Zachowania żywieniowe młodzieży mieszkającej na terenie

Transkrypt

DOBROSTAN A ROZWÓJ I ZDROWIE DZIECI I MŁODZIEŻY
ROZDZIAŁ IX
Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu,
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
The Faculty of Medicine and Health Sciences,
The Jan Kochanowski University in Kielce
HALINA KRÓL, MARLENA JANKOWSKA, ELŻBIETA HOMBEK,
MAŁGORZATA BISKUP
Zachowania żywieniowe młodzieży mieszkającej
na terenie aglomeracji śląskiej
Nutritional behaviours of young people living
in the silesian agglomeration
Słowa kluczowe: zdrowie , zachowania żywieniowe, zachowania zdrowotne
Keys words: health, nutritional behaviours, health behaviours
Prawidłowe żywienie, obok aktywności fizycznej, jest jednym z najważniejszych
czynników środowiskowych mających wpływ na rozwój młodego człowieka i
utrzymanie przez niego dobrego stanu zdrowia. Polega ono na całkowitym pokryciu
zapotrzebowania organizmu na składniki pokarmowe, jak również na energię. Niedobór lub nadmiar energii i poszczególnych produktów odżywczych powoduje zachwianie homeostazy procesów metabolicznych zachodzących w organizmie.
Zdrowie jest tą wartością, którą człowiek pragnie zachować jak najdłużej. W kwestii
aksjologii zdrowia mamy do czynienia z dwoma horyzontami; pierwszy narzucony
kanonem medycznym, drugi zaś wyznacza indywidualny światopogląd człowieka,
któremu towarzyszą ciągłe wątpliwości i emocje. Nieodpowiednie żywienie, ograniczony poziom aktywności fizycznej oraz nadwaga i otyłość skutkują dramatycznymi
konsekwencjami dla rozwoju psychofizycznego młodego człowieka, a także powoduje wiele chorób dietozależnych w wieku dorosłym [1].
Zachowania zdrowotne kształtowane są od wczesnego okresu życia pod wpływem zmieniających się czynników życia oraz wzorców osobowych młodego człowieka początkowo w domu, a następnie w przedszkolu, szkole, następnie przez
rówieśników, a potem poddanego wpływom środków masowego przekazu i reklam
lansujących, nie zawsze zdrowe, zachowania [1]. Zachowania żywieniowe uwarunkowane są przez szereg różnych czynników zwanych preferencjami żywieniowymi
określane jako „ogólne predyspozycje w stosunku do określonej żywności, niezależnie od sytuacji, w której się ją spożywa” [2]. Kształtowanie preferencji żywieniowych podlega oddziaływaniu wielu różnorodnych czynników, z których do najważniejszych zaliczyć możemy czynniki społeczne (poziom wykształcenia, charakter
wykonywanego zawodu, zajmowane stanowisko, rodzaj szkoły, stan rodziny) oraz
czynniki kulturowe dotyczące najbliższego otoczenia i mające ścisły związek z
kulturą danego kraju [3]. Wymienione czynniki społeczne mają duży wpływ na
sposób odżywiania się młodzieży i można podzielić je na trzy grupy. Do pierwszej
grupy zaliczane są cechy społeczne jednostki, do grupy drugiej klasyfikuje się środowisko społeczne, a do trzeciej środki masowego przekazu [4]. Poziom wykształcenia oraz przynależność do grupy społeczno-ekonomicznej ma najsilniejszy wpływ
na cechy społeczne jednostki i wybór preferencji żywieniowych. Poziom wykształcenia związany jest ze świadomością podejmowanych wyborów, co ma wpływ na
stopień urozmaicenia diety i sprzyja prawidłowemu przyjmowaniu poszczególnych
składników pokarmowych. Na sposób odżywiania i rodzaj wybieranych produktów
wpływa poziom wykształcenia odrębnej jednostki, a także poziom wykształcenia
członków jej rodziny, a przede wszystkim „głowy gospodarstwa domowego”. Wyższy poziom wykształcenia rozwija potrzeby oraz pozwala je zaspokoić.
Środowisko społeczne, które ma wpływ na zachowania jednostki dzielimy na
otoczenie bliższe, grupy społeczne, z którymi osoba utrzymuje stałe kontakty i łączy
ich więź psychiczna, ale również na otoczenie dalsze, gdzie osoba nie utrzymuje
regularnych kontaktów, a ich porozumiewanie następuje głównie przez środki masowego przekazu [3, 4]. Największy wpływ na zachowania żywieniowe młodego
człowieka ma otoczenie bliższe, czyli rodzina i szkoła. Rodzina jako grupa społeczna bierze udział w kształtowaniu preferencji żywieniowych, pełni funkcję socjalizacyjną, czyli „wprowadzanie dziecka w świat kultury danego społeczeństwa oraz
przygotowanie do samodzielnego pełnienia ról społecznych” [4, 5]. W rodzinie
dziecku przekazywany jest różny system wartości, gdzie uczy się poszczególnych
zachowań żywieniowych, stylu życia poprzez naśladownictwo, modelowanie i obserwację swoich rodziców. To rodzina przez swoje poglądy, preferencje i zachowania kształtuje poglądy, preferencje i zachowania swoich dzieci. Wiele badań naukowych potwierdza, że dom rodzinny jest postrzegany jako najważniejsze źródło wiedzy żywieniowej zarówno przez dzieci, młodzież, jak i dorosłych [4, 6].
W środowisku szkolnym szczególnie silny wpływ na kształtowanie postaw żywieniowych młodych ludzi mają grupy koleżeńskie, u których występuje zjawisko
naśladownictwa, w obawie przed brakiem akceptacji, a nawet wrogości. Szkoła jest
główną instytucją, gdzie w dużym stopniu powinna odpowiadać za prowadzenie
edukacji żywieniowej dzieci i młodzieży oraz promować zdrowy styl życia. Edukacja powinna być rozpowszechniona nie tylko na zajęciach lekcyjnych, ale również w
swym zakresie powinna obejmować jadalnie i sklepiki szkolne [4, 6].
Innym, wspomnianym powyżej również ważnym czynnikiem społecznym
kształtującym zachowania żywieniowe młodego człowieka są środki masowego
przekazu. Docierają one do szerokiego grona odbiorców i mogą pozytywnie wpły138
Halina Król, Marlena Jankowska, Elżbieta Hombek, Małgorzata Biskup
Zachowania żywieniowe młodzieży mieszkającej na terenie aglomeracji śląskiej
wać na kształtowanie odpowiednich postaw żywieniowych lub stanowić duże zagrożenie. W czasach współczesnych ogólnodostępne reklamy mogą stanowić narzędzie wywierania wpływu na jednostkę. Dlatego należy traktować przekaz informacji żywieniowej dostępny w mediach jako tylko uzupełnienie przekazu bezpośredniego rodziny i różnych instytucji żywieniowych [7, 8, 9].
