Źródliska :
23
- w Zaporze – zespół źródeł pow.1,2 ha na terenie zalewowym po obu stronach
rzeki Por,
- w Radecznicy- źródlisko (za punktem skupu mleka),
- w Trzęsinach – źródlisko w bezpośrednim sąsiedztwie parku,
Duże walory przyrodniczo- kulturowe posiadają ponadto:
- obszary źródliskowe : górnego odcinka rzeki Gorajec, doliny rzeki Por, doliny
dopływu rzeki Gorajec w rejonie Latyczyna,
- naturalne źródła w miejscowościach: Mokrelipie, Radecznica, Czarnystok,
Latyczyn
- stanowisko leja krasowego „Babi Dół” w Polesiu Małym,.
- naturalny zbiornik wodny w Polesiu Małym,
8.4. Zabytki
Obiekty i zespoły zabytkowe w gminie Radecznica wpisane do rejestru zabytków:
1. Zespół Klasztorny O.O. Bernardynów Bernardynów Radecznicy,
2. Zespół kościoła parafialnego p.w. Znalezienia Krzyża Świętego w Mokrymlipiu,
3. Cmentarz rzymskokatolickii w Mokrymlipiu, czynny.
4,. Cmentarz z I wojny światowej w Zaporzu.
9. ŚWIAT ZWIERZĘCY
Fauna na terenie gminy związana jest z dwoma zasadniczymi środowiskami:
rzekami i lasami. Z rzekami związana jest obecność ryb; rzeki warunkują rozród
gadów i płazów; w znacznej mierze dzięki rzekom obserwuje się obecność ptaków:
kaczki krzyżówki, łyski, derkacza i czajki.
Z lasami związane jest występowanie ssaków: jeleni, sarn, dzików, łasic, lisów oraz ptaków:
orlików krzykliwych, myszołowów, jastrzębi, kań.
10. STRUKTURA UKŁADU PRZYRODNICZEGO
- przebiegające korytarze ekologiczne rzek Poru i Gorajca warunkują dobre
warunki dla funkcjonowania przyrody, umożliwiają migrację gatunków,
- ekosystemy leśne można uznać za lokalne węzły ekologiczne,
- ekosystem rolny z urozmaiconymi krajobrazami drobnopowierzchniowych
pól z miedzami i zadrzewieniami śródpolnymi.
III. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA
1. STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH
Główną rzeką na obszarze gminy jest Por z dopływem rz. Gorajec ( Gorajki) wraz
z niewielkimi dopływami /rowami/. Wpływają one do Wieprza . Por na odcinku
gminy Radecznica klasyfikowany jest w III klasie czystości o czym w większości
decydują wskaźniki mikrobiologiczne, tlenowe oraz wskaźniki zasolenia.
Na stan ten wpływają zarówno zanieczyszczenia punktowe jak i obszarowe.

Punktowe źródła zanieczyszczeń
24
W obszarze gminy Radecznica punktowe zrzuty ścieków do wód
powierzchniowych występują w m. Radecznica- odprowadzanie ścieków z
oczyszczalni Szpitala do rz. Gorajka.
Zanieczyszczenia rozproszone
Są to zanieczyszczenia w postaci ścieków bytowo-gospodarczych z nie
skanalizowanych jednostek osadniczych usytuowanych wzdłuż dolin rzecznych.

Rolnicze zanieczyszczenia obszarowe
Do zanieczyszczeń obszarowych rolniczych przyczyniają się:
-
nawożenie mineralne i chemiczna ochrona roślin,
występująca erozja wodna gleb (ok.połowa obszaru gruntów ornych),
mała powierzchnia trwałych użytków zielonych, zlokalizowanych w dolinach
cieków wodnych, ograniczających wpływ zanieczyszczeń obszarowych.
Ograniczeniu zanieczyszczeń rolniczych mogą sprzyjać:
- odpowiednia struktura upraw, tj. przewaga powierzchni zasiewów zbóż nad
okopowymi,
- optymalny poziom nawożenia mineralnego,
- racjonalne stosowanie środków ochrony roślin,
1.1. Ochrona wód powierzchniowych
Ochrona wód powierzchniowych stanowi istotny element programu ochrony
środowiska , a ich stan jest ściśle związany i uzależniony od stanu innych
elementów środowiska.
Ze względu na strukturę gospodarczą gminy największe zagrożenia dla jakości
wód powierzchniowych wynikają z gospodarki komunalnej oraz działalności
rolniczej.
Znikoma w stosunku do potrzeb ilość urządzeń oczyszczających i sieci
kanalizacyjnych pozwala sądzić, że znaczna część wytwarzanych ścieków
sanitarnych trafia w sposób niekontrolowany do środowiska.
Zagrożenia dla wód powierzchniowych wynikające z gospodarki komunalnej oraz
działalności rolniczej to głównie:
- nie oczyszczone ścieki sanitarne odprowadzane „na dziko” przez mieszkańców,
- wylewanie ścieków i gnojowicy do gruntu w pobliżu wód powierzchniowych,
- odprowadzanie ścieków nie właściwie oczyszczonych z oczyszczalni ścieków,
- stosowanie nawozów sztucznych w nie odpowiednich dawkach,
- stosowanie oprysków,
- porzucanie odpadów w pobliżu wód powierzchniowych.
Lokalizacja zabudowy mieszkalnej w pobliżu dolin rzek sprzyja „dzikiemu”
odprowadzaniu ścieków z urządzeń kanalizacyjnych na te tereny. Wpływa to
bardzo niekorzystnie na stan fizyko-chemiczny i bakteriologiczny wód.
25
Aby to wyeliminować i zapobiec tym przypadkom należy wprowadzać
wielokierunkowe działania eliminujące lub ograniczające te zagrożenia. Są to w
szczególności działania inwestycyjne polegające na budowie oczyszczalni i
kanalizacji ściekowej. Wiele możliwości pozostaje również w działaniach
bezinwestycyjnych polegających na edukacji i kształtowaniu świadomości w
społeczeństwie. Należy organizować spotkania z mieszkańcami w celu ich
uświadomienia oraz zapoznania z przepisami prawnymi ustawy o utrzymaniu
czystości i porządku określającej obowiązki właścicieli posesji w zakresie
właściwego unieszkodliwiania nieczystości płynnych jak również posiadania
dokumentów potwierdzających wywóz nieczystości przez jednostki prowadzące
działalność w tym zakresie lub dokumentu wywozu we własnym zakresie do
miejsca unieszkodliwiania (oczyszczalnia ścieków).
Zanieczyszczenie wód powierzchniowych może być spowodowane również
poprzez stosowanie gnojowicy i ścieków do użyźniania gruntów w pobliżu cieków
wodnych lub zbiorników wód.
Należy podkreślić, że wywóz ścieków surowych na grunty jest zabronione, a
gnojowica powinna być stosowana w dawkach ściśle określonych oraz na gruntach
nie leżących w strefie spływów wód powierzchniowych do cieków lub zbiorników
wodnych.
Wnioski:
1/. Dla ochrony jakości wód powierzchniowych konieczna jest budowa kanalizacji
sanitarnej i realizacja oczyszczalni ścieków.
2/. Ochrona wód powierzchniowych wymaga wprowadzenia nowych zasad dobrego
gospodarowania w gospodarce rolnej w zakresie stosowania nawozów i środków
ochrony roślin, a także wykorzystania rolniczego odchodów płynnych zwierzęcych,
przeciwdziałania w redukcji stopnia zanieczyszczeń obszarowych – rolnych.
2. STAN CZYSTOŚCI WÓD PODZIEMNYCH
Wody podziemne należą do zasobów odnawialnych. Stanowią podstawowe
źródło zaopatrzenia ludności w wodę z wodociągów zbiorowych, grupowych i
indywidualnych.
Posiadają podstawowe znaczenie dla życia i zdrowia ludzi a potrzeba ich ochrony
nie jest w pełni doceniana, co wynika z przeświadczenia, że wody te występują pod
powierzchnią ziemi i są chronione w sposób naturalny przed zanieczyszczeniami.
Poprawa jakości zanieczyszczanych wód jest możliwa dopiero po bardzo. długim
okresie czasu albo w ogóle niemożliwa.
Wody gruntowe płytkie są chronione głównie przez strefę aeracji (strefa sucha nad
poziomem wód gruntowych). Miąższość tej strefy wynosi k i l k a metrów.
Ocenę jakości wód podziemnych bada się odnosząc ją do norm - stąd
oceniane są zawsze skutki a nie przyczyny. podstawę oceny jakości wód
podziemnych stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004r w
sprawie klasyfikacji dla prezentowania
stanu wód powierzchniowych i
26
podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji
wyników i prezentacji stanu wód ( Dz.U.Nr 32, poz.284)
Dla klasyfikacji tych wód ustalono pięć klas czystości.
• klasa l - wody o bardzo dobrej jakości
• klasa II - wody dobrej jakości
• klasa III - wody zadawalającej jakości
• klasa IV - wody niezadowalającej jakości,
• klasa V - wody złej jakości,
Słaba izolacja wód podziemnych uwarunkowana budową geologiczną sprawia, że
możliwość ich zanieczyszczenia jest znaczna.
Zanieczyszczenia te są wynikiem:
- nieuporządkowanej
gospodarki
ściekami
bytowo-gospodarczymi
i
odpadami,
- przenikania do podłoża zanieczyszczeń powstałych z zabiegów agrotechnicznych,
- oddziaływania zanieczyszczonych wód powierzchniowych na wody podziemne; - ma to
miejsce w dolinach rzek.
Na terenie gminy Radecznica punkt badawczy jakości wód podziemnych w ramach
sieci monitoringu PIG i WIOŚ znajduje się w m. Zaporze ( źródlisko- pomnik
przyrody), Radecznicy ( źr. Św.Antoniego), Trzęsiny ( wypływ obudowany)
Jakość wód w tych punktach była następująca:
Miejscowość
/gmina
Stratygrafia
Wydajność
Klasa
wód
Wskaźniki w zakresie
stężeń
odpowiadających
wodzie niskiej jakości
fosforany,
przewodność, wapń
przewodność, wapń
azotany,
przewodność ,wapń
l/s
Zaporze
Kreda
293,4
II
Radecznica
Trzęsiny
Kreda
Kreda
74,2
9,7
II
II
Podwyższone stężenia większości badanych substancji fizykochemicznych
zawartych w wodzie wynikają
z czynników naturalnych – naturalnego tła
geochemicznego. W przypadku azotanów i fosforanów obniżenie jakości jest
efektem czynników pochodzenia antropogenicznego.
Zagrożenie dla wód podziemnych mogą stanowić:
- oddziaływanie rolniczych zanieczyszczeń obszarowych,
- nieuporządkowana gospodarka ściekowa,
- przenikanie zanieczyszczeń z „dziko” porzucanych odpadów,
Wnioski:
1)Konieczność przyspieszenia działań związanych z porządkowaniem gospodarki
ściekowej i likwidacji nieszczelnych szamb,
2)Konieczność rozwiązania problemów odprowadzania ścieków w indywidualnych
gospodarstwach oraz gospodarowania odpadami (szczelność szamb,
składowanie obornika, kiszonki itp.),
27
3)Konieczność uporządkowania gospodarki odpadami w wymiarze gminnym, przyjęcie
systemu segregacji, zbiórki i unieszkodliwiania odpadów,
4)Uporządkowanie gospodarki odpadami płynnymi i stałymi zwierzęcymi,
5)Przestrzeganie zasad gospodarowania w strefach ochronnych ujęć wody.
3. STAN GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ.
Przyjmując, że normatywna ilość ścieków wytworzona przez jednego
mieszkańca wynosi 80 dm3/dobę, przy obecnej liczbie mieszkańców 6598 osób
dobowa ilość ścieków wyniesie 527m3/dobę. Aktualnie na terenie gminy
Radecznica brak jest kanalizacji i zbiorczych oczyszczalni. Funkcjonuje jedynie
oczyszczalniach ścieków o wydajności 150m3/dobę przy Szpitalu w Radecznicy,
która oczyszcza ścieki obiektów Szpitala, Klasztoru oraz 87 mieszkań.
Pozostała ilość unieszkodliwiana jest w sposób różny i często pozostaje poza
kontrolą.
Należy pamiętać, że na terenach wiejskich wskaźniki rzeczywiste zużycia wody i
wytwarzania ścieków są znacznie niższe od normatywnych, na co należy zwrócić
uwagę przy projektowaniu i budowie przepustowości oczyszczalni. Do kalkulacji
tych w każdym przypadku należy prowadzić analizę specyfiki terenu
uwzględniając wskaźniki demograficzne.
Struktura zabudowy gminy Radecznica w znacznej części jest zwarta, ale i część
miejscowości posiada charakter rozproszony, co nie sprzyja pod względem
finansowym możliwościom budowy zbiorczych kanalizacji i oczyszczalni.
Program porządkowania gospodarki ściekowej na terenie gminy Radecznica
powinien być oparty o koncepcję i uwzględniać następujące założenia:
- przewiduje się budowę kanalizacji zbiorczych na obszarach zwartej
zabudowy według ustaleń z mieszkańcami poszczególnych miejscowości,
którzy włączą się do realizacji kanalizacji zbiorczych. Planowana realizacja
oczyszczalni w m. Radecznica i Gorajec
- na obszarach na których nie będzie realizowana kanalizacja zbiorcza,
każda nieruchomość (lub kilka posesji razem) zostanie wyposażona w
indywidualną oczyszczalnię ścieków. Proponuje się łączenie kilku posesji
do jednej oczyszczalni, szczególnie w tych przypadkach, gdzie jest
oczywiste, że w niedługim czasie posesja będzie likwidowana (tzw. posesje
starzejące się, nie mające potencjalnego następcy), wówczas niecelowe
jest inwestowanie na krótki okres. Połączenie kilku posesji w tej sytuacji
pozwoli na dalszą eksploatację instalacji,
- szacuje się, że koszt wykonania przydomowej oczyszczalni ścieków
obsługującej 4-8 osób nie przekroczy 10-12 tys. złotych.
