D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Lublinie

Sygn. akt III AUa 1015/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 stycznia 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący - Sędzia
SA Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska
Sędziowie:
SA Krystyna Smaga
SA Małgorzata Pasek (spr.)
Protokolant: protokolant sądowy Joanna Malena
po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2016 r. w Lublinie
sprawy K. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.
o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy
na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.
od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie
z dnia 8 września 2015 r. sygn. akt VII U 2103/14
oddala apelację.
Małgorzata Pasek Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Krystyna Smaga
Sygn. akt III AUa 1015/15
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 3 września 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił K. K. przyznania prawa
do renty, ponieważ Komisja Lekarska ZUS nie stwierdziła niezdolności do pracy.
Odwołanie od tej decyzji złożyła K. K., która domagała się jej zmiany przez przyznanie prawa do renty.
Wyrokiem z dnia 8 września 2015 roku Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał K. K. prawo
do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 września 2014 roku do dnia 1 września 2015 roku.
Sąd Okręgowy ustalił, że K. K. posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe. Pracowała w wyuczonym zawodzie
kucharza ponad 20 lat. W okresie od dnia 22 sierpnia 2010 roku do dnia 31 sierpnia 2014 roku wnioskodawczyni była
uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W dniu 29 lipca 2014 roku złożyła wniosek o ponowne
ustalenie prawa do renty.
Zarówno lekarz orzecznik ZUS, jak i komisja lekarska ZUS po zbadaniu odwołującej nie stwierdzili niezdolności do
pracy.
Na okoliczność stanu zdrowia skarżącej Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych
specjalistów: neurologa, neurochirurga, psychiatry, chirurga naczyń oraz ortopedy.
W oparciu o te opinie Sąd ustalił, że u wnioskodawczyni występuje przewlekły zespół bólowy kończyn dolnych
upośledzający przemieszczanie się w wyniku zmian zrostowo – bliznowatych po przeprowadzonej operacji dyskopatii
na poziomie L4-L5 oraz L5-S1, przepuklina dysku C5-C6 kwalifikująca się do zabiegu operacyjnego z uwagi na
stopień ucisku w zakresie kanału kręgowego. Dolegliwości bólowe promieniujące do obu kończyn dolnych trwające
z różnym nasileniem od 2009 roku, obecnie wyraźnie ograniczają możliwości poruszania się. Ich przyczyną są
zmiany bliznowate w zakresie kanału kręgowego na operowanych wcześniej poziomach L4-L5 oraz LS-S1. Dodatkowo
dolegliwości wynikają z powodu przepukliny dysku szyjnego na poziomie C5-C6.
Lekarz psychiatra rozpoznał u skarżącej zaburzenia adaptacyjne, które mają charakter łagodnych zaburzeń
sytuacyjnych nie wpływających na zdolność do pracy. W ocenie neurologicznej stwierdzono zaś zmiany
zwyrodnieniowe kręgosłupa z zespołem bólowym, przebyte operacje dyskopatii na poziomie L4-L5 i L5-S1.
Według biegłych w związku z utrzymującymi się dolegliwościami neurologicznymi wskutek zmian bliznowatych w
kanale kręgowym K. K. jest częściowo niezdolna do pracy w okresie od 1 września 2013 roku do 1 września 2015 roku.