Z czynnikami społecznymi ścisłe powiązanie wykazują czynniki kulturowe. Według Jażewskiej-Zychowicz „…kultura jest wytworem ewolucji społecznej, w toku
której pewne typy zachowań i systemy wartości sprzyjające rozwojowi człowieka i
ułatwiające jego przystosowanie do środowiska są przyjmowane, a inne odrzucane z
racji swojej szkodliwości” [5].
Kultura i społeczeństwo wpływają na określone przez osobę zwyczaje żywieniowe. Pomiędzy poszczególnymi narodami oraz religiami często występują znaczne różnice nie tylko w asortymencie ale również w sposobie spożywanych potrawach. Grupy społeczne do których jednostka należy emocjonalnie lub z którymi ma
kontakt może także wpływać na sposób odżywiania danej osoby. Po pierwsze może
wywierać pozytywny wpływ na preferencje żywieniowe jednostki, ale także może
wpływać na nią negatywnie. Sposób żywienia się jest jednym z determinantów
zdrowego stylu życia, dlatego kształtowanie odpowiednich zachowań zdrowotnych,
w tym żywieniowych, jest niezbędne do utrzymania dobrego stanu zdrowia.
Charakterystyczną cechą kultury są narzucone wzory zachowań jednostki, w której zostały wytworzone, co może wywoływać nieporozumienia w sytuacji kontaktu
osób z odmiennych kulturowo krajów. Określone wzory zachowań ułatwiają komunikowanie się osób w społeczeństwie, w którym zostały utworzone, a także pozwalają na ujednolicenie postępowania ludzi [3].
Do czynników kulturowych, wpływających na sposób odżywiania można również zaliczyć wierzenia, religie kraju czy też danego regionu. Wierzenia oraz religie
w większości narzucają swoje określone zachowania żywieniowe. Związane to jest z
propagowaniem w określonych religiach, postów jakościowych, ilościowych, jak i
pokarmów obrzędowych oraz świątecznych. Ponadto, w niektórych religiach, pewne
produkty oraz potrawy są zakazane [3, 6].
W okresie dorastania kształtują się i utrwalają określone nawyki żywieniowe,
których konsekwencje mogą być odczuwalne w życiu dorosłym. Szczególnie narażone na skutki nieodpowiedniego żywienia są dzieci i młodzież w wieku szkolnym.
Nieprawidłowe żywienie prowadzi do wielu zagrożeń rozwoju organizmu, a także
stwarza olbrzymie ryzyko rozwoju chorób które mogą powstawać w życiu dorosłym. Okres dorastania charakteryzuje wysokie zapotrzebowanie na składniki odżywcze i energię, niezbędne do prawidłowego wzrostu i funkcjonowania. Niedobór
jak i nadmiar składników w diecie są przyczyną pogarszania się stanu zdrowia,
wpływają negatywnie na układ odpornościowy oraz układ oddechowo – krążeniowy, również destabilizują rozwój tkanki kostnej i obniżają zdolność koncentracji,
co w konsekwencji doprowadza do pogorszenia się kondycji fizycznej organizmu
jak i osiągnięć w nauce. Nadmierne spożycie żywności u dzieci i młodzieży prowadzi także do nadwagi i otyłości. Podstawową przyczyną nadmiarów jest sposób
odżywiania w rodzinie, gdzie występuje zbyt duża kaloryczność dziennej diety,
osoby spożywają więcej węglowodanów prostych i tłuszczów zwierzęcych i mało
139
czasu poświęcają na aktywność fizyczną. Badania naukowe wskazują, że dzieci z
nadwagą są wielokrotnie bardziej narażone na otyłość w wieku dorosłym, niż dzieci
z prawidłowa masą ciała. Poza tym nadmierne spożycie żywności w dzieciństwie
może sprzyjać rozwojowi przewlekłych chorób cywilizacyjnych [10, 11, 12, 13, 14,
15, 16].
Ilość dostarczanych do organizmu składników pokarmowych powinna być odpowiednio dostosowana tak, aby nie doprowadzał do niekorzystnego nadmiaru poszczególnych składników, a także by nie powodował chorób z niedoborów. Zapotrzebowanie na energię oraz składniki odżywcze jest uzależnione od różnych czynników indywidualnych i swoisty dla każdego organizmu. Do takich czynników
zaliczamy płeć, wiek, stopień ciężkości wykonywanej pracy, stany fizjologiczne
[17].
Zapotrzebowanie na poszczególne składniki pokarmowe określa się za pomocą
norm żywieniowych, podając określoną ilość składników, które powinny być dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem. Do takiego określenia mogą być zastosowane poniższe normy [17]:
 normy minimalne – określają najmniejszą ilość składników odżywczych, które muszą być dostarczone do organizmu, by utrzymać wystarczający stan
równowagi przemian ustrojowych, a także zapewniają bezpieczeństwo przed
wystąpieniem niedoborów żywieniowych.
 normy optymalne – mówią o ilości składników odżywczych, które zapewniają równowagę ustrojową, wzrost i rozwój organizmu oraz odpowiedni stan
zdrowia.
 normy zalecane – określają ilość składników odżywczych, które zaspokajają
zapotrzebowanie u 90-95% osób z poszczególnych grup ludności.
Wielu badaczy zauważyło, że nieodpowiednie odżywianie dzieci i młodzieży
oraz bierny tryb życia jest coraz powszechniejszym zjawiskiem dotyczącym licznych grup nastolatków. Naukowcy zwracają szczególną uwagę na źle zbilansowane
diety nastolatków, które cechują się znacznym nadmiarem niektórych składników
odżywczych, przy niedoborach innych składników. Najbardziej typowymi błędami
popełnianymi przez dzieci i młodzież szkolną w spożyciu żywności to: nadmierne
spożycie żywności, monotonia i brak urozmaicenia posiłków, nadmierne spożycie
cukrów prostych zwłaszcza sacharozy, zbyt duże spożycie: słodzonych napojów
gazowanych, żywności typu fast-food, mięsa i przetworów mięsnych, a także tłuszczu zwierzęcego. Zbyt mało spożywają warzyw, owoców, ryb, przetworów mlecznych, produktów zbożowych z pełnego przemiału i co za tym idzie błonnika pokarmowego [18, 19].
Najczęstsze błędy w trybie żywienia i nieprawidłowe zachowania żywieniowe
to: nieregularność spożywania posiłków, nie spożywanie I śniadania przed wyjściem
do szkoły, nie spożywanie posiłku podczas pobytu w szkole, niewystarczająca liczba
posiłków, zbyt długie przerwy między posiłkami, podjadanie między głównymi
posiłkami, dosalanie i nadmierne dosładzanie potraw [20].