Brak sieci kanalizacyjnej koliduje z wyposażeniem mieszkańców gminy w
sieć wodociągową, stwarzając zagrożenie sanitarne dla wszystkich elementów
środowiska.
Pozbywanie się ścieków przez większość mieszkańców gminy dotychczas
pozostaje poza obszarem nadzoru i niewątpliwie pozostawia wiele do życzenia.
Naruszenia w tym zakresie posiadają strukturę wszechstronną i nieraz sięgają do
skrajnych rozwiązań polegających na odprowadzaniu nie oczyszczonych ścieków
do gruntu.
28
Wnioski
1) Celem rozwiązania problemu gospodarki ściekowej na terenie gminy oraz
ochrony wód powierzchniowych i podziemnych konieczna jest realizacja
kanalizacji i oczyszczalni ścieków - wg przyjętych rozwiązań szczegółowych.
2) Przyjęcie w zabudowie rozproszonej systemu oczyszczania ścieków w formie
przydomowej grupowej lub indywidualnej (dążyć do eliminacji gromadzenia
ścieków w zbiornikach bezodpływowych - szamba).
3) Opracowanie koncepcji budowy kanalizacji i urządzeń do oczyszczania
ścieków z uwzględnieniem występujących wymogów miejscowych
(terenowych i glebowych), z ujęciem tych problemów w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego.
4. STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA
Na terenie gminy nie ma przemysłu uciążliwego pod kątem zanieczyszczenia
powietrza.
Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza są źródła oparte o proces spalania
węgla w kotłowniach zakładowych jak i budownictwie mieszkalnym.
Brak sieci gazu ziemnego eliminuje wprowadzanie rozwiązań przyjaznych
środowisku w sferze zaopatrzenia w energię cieplną. W warunkach bardzo
ograniczonych dochodów w małych i średnich gospodarstwach w wielu
przypadkach stosowane są różne rozwiązania tj:. spalanie różnego rodzaju
odpadów w tym również folii, przepracowanego oleju w piecach indywidualnych.
Sprzyja to okresowemu wzrostowi zanieczyszczeń oraz uciążliwościom dla
otoczenia.
Ocena zanieczyszczenia powietrza gminy, przeprowadzona została na podstawie
badań monitoringowych w ramach sieci regionalnej i lokalnej
Dla oceny stanu powietrza posłużono się danymi stacji pomiarowych WIOŚ, WSSE,
IMGW oraz badaniami mobilnego laboratorium WIOŚ.
Ocenę przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6
czerwca 2002 r w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w
powietrzu ( Dz.U.Nr 78, poz.796) według kryteriów ochrony roślin, dla których
dopuszczalne poziomy przedstawia poniższa tabela.
Substancja
Tlenki azotu
Dwutlenek siarki
Pył zawieszony
Okres uśrednienia Dopuszczalny
Dopuszczalny
wyników
poziom substancji w poziom substancji w
powietrzu
powietrzu
na
obszarach parków
narodowych.
rok
30 µg/m3
20 µg/m3
3
rok
20 µg/m
15 µg/m3
rok
40 µg/m3
40 µg/m3
W ramach sieci regionalnej i lokalnej w cyklu miesięcznym prowadzono pomiary
stężeń 24 - godzinnych - 30 - minutowych, podstawowych zanieczyszczeń
powietrza SO2 i NO2 oraz opadu.
Źródłami zanieczyszczenia powietrza są związki powstałe ze spalania paliw (m.in.
tlenek węgla , dwutlenek siarki, dwutlenek azotu) a także zanieczyszczenia
29
pochodzące z transportu.
Ponieważ na terenie gminy Radecznica nie ma punktów pomiarowych jakości
powietrza ocenę jakości powietrza należy określić szacunkowo porównując wyniki
najbliższego punktu pomiarowego monitoringu środowiska w m. Biłgoraj i
Szczebrzeszyn. prowadzonego przez Państwową Inspekcję Sanitarną. W
prowadzonych badaniach nie wystąpiły przypadki stężeń powyżej dopuszczalnego
stężenia 24 h. Średnie wartości stężeń dwutlenku siarki w latach 1998-2004 dla
punktu w Biłgoraju wyniosły
od 17,0 µg /m3 w roku 1998 do 11,9µg /m3 w roku 2004. W punkcie w
Szczebrzeszynie od 4,0 µg /m3 do 1,3µg /m3 . Obserwuje się zatem stałą poprawę
jakości powietrza. Wartości charakteryzowały się zmiennością sezonową
świadczącą o zwiększonej emisji niskiej.
Nie wystąpiły również przekroczenia stężeń wartości dwutlenku azotu. Wartości
roczne nie charakteryzowały się dużą zmiennością, co świadczy, że istotny wpływ
na wielkość tego zanieczyszczenia wywiera spalanie paliw w środkach transportu.
Średnia wartość stężenia dwutlenku azotu w roku 2004 w Biłgoraju wynosiła 15,3
µg/m3, co stanowi 38% stężenia dopuszczalnego, natomiast w punkcie w
Szczebrzeszynie 3,1µg /m3 co stanowi 7,8% wartości dopuszczalnej dla rocznego
okresu uśrednionego.
Wartości pyłu zawieszonego wykazywały zwiększenie w sezonie grzewczym, co
oznacza istotny wpływ spalania paliw stałych. Średnioroczne wartości pyłu
zawieszonego wynosiły w roku 2004 w punkcie w Biłgoraju 24,1 µg/m3 ( 60%
dopuszczalnego), natomiast w punkcie w Szczebrzeszynie 5,3µg /m3 (13,2%
dopuszczalnego). Nie występowały przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń
godzinnych jak 24-godzinnych jak i poziomu zanieczyszczeń w roku
kalendarzowym.
Uwzględniając położenie terenu Gminy Radecznica w obszarze odległym od m.
Biłgoraj, jak i jego naturalne warunki przyrodnicze należy sądzić, że w terenie tym
występuje znaczna tolerancja do granicznych wartości zanieczyszczenia powietrza.
Możliwość zdecydowanego zmniejszenia emisji zanieczyszczeń stwarza
zastąpienie tradycyjnych źródeł energii (węgiel) nowszymi źródłami o wyższej
sprawności – gazem ziemnym i olejem opałowym. Na terenie gminy nie ma sieci
gazu ziemnego, lecz w obiektach użyteczności publicznej tj. szkoły i budynek
Urzędu Gminy wykonano ogrzewanie olejowe.
Wnioski:
1) Generalnie można stwierdzić, że stan jakości powietrza na terenie gminy
jest zadowalający z wyjątkiem wzrostu opadu pyłów (w okresie
grzewczym), gdyż wszystkie źródła oparte są głównie o stosowanie paliw
stałych - węgiel.
2) Ograniczanie emisji gazów i pyłów w tym tzw. „niskiej emisji" poprzez
przejście na wykorzystanie źródeł przyjaznych dla środowiska - paliwo
gazowe, olejowe, biogaz, biomasa i odnawialne źródła energii - woda,
słońce i wiatr.
3) Eliminowanie spalania odpadów w paleniskach domowych oraz na
powierzchni ziemi.
4) Eliminowanie z użytkowania etyliny, zastępując ją benzyną bezołowiową i
olejem napędowym.
5) Utworzenie okresowych punktów monitoringu lokalnego do zbadania
skutków ruchu komunikacyjnego.
30
5. ZANIECZYSZCZENIA KOMUNIKACYJNE
Zanieczyszczenia komunikacyjne obok przemysłowych stanowią około 25%
ogólnej emisji zanieczyszczeń powietrza. Zanieczyszczenia te pochodzą ze
spalania paliw płynnych w pojazdach mechanicznych. Głównymi składnikami
spalin są: tlenki azotu, tlenki węgla, węglowodory, pyły oraz toksyczne pierwiastki,
a wśród nich ołów.
Brak tranzytowych tras komunikacyjnych biegnących przez teren Gminy
Tranzytowych sprzyja czystości powietrza na tym terenie.
Poprawie czystości powietrza sprzyja eliminowanie benzyny ołowiowej i dość
popularne ostatnio ( ze względu na koszty) przechodzenie na zasilanie gazowe.
6. STAN ŚRODOWISKA AKUSTYCZNEGO
Hałas jest szkodliwym i uciążliwym zanieczyszczeniem środowiska.
Szkodliwość i uciążliwość hałasu ujemnie oddziaływuje na nastrój i stan zdrowia
człowieka. Hałas o poziomie od 90 – 130 dB jest przyczyną zaburzeń pracy
układów krążenia i oddechowego.
Skala uciążliwości hałasu komunikacyjnego:
 mała uciążliwość
- LAeq < 52 dB
 średnia uciążliwość
- 52 dB< LAeq < 63 dB
 duża uciążliwość
- 63 dB < LAeq < 70 dB
 b. duża uciążliwość
- LAeq > 70 dB.
W zależności od źródeł i miejsca jego występowania wyróżnia się hałas
przemysłowy, komunikacyjny, drogowy oraz komunalny. Ponieważ hałas n i e jest
stały w czasie jego jakość określa się za pomocą wskaźnika - poziomu
równoważnego (ekwiwalentnego) dźwięku (LAeq). Poziom wyraża się w
decybelach (dB) dla pory dziennej i nocnej.
6.1. Hałas komunikacyjny - drogowy
Poszczególne rodzaje pojazdów emitują następujące poziomy hałasu:
• samochody ciężarowe
- 85 – 93 dB
• maszyny drogowe i budowlane
- 75 – 85 dB
• samochody osobowe
- 75 – 84 dB
• autobusy i ciągniki
- 85 – 92 dB
• pojazdy jednośladowe
- 79 – 87 dB.
W związku z brakiem „hałaśliwych” zakładów przemysłowych na terenie
gminy Radecznica oraz brakiem ważniejszych tras komunikacyjnych, poziom
hałasu na terenie gminy nie przekracza dopuszczalnych wartości. Szkodliwość i
uciążliwość hałasu zależy od jego poziomu częstotliwości, charakteru zmian w
czasie, zawartości składowych niesłyszalnych oraz długotrwałość działania.
W aktualnym stanie prawnym normatywne parametry hałasu określa:
- rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9.01.2002 r. w sprawie wartości
progowych poziomów hałasu (Dz.U. Nr 8, poz.81).
31
Progowy poziom hałasu
poziomem dźwięku A [dB]
wyrażony
równoważnym
pozostałe obiekty i grupy
źródeł hałasu
pora
dnia
(przedział
pora
nocy
czasu
(podział
Lp
pora
dnia pora
nocy odniesienia czasu
Przeznaczenie terenu
.
(przedział
(podział
równy
8 odniesienia
czasu
czasu
najmniej
równy
odniesienia odniesienia korzystnym jednej,
równy
16 równy
8 godzinom
najmniej
godzinom)
godzinom)
dnia, kolejno korzystnej
po
sobie godzinie
następujący nocy)
m
1. Obszary A ochrony 60
50
50
45
uzdrowiskowej
2. Tereny
60
50
wypoczynkoworekreacyjne
poza
miastem
3. 1) Tereny zabudowy 65
60
60
50
związanej ze stałym
lub wielogodzinnym
pobytem dzieci i
młodzieży
2) Tereny zabudowy
szpitalnej i domów
opieki społecznej
4. Tereny
zabudowy 75
67
67
57
mieszkaniowej
Do oceny klimatu akustycznego dotyczącego hałasu komunikacyjnego w szerokim
zakresie stosowana jest skala pomocnicza opracowana przez Państwowy Zakład
Higieny jako uzupełnienie do norm wynikających z przepisów prawa
drogi lub linie krajowe
Opis warunków
LAeq
pora dzienna
Pełny komfort akustyczny
<50
Przeciętne warunki akustyczne 50-60
Przeciętne zagrożenie hałasem 60-70
Wysokie zagrożenie
>70
pora nocna
<40
40-50
50-60
>60
Za wysoki poziom hałasu odpowiedzialne są głównie pojazdy ciężarowe, w tym
TIR-y i autobusy. Najwyższy poziom hałasu drogowego notuje się w rejonie dróg
tranzytowych. Na terenie gminy Radecznica trasy takie nie występują
Porównując warunki akustyczne trasy drogi krajowej nr 17 mierzone miedzy
innymi w Tarnawatce – 62 - 71 dB , w Bełżcu - 65 –69 dB oraz Lubycza Król. 58-65 dB /2003 r./ przy natężeniu ruchu ponad 400 pojazdów/ godzinę w tym
ponad 20% pojazdów ciężkich należy ocenić, uwzględniając znacznie niższe
natężenie ruchu głównych tras na terenie gminy Radecznica niż w podanych
32
powyżej przykładach (średnio ok.90-120 poj./godz.) , że poziom hałasu wyniesie
55-63 dB.
6.2. Hałas przemysłowy
Kształtowany jest przez zakłady produkcyjne, przemysłowe, rzemieślnicze,
usługowe, obiekty handlowe oraz rozrywkowe i sportowe.
Stopień uciążliwości zależny jest od rodzaju prowadzonej działalności,
rozmieszczenia maszyn i urządzeń, stosowanych technologii i organizacji pracy.
Przyczyną uciążliwości mogą być maszyny - wentylatory pracujące bez
zabezpieczeń oraz ich niekiedy niewłaściwa lokalizacja na terenie lub w
bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej.
Przyczynę tych hałasów może wyeliminować Wójt Gminy, który posiada w tym
zakresie kompetencje, wynikające z prawa ochrony środowiska (ograniczenie
godzin pracy urządzeń).
Na terenie gminy Radecznica nie występowały dotychczas problemy uciążliwości w
zakresie hałasu.
Istniejące zakłady na terenie gminy nie posiadają urządzeń mogących powodować
takie uciążliwości.
Przestrzeganie zasad lokalizowania zakładów o uciążliwościach hałasowych jest
podstawowym elementem prewencyjnym.
