Dobór i selekcja w pływaniu na przykładzie warszawskich klubów

Dobór i selekcja w pływaniu na przykładzie warszawskich klubów

Kuder A., Perkowski K., Śledziewski D. (red.) Proces doskonalenia treningu i walki
sportowej. T.3, AWF, Warszawa 2006: 44-47.
Marcin Siewierski
Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Dobór i selekcja w pływaniu na przykładzie
warszawskich klubów pływackich
Współczesny sport wyczynowy stawia przed nami coraz większe wymagania.
Chcąc sprostać im szkoląc zawodników na najwyższym poziomie, dbając przy tym
o długotrwałe rezultaty - obok właściwego prowadzenia treningu - niezbędny jest
dobór odpowiednich osobników, posiadających określone cechy, a także prawidłowy
przebieg procesu selekcyjnego do poszczególnych etapów szkolenia.
W praktyce spotykamy się z różnymi rodzajami selekcji, której odmienność
stosowania zależy m.in. od istotności postawionego celu, etapu szkolenia czy
sytuacji finansowo-ekonomicznej. W procesie selekcji istnieje także potrzeba
uwzględnienia zarówno aktualnych wymogów stawianych przez poszczególne
dyscypliny oraz dostrzegania postępujących zmian. Wynika stąd, że zmieniający się
„model mistrza” jest podstawą do opracowania kryteriów selekcyjnych.
Znajomość sylwetki „mistrza”, jako wzorca posiadającego cechy mające
szczególne znaczenie w pływaniu jest niezbędna do dokonania trafnego wyboru
kandydatów na przyszłych czempionów. Optymalnym rozwiązaniem byłoby bieżące
opracowywanie owych wzorców w oparciu o czołówkę światową.
W praktyce nie zawsze mamy takie możliwości, ponieważ w literaturze
dostępne są jedynie bardzo ogólne informacje, dotyczące najczęściej wysokości
i masy ciała mistrzów. Cechy te, chociaż ważne - nie pozwalają jednak na
opracowanie pełnej charakterystyki morfologicznej. Obraz mistrza tworzą więc
zawodnicy czołówki krajowej. Dokładność tego modelu zależy więc od pozycji, jaką
zajmują polscy pływacy w relacji z czołówką światową. Rozpatrując możliwość
stworzenia aktualnej sylwetki mistrza w pływaniu, jesteśmy w uprzywilejowanej
sytuacji, posiadając zawodników prezentujących wysoki, międzynarodowy poziom.
Trafna kwalifikacja kandydatów do poszczególnych dyscyplin sportu - również
do pływania - jest bardzo trudna i wymaga podejścia systemowego, dlatego uważa
1
się, że jest to jeden z ważniejszych problemów współczesnego sportu wyczynowego,
także w Polsce.
Stąd inicjatywa podjęcia dociekań w celu poznania i wyjaśnienia –
w niniejszej pracy tylko niektórych - przyczyn takiego stanu.
Wobec powyższego celem pracy uczyniono analizę funkcjonowania sytemu
doboru i selekcji w wybranych klubach pływackich.
Zmierzając do tak sformułowanego celu postawiono następujące pytania
badawcze:
1. Jakie warunki i kryteria musi spełniać kandydat, aby podjąć trening w klubie
sportowym?
2. Jak przebiega dobór i selekcja w klubach sportowych?
3. Jakie czynniki utrudniają zamierzony przebieg procesu doboru i selekcji?
W badaniach posłużono się metodą wywiadu w oparciu o kwestionariusz,
w
którym
zawarte
były
rozbudowane
pytania
skierowane
do
trenerów
koordynatorów warszawskich klubów pływackich.
Dotyczyły one sposobu rozwiązania zagadnienia doboru i selekcji w tych
placówkach i brzmiały następująco:
•
Jak wygląda nabór do klubów, w oparciu, o jakie kryteria i od kiedy
obowiązujące (jakie warunki musi spełniać kandydat, aby stać się członkiem
konkretnego klubu)?
•
Jak w przeszłości wyglądała organizacja naboru (podobieństwa i różnice
w stosunku do obecnych kryteriów naboru)?
•
Jak często odbywa się weryfikacja zawodników trenujących w klubie
i w oparciu, o jakie kryteria?
•
Z jakimi szkołami współpracuje klub?
•
Jaki rodzaj selekcji dominuje w klubie pływackim i czym jest on
uwarunkowany?