140
Błędne nawyki w sposobie żywienia młodzieży skutkują pojawieniem się niedoborów i nadmiarów energii oraz składników odżywczych w dziennej racji pokarmowej. Dieta taka charakteryzuje się zbyt dużym udziałem tłuszczów zwierzęcych,
węglowodanów głównie sacharozy i sodu, a deficytową zawartością błonnika, wapnia, potasu, witaminy D, C i kwasu foliowego.
Negatywne żywienie dojrzewającej młodzieży, jako iż dotyczy większości populacji, stwarza konieczność zmiany nawyków żywieniowych. Należy przede wszystkim zwiększyć spożycie warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, mleka i jego przetworów oraz ryb, przy jednoczesnym zmniejszeniu w diecie
tłuszczu, cukru i soli kuchennej oraz urozmaicenie i regularność posiłków [21, 22,
23, 22].
Celem podjętych badań była diagnoza zachowań żywieniowych młodzieży
szkolnej zamieszkującej w aglomeracji śląskiej.
MATERIAŁ I METODYKA
Badania przeprowadzono w 2014 roku wśród 180 uczniów w wieku 16-18 lat (w
90 chłopców i 90 dziewcząt), uczęszczających do liceum, technikum, szkoły zasadniczej zawodowej w Zespole Szkół im. Wilhelma Szewczyka w CzerwionceLeszczynach w aglomeracji śląskiej, w powiecie rybnickim. W placówce pobierała
naukę młodzież zarówno z terenów miejskich (61,66%, w tym 33.33% i 28.33%
chłopcy), jak i wiejskich (38,34%, w tym 16.67% dziewczęta i 21.67% chłopcy).
Szkoła wyposażona jest w boisko szkolne, dwie sale gimnastyczne, sale lekcyjne,
stołówkę, gabinet pedagoga i psychologa szkolnego oraz gabinet pielęgniarki, a
także pracownie techniczne i zawodowe. W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego. Otrzymane wyniki badań zostały usystematyzowane i uporządkowane ze względu na zastosowane zmienne oraz poddane analizie statystycznej z
wykorzystaniem pakietu Statistica. Do analizy wykorzystano nieparametryczny test
Chi-kwadrat (χ2), za poziom istotności przyjęto p≤0,05. Do oceny rozwoju na podstawie wskaźnika BMI zastosowano zostały siatki centylowe. Za niedobór masy
ciała (niedowaga) przyjęto wartość wskaźnika 3-10 centyla, za prawidłową masę
ciała - 25-75 centyla, 90-97 centyla stanowiło wskaźnik nadwagi, natomiast powyżej
97 centyla - otyłość.
WYNIKI
W wyniku analizy badań stwierdzono, że średnie wyniki BMI młodzieży szkolnej nie przekraczają norm dla tych grup wiekowych i wynoszą odpowiednio 21,75
dla dziewcząt i 22,21 dla chłopców (wykres 1). Wśród badanej populacji najwyższa
wysokość ciała wynosiła 181 cm u dziewcząt i 183 cm u chłopców, a najniższa 159
cm u dziewcząt, 161 cm u chłopców. Najwyższa masa ciała odnotowana wśród
dziewcząt wynosiła 67 kg, u chłopców 90 kg. Natomiast najniższa waga u dziewcząt
wynosiła 48 kg, a chłopców 59 kg. Dane obrazuje tabela I.
141
Wykres 1. Średnia wartość wskaźnika BMI badanych ze względu na płeć
Tabela I. Rozwój fizyczny badanych
Płeć
Wybrane parametry
wagowo-wzrostowe
166,0
0
Masa ciała[kg]
60,55
BMI
21,75
171,0
Wysokość ciała[cm]
0
Masa ciała[kg]
62,45
BMI
22,21
Wysokość ciała [cm]
Dziewczęta
Chłopcy
X
Min
Max
159,0
0
48,00
19,72
161,0
0
59,00
20,56
181,00
67,00
26,10
183,00
90,00
27,25
Badania wykazały, że zdecydowany odsetek badanych ma prawidłową masę ciała. Ponad 9% dziewcząt posiada niedowagę, natomiast 6,67% ma skłonność do
nadwagi. Wśród chłopców częściej niż u dziewcząt występuje nadwaga oraz otyłość, stanowiąc odpowiednio 8,33%; 10,56%. Szczegółowe dane przedstawia tabela
II.
Tabela II. Rozwój fizyczny badanych określony na podstawie BMI
Rozwój
Dziewczęta n=90
Chłopcy n=90
fizyczny badaBMI
n
%
BMI
n
nych
Niedowaga
< 14,0
17 9,40
< 15,0
1
Prawidłowa
17,40–22,00 61 33,89 16,90-24,00 55
masa ciała
Nadwaga
22,10-25,10 12 6,67 24,10-26,30 15
Otyłość
>25,20
0
0,00
>26,40
19
142
Razem
%
n
%
0,56
18
9,96
30,56
116
64,45
8,33
10,56
27
19
15,00
10,56
Tabela III. Miejsce spożywania posiłków przez badanych
Szkoła
Przyjmowane posiłki
Śniadanie
II śniadanie
Liceum
Obiad
Podwieczorek
Kolacja
Śniadanie
II śniadanie
Technikum
Obiad
Podwieczorek
Kolacja
Śniadanie
II śniadanie
Szkoła zasadnicza
Obiad
zawodowa
Podwieczorek
Kolacja
Miejsce spożywania posiłków
Lokale typu
W domu W szkole
Jadłodajnia
fast food
%
22,22
11,11
0,00
0,00
4,44
28,89
0,00
0,00
17,22
0,00
16,11
0,00
6,67
0,00
22,22
4,44
21,67
0,00
11,11
0,56
27,22
5,56
0,56
0,00
9,44
23,89
0,00
0,00
27,78
1,11
4,44
0,00
7,22
0,00
22,22
3,89
27,78
0,00
4,44
1,11
29,44
3,89
0,00
0,00
1,67
20,56
5,00
6,11
33,33
0,00
0,00
0,00
1,67
0,00
26,11
5,56
16,67
0,00
10,00
6,67
Najczęściej badana młodzież śniadanie spożywa w domu (ponad 27% uczniów
technikum i szkoły zawodowej), uczniowie liceum jedynie w 22,22%), około
11,11% licealistów spożywa swoje pierwsze śniadanie w szkole.
Na pierwsze śniadanie uczniowie we wszystkich grupach preferują głównie białe
pieczywo (88,33%), wędliny (89,44%), żółte sery (78,89%), z tłuszczy – masło
(92,78%). Pieczywo ciemne jest spożywane zaledwie 2-3 razy w miesiącu przez
80% badanych licealistów, 50% badanych uczniów technikum tylko raz w miesiącu,
natomiast młodzież ze szkół zawodowych w 66,70% nie spożywa pieczywa ciemnego na I śniadanie.