7. STAN GOSPODARKI ODPADAMI
Gospodarka odpadami należy do zadań własnych gminy i jest j e d n y m z
najważniejszych problemów, które posiada gmina do rozwiązania. Dotychczasowa
gospodarka odpadami polega na zbiórce wymieszanych odpadów komunalnych do
kontenerów i ich wywóz na składowisko odpadów w miejsc. Turobin. Usługa
wykonywana jest przez podmiot obcy.
Wprowadzenie pojęcia „gospodarowania odpadami” w znaczeniu wymogów
stawianych przez obecne przepisy jest naczelnym celem w tej dziedzinie.
Gospodarowanie odpadami to proces organizacji i zarządzania tą dziedziną
gospodarki mający na celu:
- minimalizację wytwarzanych odpadów,
- odzysk surowców wtórnych,
- właściwą gospodarkę odpadami niebezpiecznymi i problemowymi.
Wnioski:
Opracowanie Planu gospodarowania odpadami – wypracowanie i wdrożenie
systemu segregacji odpadów i odzysku surowców wtórnych oraz selekcji odpadów
niebezpiecznych to zadania naczelne wynikające z ustaw wiodących, które są
podstawą właściwej gospodarki odpadami.
33
Rozwiązania szczegółowe w tym zakresie opracowano w Planie gospodarki
odpadami.
IV. DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA
Diagnoza stanu środowiska jest sposobem uporządkowania uciążliwości i
zagrożeń środowiska wynikających z jego aktualnego stanu.
Diagnoza stanowić będzie podstawę do sformułowania celów i priorytetów
działania. Diagnoza zawiera podział na cztery wydzielone uwarunkowania:
1)Mocne strony - to uwarunkowania wewnętrzne mające charakter pozytywny z
punktu widzenia przyszłego rozwoju gminy.
2)Słabe strony - to uwarunkowania negatywne wewnętrzne i zewnętrzne
charakteryzujące gminę.
3)Zagrożenia - to uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne negatywne.
4)Szanse - to uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne o charakterze
pozytywnym.
Analizę SWOT w gminie Radecznica w zakresie ochrony środowiska i gospodarki
wodnej przedstawiono w tabeli nr2.
Tabela 2. Mocne i słabe strony dziedziny ochrony środowiska i gospodarki wodnej
w gminie Radecznica oraz szanse i zagrożenia.
MOCNE STRONY
Gleby i rolnictwo
- wysoka wartość agrotechniczna gleb,
- niski stopień zanieczyszczeń
antropogenicznych,
Ochrona powietrza
- mała emisja zanieczyszczeń,
- brak uciążliwego przemysłu i
energetyki,
SZANSE
ISTNIEJĄCE
I
WYKORZYSTANIA
Gleby i rolnictwo
- produkcja dobrej jakości żywności,
DO
Ochrona powietrza
- gazyfikacja gminy,
- wprowadzanie alternatywnych źródeł
energii,
- odzysk biomasy do produkcji energii,
34
Ochrona wód i gospodarka wodna
- wysoka jakość wód podziemnych
- zbiorowe zaopatrzenie ludności w
wodę,
- ochrona ujęć wody,
- zrównoważony rozwój produkcji rolnej
na skalę przemysłową,
- stymulowanie nadmiernej koncentracji
produkcji zwierzęcej,
- koordynacja zabiegów
agrotechnicznych
- budowa oczyszczalni ścieków i
kanalizacji,
- usprawnienie zarządzania gospodarką
wodno- ściekową,
- działania prewencyjne na etapie
planowania przestrzennego,
- porządkowanie gospodarki odpadami,
- usprawnienie zarządzania gospodarką
wodną,
- budowa zbiorników małe retencji i
urządzeń melioracyjnych,
Gospodarka odpadami
- ustalenie szczegółowych zasad
gospodarowania odpadami
komunalnymi - podjęcie uchwały
- wykorzystanie bioodpadów,
- wprowadzanie edukacji i informacji w
zakresie racjonalnego
gospodarowania odpadami
komunalnymi,
Gospodarka odpadami
- ograniczanie ilości wytwarzanych
odpadów
- edukacja w zakresie gospodarki
odpadami,
- wspieranie działań podmiotów
zajmujących się gospodarowaniem
odpadami,
- selekcja odpadów niebezpiecznych i
wielkogabarytowych,
- urządzenie gminnego punktu
gromadzenia odpadów,
- działania w zakresie likwidacji
„dzikich”składowisk,
- włączenie gminy w zintegrowany
system gospodarki odpadami,
- współdziałanie z podmiotami
gospodarczymi w zakresie
racjonalnego gospodarowania
odpadami w tym z odpadami z
hodowli zwierząt,
- organizowanie konkursów w zakresie
czystej posesji i gospodarki odpadami,
Ochrona przed hałasem
- działania prewencyjne na etapie
planowania przestrzennego,
- duże możliwości lokalizacji obiektów
„hałaśliwych” poza obszarem stref
chronionych akustycznie,
- utrzymanie obszarów o potencjalnych
walorach przyrodniczo-turystycznych
w stanie eliminującym zagrożenie
hałasem,
Ochrona przed hałasem
- małe zagrożenie ze strony hałasu
komunikacyjnego i przemysłowego,
35
Leśnictwo
- lesistość – 19 % pow. gminy,
- efektywny nadzór nad lasami,
- realizacja programu zalesiania,
Leśnictwo
- zwiększanie lesistości,
- racjonalna gospodarka leśna,
- realizacja programu zalesień,
Ochrona przyrody i różnorodności
Ochrona przyrody i różnorodności
przyrodniczej
przyrodniczej
- dbałość o różnorodność przyrodniczą, - utrzymanie różnorodność i odrębności
- odrębność i specyfika terenu,
przyrodniczej,
- zachowanie i tworzenie obszarów o
szczególnych walorach
przyrodniczych,
- dbałość o zachowanie gatunkowe
przyrody ożywionej i nieożywionej,
- prawne sankcjonowanie obiektów
przyrodniczych,
Atrakcyjność przyrodniczo – turystyczna Atrakcyjność przyrodniczo – turystyczna
- dbałość o zasoby przyrodnicze, mało - rozwój agroturystyki,
zanieczyszczone środowisko,
- uwzględnienie wartości przyrodniczo- bogata różnorodność flory i fauny,
turystycznych w planowaniu
przestrzennym,
Integracja zasad zrównoważonego
rozwoju w gospodarce
rozwoju w gospodarce
- dbałość o zachowanie naturalnych
- utrzymanie dbałości o walory
obszarów przyrodniczych,
przyrodnicze gminy,
- sprawne funkcjonowanie ochrony
- wspieranie technologii o małym
środowiska w administracji samorządu
obciążeniu środowiska,
gminnego,
- wdrażanie programu ochrony
- uwzględnianie aspektów ochrony
środowiska w społeczności gminnej,
środowiska w planowaniu
- dostęp społeczeństwa do informacji o
przestrzennym,
środowisku,
- kompleksowe podejście do zagadnień - pomoc w pozyskiwaniu środków na
ochrony środowiska,
cele ochrony środowiska i technologie
proekologiczne,
- edukacja ekologiczna społeczeństwa,
- rozwój i doskonalenie kadr ochrony
środowiska w gminie i społeczeństwie
lokalnym,
- działania proekologiczne na rzecz
realizacji celów określonych w
dokumentach ponadgminnych np.
rozwój sektora energii odnawialne,
odzysk biomasy itp.
SŁABE STRONY
ZAGROŻENIA
Gleby
Gleby
- wywóz gnojowicy i ścieków na grunty, - możliwość miejscowych
- wysoki poziom wód gruntowych na
zanieczyszczeń gleby i wód
podziemnych wynikająca z
niektórych obszarach nawożonych
koncentracji produkcji zwierzęcej,
( użytki zielone),
36
Ochrona powietrza
- duży udział źródeł energii opalanych
węglem,
- spalanie odpadów w paleniskach
domowych,
- spalanie odpadów na powierzchni
ziemi,
- znikomy stopień wyposażenia w
urządzenia w zakresie gospodarki
ściekowej,
- mała zdolność retencji,
- niedoskonałość systemu zbierania
odpadów,
Ochrona powietrza
- okresowo zwiększona tzw. emisja
niska,
- okresowe uciążliwości wynikające ze
spalania odpadów,
Leśnictwo
- zbyt duża eksploatacja w gospodarce
leśnej,
- niewystarczające środki na realizację
programu zalesień,
Leśnictwo
- zmniejszenie stopnia lesistości,
- nadmierne pozyskiwanie drewna,
Turystyka
- brak zaplecza turystycznego,
- małe środki na rozwój i promocję
turystyki,
Turystyka
- niskie wykorzystanie walorów i
możliwości działania sektora
turystycznego,
- małe dochody ludności z sektora
turystycznego,
rozwoju
- słaby rozwój sektora gospodarczego
związanego z działaniami
proekologicznymi,
- mało rozwinięta edukacja dotycząca w
zakresie działalności i działań
proekologicznych.
rozwoju
- niemożliwość wykorzystania szans w
dziedzinie działalności
proekologicznej,
- możliwość konfliktu z przepisami
prawa przy podejmowaniu
działalności.
- zagrożenie z tytułu niewłaściwej
gospodarki ściekowej,
- zagrożenia z intensywnej gospodarki
rolne przy stosowaniu odchodów
zwierzęcych,
- możliwość zanieczyszczeń z
nieprawidłowej gospodarki odpadami,
Gospodarka odpadami
Gospodarka odpadami
- niski stopień zbierania odpadów
- zanieczyszczenia terenu odpadami
komunalnych,
komunalnymi,
- mały odzysk surowców wtórnych,
- obciążenie środowiska z tytułu jakości
- brak warunków do zbierania odpadów
składowanych na składowisku
odpadów,
niebezpiecznych i
- zanieczyszczenie powietrza z tytułu
wielkogabarytowych,
- niski poziom finansowania gospodarki
spalania odpadów domowych (folia,
opakowania plastikowe itp.)
odpadami,
Podsumowanie analizy SWOT
37
1. Mocne strony - (potencjał)
1)Dość dobrze rozwinięta sieć drogowa.
2)Dobrze zachowane i nie zdegradowane środowisko naturalne umożliwiające
prowadzenie rolnictwa ekologicznego,
3)Lasy państwowe i niepaństwowe stanowią istotne systemy ekologiczne o dużej
różnorodności biologicznej,
4)Możliwość zwiększenia poziomu lesistości z 19% do ok. 22 % poprzez zalesienie
wąwozów, wyrównanie granic polno - leśnych, szczególnie na glebach słabych a
także na nieużytkach lub terenach przeznaczonych do rekultywacji,
5) Dobrze rozwinięte zaopatrzenie w wodę.
6)Duże walory przyrodnicze i zasoby dóbr kultury dają możliwości rozwoju
agroturystyki .
2. Słabe strony - (słabości)
1)Peryferyjne położenie, tzw. ściana wschodnia.
2)Sieć hydrograficzna (rzeki) przepływające przez gminę charakteryzują
stosunkowo małe przepływy.
3)Niekorzystne relacje długości sieci kanalizacyjnej do wodociągowej.
4)Rozproszenie budownictwa wiejskiego utrudnia budowę infrastruktury
przedsięwzięć chroniących środowisko.
5)Brak rozwiązanego problemu gospodarowania odpadami (wszystkimi) na
terenie gminy.
6)Niewystarczająca świadomość ekologiczna społeczeństwa.
3. Zagrożenia
1) Jakość wód gruntowych, podziemnych i powierzchniowych na obszarach wiejskich
spowodowana brakiem kanalizacji, nieszczelnością zbiorników na ścieki,
niewłaściwym magazynowaniem obornika, gnojowicy i gnojówki oraz ich
nieodpowiednim wykorzystaniem rolniczym.
2) Zanieczyszczenia lokalnych tzw. obszarowych systemów melioracyjnych (rowów)
oraz cieków i kanałów w wyniku podejmowania działań nie przyjaznych
środowisku (nieodpowiednie stosowanie nawozów naturalnych i mineralnych oraz
środków ochrony roślin).
4. Szanse
1)Przekształcenie części gospodarstw rolnych na gospodarstwa produkujące
ekologicznie „zdrową żywność",
2)Rozwój agroturystyki jako dodatkowego źródła dochodów pozarolniczych w
terenach atrakcyjnych przyrodniczo,
3)Wykorzystanie naturalnych źródeł energii (biomasa - ogrzewanie słomą oraz
produkcja biogazu w gospodarstwach rolnych o produkcji intensywnej),
4)Doprowadzenie gazu ziemnego,
5)Rozwiązanie problemu gospodarowania odpadami w ramach współdziałania
gmin (związku bądź stowarzyszenia) oraz współdziałania z organami samorządu
powiatowego lub województwa,
6)Rozwój handlu i współpracy gospodarczej z rynkiem wschodnim,
7)Zaangażowanie podmiotów gospodarczych i społeczeństwa w budowę
infrastruktury technicznej z uwzględnieniem możliwości obsługi turystyki,
38
8)Rozwiązywanie problemów ochrony środowiska i gospodarki wodnej w układzie
zlewniowym w ramach współdziałania międzygminnego,
9)Współpraca z samorządem powiatowym i wojewódzkim w realizacji zasad
przyjętych w gminnym programie ochrony środowiska i planie gospodarowania
odpadami a także zwiększonej dostępności do środków z różnych źródeł, w tym
szczególnie pomocowych UE.
V. PRIORYTETY EKOLOGICZNE - STRATEGIA EKOLOGICZNA kierunkowa do 2015 r.
Wstęp
Główne zasady polityki ekologicznej prowadzone na szczeblu gminy wynikają
z zasad zrównoważnego rozwoju. Przyjęte one zostały na Konferencji Narodów
Zjednoczonych w Rio de Janeiro w czerwcu 1992 r.
Globalny Program działań zwany AGENDĄ 21 przedstawia porozumienie
osiągnięte przez 180 państw, w tym Polskę i jest rodzajem wytycznych w sprawie
wymagań zdrowego środowiska i zdrowej gospodarki.