Materiał badań stanowiły warszawskie kluby pływackie:
• „K.S. Polonia Warszawa”,
• „Międzyszkolny Klub Sportowy przy Młodzieżowym Domu Kultury”MKSMDK,
• „Mokotowski Uczniowski Klub Pływacki - Warszawianka Wodny Park”,
• „Uczniowski Klub Sportowy Żoliborz”,
• „Białołęcki Uczniowski Klub Sportowy”,
2
• „Uczniowski Klub Sportowy Rekin Usynów”.
W warszawskich klubach pływackich corocznie prowadzony jest nabór do klas
sportowych (III klasa szkoły podstawowej). Naboru dokonują instruktorzy i trenerzy
koordynatorzy sekcji pływackich poszczególnych klubów w obecności lekarza
sportowego.
Każdy
z
klubów
stosuje
procedury
selekcyjne
w
oparciu
o własne różnorodne kryteria (tabela 1), wśród których najczęściej stosowanymi –
a często jedynymi - są: stan zdrowia, zgoda rodzica lub opiekuna, chęć uczestnictwa
w zajęciach czy duże zaangażowanie.
3
Tabela 1. Rodzaj i liczba kryteriów selekcyjnych stosowanych w warszawskich klubach pływackich.
K.S.
Polonia
I Etap
II Etap
III Etap
I Etap
II Etap
III Etap
I Etap
II Etap
III Etap
I Etap
II Etap
III Etap
I Etap
II Etap
III Etap
BUKS
III Etap
MDK
UKS
Żoliborz
II Etap
Kryteria selekcyjne
przy
Badania lekarskie (bardzo dobry stan zdrowia)
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Chęć uczestnictwa w zajęciach
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Dobre wyniki w nauce
+
+
Ocena warunków fizycznych i psychicznych
+
+
+
+
+
+
Etapy selekcji
∑
MUKPWarszawianka
Wodny
Park
MKS
I Etap
Kluby pływackie
UKS
Rekin
Ursynów
+
+
+
+
+
Podstawowa umiejętność pływania
+
+
Testy sprawnościowe na lądzie ( gibkość, sprawność ogólna)
+
+
Testy techniczne w wodzie ( poprawność techniki pływania)
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Udział w zawodach rangi MP
Wiek biologiczny
+
+
+
+
Wynik sportowy
+
+
Zaangażowanie i zachowanie na treningach
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Zgoda rodzica lub opiekuna
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
∑ kryteriów selekcyjnych na poszczególnych etapach
8
9
5
4
5
4
5
5
5
5
4
4
8
3
7
5
6
6
∑ wszystkich stosowanych kryteriów selekcyjnych
22
13
15
13
18
17
4
Zajęcia na pierwszym etapie (III klasa szkoły podstawowej) odbywają się
4-6 razy w tygodniu w wymiarze 75-90 minut (w zależności od klubu). Po roku
szkolenia trenerzy dokonują selekcji do dalszego etapu szkolenia, kierując się
indywidualnie wyznaczonymi w tym celu wytycznymi. W niektórych klubach ocenia
się stan zdrowia, sprawność fizyczną, technikę pływania i zaangażowanie w treningi
w innych natomiast bierze się pod uwagę jedynie stan zdrowia, chęć uczestnictwa
w zajęciach, zaangażowanie i zgodę rodzica (tabela 1).
Treningi w drugim etapie szkolenia (IV-VI klasa szkoły podstawowej)
odbywają się minimum 6 razy w tygodniu a jednostka treningowa trwa 90 minut.
Ten etap również kończy się selekcją, w którym uwzględnia się –w zależności od
klubu – różnorodne kryteria, takie jak: wynik sportowy, ocena warunków
fizycznych, udział w Mistrzostwach Polski czy zaangażowanie na zajęciach, zgodę
opiekuna oraz stan zdrowia.
Trzeci etap szkolenia rozpoczyna się w gimnazjum. Pływacy uczestniczą
w zajęciach od poniedziałku do soboty, przy czym 2-3 razy w tygodniu
(w zależności od klubu) treningi odbywają się 2 razy dziennie.
Porównując jakość procedur selekcyjnych praktykowanych w większości
warszawskich klubów pływackich można dostrzec niepokojącą sytuację dotyczącą
sposobu kwalifikacji osobników. Naturalny charakter selekcji do poszczególnych
etapów szkolenia, stosowanie jedynie kilku kryteriów nie pozwalających w pełni
określić predyspozycji osobnika do uzyskiwania wysokich wyników w tej
dyscyplinie sportu, wzbudza obawy co do prawidłowości i trafności przebiegu tego
procesu w niniejszych klubach.
Powstaje zatem pytanie, co jest powodem takiej sytuacji? Trenerzy
koordynatorzy klubów, w których selekcja ma charakter naturalny, zgodnie
odpowiadają, iż przyczyną tego jest niezadowalająca sytuacją ekonomicznofinansowa klubu.