Również mleko i przetwory mleczne spożywane są zbyt rzadko, jak np. mleko
tylko raz w miesiącu (33,30%), częstotliwość spożywania białych serów raz w tygodniu zadeklarowało 70% badanej młodzieży, jaja spożywane są przez licealistów
tylko 1 raz w tygodniu (46,70%), ponad 50% młodzieży uczącej się w technikum po
jajko na śniadanie sięga zaledwie 1 raz w miesiącu, natomiast młodzież ze szkół
zawodowych (36,70%) deklaruje 2-3 razy w miesiącu.
Drugie śniadanie, ze względu na kontynuowanie nauki, w większości młodzież
spożywa w szkole. Na drugie śniadanie codziennie młodzi ludzie we wszystkich
badanych grupach preferują kanapki (powyżej 83%) oraz słodycze (80,5%), spożywanie słodkich bułek stanowczo częściej deklaruje młodzież licealna i ze szkół
zawodowych (ponad 58%) niż ich rówieśnicy z technikum.
Powszechną praktyką jest, dla młodzieży uczącej się w technikum (27,78%) i
szkole zawodowej (33,33%), jedzenie głównego ciepłego posiłku – obiadu - w domu. Młodzież licealna deklaruje jedzenie obiadu w domu (17,22%), i w lokalu typu
fast food (16,11%).
143
Na obiad młodzież najczęściej wybiera zupy (87,22%), ziemniaki (68,89%) oraz
mięso i jego przetwory (ponad 93%). Kasze i ryż spożywane były zaledwie raz w
tygodniu przez młodzież licealną i ze szkół zawodowych, młodzież z technikum
deklarowała spożycie tych produktów 2-3 w tygodniu. Oceniając spożycie ryb, młodzież z technikum i szkół zawodowych wybierała 2-3 razy w miesiącu, natomiast
uczniowie liceum raz w tygodniu (33,30%).
Miejscem preferowanym do spożycia podwieczorku przez wszystkie trzy grupy
uczniów jest lokal typu fast food, gdzie młodzież najczęściej spędza czas wolny w
mniejszych lub większych grupach.
Analizując badania dotyczące częstotliwości spożycia poszczególnych produktów na kolację wykazano, iż pieczywo jasne (87,22%), wędliny (94,44%) i masło
(95,00%) najczęściej spożywane były we wszystkich porównywanych grupach.
Jednocześnie można zauważyć, że uczniowie szkół zawodowych częściej preferowali wybór tych produktów w porównaniu z uczniami szkół licealnych oraz technikum. Oceniając częstotliwość spożycia pieczywa ciemnego należy zauważyć, że
33,3% badanych licealistów spożywa tylko 2-3 razy w miesiącu, natomiast nigdy
nie spożywało ciemnego pieczywa na kolację aż 66,7% uczniów technikum oraz
100% młodzieży ze szkół zawodowych. W badaniach wykazano, iż mleko i jego
przetwory spożywane były zbyt rzadko w stosunku do zalecanych norm.
Tabela IV. Regularność spożywanych posiłków przez badanych
Płeć
Szkoła
Liceum
Technikum
Dziewczęta
Szkoła zasadnicza
zawodowa
Liceum
Technikum
Chłopcy
Szkoła zasadnicza
zawodowa
Razem
Regularność spożywania
posiłków
TAK
NIE
n
%
n
%
16
8,89
14
7,78
14
7,78
16
8,89
n
30
30
%
16,67
16,67
10
5,56
20
11,11
30
16,67
17
12
9,44
6,67
13
18
7,22
10,00
30
30
16,67
16,67
5
2,78
25
13,89
30
16,67
74
41,11
106
58,89
180
100,00
Razem
Ponad 58% spośród badanej młodzieży posiłki spożywa nieregularnie, w tym
dziewczęta 27,78% i chłopcy 31,11% głównie młodzieży uczęszczającej do technikum i szkoły zasadniczej zawodowej.
Niecałe 88% badanych deklarowało pojadanie między posiłkami. Większą
skłonność pojadania między głównymi posiłkami wykazywali głównie chłopcy
(46,66%) i uczniowie szkół zasadniczych zawodowych (32,22%). Szczegółowe
dane przedstawia tabela V.
144
Tabela V. Podjadanie między posiłkami przez badanych
Płeć
Szkoła
Liceum
Technikum
Dziewczęta
Szkoła zasadnicza
zawodowa
Liceum
Technikum
Chłopcy
Szkoła zasadnicza
zawodowa
Razem
Podjadanie między głównymi
posiłkami
TAK
NIE
n
%
n
%
25
13,89
5
2,77
20
11,11
10
5,56
n
30
30
%
16,67
16,67
29
16,11
1
0,56
30
16,67
29
26
16,11
14,44
1
4
0,56
2,22
30
30
16,67
16,67
29
16,11
1
0,56
30
16,67
158
158
87,78
22
12,22
180
Razem
Z analizy uzyskanych badań można stwierdzić, iż najczęściej młodzi ludzie jedzą
między głównymi posiłkami słodycze (72,2%). Słodkie przekąski preferują głównie
chłopcy (36,60%) i uczniowie liceum (28,40%).
Wyniki badań wykazały, że ponad 70% ogółu młodzieży wypija od 1 do 2
litrów napojów dziennie (dziewczęta około 40%, chłopcy ponad 30%), zwłaszcza
uczniowie technikum. Najczęściej spożywanym w ciągu ostatniego tygodnia napojem przez badanych były napoje energetyczne (47,22%). Częściej po napoje energetyczne sięgają dziewczęta (26,67%), niż chłopcy (20,56%). Najrzadziej pitym napojem zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców są soki owocowe i warzywne oraz woda mineralna. Niepokojący jest fakt, że badana młodzież zbyt często sięga po alkohol (ponad 40%), zwłaszcza chłopcy kształcący się na poziomie zasadniczym zawodowym. Dane przedstawia tabela VI.
Tabela VI. Najczęściej preferowane napoje wśród badanych
Płeć
Herbata
Szkoła
Napoje
gazowane
n
%
Rodzaje napojów
Woda mine- Napoje
Soki
ralna
energetyczne
n
%
n
%
n
%
n
%
Alkohol
n
%
7
3,89
3
1,67
1
0,56
1
0,56
10
5,56
8
4,44
Dziewczęta Technikum 2
Szkoła
zasadnicza 1
zawodowa
Liceum
0
Technikum 1
Chłopcy
Szkoła
zasadnicza 0
zawodowa
Razem
11
1,11
4
2,22
0
0,00
0
0,00
18
10,00
6
3,33
0,56
0
0,00
0
0,00
0
0,00
20
11,11
9
5,00
0,00
0,56
2
1
1,11
0,56
0
0
0,00
0,00
0
0
0,00
0,00
15
12
8,33
6,67
13
16
7,22
8.89
0,00
0
0,00
0
0,00
0
0,00
10
5,56
20
11,11
6,11
10
5,56
1
0,56
1
0,56
85
47,22
72
40,00
Liceum
145
Wyniki badań wykazały, że „codziennie” częściej po fast food oraz słodycze sięgają chłopcy (ponad 70%). Dziewczęta w ciągu dnia częściej spożywają owoce i
warzywa (blisko 30%).