Zasady zrównoważonego rozwoju zostały przetransponowane do naszego
prawodawstwa i znajdują się w aktach prawnych dotyczących ochrony środowiska i
zdrowia ludzi, co związane jest z dążeniem do:
1)Zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych,
39
2)Racjonalnego gospodarowania zasobami nieodnawialnymi i zastępowania ich
substytutami,
3)Ograniczenie uciążliwości dla środowiska i nie przekraczania progów
wyznaczanych jego odpornością,
4)Zachowania różnorodności biologicznej,
5)Ochrona gleb przed erozją.
6)Zapewnienie obywatelowi bezpieczeństwa ekologicznego,
7)Tworzenie podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w
dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania
zanieczyszczeń,
8)Zastępowanie stałych źródeł energii (węgla) na rzecz paliw ekologicznych
(gaz i olej opałowy) oraz niekonwencjonalnych źródeł energii - biomasa, wiatr,
słońce, woda,
9)Utrzymania i ochrony lasu jako głównego składnika zachowania równowagi
biosfery i zachowania zasobów przyrody,
10)Pobudzania i wzmacniania aktywności społecznej grup środowiskowych,
11)Tworzenie tylko w miarę konieczności obszarów ograniczonego użytkowania
ekologicznego.
Polskie prawo stosuje cały szereg instrumentów o charakterze nakazowym i
władczym do osiągnięcia celów ochrony środowiska.
Główne kierunki działań w okresie realizacji programu:
1)Likwidacja aktualnych nieprawidłowości,
2)Oszczędne korzystanie z zasobów środowiska,
3)Wykorzystanie mechanizmów i instrumentów polityki ekologicznej prowadzącej do
zrównoważonego rozwoju.
Wymienione kierunki będą realizowane przy stosowaniu podstawowych zasad
polityki ekologicznej i przyjętych mechanizmów i instrumentów w tym także w
oparciu o programy ochrony środowiska województwa lubelskiego i powiatu
zamojskiego.
Polityka ekologiczna gminy będzie prowadzona w kierunkach rozwojowych przyjętych
w tych programach i obejmuje swoim zakresem:
1). Rolnictwo
2). Leśnictwo
3). Przemysł - wraz z usługami i jednostkami obsługującymi gminę
4). Turystykę i rekreację
5). Urbanizację obszarów wiejskich
6). Ruch drogowy i transport
7). Energetykę
8). Środowisko przyrodnicze
9). Gospodarkę wodną
10). Gospodarkę ściekową
11). Gospodarkę odpadami.
1.ROLNICTWO
40
Cel - optymalne wykorzystanie istniejącego i zmieniającego się potencjału
przy zrównoważonym korzystaniu z zasobów środowiska i ochronie jakości
gleby, wody i powietrza (biosfery), zachowaniu specyfiki kulturowej i
krajobrazowej wsi, forsowaniu wielofunkcyjnego rozwoju rolnictwa dla osiągnięcia
głównego celu zmierzającego do stałego poziomu jakości życia mieszkańców.
1.1. Zmiany strukturalne w rolnictwie
Aktualnie realizowane zmiany i działania związane z wejściem Polski do UE,
mające na celu restrukturyzację wsi i rolnictwa.
Istotnym będzie dołożenie starań, aby zmiany struktury obszarowej i agrarnej
gospodarstw wiejskich nie spowodowały znacznych zmian w krajobrazie. Zmiany
w systemie organizacji produkcji rolnej muszą być wprowadzane w zgodzie z
zasadami dobrej polityki rolniczej i wymogami ochrony środowiska.
Tempo zmian strukturalnych w rolnictwie będzie zależało od wielu czynników, w tym w
szczególności od:
 pomocy w zabezpieczeniu kredytów dla obszarów wiejskich,
 rozwoju infrastruktury technicznej przetwórczej płodów rolnych, w tym usług
pozarolniczych - celem likwidacji bezrobocia,
 zaangażowanie społeczności lokalnych do przebudowy rynku rolnego i
przeobrażeń w rolnictwie w wyniku doskonalenia edukacyjnego i instrumentów
polityki ekologicznej.
1.2. Zachowanie specyfiki wsi
Zachowanie specyfiki kulturowej i krajobrazowej wsi jest zadaniem ważnym i
należy je kultywować.
Pozostawienie przestrzeni krajobrazowej, w tym produkcyjnej należy pozostawić bez
zmian z zachowaniem naturalnych zadrzewień śródpolnych, mokradeł, bagienek,
oczek wodnych, torfowisk oraz miedz międzypolnych. Likwidacja ich uniemożliwi
rozwój pożytecznych organizmów, utrudni przemieszczanie się zwierzętom,
spowoduje zubożenie różnorodności biologicznej i pogorszy klimat.
Koniecznym jest - właściwe urządzanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej,
zapewniającej realizację celów produkcyjnych i różnorodności krajobrazu w ramach
przyjętych zasad ekologizacji w planie zagospodarowania przestrzennego.
1.3. Metody prowadzenia gospodarstw rolnych i kierunki rozwojowe, główne
zasady prowadzenia gospodarki rolnej.
Główne zasady prowadzenia gospodarki rolnej opartej o zasady ekologiczne
powinny uwzględniać:
• Stosowanie nawozów i środków ochrony roślin musi być realizowane w sposób
przyjazny dla środowiska (progi nawożenia i bezpieczne stosowanie pestycydów).
• Zintegrowana produkcja, atestacja sprzętu ochrony roślin oraz kontrola
stosowania pestycydów (karencja, prewencja) muszą być w zgodzie ze
zrównoważonym rozwojem środowiska.
• Przedsięwzięcia inwestycyjne w rolnictwie zaliczane do mogących znacząco
pogorszyć stan środowiska muszą przejść wymaganą procedurę w postępowaniu w
sprawie ocen oddziaływania na środowisko z opracowaniem raportów i uzyskaniem
niezbędnych pozwoleń wodnoprawnych na rolnicze wykorzystanie ścieków w
41
rozumieniu ustawy o nawożeniu (odchody płynne zwierzęce [gnojowica i gnojówka]
oraz odpady stałe [obornik].
• Należy dążyć do wyłączania z użytkowania ornego terenów o nachyleniu powyżej
20%, z przeznaczeniem takich terenów pod zalesienia, użytki zielone, sady.
•Istotnym elementem w gospodarowaniu gruntami w gminie Radecznica jest
zapobieganie zagrożeniom erozji wodnej.
•Promowanie i rozwój rolnictwa ekologicznego produkującego „zdrową żywność”, przy
zapewnieniu korzystnego rynku zbytu.
•Podnoszenie stopnia edukacji rolniczej z uwzględnieniem aspektów ekologicznych.
2. LEŚNICTWO
Cel - wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych z zachowaniem
funkcji: ekologicznej, produkcyjnej i społecznej
w ramach prowadzenia
zrównoważonej gospodarki leśnej.
2.1. Wprowadzenie
Lasy państwowe i niepaństwowe stanowią ważny element infrastruktury
gminy w wymiarze ekonomicznym i ekologicznym. Stanowią niezbędny, jeśli nie
główny czynnik równowagi ekologicznej i siedlisko większości dzikich gatunków
roślin i zwierząt oraz stanowiąc różnorodności biologicznej gminy.
Lasy spełniają funkcje:

ekologiczne (ochronne) i mają istotne znaczenie gospodarcze i społeczne,
powodują retencję i stabilizację warunków wodnych, zmniejszają
zagrożenie powodziowe, łagodzą okresowe niedobory wód, regulują klimat
oraz poprawiają warunki zdrowotne społeczeństwa poprzez redukcję
zanieczyszczeń powietrza,

produkcyjne - są odnawialnym surowcem ekologicznym (produkcja drewna),
warunkują rozwój wielu branż gospodarki i mają wpływ na poprawę efektu
cieplarnianego (akumulacja węgla atmosferycznego),

funkcje społeczne - zapewniają miejsca pracy w sektorze leśnym i poza nim,
stanowią teren wypoczynku, turystyki i rekreacji zdrowia człowieka a także
służą rozwojowi kultury i edukacji ekologicznej.
2.2. Zrównoważone zasady gospodarki leśnej
Polityka leśna (zrównoważona) zakłada odejście od surowcowego modelu
gospodarowania w kierunku rozwijania zrównoważonej wielofunkcyjnej gospodarki
leśnej, której podstawowym elementem jest także ochrona różnorodności
biologicznej w lasach i wytycza cele:
1)Stałe powiększanie zasobów leśnych,
2)Kształtowanie lasu wielofunkcyjnego - poprawa funkcji wodochronnej,
klimatwórczej i glebochronnej,
3)Zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych,
4)Ochrona i powiększanie biologicznej różnorodności lasów na poziomie
genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym,
42
5)Zapewnienie lasom i zadrzewieniem właściwego znaczenia w planowaniu
przestrzennym gminy, w tym kształtowaniu granicy polno - leśnej i w ochronie
krajobrazu,
6)Utrzymywania funkcji lasów,
7)Poprawa stanu i produkcyjności lasów prywatnych,
8)Użytkowania lasów zgodnie z zasadami przyrody (drewno, runo leśne,
zwierzyna oraz techniki i technologii prac leśnych),
9)Wdrażanie monitoringu stanu lasów wzmacnianie funkcji lasów (komunikacja
społeczna i edukacja).
2.3. Główne zasady doskonalenia gospodarki leśnej
Główne zasady doskonalenia gospodarki leśnej oparte na podstawach
ekologicznych zalecają działania na rzecz:
1)Wprowadzania gatunków i wzbogacania przestrzennej struktury
drzewostanów w dostosowaniu do miejscowych warunków glebowo wodnych i klimatycznych,
2)Zwiększenie lesistości
poprzez zalesienie gruntów porolnych,
nieużytków,wąwozów, terenów zdegradowanych porekultywacyjnych itp.,
3)Ograniczanie wielkości zrębów zupełnych,
3) Preferowanie naturalnych metod ochrony lasów,
4) Uzupełnianie funkcji lasów poprzez prowadzenie zadrzewień ciągów
komunikacyjnych, obiektów i urządzeń celem tworzenia naturalnych stref
ochrony w tym wiatrochronnych,
5) Prowadzenie edukacji ekologicznej społeczeństwa oraz wśród właścicieli lasów
prywatnych,
6) Utrzymywanie w stałej aktualności planów urządzeniowych lasów (obrębów)
dla prowadzenia planowej gospodarki w lasach prywatnych,
7) Sprawowanie nadzoru nad gospodarką leśną właścicieli prywatnych w
ramach wypracowanego systemu.
3. PRZEMYSŁ WRAZ Z USŁUGAMI I JEDNOSTKAMI OBSŁUGI GMINY
Cel - kontynuacja działalności istniejących zakładów, tworzenie nowych oraz
rozbudowa usług w obszarze rolnictwa przy zachowaniu zasad zrównoważonego
rozwoju środowiska, gdzie emisje zanieczyszczeń nie będą uciążliwością
i zagrożeniem dla życia i zdrowia ludzi a rozwój tego sektora będzie miał miejsce
tylko na ściśle wyznaczonych terenach w planie zagospodarowania
przestrzennego.
3.1. Kontynuacja działalności istniejącej
Na terenie gminy funkcjonuje kilka niewielkich podmiotów o znaczeniu lokalnym.
Należy tworzyć dogodne warunki do prowadzenia działalności istniejącej poprzez
tworzenie infrastruktury oraz pomoc w rozwiązywaniu problemów w zakresie ochrony
środowiska podmiotom istniejącym, w miarę możliwości włączania tych podmiotów do
planów i programów ochrony środowiska i gospodarki odpadami.
43
3.2. Wprowadzenie systemów oszczędzania wody, materiałów i energii
Podmioty zachęcane będą poprzez stosowanie mechanizmów ekonomiczno-rynkowych
do dobrego zarządzania polegającego na:
 zmniejszeniu zużycia energii i przechodzenie na wykorzystanie energii przyjaznej
w środowisku,
 wprowadzenie oszczędnej gospodarki wodnej lub wprowadzenie recyklingu
materiałów i surowców oraz zamkniętych obiegów wody,
 minimalizacji odpadów i ich gospodarcze wykorzystanie,
 integracji świadomości ekologicznej z organizacją produkcji.
3.3. Rozwój sektora usług
Tworzenie małych centrów usługowych w tych warunkach jest nieuniknione,
co powoduje, że w jednym miejscu możliwe jest skoncentrowanie podstawowych
usług (sklepy, punkty żywienia, noclegi, pralnia, fryzjer itp.).
Centra te nie będą obojętne dla środowiska, więc promować należy tylko te
rozwiązania, które umożliwią dostawę mediów i zagospodarowanie odpadów w
ramach przyjętego i zaakceptowanego systemu przyjaznemu dla środowiska.
Zasady minimalizowania wpływu tych przedsięwzięć (obiektów instalacji) na
środowisko określane musi być na etapie sporządzania planów zagospodarowania
przestrzennego oraz wydawania decyzji o warunkach zabudowy i
zagospodarowania terenu w oparciu o przyjęty (uchwalony) plan zagospodarowania
przestrzennego uwzględniającego zasady ekorozwoju.
3.4. Zmniejszenie ilości produkowanych odpadów
Racjonalne gospodarowanie odpadami (wszystkimi) to odzysk surowców i
materiałów, wykorzystanie energii, stąd jest to temat priorytetowy wymagający
rozwiązania od zaraz, gdyż odpady stanowią źródło zanieczyszczenia wszystkich
elementów środowiska (wody powierzchniowe i podziemne, gleby i grunty,
powietrze). Żadna inna dziedzina ochrony środowiska nie daje takich możliwości
tworzenia rynku surowcowo - materiałowego, lecz również żadna inna nie wymaga
tak wielkich nakładów inwestycyjnych i zmian organizacyjnych oraz mentalności
społeczeństwa. Główne kierunki działań dla okresu kierunkowego to:
1)wdrożenie systemów selektywnej zbiórki odpadów, odzysku surowców
wtórnych i ich recyklingu,
2)wdrożenie systemu pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów komunalnych,
3)likwidację starych składowisk oraz ich rekultywacji, jak też terenów
zdegradowanych,
4)wykorzystanie nowych instrumentów i mechanizmów rynkowych w
prowadzeniu gospodarki odpadami w tym odpadów opakowaniowych.