W opinii uzupełniającej z dnia 2 lipca 2015 roku biegli neurochirurg i neurolog dodatkowo wskazali, iż zmiany
zrostowo-bliznowate po przeprowadzonych operacjach w zakresie kręgosłupa lędźwiowego mogą w sposób istotny
zakłócać funkcje korzeni nerwowych. W badaniu przeprowadzonym w dniu 24 listopada 2014 roku stwierdzono
u wnioskodawczyni obecność objawów korzeniowych, brak lewego odruchu skokowego i zaburzenia czucia
powierzchniowego, co świadczy o stałym drażnieniu korzeni nerwowych. Dodatkowo skarżąca ma rozpoznaną
przepuklinę dyskową w zakresie kręgosłupa szyjnego na poziomie C5-C6, która powoduje ucisk rdzenia nerwowego i
korzeni nerwowych w taki sposób, iż kwalifikuje się do zabiegu odbarczenia. Ustosunkowując się do uwag do opinii
biegli wyjaśnili, że błędna jest interpretacja, iż masa galaretowata jądra miażdżystego podlega resorpcji. Przepuklina
dysku w szczególności szyjnego to bardzo często uwapniony, przemieszczony fragment do kanału kręgowego, który
wraz z osteofitami na krawędziach trzonów powoduje ucisk. Jest to tak zwany dysk twardy, który wymaga najczęściej
wypiłowania tej zmiany z przestrzeni międzykręgowej i tylko takie usunięcie jest możliwe.
Biegły lekarz sądowy specjalista ortopeda rozpoznał natomiast zespół bólowy prawego barku, bez upośledzenia
sprawności prawej kończyny górnej, artrozę części szyjnej i lędźwiowo-krzyżowej z dyskopatią C-5-C-6, L-4, L-5, L5S bez istotnego ograniczenia ruchomości i bez objawów drażnienia korzeni nerwowych, przebyte leczenie operacyjne
segmentów L-4-L-5-S-1. Biegły ten po uzupełnieniu opinii nie stwierdził u skarżącej niezdolności do pracy podnosząc,
że okresowo zaostrzające się dolegliwości bólowe mogą być leczone w ramach zwolnień lekarskich.
Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o powołane dowody z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach
organu rentowego, które obdarzył wiarą oraz na podstawie opinii biegłych, które uznał za wiarygodne oceniając, że
są miarodajne i wyczerpujące.
W szczególności decydująca była dla rozstrzygnięcia sprawy opinia biegłych sądowych o specjalnościach z zakresu
neurochirurgii i neurologii. W ocenie Sądu nie było konieczne wywoływanie w sprawie nowej opinii w związku
z wnioskami i zarzutami organu rentowego, gdyż opinia z dnia 2 grudnia 2014 r. wraz z uzupełnieniem jest
pełna i oparta na dokumentacji medycznej, co wynika z jej treści. Biegli neurolog i neurochirurg w opinii
uzupełniającej szczegółowo uzasadnili niezdolność do pracy wnioskodawczyni wynikającą z naruszenia sprawności
kanału kręgowego, a dodatkowo stwierdzili obecność objawów korzeniowych, brak lewego odruchu skokowego i
zaburzenie czucia powierzchniowego. Identyczne zapisy znajdują się w dokumentacji wnioskodawczyni z Poradni
Neurologicznej na przestrzeni od 21 października 2014 r. do 9 czerwca 2015 r.
Tym samym w ocenie Sądu zawarte w aktach opinie są wystarczające do merytorycznego rozstrzygnięcia, zawierają
niezbędne wiadomości specjalne oraz kompleksową analizę stanu zdrowia odwołującej, natomiast zgłaszane
kolejne wnioski prowadzą do przewlekłości postępowania (wyrok SN z 10 września 1999r., II UKN 96/99, OSNP
2000/23/869).
Sąd nie przyjął za podstawę swoich ustaleń opinii biegłego ortopedy z uwagi na jej chaotyczny charakter oraz mając na
uwadze, iż bardziej miarodajną dla oceny rodzaju schorzeń skarżącej jest ocena neurologa i neurochirurga. Nie negując
rozpoznania oraz wyników badań narządu ruchu dokonanych przez biegłego ortopedę według Sądu niezdolność do
pracy wnioskodawczyni była orzekana z powodu dyskopatii i zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa.
Sąd I instancji powołując przepisy art. 12, art. 13, art. 57, art. 59, art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U z 2015 roku, poz. 748), wskazał,
że K. K. spełniła warunki do ustalenia jej prawa do renty. Z opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu neurochirurgii
i neurologii jednoznacznie bowiem wynika, iż wnioskodawczyni w okresie od 1 września 2013 roku do 1 września 2015
roku jest częściowo niezdolna do pracy.