Mimo, że większość uczniów posiada prawidłową masę ciała, to ponad 29% badanych deklaruje stosowanie specjalistycznej diety Wśród badanych uczniów popularnością cieszyły się konkretne diety (m.in. Dukana, Kopenhaska).
Dietę częściej stosuje młodzież z liceum (14,44%), zwłaszcza dziewczęta
(27,78%). Dane przedstawia tabela VII.
Tabela VII. Stosowanie diet przez uczniów szkół średnich
Płeć
Szkoła
Dziewczęta
Chłopcy
Liceum
Technikum
Szkoła zasadnicza zawodowa
Liceum
Technikum
Szkoła
zasadnIcza
zawodowa
Razem
Stosowanie diet
TAK
NIE
n
%
n
%
25
13,89 5
2,78
10
5,56 20 11,11
n
30
30
Razem
%
16,67
16,67
15
8,33
15
8,33
30
16,67
1
0
0,56
0,00
29
30
16,11
16,67
30
30
16,67
16,67
2
1,11
28
15,56
30
16,67
53
29,44
70,56
180
100,00
Analiza statystyczna nie wykazała zależności pomiędzy regularnością spożywania posiłków a płcią badanych (p ≥ 0,05) - tabela VIII.
Tabela VIII. Regularność spożywania posiłków a płeć badanych
Regularność spożywania posiłków
Tak
Nie
Razem
Badana młodzież
Dziewczęta
Chłopcy
n
%
n
%
40
22,22 34 18,89
50
27,78 56 31,11
90
50,00 90 50,00
Razem
n
%
74 41,11
106 58,89
180 100,00
Analiza statystyczna potwierdziła istotną statystycznie zależność i przeciętną siłę
związku pomiędzy rodzajem spożywanych owoców a płcią badanej młodzieży (p ≤
0,05; rc = 0,35 ).
146
Tabela IX. Rodzaj spożywanych owoców a płeć badanych
Rodzaje spożywanych
owoców
Świeże
Gotowane
Mrożone
Soki
Suszone
Konserwowe
Razem
Badana młodzież
Razem
Dziewczęta
Chłopcy
n
%
%
n
%
22
12,22 n11 6,11 33
18,33
14
7,78 1
0,56 15
8,33
5
2,78 16 8,89 21
11,67
40
22,22 50 27,78 90
50,00
7
3,89 5
2,78 12
6,67
2
1,11 7
3,89 9
5,00
90
50,00 90 50,00 180
100,00
Potwierdzono statystyczną zależność i słabą siłę związku pomiędzy częstotliwością pojadania między głównymi posiłkami a płcią badanych (p ≤ 0,05; rc = 0,24) tabela X.
Tabela X. Częstotliwość pojadania między głównymi posiłkami a płeć badanych
Częstotliwość pojadania
między posiłkami
Kilka razy dziennie
Raz dziennie
Rzadko
Razem
Badana młodzież
Dziewczęta
Chłopcy
n
%
n
%
49 31,01
51
32,28
21 13,29
15
9,49
4
2,53
18
11,39
74 46,83
84
53,17
Razem
n
100
36
22
158
%
63,29
22,78
13,92
100,00
Przeprowadzona analiza potwierdziła istotną statystycznie zależność i słabą siłę
związku pomiędzy subiektywną oceną sposobu odżywiania a płcią badanej młodzieży (p ≤ 0,05; rc = 0,27) - tabela XI.
Tabela XI. Subiektywna ocena sposobu odżywiania a płeć badanych
Samoocena sposobu
odżywiania
Prawidłowy sposób
żywienia
Nieprawidłowy
sposób żywienia
Nie potrafię ocenić
własnego sposobu żywienia
Razem
Badana młodzież
Dziewczęta
Chłopcy
n
%
n
%
Razem
n
%
39
21,7
64
35,55 103
57,22
42
23,33
21
11,67 63
35,00
9
5,00
5
2,78
7,78
90
50,00
90
50,00 180 100,00
14
147
Analizie statystycznej poddano pojadanie badanej młodzieży między głównymi
posiłkami w odniesieniu do rodzaju szkoły, do której uczęszczają. Potwierdzono
istotną statystycznie zależność i słabą siłę związku pomiędzy badanymi zmiennymi
(p ≤ 0,05; rc = 0,24) - tabela XII.
Tabela XII. Pojadanie między głównymi posiłkami a rodzaj szkoły badanych
Rodzaj szkoły
Pojadanie
między
posiłkami
TAK
NIE
Razem
Liceum
Technikum
n
%
n
%
54 30,00 46 25,55
6 3,33 14 7,78
60 33,33 60 33,33
Szkoła
zasadnicza
zawodowa
n
%
58 32,22
2
1,11
60 33,33
Razem
n
%
158 87,78
22 12,22
180 100,00
Badania wykazały istotną statystycznie zależność i przeciętną siłę związku pomiędzy rodzajem spożywanych przez badanych warzyw a typem szkoły , w której
się uczą (p ≤ 0,05; rc = 0,36) - tabela XIII.
Tabela XIII. Rodzaj spożywanych warzyw a rodzaj szkoły badanych
Rodzaj szkoły
Rodzaje
spożywanych
warzyw
Świeże
Gotowane
Mrożone
Soki
Kiszone
Konserwowe
Razem
Liceum
n
26
0
29
0
1
4
60
%
14,44
0,00
16,11
0,00
0,56
2,22
33,33
Szkoła
Razem
Technikum zasadnicza
zawodowa
n
%
n
%
n
%
12 6,67 20 11,11 58 32,22
5 2,78
1
0,56
6
3,33
23 12,78 22 12,22 74 41,11
0 0,00
2
1,11
2
1,11
7 3,89
5
2,78 13
7,22
13 7,22 10 5,56 27 15,00
60 33,33 60 33,33 180 100,00
Analizie statystycznej poddano preferowane przez badanych napoje a rodzaj
szkoły, w której uczy się młodzież (tabela XIV). Nie potwierdzono statystycznej
zależności pomiędzy badanymi zmiennymi (p ≥ 0,05).