4. TURYSTYKA I REKREACJA
44
Cel: wzmocnienie zaplecza turystycznego i rekreacyjnego w zgodzie z
zasadami zrównoważonego rozwoju, w tym ochrony walorów przyrodniczych i
krajobrazowych, dążenie do zachowania różnorodności biologicznej oraz do
osiągnięcia głównego celu - zapewnienia dodatkowych miejsc pracy oraz
poprawy warunków przebywania ludzi w środowisku i ich zdrowotności.
Wstęp
Gmina jest interesująca ze względu na swoje położenie – dorzecza Poru i Wieprza
charakteryzują się atrakcyjnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi i
kulturowymi.
Rozwój turystyki powoduje konieczność podejmowania różnych przedsięwzięć i
inwestowania w infrastrukturę techniczną, chroniącą środowisko przyrodnicze
(kanalizację i budowę oczyszczalni ścieków, porządkowanie wysypisk odpadów i
organizowanie systemu właściwej gospodarki odpadami, estetyczne kształtowanie
krajobrazu, rozwiązywanie problemów transportowych i komunikacyjnych itp.).
4.1. Możliwości rozwojowe turystyki
Na terenach gminy są szansę rozwoju następujących rodzajów turystyki:
- turystyki przyrodniczej – cel: zwiedzanie najciekawszych terenów.
Turystyka przyrodnicza to turystyka kameralna, uprawiana indywidualnie lub w
niewielkich grupach - minimalnie szkodzi środowisku i ma znaczenie poznawcze i
edukacyjne.
- turystyka kulturowa - cel zwiedzanie obiektów dziedzictwa kulturowego (zabytków
kultury, ośrodków kultu religijnego, zespołów budownictwa wiejskiego i ośrodków
sztuki ludowej itp.).
Atrakcją mogą być zabytki związane z kulturą religijną –Zespół Klasztorny
w Radecznicy, kapliczki, kościoły, stare cmentarze, które funkcjonują na tym
terenie. Do formy tej turystyki zalicza się uczestnictwo w uroczystościach
religijnych, festiwalach folklorystycznych, przeglądach piosenki itp. Wymaga bazy
pobytowej i usługowej.
- agroturystyka - forma polegająca na pobycie u rodziny wiejskiej.
Ta forma ma największe możliwości uzyskania zysków przez mieszkańców
projektowanego parku krajobrazowego przez cały rok, zyski - z kwater, sprzedaży
zdrowej żywności, wyrobów artystycznych, organizowania atrakcji: kuligi,
przejażdżki konne, wędkarstwo, ogniska itp.
Agroturystyka ma charakter kameralny, nie szkodzi środowisku, podnosi
świadomość ekologiczną obu stron (gości i gospodarzy). Atrakcję stanowi
nowocześnie urządzony nowy dom - autentycznie stara chata wymaga
rozpowszechniania i promocji.
Elementy ekologiczne sprzyjające rozwojowi turystyki to w szczególności:
- podniesienie stanu sanitarnego estetycznego terenu gminy,
- przygotowanie i utrzymanie szlaków turystycznych ( utworzenie miejsc biwakowania,
ewentualnie schronisk),
45
- tworzenie warunków do rekreacyjnego wykorzystania zbiornika wodnego „Polesie
Małe” oraz podejmowanie działań w zakresie budowy nowego zbiornika Czarnystok
„Ruś”,
- rozwój infrastruktury turystycznej wokół miejsc kultu św. Antoniego w Radecznicy,
5. URBANIZACJA OBSZARÓW WIEJSKICH - CEL STRATEGICZNY DO 2010R.
Cel - prowadzić należy proekologiczne nierozłączne planowania
przestrzenią przyrodniczą i urbanizacyjną obszarów wiejskich zapewniającą
funkcjonowanie ekosystemów przyrodniczych, których celem jest zachowanie
bioróżnorodności oraz harmonii i estetyki krajobrazowej otoczenia środowiskowego
dla zachowania warunków zdrowotnych ludzi i wypoczynku.
5.1. Zachowanie aktywnej ekologicznie struktury przestrzennej
Urbanizacja obszarów wiejskich jest jednym z elementów gospodarki
przestrzennej, która jest kluczowym instrumentem realizacji założeń
zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju).
Wszystkie działania powinny być skupione na zapewnieniu ładu przestrzennego
prawidłową i oszczędną gospodarką terenami z planowaniem przyrody obszarów
zurbanizowanych oraz ochronę liniowych i punktowych składników systemów
ekologicznych gminy (korytarze ekologiczne, ciągi zadrzewień przydrożnych i
śródpolnych, użytki ekologiczne).
5.2. Oszczędne gospodarowanie terenami
Przewidywane zmiany urbanizacyjne nie będą obojętne dla środowiska i
spowodują konieczność rozwiązania problemów odprowadzania ścieków,
gospodarki odpadami komunalnymi, natężenia poziomu hałasu, zanieczyszczenia
powietrza.
Ważnym jest teraz i będzie w przyszłości, aby na terenie całej gminy nie
dopuścić do wkraczania rozproszonej zabudowy. Zabudowa wiejska powinna być
skoncentrowana na możliwie niewielkich obszarach. Ułatwi to funkcjonowanie
samych miejscowości, obniży koszty budowy i obsługi infrastruktury technicznej,
a także pozwoli na zachowanie rozległych terenów o charakterze względnie
naturalnym, niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania przyrody posiadającej
szczególne walory ważne dla zdrowotnych warunków życia i wypoczynku
mieszkańców gminy.
Zapobiec należy obrotem ziemią w terenie atrakcyjnym krajobrazowo,
prowadzącym do powszechnej urbanizacji krajobrazów naturalnych oraz do
rozdrobnienia i osłabienia układów ekologicznych.
Niezbędnym jest więc wyznaczenie w planach zagospodarowania
przestrzennego możliwie rozległych terenów wyłączonych z zabudowy o
zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania przyrody.
46
6. RUCH DROGOWY I TRANSPORT
Cel - dążyć należy do rozwoju transportu i komunikacji w układzie
transgranicznym tranzytowym - oraz transportu lokalnego zmierzającego w
kierunku zabezpieczenia dostępności do wszystkich terenów.
Wstęp
Położenie gminy w rejonie o znaczących walorach przyrodniczych stanowi z
jednej strony barierę komunikacyjną, a z drugiej bramę łączącą sieć komunikacyjną
wschodniej Polski z obszarami w głębi kraju.
Trasy lokalne muszą zabezpieczyć dojazd do wszystkich miejsc gospodarczych jak
i posiadających walory przyrodnicze.
6.1. Infrastruktura drogowa
Nastąpić musi poprawa dróg jak i infrastruktury towarzyszącej, zmierzającej do
zmniejszenia presji na środowisko.
Istniejące nawierzchnie dróg na niektórych odcinkach są w złym stanie
technicznym. W okresach intensywnych opadów na niektórych odcinkach
dróg występują namulenia na jezdniach, co w znacznym stopniu obniża
bezpieczeństwo ruch na tych odcinkach i może prowadzić do kolizji i
zagrożeń dla środowiska wynikających z transportu różnych substancji
chemicznych.
Na terenie gminy brakuje utwardzonych miejsc parkingowych dla
samochodów. Stan taki utrudnia utrzymanie czystości i stanu sanitarnego przy
trasach komunikacyjnych. Narastający wzrost liczby samochodów zmusza do
wybudowania nowych parkingów i zabezpieczenia w tych miejscach warunków
do czasowego zatrzymywania się podróżnych, w tym warunków sanitarnych i
zbierania odpadów komunalnych.
7. ENERGETYKA
7.1. Ograniczanie emisji niskiej zanieczyszczeń
Zmiany zachodzące w ostatnich latach przemiany spowodowały wzmożone
zainteresowanie dostawami energii na cele grzewcze w ramach preferowanych
systemów oszczędnościowych dostosowanych do wymogów i specyfiki każdego
użytkownika.
Gospodarstwa rolne - zbiorowe systemy mieszkalnictwa zainteresowane są
oszczędnym gospodarowaniem energią, j ak też zabezpieczeniem i ochroną
powietrza.
Są to przesłanki do wydatnego zmniejszenia emisji niskiej, dotychczasowy brak sieci
gazowej uniemożliwia realizację wielu działań.
7.2. Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii
47
W gminie aktualnie istnieją możliwości zastąpienia paliwa stałego (węgla)
innymi alternatywnymi źródłami energii, pochodzących z biomasy - głównie dotyczy
to słomy oraz energii słońca i wiatru.
7.3. Program energetyczny
Wykorzystanie źródeł alternatywnych energii oraz prowadzenie oszczędnej
gospodarki energetycznej przy wzmożonym nacisku społecznym do rozwiązania
tych problemów powoduje potrzebę stworzenia „programu energetycznego gminy".
Program powinien zawierać:

Strategię rozwoju dostarczania energii z różnych źródeł z uwzględnieniem:
- rachunku ekonomicznego,
- zasad i systemów prowadzenia oszczędnej gospodarki energetycznocieplnej.
Realizacja
programu
pozwoli
na
możliwość
pozyskania
środków
pozabudżetowych.
8. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE
Cel - zachowanie i wzmocnienie istniejącej struktury ekologicznej obszarów
chronionych - oraz ochrona i wzrost różnorodności biologicznej przy prowadzeniu
przyjaznej środowisku polityki w zakresie rozwoju różnych form turystyki, głównie
kulturowej i przyrodniczej.
8.1. Gospodarka wodna
Ochronę jakości wód podziemnych realizuje się przez racjonalny pobór jej
ilości, często bowiem przy ograniczeniu poboru wody do ściśle określonych
wielkości zanieczyszczenie nie zagraża, bądź jest minimalne, a po ich
przekroczeniu jakość wody ulega pogorszeniu.
Dzieje się to dlatego, że przy nadmiernej eksploatacji ujęcia wody wytwarzający się
duży i stały lej depresyjny jak gdyby zasysa zanieczyszczenia znajdujące się w
strefie oddziaływania leja.
W celu zapewnienia warunków dla zachowania przez ujmowaną wodę
pożądanego poziomu czystości ustanawia się dla danych zasobów maksymalne
ilości wydobywanej wody w jednostce czasu oraz strefy ochrony sanitarnej
eksploatowanych ujęć.
Jako strefę ochronną rozumie się obszar, na którym obowiązują zakazy i
ograniczenia w użytkowaniu gruntów i korzystania z wody. Ich ustanowienie
48
regulowane jest ustawą z dn. 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 115, poz.
1229 z późn. zm.).
Mimo stworzenia prawnych podstaw ochrony ujęć odnotowuje się liczne
wypadki występowania zanieczyszczeń typu antropogennego w studniach
zaopatrujących ludność w wodę.
Dotyczy to – choć rzadziej – studni ujmujących wody z głębszych horyzontów
wodonośnych, ale na szeroką skalę ma miejsce w studniach indywidualnych.
Brak świadomości ekologicznej, a w większym stopniu brak dyscypliny
sanitarnej przejawia się na terenach wiejskich postępującym zanieczyszczeniem
gleby i wód.
Bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia ludności stanowią przede wszystkim wody
ze studni przydomowych.
Stwierdza się generalnie na terenach wiejskich liczne przypadki sytuowania w
pobliżu studni groźnych źródeł zanieczyszczenia (gnojowniki, kiszonki paszowe,
szamba bez uszczelnionego dna), a także wprowadzanie ścieków do gruntu.
Zmienić to można jedynie poprzez:
- świadomość ekologiczną,
- konsekwencję organów gminy w egzekwowaniu przepisów,
- zaopatrzenie wszystkich mieszkańców w wodę o właściwych parametrach jakościowych.
8.2. Prawna ochrona wód podziemnych
W Polsce podstawowym aktem prawnym, który obejmuje ochronę wód jest
Prawo wodne z 18.07.2001r. (Dz.U. Nr 115 poz. 1229 z późn. zm.).
W myśl Prawa wodnego zasoby wód podziemnych są przeznaczone przede
wszystkim dla zaspokojenia potrzeb ludności. Szczególne korzystanie z wód, a
więc wykraczające poza powszechne (dla zaspokojenia potrzeb osobistych i
gospodarstwa domowego lub rolnego, do wypoczynku, uprawiania turystyki,
sportów wodnych i wędkarstwa) i poza zwykłe (użytkowanie wód stanowiących
własność właściciela gruntu i wody podziemnej w jego gruncie na potrzeby własne)
wymaga pozwolenia wodnoprawnego.
Źródła oraz ujęcia wód mogą być chronione przez ustanowienie stref ochronnych.
8.3. Gospodarka ściekowa
Rozwiązanie zagadnień gospodarki ściekowej wymaga ogromnych nakładów i
współdziałania całej społeczności gminnej. Dotychczasowy problem w tym
zakresie może być rozwiązany po wybudowaniu kanalizacji oraz oczyszczalni
ścieków według rozwiązań szczegółowych dla poszczególnych miejscowości.
Na dzień dzisiejszy realizując wymogi przepisów prawa budowlanego oraz ustawy
o utrzymaniu czystości i porządku w gminach należy przestrzegać podstawowych
49
zasad gospodarki ściekami w warunkach istniejącego uzbrojenia, a w
szczególności:
- zapewnić szczelność zbiorników na ścieki,
- nie dopuszczać do przepełniania zbiorników ściekowych,
- wyeliminować wylewanie ścieków na tereny rolnicze lub w miejsca
przypadkowe.