Ubezpieczona pracowała jako kucharz, a jest to praca średnio-ciężka z przewagą wysiłku fizycznego, wymagająca
sprawności obu rąk, wymuszonej pozycji, schylania się, podnoszenia, przenoszenia ciężarów i skarżąca obecnie
utraciła w znacznym stopniu zdolność do jej wykonywania.
Z tych też powodów Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał K. K. prawo
do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 września 2014 roku do dnia 1 września 2015 roku.
Apelację od tego wyroku złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zaskarżając wyrok w całości. Organ
rentowy zarzucił:
1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 57 ust. 1 pkt 1 oraz art. 12
ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.
Dz.U. z 2015 r., poz. 748);
2) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. przez błędną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego
w sprawie i pominięcie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz przekroczenie zasady
swobodnej oceny dowodów;
3) sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez uznanie wnioskodawczyni
za osobę częściowo niezdolną do pracy w okresie od 1 września 2014 roku do 1 września 2015 roku.
Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.
W uzasadnieniu apelacji organ rentowy nie zgodził się z oceną stanu zdrowia dokonaną przez Sąd Okręgowy,
podnosząc, iż lekarz ortopeda nie stwierdził niezdolności do pracy. Apelujący wskazał, że stan kliniczny opisany przez
tegoż biegłego dotyczący całościowo narządu ruchu pozostawał w rażącej sprzeczności z oceną lekarza neurochirurga,
który nie oceniał wnikliwie całości dokumentacji w zakresie wyników rehabilitacji, przebiegu leczenia, wyniku badań
klinicznych lekarzy poprzednio określających stan funkcji, a badając być może w okresie chwilowego zaostrzenia
dolegliwości oparł się na wyniku subiektywnym przeprowadzonego badania oraz na własnej interpretacji możliwych
jego przyczyn, wiedzy szerokiej z zakresu neurochirurgii, ale nie mającej zastosowania ani odniesienia do sytuacji
wnioskodawczyni.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.
Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń w sprawie,
oparł się na materiale dowodowym wynikającym zarówno z akt rentowych, jak i opinii biegłych lekarzy i wydał trafny,
odpowiadający prawu wyrok, należycie oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie naruszając przy tym
zasady swobodnej oceny dowodów, wynikającej z treści art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia faktyczne
Sądu pierwszej instancji za własne, podzielając przytoczoną, dla uzasadnienia rozstrzygnięcia podstawę prawną i
dotyczące jej wywody.
Istotą sprawy było ustalenie, czy K. K. spełnia warunki do przyznania jej prawa do renty z tytułu niezdolności do
pracy na dalszy okres, czy też nastąpiła zmiana jej stanu zdrowia w stopniu skutkującym w konsekwencji uznaniem
braku prawa do świadczenia. Zgodnie bowiem z art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 748) prawo do świadczeń uzależnionych
od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego,
przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub
jej ponowne powstanie.
Stosownie do treści art. 57 ust. 1 ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który: 1)
jest niezdolny do pracy, 2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, określony w art. 58 cyt. ustawy oraz 3) gdy
niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w tym przepisie, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy
od ustania tych okresów.
Definicje niezdolności do pracy zawiera art. 12 ust. 1 tej ustawy. Przepis ten stanowi, że niezdolną do pracy w
rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu
naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przy czym
całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo
niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem
posiadanych kwalifikacji. Artykuł 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nakazuje uwzględnienie przy
ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do
pracy: 1) stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze
leczenia i rehabilitacji, 2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość
przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom
wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.
K. K. mając wykształcenie zawodowe, pracowała jako kucharz. Od dnia 22 sierpnia 2010 roku otrzymywała rentę
z tytułu częściowej niezdolności do pracy, przyznaną jej po zaprzestaniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.