148
Tabela XIV. Preferowane napoje przez badanych a rodzaj szkoły
Rodzaj szkoły
Napoje
n
7
5
Szkoła
Technikum zasadnicza
zawodowa
%
n
%
n
%
3,89 3 1,67
1 0,56
2,78 5 2,78
0 0,00
1
1
25
21
60
0,56
0,56
13,89
11,67
33,33
Liceum
Herbata
Napoje gazowane
Soki
owocowe/warzywne
Woda mineralna
Napoje energetyczne
Alkohol
Razem
0 0,00
0 0,00
30 16,67
22 12,22
60 33,33
Razem
n
11
10
%
6,11
5,56
0 0,00 1
0,56
0 0,00 1
0,56
30 16,67 85 47,22
29 16,11 72 40,00
60 33,33 180 100,00
Analizie statystycznej poddano ocenę poziomu wiedzy zachowań żywieniowych
młodzieży a rodzaj szkoły. Przeprowadzona analiza potwierdziła istotnie statystyczną zależność i przeciętną siłę związku pomiędzy oceną poziomu wiedzy zachowań
żywieniowych młodzieży a rodzajem szkoły do której uczęszczają badani (p ≤ 0,05;
rc = 0,30) - tabela XV.
Tabela XV. Ocena poziomu wiedzy zachowań żywieniowych młodzieży
a rodzaj szkoły
Rodzaj szkoły
Poziom wiedzy
badanych
Korzystna
Zadowalająca
Przeciętna
Niekorzystna
Razem
Liceum
n
3
12
40
5
60
%
1,67
6,67
22,22
2,78
33,33
Technikum
n
1
7
37
15
60
%
0,56
3,89
20,55
8,33
33,33
Szkoła
zasadnicza
zawodowa
n
%
0
0,00
7
3,89
30
16,67
23
12,78
60
33,33
Razem
n
4
26
107
43
180
%
2,22
14,44
59,44
23,89
100,00
DYSKUSJA
Zachowania zdrowotne i styl życia należą do czynników, które w znaczący sposób mają wpływ na stan zdrowia, jednak racjonalne żywienie jest jednym z głównych warunków zachowania organizmu w zdrowiu. W ostatnim czasie, wśród młodzieży, można zaobserwować narastające zachowania sprzeczne z zachowaniami
prozdrowotnymi, do których należy obniżony poziom aktywności fizycznej oraz
149
szereg nieprawidłowości w sposobie żywienia, jak nieregularność i unikanie
głównych posiłków, przy jednoczesnym pojadaniu między nimi, a także spożywanie dużej ilości fast foodów [23]. Zachowania takie mogą być związane z pojawieniem się niedoborów pokarmowych, które mogą doprowadzić do drastycznych konsekwencji dla rozwoju psychofizycznego młodzieży oraz stają się przyczyną wielu
chorób ujawniających się w dorosłym wieku, takich jak cukrzyca, choroby układu sercowo - naczyniowego, nowotwory złośliwe, osteoporoza. Z drugiej jednak
strony nieregularne jedzenie sprzyja gromadzeniu się tkanki tłuszczowej, między
innymi przez obniżenie się tempa przemiany materii co w konsekwencji może doprowadzić do nadwagi, a później i otyłości.
Zgodnie z założeniami piramidy żywienia każdy człowiek powinien sięgać po
warzywa i owoce kilka razy w ciągu dnia. Badania własne wykazały, że te produkty nie cieszą się zbyt dużym powodzeniem wśród młodzieży, spożywane są głównie w postaci soków lub jako drobny dodatek do niezdrowego żywienia typu fast
food.
Powszechnie wiadomo, że bardzo istotnym elementem odpowiedniego żywienia młodzieży jest jedzenie śniadania przed wyjściem do szkoły. Wielu badaczy
żywienia uważa go za jeden z najważniejszych posiłków w ciągu dnia, który korzystnie wpływa na łaknienie, metabolizm energetyczny oraz insulinooporność
[24,25]. Przeprowadzone badania wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych z
aglomeracji śląskiej wykazały, że ponad 71% spożywa regularnie śniadania przed
wyjściem do szkoły, jednakże częściej są to uczniowie z technikum i liceum
(27,78%, 25%) niż ze szkół zasadniczych zawodowych. Podobne wyniki uzyskano
w badaniu Wojtaś i Hamułki [18].
Stwierdzono również, że obiad regularnie spożywa około 77% badanych, jednak częściej czynią to uczniowie z technikum i szkół zasadniczych zawodowych.
Zbliżone wartości otrzymali Wołowski i Gajda [26,27].
Pojadanie między posiłkami jest zjawiskiem niezdrowym, gdy występuje nagminnie, a rodzaj spożywanych przekąsek jest wysokokaloryczny.
W przeprowadzonych badaniach odnotowano, iż blisko 88% młodzieży obu
płci regularnie dojada między posiłkami. Zaobserwowano również, że kilka razy
dziennie ten negatywny zwyczaj częściej występował u chłopców (32,29%) niż u
dziewcząt (31,01%), oraz uczniów szkół zawodowych (27,22%). Spośród produktów podjadanych między posiłkami młodzież najczęściej wymieniała słodycze.
Stwierdzono istotnie statystyczną zależność pomiędzy pojadaniem między posiłkami przez badanych a ich płcią i rodzajem szkoły do której uczęszczają badani
(p ≤ 0,05). W badaniach Samiec i Sygit stwierdzono także wysoki stopień rozpowszechnienia pojadania między głównymi posiłkami [28,29].
Niedostateczne spożywanie owoców i warzyw jest kolejnym negatywnym zjawiskiem występującym wśród młodzieży. W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, że dziewczęta spożywają więcej owoców i warzyw niż ich koledzy. Większą
częstotliwość spożywania tego typu żywności zadeklarowały osoby uczęszczające
do liceum[27].
Również spożywanie codzienne mleka i jego produktów pozostawia wiele
do życzenia. Jak wynika z badań Samiec, tylko 30-32% młodzieży robi to codzien150
nie, a około 20% w ogóle nie pije mleka [28]. W przeprowadzonych badaniach
stwierdzono, że młodzież sięga po mleko i jego produkty tylko kilka razy w miesiącu (około 31%).
Zaobserwowano także zbyt rzadkie spożywanie ryb. Kilka razy w tygodniu
deklarowało niewiele ponad 7% młodzieży. Z przeprowadzonych badań wynika, że
ryby są spożywane rzadko, najczęściej 2-3 razy w miesiącu [30].
Innym negatywnym zjawiskiem jest powszechny wśród młodzieży zwyczaj
spożywania napojów energetycznych oraz alkoholu. Stwierdzono, że dziewczęta
(ponad 26%) częściej niż chłopcy (ponad 20%) sięgają po napoje energetyczne.
Natomiast chłopcy (27,22%) częściej niż dziewczęta (12,78%) sięgają po alkohol.
Większą skłonność do picia takiego rodzaju napojów mają uczniowie szkół zawodowych, lecz nie stwierdzono istotnie statystycznie różnic między spożywaniem
tych napojów a rodzajem szkoły do której uczęszcza młodzież. W badaniach
Wojtaś i Zawadzkiej młodzież czerpie energię z napoi słodkich i energetycznych,
sięga również po alkohol [18].