Działalność większości klubów opiera się głównie na wpływach ze składek,
wnoszonych cyklicznie przez zawodników.
Wprowadzenie odpowiednich kryteriów warunkujących trafność doboru
i selekcji do sportu pływackiego, zmniejszyłoby liczbę zakwalifikowanych
osobników, na co kluby nie mogą sobie pozwolić.
Dodatkowym utrudnieniem dla większości klubów jest brak własnej pływalni.
Wiąże się to z potrzebą dostosowania do niezbyt korzystnych warunków, stawianych
5
przez zarządców takowych obiektów. Wysokie opłaty, ograniczona możliwość
korzystania z basenu, znaczna odległość od szkoły, z której młodzież dojeżdża na
treningi, to tylko niektóre przeszkody, które muszą pokonać trenerzy.
Kolejnym, dużym problemem w sporcie pływackim jest organizacja szkolenia
i trening młodzieży w wieku 16 - 18 lat. W tym czasie uczęszcza ona do szkół
ponadgimnazjalnych i tylko z trudem może sprostać wymogom stawianym przez
szkołę i trenera. Z tego powodu wielu zawodników musi przerwać treningi
i zrezygnować z dalszego szkolenia.
Jedynymi placówkami stwarzającymi warunki młodym utalentowanym
sportowcom do zdobycia wykształcenia i kontynuowania treningu są szkoły
mistrzostwa sportowego. Do 2004 roku powstało 8 szkół mistrzostwa sportowego
w pływaniu (tj. w Krakowie, Warszawie, Gdańsku, Zielonej Górze, Oświęcimiu,
Raciborzu, Szczecinie i Poznaniu). Przyczyniły się one do poprawy warunków
rozwoju młodzieży w tej dyscyplinie sportu. Niestety jest ich jeszcze za mało,
a zróżnicowany poziom sportowy trenujących w nich zawodników – podobnie jak
w klubach pływackich – wynika ze stosowania niejednorodnych kryteriów
selekcyjnych.
Taki stan rzeczy uwarunkowany jest podobnie jak w klubach sportowych
niezadawalającymi możliwościami ekonomiczno-finansowymi. Szkoły mistrzostwa
sportowego starają się pozyskać jak największą liczbę zawodników zachowując przy
tym podstawowe standardy weryfikacji narzucone przez PZP. Liczba trenujących
pływaków ma również znaczenie przy ewentualnych dotacjach ze strony organów
samorządowych [2].
Trafne przewidywanie interesujących nas cech wymaga dobrej znajomości
zasad rządzących rozwojem biologicznym, a dokładność tej prognozy będzie
większa, jeżeli uwzględnimy różnice w indywidualnym tempie dojrzewania. Dlatego
kwalifikując dzieci do etapu szkolenia wszechstronnego w pływaniu należy zwrócić
uwagę na: stan zdrowia, skład i typ budowy ciała, uzdolnienia ruchowe, sprawność
fizyczną, dyspozycje psychiczne oraz wiek biologiczny [1, 3, 4].
Wyniki badań własnych oraz dane literatury upoważniają do sformułowania
następujących wniosków:
• Przyjmowanie wszystkich zainteresowanych i brak pożądanej selekcji etapowej
wynika z niezadowalającej sytuacji finansowej poszczególnych klubów, które
utrzymują się głownie ze składek członkowskich wnoszonych przez zawodników.
6
• Zwiększenie nakładów finansowych w UKS-ach, pozwoliłoby trenerom
przeprowadzać dobór i selekcję w oparciu o rozbudowane programy selekcyjne.
• Zmiana charakteru selekcji z naturalnej na kierowaną w klubach pływackich oraz
przeprowadzanie naboru i selekcji w oparciu o programy selekcyjne może
przyczynić się do trafniejszego pozyskiwania osobników, rokujących uzyskiwanie
wyników na najwyższym poziomie.
Literatura
1. Kosmol A., Sozański H. [1999]: Kwalifikacja do sportu - dobór i selekcja.
[w:] Sozański H.(red.) Podstawy teorii treningu sportowego. COS, Warszawa.
2. Siewierski M. [2005]: Ocena efektywności kryteriów selekcyjnych w pływaniu
w szkołach mistrzostwa sportowego. [w:] Sozański H., Perkowski K.,
Śledziewski D. (red.) Kierunki doskonalenia treningu i walki sportowej, AWF,
Warszawa.
3. Sozański H., Zaporożanow W. [1997]: Dobór i kwalifikacja do sportu.
RCMSzKFiS, Warszawa.
4. Wieczorek W. [2001]: Ocena prawidłowości doboru dzieci do sportu
pływackiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
7