Właściciele nieruchomości zobowiązani są do udokumentowania korzystania z
usług usuwania nieczystości przez okazanie umowy i dowodów płacenia za usługi
wywozu nieczystości przez firmę specjalistyczną, bądź dowodów płacenia za
unieszkodliwianie ścieków w miejscach na ten cel przeznaczonych. Aktualnie tylko
nieznaczna część ścieków oczyszczana jest w oczyszczalni przy Szpitalu w
Radecznicy. Część mieszkańców korzysta z usług wywozu do oczyszczalni w
Biłgoraju, Frampolu, Turbinie, nie rozwiązuje to problemu gospodarki ściekowej w
gminie.
Docelowym kierunkiem w zakresie gospodarki ściekowej jest budowa oczyszczalni
i systemu kanalizacji.
1. Propozycje i założenia do programu porządkowania gospodarki ściekowej.
Właściwy dobór oczyszczalni ścieków dla poszczególnych miejscowości gminy
jest podstawowym warunkiem prawidłowego i ekonomicznego prowadzenia
gospodarki ściekowej.
Nierozważne podejmowanie decyzji w tym zakresie prowadzi do kłopotów oraz
kosztów eksploatacyjnych.
W zakresie tym niezbędne jest wykonanie koncepcji gospodarki ściekowej dla całej
gminy i sukcesywne realizowanie projektów.
Na terenie gminy istnieją 14 miejscowości, rozmieszczenie ludności nie jest
równomierne. Rozproszona zabudowa niezwykle utrudnia budowę zbiorczych
systemów kanalizacji sanitarnej.. Realizacja programu proponuje się prowadzić
według wariantu maksymalizacji efektu ekologicznego, a mianowicie:
Kanalizacja zbiorcza będzie realizowana w pierwszej kolejności na tych obszarach
w których istnieje ekonomicznie uzasadniona możliwość podłączenia mieszkań do
istniejących zbiorczych systemów oczyszczania ścieków lub budowy nowych
oczyszczalni zbiorczych.. Taki sposób realizacji programu umożliwi wykorzystanie
istniejącego potencjału i uzyskanie dla wybranych obszarów największego efektu
ekologicznego. Po wyodrębnieniu obszarów geograficznych predysponujących do
kanalizacji zbiorczej pozostaną obszary dla których należy przyjąć wariant
maksymalizacji efektu społecznego w kierunku realizacji kanalizacji i oczyszczalni
indywidualnych.
2. Technologie oczyszczania ścieków - propozycje.
Dla rozwiązania gospodarki ściekowej przy budowie zbiorczych oczyszczalni
ścieków proponuje się jeden z dwu rodzajów rozwiązań oczyszczalni ścieków z
zastosowaniem przy zabudowie zwartej w miejscowościach rozwojowych.
Jako elastyczne i nowoczesne proponuje się oczyszczalnie typu SBR.
Oczyszczalnie SBR charakteryzują się pełną automatyzacją procesu oczyszczania,
niewielkim kosztem inwestycyjnym, wysoka efektywnością oczyszczania. Posiada
50
niską wrażliwość na zmienność dopływu ścieków, a minimalny przepływ potrzebny
do normalnej pracy oczyszczalni to 20 % dobowego przepływu nominalnego.
W standardowym rozwiązaniu proponuje się dwa reaktory o wydajności 50 m3/d,
zwiększenie przepustowości uzyskuje się przez dobudowę kolejnych reaktorów.
Reaktory SBR występują jako zbiorniki żelbetowe, przykryte stropem. Reaktory są zagłębione w
ziemi, zaś część wystająca ponad poziom przykryta jest nasypem i zagospodarowana zielenią.
Na terenie oczyszczalni przewiduje się punkt zlewny dla ścieków dowożonych z szamb.
Wymagane parametry dla oczyszczalni:
- zapotrzebowanie terenu dla oczyszczalni Q = 250 m3/d wynosi 1200 m2.
- zużycie energii elektrycznej 2,2 kWh/kg BZT5 , 0,66-0,88 kWh/m3,
- obsługa – 0,5 etatu,
- koszty eksploatacyjne przy oczyszczaniu 1 m3 ścieków wynoszą ok. 0,22 zł.
Drugim proponowanym typem oczyszczalni jest BIOCLERE. Oczyszczalnie te
mogą pracować w różnych układach technologicznych zarówno na skuteczne
obniżenie BZT5, ChZT oraz związków biogennych (azotu, fosforu). Mogą być
stosowane jako lokalne oczyszczalnie przydomowe.
Oczyszczalnia BIOCLERE wykorzystuje naturalny proces utleniania biologicznego
na złożu zraszanym.
Atrakcyjną stroną tych oczyszczalni są niskie koszty eksploatacyjne, łatwość
obsługi, stabilność procesu oczyszczania, niewrażliwość na niskie temperatury,
niezawodność złoża.
Oczyszczalnie przystosowano wielkością w zakresie obsługi 10 – 1000 osób.
Przy realizacji koncepcji oczyszczalni ścieków i kanalizacji zostaną uwzględnione
szczegółowe aspekty i możliwości podłączenia poszczególnych sąsiadujących
miejscowości do oczyszczalni bądź zostaną rozwiązane problemy oczyszczania
ścieków w ramach lokalnych oczyszczalni przydomowych.
Alternatywnym rozwiązaniem dla lokalnych (przydomowych) oczyszczalni
mogą by biologiczne oczyszczalnie ścieków typu „Ecolo-Chief”, „NEBRASKA”.
Oczyszczalnie tego typu mogą być odbiornikiem ścieków z pojedynczych obiektów
lub ich niewielkich skupisk.
Produkowany typoszereg oczyszczalni umożliwia odbiór ścieków z budynków
zamieszkałych przez 4 – 60 osób (zużycie wody 150 l/M/d) lub dla obiektów
oświaty i użyteczności publicznej do 400 osób (zużycie wody 20 l/d).
Oczyszczalnie te są przeznaczone dla małych skupisk ludzi i rozproszonej
zabudowie, dla której budowa kanalizacji liniowej nie znajduje ekonomicznego
uzasadnienia.
0czyszczalnie tego typu są małych wymiarów, wykonane z tworzywa sztucznego,
są tanie w eksploatacji, posiadają wysoką skuteczność oczyszczania, są łatwe w
montażu, są stosunkowo tanie, nie wymagają stałej obsługi.
Pobór mocy elektrycznej dmuchawy, która jest jedynym urządzeniem
energochłonnym przy tego typu oczyszczalniach wynosi 0,08 – 1,1 kW w
zależności od wielkości oczyszczalni.
51
Oczyszczalnie indywidualne - wśród kilku podstawowych
indywidualnych oczyszczalni ścieków można wyodrębnić następujące :
rozwiązań
1.) Osadnik gnilny z rozsączeniem podczyszczonych ścieków do gruntu. w
osadniku zachodzą procesy sedymentacji i flotacji oraz fermentacja osadu.
Ostateczne oczyszczenie biologiczne ścieków następuje w warstwie gruntu pod
drenażem rozsączającym. Adsorpcja zanieczyszczeń na powierzchniach cząstek
gruntu powoduje rozwój mikroorganizmów powodujących trozkład zanieczyszczeń
organicznych na stałe i gazowe produkty nieorganiczne oraz masę komórkową ,
tworzącą wokół cząsteczek gruntu biomatę.
Zalety tej technologii :
- łatwość wykonania,
- stosunkowo niewielkie koszty, tanie użytkowanie.
Wady tej technologii :
- niekontrolowany przyrost biomaty może prowadzić do zmniejszenia przepływu
ścieków lub uniemożliwić ich rozsączenie do gruntu,
- nie możliwości kontroli skuteczności oczyszczania ścieków,
- eliminacja odprowadzenia ścieków oczyszczonych do wód powierzchniowych,
2. Oczyszczalnie ze stałym złożem biologicznym. urządzenia do tlenowego
rozkładu biochemicznego zanieczyszczeń organicznych zawartych w ściekach. na
powierzchni stałego złoża biologicznego ( w zbiorniku) rozwijają się
mikroorganizmy wykorzystujące zanieczyszczenia jako pokarm. Na powierzchni
złoża tworzy się błona biologiczna . Proces rozkładu wymaga natlenienia błony
biologicznej.
Oczyszczalnie są budowane jako kilku-zbiornikowe urządzenia.
52
Zalety technologii:
- kontrola procesu oczyszczania,
- możliwość odprowadzania ścieków oczyszczonych do wód powierzchniopwych,
Wady technologii:
- relatywnie wysoka cena wykonania,
- relatywnie droga eksploatacja ( napowietrzanie),
3. Oczyszczalnie wykorzystujące metodę osadu czynnego ( najczęściej
stosowane). Oczyszczalnia składa się z jednego zbiornika w którym zachodzą
procesy sedymentacji, flotacji, aeracji, utleniania biologicznego, nitryfikacji,
denitryfikacji i defosfatacji.
Zalety technologii:
- w urządzeniach następuje pełny proces oczyszczania ścieków,
- możliwość odprowadzenia ścieków oczyszczonych do wód powierzchniowych,
- możliwość budowy w różnych warunkach hydrogeologicznych,
Wady technologii:
- nie posiada istotnych wad,
4. Hydrobotaniczne oczyszczanie ścieków. Wykorzystują procesy sorpcji, reakcji
utleniająco-redukujących oraz biologicznej i przyrodniczej aktywności roślin
wodolubnych ( wierzba, czcina, pałka wodna). Prawidłowo funkcjonująca
oczyszczalnia wymaga powierzchni ok.10-15m2/ mieszkańca.
Zalety technologii:
- relatywnie niskie koszty wykonania i eksploatacji,
- przyrodnicze wykorzystanie składników ścieków,
Wady technologii:
- mała efektywność w sezonie zimowym,
- niezbędne odpowiednie warunki przyrodnicze,
- stosunkowo duża powierzchnia oddziaływująca niekorzystnie na warunki
zewnętrzne,
3. Wybór koncepcji oczyszczalni i kanalizacji.
Przy wyborze systemu kanalizacji należy uwzględnić ukształtowanie terenu
tak, aby osiągnąć najlepsze efekty inwestycyjne i eksploatacyjne.
O wyborze rozwiązania indywidualnych oczyszczalni ścieków i kanalizacji
decydować będą w znacznym stopniu:
- koszty budowy,
- koszty eksploatacji,
- warunki terenowe ( wody gruntowe, zagospodarowanie przyrodnicze),
Wybór oczyszczalni powinien również w sposób szczególnie istotny uwzględniać
wymagania dotyczące jakości ścieków oczyszczonych oraz tzw. „żywotność
technologiczną oczyszczalni”.
Niezwykle istotnym jest problem możliwości kontroli pracy oczyszczalniskuteczności oczyszczania ścieków.
Jak wynika z oceny technologicznej poszczególnych typów technologicznych
oczyszczalni ścieków przydomowych najbardziej optymalnym typem oczyszczalni
przydomowych pod względem kontroli utrzymania wymogów ochrony środowiska
są oczyszczalnie biologiczne ze stały złożem biologicznym w zbiorniku
53
oczyszczalni oraz oczyszczalnie wykorzystujące osad czynny. Technologie te
umożliwiają pełną kontrolę pracy oczyszczalni.
4. Koncepcja kanalizacji przy oczyszczalniach zbiorczych
Przy wyborze systemu kanalizacji należy uwzględnić ukształtowanie terenu
tak, aby osiągnąć najlepsze efekty inwestycyjne i eksploatacyjne.
Kanalizację grawitacyjną proponuje się w miejscowościach gdzie występują
naturalne spadki terenu, pozwalające na relatywnie niewielkie zagłębienie
przewodów i ograniczoną liczbę przepompowni.
W terenach płaskich o rozproszonej zabudowie proponuje się kanalizację
podciśnieniową systemu SBF QUA-VAC.
Ścieki z poszczególnych posesji lub ulic odprowadzane są kanałami grawitacyjnymi
do studzienek zbiorczo–zaworowych, które są wyposażone w automatyczne
zawory opróżniające.
Zawory opróżniające dozują w odpowiedniej proporcji ścieki i powietrze zasysane
do systemu.
Przepływ cykliczny mieszaniny ścieków i powietrza eliminuje możliwość osadzania
się zanieczyszczeń w przewodach.
Podciśnienie w przewodach wytwarzane jest i utrzymywane przez pompy próżniowe
automatycznie. W miejscach występowania naturalnego spadku terenu stosuje się ciągi
kanalizacji grawitacyjnej włączone do studzienek.
8.4. Gospodarka odpadami
Cel - w trybie pilnym uporządkować należy gospodarkę odpadami
(wszystkimi) poprzez przyjęcie odpowiedniego systemu gospodarowania odpadami,
przy wykorzystaniu aktualnie dostępnych mechanizmów i instrumentów
(administracyjnych i ekonomiczno - rynkowych oraz społecznych) w tej dziedzinie z
zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju zmierzającego do poprawy życia i
zdrowotności ludności.
Plan gospodarowania odpadami jest integralną częścią niniejszego programu
ochrony środowiska i jest szczegółowo opracowany w odrębnej części.
54
VI. KOMPLEKSOWA POLITYKA, CELE I ZADANIA W ZAKRESIE
GOSPODAROWANIA I UTRZYMANIA I POPRAWY
POSZCZEGÓLNYCH KOMPONENTÓW ŚRODOWISKA W
LATACH 2006 - 2008
1. UWAGI OGÓLNE.
Właściwe utrzymanie i poprawa stanu poszczególnych komponentów środowiska
związane jest z realizacją zrównoważonego rozwoju poszczególnych dziedzin
rozwoju gospodarczego gminy i przewidywaniu możliwości występowania
uciążliwości i zagrożeń jakie stwarzać będzie rozwój gospodarczy gminy.
Działania w poszczególnych sektorach gospodarki i potrzeba utrzymania
należytego stanu środowiska określają podstawowe priorytety i zadania jakie
należy realizować w najbliższych latach.
2. GOSPODARKA WODNO ŚCIEKOWA.
1. Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodnej.