Stwierdzono, że ponad 77% ogółu badanych codziennie spożywa dania typu fast
food, aczkolwiek częściej jedzą te produkty uczniowie technikum i szkół zawodowych, głównie chłopcy. Podobne wyniki otrzymano w badaniach PieszkoKlejnowskiej [31]. Podobne wyniki można obserwujemy u Kowalskiej badającej
zachowania żywieniowe wśród studentów [13].
Na tle licznych badań, z których jednoznacznie wynikają nieprawidłowości w
zachowaniach żywieniowych, zastanawia mało krytyczna ocena tych zachowań
przez samą młodzież. W badaniach Żuralskiej 48,1% młodzieży twierdziło, że
odżywia się prawidłowo, a tylko 15,2%, że nieprawidłowo [32]. Podobne obserwacje dotyczą badań Sygit, gdzie blisko 24% młodzieży uważała, iż odżywia się w
sposób bardzo dobry, 61% badanych oceniła swój sposób żywienia jako dobry,
a tylko 1,6% jako zły [29]. Zbliżoną opinię wyraziła badana młodzież z aglomeracji
śląskiej.
Mimo dobrej teoretycznej wiedzy dotyczącej zdrowego żywienia, młodzież w
dużej części preferuje żywność szybko zaspokajającą głód, jak słodycze oraz żywność przetworzoną typu fast food.
Stwierdzone nieprawidłowości w zachowaniach żywieniowych młodzieży z
aglomeracji śląskiej wskazują na konieczność zweryfikowania sposobu odżywiania i
wprowadzenia zmian nawyków żywieniowych, polegających głównie na zwiększeniu spożycia warzyw i owoców, produktów zbożowych z pełnego przemiału, mleka
i produktów mlecznych oraz ryb, przy równoczesnym ograniczeniu spożycia tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych, cukrów i słodyczy oraz słonych przekąsek. Ważna
jest również poprawa regularności spożywania pełnowartościowych posiłków oraz
większe ich urozmaicenie.
WNIOSKI
1. Zachowana żywieniowe młodzieży warunkują płeć i rodzaj szkoły.
2. Nieregularne przyjmowanie posiłków i podjadanie żywności wysokoenergetycznej powoduje nadwagę i otyłość.
151
3. Wiedza uczniów z zakresu prawidłowego odżywiania, niezależnie od typu szkoły, jest niewystarczająca.
4. Nieprawidłowe zachowania żywieniowe u młodzieży wskazują na pilną potrzebę
edukacji zdrowotnej.
PIŚMIENNICTWO
1. Nowak-Starz G.: Rozwój i zagrożenia zdrowia populacji w wieku rozwojowym
w okresie przemian społeczno-ekonomicznych w Polsce. Wszechnica Świętokrzyska, Kielce 2008.
2. Juruć A, Wierusz-Wysocka B, Bogdański P.: Psychologiczne aspekty jedzenia i
nadmiernej masy ciała. Farmacja Współczesna 2011; (4): 119-126.
3. Gawęcki J, Roszkowski W.: Żywienie człowieka a zdrowie publiczne. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2011; 118-131, 166-191.
4. Jeżewska – Zychowicz M. Zachowania młodych konsumentów na rynku
nowej żywności i ich uwarunkowania. ProblHigEpiedemiol 2011; 92(4): 816819.
5. Piotrowska E, Żechałko-Czajkowska A, Biernat J, Mikołajczak J. Ocena wybranych cech stylu życia kształtujących stan zdrowia 16 – 18 letnich dziewcząt.
Część II. Zwyczaje żywieniowe. Roczniki PZH 2009; 60(2): 151-157.
6. Heszen-Niejodek I., Sęk H.: Psychologia zdrowia. Wydawnictwo Naukowe
PWN. Warszawa 1997; 21–110.
7. Kołłajtis-Dołowy A, Olechowicz I. Rola telewizyjnej reklamy żywności w
kształtowaniu postaw i zachowań żywieniowych dzieci. Żyw CzłowMetab 2002;
29: 360-365.
8. Kowieska A, Biel W, Stanisławski A. Zwyczaje żywieniowe i czynniki wyboru
żywności wśród młodzieży szkoły średniej. Żyw CzłowMetab 2007; 34(1/2):
727-732.
9. Ilow R, Rogulska-Ilow B, Sarzała-Kruk D, Biernat J.: Ocena zwyczajów żywieniowych licealistów z Oleśnicy. BromatolChemToksykol 2008; 3: 705-710.
10. Oblacińska A. Prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży W: Profilaktyka otyłości
u dzieci i młodzieży. Od urodzenia do dorosłości. Red. Weker H. Wydawnictwo
Help - Med s.c. Kraków 2008; 23.
11. Jarosz M. Nie zapominaj o ruchu – znaczenie aktywności fizycznej dla zdrowia.
Instytut Żywności i Żywienia. Warszawa 2008; 273 – 279.
12. Mierzwa M, Seidler T, Szczuko M. Skład diety a profil lipidowy krwi młodzieży
licealnej ze Szczecina. Endokrynologia. Otyłość i Zaburzenia Przemiany
Materii 2010; 6(4): 196-200.
13. Czeczelewski J, Huk-Wielczuk E, Michalska A. Ocena sposobu żywienia dzieci
ze środowiska wiejskiego i miejskiego z terenu południowego Podlasia.
Żyw CzłowMetab 2001; 28: 537-543.
152
14. Broniecka A, Wyka J. Wybrane elementy stylu życia wpływające na stan zdrowia młodzieży. BromatChemToksykol 2012; 2: 196-205.
15. Czarnocińska J, Wądołowska L, Dymkowska M, Szelc M. Edukacja żywieniowa
a dojadanie między posiłkami przez młodzież z Technikum Gastronomicznego.
Nowiny Lekarskie 2001; 70(9): 1043-1049.
16. Gacek M, Fiedor M. Charakterystyka sposobu odżywiania się młodzieży w wieku 14-18 lat. Roczniki PZH 2005; 56(1): 49-56.
17. Żydzik M. Racjonalne żywienie dzieci i młodzieży w zakładach zbiorowego
żywienia typu zamkniętego. Wydawnictwo Nowator. Gliwice 2009; 6-19.
18. Wojtaś M, Kołłajtis-Dołowy A. Zachowania żywieniowe wybranej grupy
uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych w Warszawie. ProblHigEpidemiol 2011; 92(4): 947-950.
19. 5Dziubak M, Dziedzic M, Mierzwa A. Wiedza licealistów o wpływie stylu życia
na występowanie chorób układu krążenia i chorób nowotworowych a ich zachowania zdrowotne. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie 2011; 2: 224-238.
20. Jeżewska-Zychowicz M. Wpływ wybranych czynników środowiskowych na
sposób żywienia uczennic szkół gastronomicznych. Żyw CzłowMetab 2002; 29:
143-149.