Świadczenie takie ustalono w związku ze stwierdzonym stanem po operacji przepukliny dysków L4-L5, L5-S1 w dniu
6 listopada 2009 roku oraz rozpoznaniem zespołu bólowego korzeniowego lędźwiowo – krzyżowego z radikulopatią,
żylaków prawego podudzia, wysiłkowego nietrzymania moczu. Stan taki był powodem ustalenia renty na dalsze
okresy.
Analiza dokumentacji lekarskiej, orzeczeń lekarskich, opinii biegłych wskazuje, iż głównymi schorzeniami
powodującymi u wnioskodawczyni niezdolność do pracy są schorzenia kręgosłupa.
Ustalenia o takiej niezdolności Sąd Okręgowy dokonał zgodnie z wymogami postawionymi w art. 13 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS zasięgając wiadomości specjalnych posiadanych przez biegłych sądowych lekarzy
specjalistów dobranych do istniejących u ubezpieczonej schorzeń.
Z opinii biegłych lekarzy neurochirurga i neurologa jednoznacznie wynika, że odwołująca jest nieprzerwanie częściowo
niezdolna do pracy i taka niezdolność istniała również w dacie wstrzymania świadczeń, tj. w dniu 1 września 2014 roku.
Do takich wniosków doprowadziła analiza dokumentacji medycznej oraz wyniki przeprowadzonych badań. Biegli
zwrócili uwagę, że zmiany zrostowo bliznowate po przeprowadzonych operacjach w zakresie kręgosłupa lędźwiowego
mogą w istotny sposób zakłócać funkcje korzeni nerwowych. Tego rodzaju patologia nie występuje u wszystkich
pacjentów, a jedynie w grupie, która ma złe wyniki po leczeniu operacyjnym. Znacząca jest również wielkość tych
zmian bliznowatych. W badaniu biegli zaobserwowali u skarżącej obecność objawów korzeniowych. Dodatkowo
stwierdzili przepuklinę dyskową w zakresie kręgosłupa szyjnego, która powoduje ucisk rdzenia nerwowego i korzeni
nerwowych. Wielkość przepukliny i ucisk na struktury nerwowe sugeruje potrzebę leczenia operacyjnego.
Nie wykazano więc żadnej poprawy stanu zdrowia odwołującej w stosunku do stanu uprzednio istniejącego,
wynikającego z orzeczeń lekarskich ZUS. Przeciwnie z opinii wymienionych biegłych lekarzy wynika, że u K. K.
występują w dalszym ciągu ograniczenia w wykonywaniu pracy, co uzasadnia przyjęcie, że jest ona częściowo niezdolna
do pracy.
Ustalenia Sądu zapadły zatem po wszechstronnym rozważeniu zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w
szczególności opinii biegłych sądowych, dokumentacji medycznej i mają charakter wyczerpujący. W związku z tym za
nietrafny należy uznać zawarty w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd ocenia
wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego
materiału. Granice swobodnej oceny dowodów przewidzianej w tym przepisie mogą jedynie naruszyć dowolna ocena
zebranego materiału, brak oceny istotnych dowodów lub ich ocena sprzeczna z zasadami logicznego powiązania
wniosków z ustalonym stanem faktycznym lub z doświadczeniem życiowym.
Dokonanej zaś przez Sąd Okręgowy ocenie tak zebranego materiału nie sposób przypisać cech dowolności
wynikających z naruszenia zasad logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego. Należy przy tym mieć na względzie, że
w granicach swobodnej oceny dowodów sąd zobowiązany jest również do przeprowadzenia selekcji dowodów, tj.
dokonania wyboru tych, na których się oparł i ewentualnego odrzucenia innych, którym odmówił wiarygodności.