2. Realizacja zbiorowego zaopatrzenia mieszkańców gminy w dobrej jakości wodę.
3. Poprawa czystości wód powierzchniowych do stopnia umożliwiającego
bytowanie ryb karpiowatych , a w miarę możliwości ryb łososiowatych.
4. Opracowanie koncepcji gospodarki ściekowej dla gminy.
5. Budowa oczyszczalni ścieków oraz kanalizacji według przyjętej koncepcji.
6. Prowadzenie właściwej gospodarki osadami ściekowymi.
3. OCHRONA POWIETRZA I KLIMATU AKUSTYCZNEGO
55
Gmina charakteryzuje się niewielkim stopniem zanieczyszczenia powietrza z uwagi
na jej rolniczy charakter i brak przemysłu uciążliwego.
Okresowe zwiększenia emisji i miejscowe uciążliwości mogą wystąpić w sezonie
grzewczym. Nie występują również stałe źródła emisji hałasu przemysłowego.
Okresowe uciążliwości akustyczne mogą wystąpić w wyniku hałasu
komunikacyjnego i transportu rolniczego.
Główne cele na lata 2006-2008:
1. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł energetycznego spalania paliw w
paleniskach domowych i w podmiotach usługowych poprzez zmianę źródeł
energii na bardziej przyjazne dla środowiska.
2. Działania w zakresie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii.
3. Eliminowanie spalania odpadów w paleniskach domowych i na powierzchni
ziemi.
4. Zmniejszanie skali narażenia mieszkańców na uciążliwości akustyczne poprzez
właściwe planowanie przestrzenne działalności gospodarczej i komunikacji.
4. GOSPODARKA ODPADAMI.
Gospodarowanie odpadami traktowane jest jako
dziedzina ochrony
środowiska. Działania w ochronie środowiska przed zagrożeniami powodowanymi
przez odpady dotyczą:
- zapobiegania powstawaniu odpadów,
- redukcji ich ilości oraz, maksymalnego odzysku,
- zgodnego z zasadami, ochrony środowiska unieszkodliwiania odpadów,
których wytworzeniu nie udało się zapobiec i nie udało się ich
zagospodarować (odzyskać).
Pierwszą zasadą gospodarki odpadowej pozostaje wciąż zapobieganie ich
powstawaniu. Wyraża się to dążeniem do stosowania niskoodpadowych
technologii produkcji,
czystszych w odniesieniu
do
środowiska oraz
zapewniających gospodarcze wykorzystanie wszystkich składników przerabianych
surowców. Racjonalne gospodarowanie odpadami (wszystkimi) to odzysk surowców
i materiałów, wykorzystanie energii, stąd jest to temat priorytetowy wymagający
rozwiązania od zaraz, gdyż odpady stanowią źródło zanieczyszczenia wszystkich
elementów środowiska (wody powierzchniowe i podziemne, gleby i grunty,
powietrze). Żadna inna dziedzina ochrony środowiska nie daje takich możliwości
tworzenia rynku surowcowo - materiałowego, lecz również żadna inna nie wymaga
tak wielkich nakładów inwestycyjnych i zmian organizacyjnych oraz mentalności
społeczeństwa. Główne kierunki działań dla okresu kierunkowego to:
5)wdrożenie systemów selektywnej zbiórki odpadów, odzysku surowców wtórnych i
ich recyklingu,
6)wdrożenie systemu pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów komunalnych,
7)likwidację „dzikich” składowisk,
8)wykorzystanie nowych instrumentów i mechanizmów rynkowych w prowadzeniu
gospodarki odpadami w tym odpadów opakowaniowych.
56
VII.
RODZAJE
I
HARMONOGRAM
DZIAŁAŃ
PROEKOLOGICZNYCH ORAZ ŚRODKÓW NIEZBĘDNYCH DO
OSIĄGNIĘCIA CELÓW
1. Zestawienie działań – tabela
Tabela 1.2. Zestawienie działań proekologicznych i środków niezbędnych do
osiągnięcia celów, z określeniem lat realizacji i źródeł pozyskania
środków finansowych
Rodzaj działania
Budowa
oczyszczalni ścieków
w m. Radecznica i
Gorajec oraz
kanalizacji
sanitarnej.
Wprowadzenia
nowych zasad
dobrego
gospodarowania w
gospodarce rolnej w
zakresie stosowania
nawozów i środków
ochrony roślin,
a także
wykorzystania
rolniczego odchodów
płynnych
zwierzęcych,
Cel działania
Środki do
osiągnięcia
Lata
celów,w tym
Środki
realizacji mechanizmy
finansowe
organizacyjno ekonomiczne
2006Zadanie
Środki własne,
2010
inwestycyjne
Fundusze
strukturalne
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń ze
źródeł punktowych
gospodarstw
wiejskich i terenów
turystycznych oraz
źródeł
przemysłowych,
Zmniejszenie
2006zanieczyszczeń
2007
pochodzących ze
źródeł rozproszonych
trafiających do wód
wraz ze spływami
powierzchniowymi
przede wszystkim z
terenów rolnych
Szeroko
zakrojone
działania
edukacyjnoinformacyjne
Środki własne
57
Działania związane z Zmniejszenie
porządkowaniem
zanieczyszczeń wód
gospodarki ściekowej gruntowych
i likwidacji
nieszczelnych szamb;
Eliminowanie
odprowadzania
ścieków w
indywidualnych
gospodarstwach
oraz
niebezpiecznych
odcieków
(szczelność szamb,
składowanie
obornika, kiszonki
itp.);
20062008
Precyzyjne
Środki własne.
ustalenia w
uchwale RG w
sprawie
szczegółowych
zasad
utrzymania
czystości i
porządku.
Działania
organizacyjnokontrolne UG
Zmniejszenie
2006zanieczyszczeń
2008
pochodzących ze
źródeł rozproszonych
trafiających do wód
wraz ze spływami
powierzchniowymi
przede wszystkim z
terenów rolnych
Konsekwentne Środki własne
egzekwowanie
ustaleń
zawartych w
uchwale RG w
sprawie
szczegółowych
zasad
utrzymania
czystości i
porządku.
Działania
Przepisowe
Środki własne
ustalenie
oznakowanie i
zabezpieczenie
stref ujęć wody.
Przestrzeganie zasad Ochrona jakości wody 2006gospodarowania w
pitnej
2015
strefach ochronnych
ujęć wody.
Wykorzystanie
warunków
przyrodniczych
Modernizacja
zbiornika wodnego w
m. Podlesie Małe
Sukcesywne
ograniczanie emisji
przechodzenie na
gazów i pyłów w
wykorzystanie źródeł powietrzu.
przyjaznych dla
środowiska - paliwo
gazowe, olejowe,
biogaz, biomasa
20072008
Zadanie
inwestycyjne
Środki własne,
Fundusze
strukturalne
20062015
Akcja
informacyjna i
pomoc gminy
we wdrażaniu
rozwiązań.
Środki własne,
Fundusze
strukturalne
58
Wdrażanie
alternatywnych
źródeł energii
(woda, słońce, wiatr,
ciepło ziemi)
ograniczanie emisji
gazów i pyłów w
powietrzu.
Oszczędne
gospodarowanie
zasobami
naturalnymi.
Wdrożenie programu Zmniejszenie
zbierania i
uciążliwości
prawidłowego
składowanych
gospodarowania
odpadów.
odpadami
niebezpiecznymi,
20062015
Wdrożenie
kompostowania
odpadów
organicznych.
20062008
Odzysk biomasy,
20062007
Tworzenie
dogodnych
warunków do
inwestowania w
tym zakresie.
Środki
strukturalne,
Organizowanie
systemu
zbierania
odpadów przez
gminną
jednostkę
organizacyjną.
Akcja
informacyjna i
pomoc gminy
we wdrażaniu
technologii
przydomowego
kompostowania
Środki własne,
Fundusze
strukturalne
Środki własne
Podmioty i
inwestorzy
Środki własne,
indywidualni
mieszkańcy
Eliminowania
ograniczanie emisji
spalania odpadów w toksycznych gazów i
paleniskach
pyłów w powietrzu.
domowych i na
powierzchni ziemi.
20062015
Akcja
informacyjna,
zapis w
uchwale Rady
Gminy,
Działania
Ograniczenie hałasu Poprawa warunków
na terenie miejsc.
życia mieszkańców
Radecznica, Gorajec
oraz głównych dróg
w obszarze
zabudowy do
poziomu
równoważnego nie
przekraczającego w
porze nocnej 55 dB.
20052008
Utworzenie
Środki własne,
okresowych
Fundusze
punktów
ponadgminne
monitoringu
lokalnego do
zbadania
skutków ruchu
komunikacyjneg
o
Zwiększenie skali
rekultywacji
obszarów
zdegradowanych i
objętych erozją
20062015
Obowiązek
właściciela
terenu
Odzysk nowych
terenów, poprawa
walorów
krajobrazowych
Fundusze
ponadgminne
59
Doskonalenie
struktur edukacji
ekologicznej
społeczeństwa oraz
zarządzania i
monitoringu
środowiska w skali
gminy. Zapewnienie
mieszkańcom gminy
dostępu do
informacji o
środowisku
Kształtowanie
2006wzorców zachowań
2012
mieszkańców zgodnie
z zasadą
zrównoważonego
rozwoju
Stanowisko do Środki własne,
edukacji
Fundusze
ekologicznej w ponadgminne
UG oraz
okresowe
prelekcje przez
specjalistów z
zewnątrz
Uwaga: Zadania związane z gospodarką odpadami zawarto w Planie gospodarki
odpadami stanowiącym wyodrębnioną część Programu.
VIII. STRATEGIA PROWADZENIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ W
GMINIE - INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU.
1. WSTĘP
Podstawą polityki ochrony środowiska na każdym poziomie zarządzania są zasady
zrównoważonego rozwoju. zostały one przyjęte na Konferencji Narodów
Zjednoczonych w Rio de Janeiro w czerwcu 1992 ( Agenda 21).
Zasady te są przetransformowane do naszego prawodawstwa i dotyczą w
szczególności:
1) zachowanie możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych,
2) racjonalne wykorzystanie zasobów nieodnawialnych,
3) ograniczenia uciążliwości dla środowiska i nie przekraczanie wyznaczonych
granic,
4) zachowanie różnorodności biologicznej,
5) zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego dla ludzi,
6) tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w
dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń,
7) uwzględnianie zagadnień demograficznych w strategii rozwoju w tym
uwzględnianie „pojemności „ środowiska,
8) uwzględnianie w rachunku ekonomicznym tzw. „dóbr wolnych” ( elementów
ochrony środowiska) przy realizacji przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska,
9) zastępowanie stałych źródeł energii ( węgla) na rzecz paliw ekologicznych oraz
niekonwencjonalnych źródeł energii,
10) utrzymanie i ochrona lasu jako głównego składnika zachowania równowagi
biosfery i zachowania zasobów przyrody,
11) pobudzanie i wzmacnianie aktywności społecznej grup środowiskowych i władz
lokalnych,
12) tworzenie w miarę konieczności obszarów ograniczonego użytkowania,
Polskie prawo stosuje następujące instrumenty prawne do osiągania celów
ochrony środowiska:
- zarządzająco- regulacyjne,
60
- kontrolne,
-planistyczne,
- finansowe,
- społeczne,
- strukturalne.
2. INSTRUMENTY ZARZĄDZAJĄCO-REGULACYJNE :
- standardy środowiskowe i pozwolenia ( zezwolenia) określające dopuszczalny
poziom zanieczyszczeń w środowisku np. emisja zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych do powietrza, emisja hałasu,
- pozwolenia ( zezwolenia) w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
- odpowiedzialność karna ( cywilna i karna) – są to kary pieniężne , wstrzymanie
działalności, likwidacja przyczyn szkodliwego oddziaływania i przywrócenie stanu
właściwego. Organy uprawnione do wymierzania grzywien to: policja, straż leśna,
inspekcja ochrony środowiska.
- postępowanie w zakresie ocen oddziaływania na środowisko – prowadzą
właściwe organy w zakresie decyzji lokalizacyjnych, pozwoleń na budowę,
pozwoleń wodnoprawnych, zmiany sposobu przeznaczenia gruntów. Dokumentem
ustalającym wpływ na środowisko jest Raport o oddziaływaniu
danego
przedsięwzięcia na środowisko.
- obszar ograniczonego użytkowania – tworzy się decyzją właściwego organu w
przypadku nie dotrzymania norm ochrony środowiska.
3. INSTRUMENTY KONTROLNE:
Kontrolę przestrzegania wymogów ochrony środowiska sprawują:
1) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska,
2) Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego,
3) Starostwo Powiatowe
4) Urząd Gminy (Wójt Gminy) – w stosunku do osób fizycznych nie prowadzących
działalności gospodarczej,
4. INSTRUMENTY PLANISTYCZNE.
1) analizy i studia w zakresie planowania przestrzennego na różnych szczeblach,
2) plany zagospodarowania przestrzennego,
Do najważniejszych elementów kształtujących politykę ekologiczną zawartych w
tych dokumentach należy zaliczyć:
-ograniczenie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
- racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi,
- ograniczenie przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne,
5. INSTRUMENTY FINANSOWE
61
Są to opłaty za korzystanie ze środowiska i pobór wód, kary pieniężne za
przekroczenia dopuszczanych standardów korzystania ze środowiska, ulgi
podatkowe, kredyty i dotacje.
6. INSTRUMENTY SPOŁECZNE.
Do instrumentów tych zalicza się zapewnienie obywatelom dostępu do informacji o
środowisku, edukacji ekologicznej na różnych szczeblach kształcenia i informacji,
komunikacja społeczna poprzez środki masowego przekazu, internet, Biuletyn
Informacji Publicznej
7. INSTRUMENTY STRUKTURALNE
Do instrumentów tych zalicza się; II Politykę Ekologiczną Państwa określającą
ogólne kierunki ekorozwoju Kraju, Strategię Rozwoju Województwa, powiatu i
gminy, Program ochrony środowiska województwa lubelskiego i Program ochrony
środowiska Powiatu Hrubieszowskiego.