21. Tołubińska M, Myszkowska-Ryciak J, Harton A, Gajewska D. Ocena sposobu żywienia i stanu odżywiania oraz ryzyka wystąpienia zaburzeń odżywiania
u młodzieży licealnej w weiku 16-20 lat. BromatChemToksykol 2012; 3: 845851.
22. Bojar I, Wojtyła A, Biliński P, Wojtyła K. Zwyczaje żywieniowe młodzieży w
Polsce. Medycyna Ogólna 2010; 16(4): 547-557.
23. Chęcińska Z, Krauss H, Hajduk M, Białecka – Grabarz K. Ocena sposobu żywienia młodzieży wielkomiejskiej i obszarów wiejskich. ProblHigEpidemiol
2013; 94(4): 780-785.
24. Gawęcki J, Hryniewiecki L. Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu
tom 1. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2005; 11-24, 138-305, 481.
25. Czrniecka-Skubina E, Namysław I. Wybrane elementy zachowań żywieniowych młodzieży szkół średnich. Żyw. Nauka. Tech. Jakość 2008; 6(61): 129143.
26. Utter J, Scragg R, Mhurchu C, Schaff D. At-home breakfast consumption among
New Zeeland children: association with body mass index and related nutrition
behaviors. I Am Diet Assoc 2007; 107(4): 570-76.
27. Wołowski T, Jankowska M. Wybrane aspekty zachowań zdrowotnych młodzieży gimnazjalnej. Część I. Zachowania młodzieży związane z odżywianiem.
ProblHigEpidemiol 2007; 88(1): 64-68.
153
28. Gajda R, Jeżewska-Zychowicz M. Zachowania żywieniowe młodzieży mieszkającej w województwie świętokrzyskim – wybrane aspekty. ProblHigEpidemiol
2010; 91(4): 611-617.
29. Samiec W, Sudoł-Jednorowicz E. Zachowania zdrowotne młodzieży. Badania w ramach programu „ Zdrowo żyć- zdrowym być”. ZdrPubl 2006; 116(3):
398-401.
30. Sygit K. Nieprwidłowości żywieniowe populacji w wieku 12-17 lat i ich skutki.
MedRev 2015; 13(4): 344-357.
31. Boniecka J, Michota- Kotulska E, Czerwonogrodzka A. Zachowania żywieniowe wybranej grupy dzieci w wieku szkolnym w aspekcie zagrożenia otyłością. Przegląd Lekarski 2009; 66: 49-51.
32. Pieszko-Klejnowska M, Pęgiel-Kamrat J, Zarzeczna-Baran M, Stankiewicz
M, Kozanecka I, Łysiak-Szydłowska W. Różnice w sposobie odżywiania się
młodzieży gimnazjalnej w województwie pomorskim w zależności od płci. ProbHigEpidemiol 2006; 87(4): 278-283.
STRESZCZENIE
Jednym z najważniejszych czynników środowiskowych jest prawidłowe żywienie, które wpływa na rozwój człowieka i utrzymanie przez niego dobrego stanu
zdrowia. Polega ono na całkowitym pokryciu zapotrzebowania organizmu na składniki pokarmowe a także na energię. Niedobór lub nadmiar energii i poszczególnych
produktów odżywczych powoduje zachwianie homeostazy procesów metabolicznych zachodzących w organizmie. Nieodpowiednie żywienie, ograniczony poziom
aktywności fizycznej oraz nadwaga i otyłość skutkują dramatycznymi konsekwencjami dla rozwoju psychofizycznego młodzieży, a także powoduje wiele chorób
dietozależnych w wieku dorosłym. Celem pracy była ocena zachowań żywieniowych młodzieży szkolnej zamieszkującej aglomerację śląską. Badania przeprowadzono w 2014 roku, metodą sondażu diagnostycznego, wśród 180 uczniów w wieku
16-18 lat ( w tym 90 dziewcząt i 90 chłopców), uczęszczających do Zespołu Szkół
im. Wilhelma Szewczyka w Czerwionce-Leszczynach w województwie śląskim, w
powiecie rybnickim. Uzyskane wyniki badań poddano dokładnej analizie statystycznej oraz zastosowano nieparametryczny test Chi-kwadrat. Ponad 58% badanych spożywa posiłki nieregularnie. Niepokojącym faktem jest podjadanie między
posiłkami (blisko 88% ), spożywanie żywności typu fast food (77,3%), a także spożywanie nadmiaru słodyczy (83,3%). Stwierdzono rzadkie spożywanie przez
uczniów owoców i warzyw, ryb, mleka i jego produktów, ale również spożywanie
nadmiernej ilości napojów energetycznych i alkoholu ( ponad 40%). Płeć i rodzaj
szkoły istotnie statystycznie warunkują zachowania żywieniowe młodzieży (p ≤
0,05). Młodzież nieregularnie przyjmuje posiłki i podjada żywność wysokoenergetyczną co powoduje nadwagę i otyłość. Płeć i rodzaj szkoły warunkują zachowana
żywieniowe uczniów. Wiedza uczniów z zakresu prawidłowego odżywiania jest
niewystarczająca. Nieprawidłowe zachowania żywieniowe u młodzieży wskazują na
pilną potrzebę edukacji zdrowotnej.
154
ABSTRACT
One of the most significant environment factors is the right nutrition, which has
an influence on human development as well as their health. It is closely connected
with nutrients and energy that are indispensable to fulfil organism needs. Lack or
deficiency of energy and nutrients, cause imbalance of homeostasis of metabolicprocesses in humans’ system. Improper nutrition, limited physical activity, obesity orcorpulence are some aspects that are followed by diet –related illnesses in adult
life. The aim of this thesis is to estimate the youth’s nutrition behaviour who live in
the Silesian agglomeration. The research was conducted by using diagnostic survey
in 2014. The participants of the research were 16 -18-year-old students who go to
high school in Czerwionka-Leszczyny in the county of Rybnik – province of Silesia.
The results of it was created in accordance with statistic analysis as well as nonparametric Chi-square test. \Results. More than 58 per cent of participants of this research consume their meals irregularly. It is worrying that about 88 per cent of them
have a problem of snacking, eating fast food (77,3%) or a lot of sweets (83,3%).
Moreover, taking these results into consideration, there is an evidence of the low
level of consuming fruits and vegetables, fish, dairy products but the large amount
of energy drinks and alcohol that they drink (40%). Nutrition behaviour closely
depends on the youth’s gender and type of school they attend (p ≤ 0,05). Young
people’s problem like obesity is not only the result of consuming meals irregularly,
however, it contains high fat content food. Gender and type of school have compelling meaning. Students’ knowledge of healthy and proper nutrition is not sufficient.
Improper eating habits point the needs out to develop health education.
Artykuł zawiera 41910 znaków ze spacjami
155

Zachowania żywieniowe młodzieży mieszkającej na terenie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wyniki - Zespół Szkół w Pawłowie