Zwrócić należy uwagę, że organ rentowy nie podważył w żaden sposób prawidłowości opinii, na której Sąd oparł
rozstrzygnięcie. W świetle powyższych okoliczności trafnie Sąd Okręgowy przyjął, że dokonana przez biegłych lekarzy
neurochirurga i neurologa ocena stanu zdrowia wnioskodawczyni jest pełna i pozwala na wyprowadzenie końcowych
wniosków dotyczących niezdolności do pracy. W związku z uznaniem tej opinii za niebudzącą wątpliwości, a sprawy za
dostatecznie wyjaśnioną nie zachodziła potrzeba powoływania dowodu z opinii innych biegłych lekarzy, czy dalszego
uzupełniania opinii. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem potrzeba powołania dowodu z opinii innych biegłych
nie może być jedynie wynikiem niezadowolenia strony z niekorzystnego dla niej wydźwięku konkluzji opinii, lecz
być następstwem umotywowanej krytyki dotychczasowej opinii. W przeciwnym razie sąd byłby zobowiązany do
uwzględniania kolejnych wniosków strony dopóty nie zostałaby złożona opinia w pełni ją zadowalająca, co należy
uznać za niedopuszczalne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 roku II CKN 639/1999 Lex nr 53135,
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1999 roku II UKN 96/99 OSNAPiUS 2000, Nr 23, poz. 869).
Organ rentowy również w apelacji nie przedstawił zarzutów merytorycznych do opinii, zmierzających do
zakwestionowania wartości opinii polemizując głównie z oceną biegłych lekarzy neurochirurga i neurologa i
wnioskami opinii tych lekarzy. Tymczasem opinia ta odpowiada wymogom art. 285 k.p.c. Uwzględnia ona wyniki
szczegółowego badania wnioskodawczyni, odebrany wywiad chorobowy, dokumentację leczenia złożoną przez
skarżącą w toku postępowania i w organie rentowym. Sąd Okręgowy dokonując oceny prawidłowości wydanej opinii
uznał ją za miarodajny dowód w sprawie i ocena ta w świetle przekonywującego uzasadnienia opinii nie budzi
wątpliwości.
Nie ma uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że argumentem za podważeniem wartości dowodowej opinii w/w
biegłych jest ocena dokonana przez biegłego lekarza ortopedę. Trzeba bowiem stwierdzić, że przedmiotem badania
lekarza ortopedy mogły być jedynie schorzenia narządu ruchu (kości, stawów, mięśni), bowiem diagnozowaniem
i leczeniem takich schorzeń zajmie się ortopeda. Natomiast opiniujący w sprawie biegli lekarze specjaliści
neurochirurg i neurolog posiadają wiedzę teoretyczną jak i wymagane umiejętności praktyczne w zakresie swojej
specjalizacji obejmującej zagadnienia związane ze schorzeniami obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego,
gdzie neurochirurg zajmuje się wszystkimi kwestiami związanymi z chorobami układu nerwowego, szczególnie w
aspekcie zabiegowym. To właśnie tego rodzaju schorzenia powodują u wnioskodawczyni częściową niezdolność do
pracy. Zatem Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że ta część opinii biegłego ortopedy wykraczająca w rozważaniach
poza zakres jego specjalizacji nie może stanowić podstawy ustaleń w sprawie.
Skoro Sąd I instancji w oparciu o opinię biegłych lekarzy neurologa i neurochirurga uznał, że K. K. w okresie od dnia 1
września 2014 roku do dnia 1 września 2015 roku była częściowo niezdolna do pracy, to nie można podzielić zarzutu,
iż Sąd ten dopuścił się naruszenia prawa materialnego wskazanego w apelacji.
Wyniki przeprowadzonego w sprawie niniejszej postępowania dowodowego dawały zatem Sądowi Okręgowemu
podstawę do uwzględnienia odwołania. W sytuacji, gdy zostały spełnione ustawowe przesłanki do ustalenia prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy, słusznie orzeczono o prawie do takiego świadczenia na podstawie powołanych
przepisów.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.
Małgorzata Pasek Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Krystyna Smaga