Organy samorządu terytorialnego są częścią struktur wykonujących władzę publiczną. Samorząd
jest to bowiem wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa i posiadający
osobowość prawną jako związek lokalnego społeczeństwa, powołany do samodzielnego
powoływania administracji publicznej i wyposażony w materialne i prawne środki umożliwiające
realizację nałożonych na niego zadań.
W rozdziale VII Konstytucji poświęconym ustrojowi samorządowemu określone
zostały najważniejsze zasady sprawowania przez samorząd władzy publicznej
odnoszące się również do obowiązku ochrony środowiska.
Pierwszą z nich jest przyjęcie domniemania, że samorząd wykonuje wszelkie
zadania publiczne, o ile prawo nie wskazuje na organy innych władz publicznych.
Druga zasada wyraźnie wskazuje gminę jako podstawową jednostkę samorządu
terytorialnego wykonującą wszystkie zadana samorządu.
Zgodnie z trzecią zasadą wszystkie jednostki samorządu terytorialnego mają
zagwarantowaną konstytucyjnie osobowość prawną oraz sądową ochronę
samodzielności. Czwarta zasada rozgranicza zadania samorządu według kryterium
samodzielności ich wykonywania na zadania własne, służące zaspokajaniu potrzeb
wspólnoty samorządowej i zlecone przez państwo.
Piątą konstytucyjną zasadą jest określenie legalności jako jedynego kryterium
nadzoru sprawowanego nad działalnością samorządu.
Wszystkie podmioty prawa w tym również organy samorządu terytorialnego
przy podejmowaniu działań w zakresie ochrony środowiska są zobowiązane do
przestrzegania dwóch zasad. Pierwszą z nich określoną zarówno w Konstytucji
(art. 5) jak również w Prawie ochrony środowiska (np. preambuła do ustawy) jest
zasada zrównoważonego rozwoju. Konsekwencją jej wprowadzenia do prawa
ochrony środowiska jest zobligowanie organów administracji
publicznej do
zapewnienia warunków niezbędnych do realizacji tej zasady poprzez
opracowywanie programów zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska,
wykonywanie konkretnych czynności prawnych, sprawowanie funkcji nadzorczych
nad stosowaniem prawa (art. 90 ust.1 u.i.ś.). Szczególne znaczenie mają w tym
względzie organy uchwałodawcze gmin, powiatów i województw, które zostały
zobowiązane przez ustawodawcę do opracowania tych programów zgodnie z
62
polityką ekologiczną państwa określoną przez Sejm i sprecyzowaną przez Radę
Ministrów.
Trójszczeblowy samorząd w Polsce istniejący od 1999 roku jest realizowany
przez władze regionalne na szczeblu województwa i przez organy lokalne w gminie
i w powiecie i powoduje konieczność stosowania zasady subsydiarności również w
relacjach między jego strukturami, co wskazuje na priorytet kompetencji szczebla
gminnego.
Organami ochrony środowiska w rozumieniu art. 376 ustawy Prawo ochrony
środowiska są:
- wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
- starosta,
- wojewoda,
- minister właściwy do spraw środowiska.
Ustawa o samorządzie gminnym w art. 6 ust.1 stwierdza, że do zakresu działania
gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone
ustawami na rzecz innych podmiotów. Artykuł 7 z kolei podaje przykładowe („w
szczególności”) wyliczenie zadań własnych gminy.
Wśród wielu płaszczyzn zadań własnych gminy ustawodawca odwołuje się do
szeroko rozumianej ochrony środowiska parokrotnie. Zadania gminy w materii
ekologicznej są dwojakiego rodzaju, tzn. zadania prewencyjne, kształtujące
środowisko we współdziałaniu z ładem przestrzennym i gospodarką terenami oraz
działania zabezpieczające środowisko przed uciążliwościami, polegające na
usuwaniu i oczyszczaniu ścieków komunalnych, utrzymywaniu czystości i porządku
na terenie gminy, zapewnianiu właściwego standardu urządzeń sanitarnych i
wysypisk, unieszkodliwianiu odpadów komunalnych oraz utrzymywaniu zieleni
komunalnej i zadrzewień.
Treść artykułu 7 ustawy o samorządzie gminnym realizowana jest przez
podejmowanie działań zobowiązujących, reglamentacyjnych i kontrolnych, a w
niektórych wypadkach także kreatywne (ochrona przed uciążliwościami i
utrzymanie zieleni). Ze względu na ogólny charakter artykułu 7 konkretne
kompetencje prawnej realizacji zadań samorządowych określone zostały w Prawie
ochrony środowiska oraz w innych ustawach, z których najważniejsze to ustawa o
zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w
gminach, ustawa o ochronie zwierząt, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o
ochronie gruntów rolnych i leśnych, ustawa - prawo wodne, ustawa o odpadach.
Podstawowym, prewencyjnym instrumentem ochrony środowiska w gminie jest
będący
aktem prawa gminnego miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego, w którym uwzględnić należy potrzeby ochrony środowiska i
zasadę zrównoważonego rozwoju. Treść planu jest dodatkową podstawą prawną
(obok norm prawa materialnego) przy podejmowaniu rozstrzygnięć bezpośrednio
związanych z ochroną walorów naturalnych lub mających wpływ na zachowanie
równowagi ekologicznej. Decyzje administracyjne sprzeczne z ustaleniami planu
zagospodarowania przestrzennego są nieważne z mocy prawa (art. 7 ustawy
kompleksowej).
Kolejnym ważnym instrumentem ochrony jest stanowienie prawa gminnego,
którego normy kształtują stan środowiska w gminie. W drodze uchwał tworzone są
obszary chronionego krajobrazu i formy ochrony indywidualnej przyrody (pomniki
przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne i zespoły przyrodniczo krajobrazowe) oraz precyzowane statuty gmin uzdrowiskowych.
63
Organy gminy są ponadto uprawnione do wydawania decyzji administracyjnych
o charakterze prewencyjnym, finansowym lub restrykcyjnym. Przykładami
najważniejszych rozstrzygnięć indywidualnych są zezwolenia na usunięcie drzew
lub krzewów, zezwolenie na podjęcie działalności polegającej na usuwaniu,
wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych, naliczenie opłat i kar
pieniężnych oraz nakaz unieruchomienia maszyny lub urządzenia technicznego ze
względu na jego uciążliwość dla środowiska.
W sferze uprawnień gminy pozostaje ponadto duża różnorodność niewładnych
form działania o charakterze społeczno - organizatorskim (propagowanie
świadomości ekologicznej, organizowanie selektywnego gromadzenia odpadów
komunalnych) oraz liczne czynności materialno- techniczne (np. uczestnictwo w
monitorowaniu stanu środowiska).
Gminy mają możliwość dobrowolnego łączenia się w większe struktury, które
mogą mieć również proekologiczny charakter. Zawieranie porozumień gminnych
pozwala na sprawniejsze wykonywanie inwestycji przyjaznej środowisku np.
regulacji koryta rzecznego. Stowarzyszenia gmin są właściwą formą do
propagowania idei ekorozwoju, rolnictwa ekologicznego lub agroturystyki. Związki
międzygminne mogą być tworzone w celu wspólnego wykonywania zadań
publicznych przekraczających możliwości jednej gminy, np. budowa oczyszczalni
ścieków.
Instrumentami prawnymi realizacji
powszechnie obowiązujących są:
-
Programu
w
postaci
aktów
prawnych
Ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627
z późn. zm.),
Ustawa z dnia 27.07.2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony
środowiska, Ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr
100, poz. 1085),
Ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628),
Ustawa z dn. 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz.U. Nr 80 poz. 717),
Ustawa z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 115 poz.1229 z późn.
zm.),
Ustawa z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz U. Nr 92, poz. 880),
Ustawa z dnia 28.09.1991 r. o lasach (tekst jednolity: Dz.U. Nr 101, poz. 444
z2000 r. z późn. zm.),
Ustawa z dnia 4.02.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27 poz. 96 z
późn. zm.),
Ustawa z dnia 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 16,
poz.78 z późn. zm.),
Ustawa z dnia 8.06.2001 r. o przeznaczeniu gruntów pod zalesianie (Dz.U. Nr
88, poz. 983),
Ustawa z dnia 19.11.1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101,
poz. 1178 z późn. zm.),
Ustawa z dnia 15.02.1962 r. o ochronie dóbr kultury (tekst jednolity Dz.U. Nr 98
poz 1150 z 1999 r.)
64
IX. ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA OCHRONĄ ŚRODOWISKA.
1. WSTĘP
Wdrożenie programu ochrony środowiska w gminie wymaga szerokiej współpracy
na poziomie gminnym i międzygminnym, a w szczególności z gminami sąsiednimi,
z samorządem powiatu i województwa. Ponadto niezbędna jest współpraca z
jednostkami i organizacjami działającymi na terenie gminy( szkoły, zrzeszenia)
oraz dialog ze wszystkimi mieszkańcami gminy.
2. WSPÓŁPRACA WEWNĘTRZNA
Narastające wymogi i obowiązki w zakresie ochrony środowiska skłaniają do
utworzenia na szczeblu gminy stanowiska wyłącznie do spraw ochrony środowiska,
którego zadaniem byłaby koordynacja wdrażania programu.
Wiedza na tematy zawarte w Programie ochrony środowiska powinna być
przekazana w dowolny sposób wszystkim pracownikom gminy oraz radnym gminy.
Realizacja zadań zależy od współpracy pomiędzy poszczególnymi stanowiskami
na szczeblu gminy. Powszechnie znane zagadnienia programu i współpraca
poszczególnych stanowisk pozwolą na bieżącą analizę wdrażania programu i jego
monitorowanie i ewentualne dokonywanie korekt.
3. WSPÓŁPRACA ZEWNĘTRZNA
Realizacja Programu na szczeblu gminy zależy w dużym stopniu od współpracy
zewnętrznej, a w szczególności:
a) z samorządami gmin sąsiednich, - realizacja zadań i inwestycji wspólnych,
łatwiejszy dostęp do funduszy,
b) z samorządem powiatu,- rozwiązywanie problemów gminnych i ponadgminnych,
c) z samorządem województwa,- ustalenia w zakresie polityki i strategii
województwa, pomoc w pozyskiwaniu funduszy, udostępnienie opracowań i
programów, baza danych o środowisku,
d) z Wojewodą – realizacja zadań zleconych, rozwiązywanie problemów zagrożeń
dla środowiska, współpraca w zakresie monitoringu środowiska, współpraca w
zakresie likwidacji poważnych awarii,
e) Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej- współpraca w zakresie gospodarki
wodnej i ograniczenia zanieczyszczeń wód ,
f) Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych – ochrona lasów i zalesienia gruntów,
65
g) Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych – współpraca w zakresie
urządzeń melioracji wodnych,
h) Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego – współpraca w zakresie doradztwa
rolniczego i wdrażania gospodarstw ekologicznych,
g) Pozarządowe Organizacje Ekologiczne- Liga Ochrony Przyrody, Polski Związek
Wędkarski, Polski Klub Ekologiczny, Polski Związek Łowiecki – wymiana
doświadczeń, edukacja.
X. OCENA REALIZACJI PROGRAMU - MIERNIKI STANU
ŚRODOWISKA I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO
1. ZAKRES MONITORINGU PROGRAMU
Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie polegało na regularnej ocenie w
zakresie:
 Określania stopnia wykonania przedsięwzięć / działań
 Określania stopnia realizacji przyjętych celów
 Oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich
wykonaniem
 Analizy przyczyn tych rozbieżności.
Wójt Gminy poprzez służby ochrony środowiska będzie oceniał co dwa lata
stopień wdrażania Programu. Ocena ta będzie podstawą przygotowania raportu z
wykonania Programu. W początkowym okresie wdrażania Programu również co
dwa lata będzie weryfikowana lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w
najbliższych czterech latach.
W cyklu czteroletnim będzie oceniany stopień realizacji celów
średniookresowych. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii
ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w
ustawie „Prawo Ochrony Środowiska”, a dotyczących okresu na jaki jest
przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie
realizacji programu ochrony środowiska. Raporty będą wykonywane w
następującym cyklu i zakresie:

Ocena postępów we wdrażaniu programu ochrony środowiska, w tym
przygotowanie raportu (co dwa lata),

Opracowanie listy przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w
kolejnych czterech latach (co dwa lata),

Aktualizacja celów ekologicznych i kierunków działań (co cztery lata).
2. WSKAŹNIKI MONITOROWANIA EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU
Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system
sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach (miernikach) stanu środowiska.
1) Udział wód pozaklasowych w ogólnej długości rzek w km.
2) Udział wód o bardzo dobrej i dobrej jakości w ogólnej długości rzek w km.
3) Stopień zwodociągowania Gminy Radecznica w km.
4) Stopień skanalizowania Gminy Radecznica w km.
66
5) Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia odprowadzane
do wód powierzchniowych lub do ziemi.
6) Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej w %.
7) Ilość wytworzonych odpadów komunalnych na 1/mieszkańca w roku.
8) Wielkość składowanych odpadów komunalnych na składowiskach w Mg.
9) Ilość składowanych odpadów komunalnych na 1/mieszkańca.
10)Ilość wytworzonych odpadów przemysłowych w Mg.
11) Udział terenów objętych ochroną prawną w km2.
12)Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska.
13)Ilość wniosków składanych przez mieszkańców.
14)Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjnej.
3. WSKAŹNIKI STANU ŚRODOWISKA I ZMIAN PRESJI NA ŚRODOWISKO
- zmniejszanie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód płynących,
-
zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz poprawę jakości
powietrza,
poprawa jakości wód podziemnych,
zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów,
wzrost lesistości gminy.

Program Ochrony Środowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

Przegląd Komunalny, Muzeum Techniki Sanitarnej

Cmentarz, o którym nikt nie chce pamiętać