Bilans musi wyjść na zero

Bilans musi wyjść na zero
Autor: Joanna Grącka
Bilans musi wyjść na zero
Skrócony opis lekcji
Poznanie podstawowych dokumentów finansowych w przedsiębiorstwie: bilansu i wyniku
finansowego, interpretacja danych bilansowych.
Analiza przypadku – analiza tzw. kreatywnej księgowości.
Cele lekcji

Poznanie zasad rządzących wykorzystywaniem majątku przedsiębiorstwa,

Poznanie znaczenie prowadzenia dokumentacji w przedsiębiorstwie,

Odczytywanie podstawowych danych dotyczących przedsiębiorstwa z dostępnej
dokumentacji oraz ich interpretacja.
Metody realizacji zajęć

wykład,

praca z materiałami źródłowymi,

ćwiczenia obliczeniowe.
Adresat

uczniowie szkół gimnazjalnych i liceum.
Materiały dla uczniów

Bilanse i wyniki finansowe przedsiębiorstw notowanych na giełdzie.
Narodowy Bank Polski
2
Bilans musi wyjść na zero
Tabela 1. Składniki majątku przedsiębiorstwa
Majątek (aktywa przedsiębiorstwa)
Kapitały - fundusze (pasywa
przedsiębiorstwa)
należności długotrwałe
kapitał podstawowy (założycielski)
Inwestycje długoterminowe
kapitał zapasowy i rezerwowy
(samofinansowania)
zapasy rzeczowych składników
majątku obrotowego
zobowiązania długoterminowe
zobowiązania krótkoterminowe
należności krótkoterminowe
własne kapitały
rzeczowy majątek trwały
kapitały obce
majątek obrotowy
majątek trwały
wartości niematerialne prawne
inwestycje krótko terminowe
zaangażowanie kapitałów
Narodowy Bank Polski
źródła finansowania majątków
3
Bilans musi wyjść na zero
Tabela 2. Bilans przedsiębiorstwa
Aktywa
Suma
1. Środki trwałe

grunty
10 000

budynki
50 000

maszyny
i urządzenia
85 000

wartości niematerialne i prawne
5 000
2. Środki obrotowe
Pasywa
Suma
1. Fundusze własne
203 000
2. Fundusze obce

kredyty bankowe
50 000

zobowiązania
wobec dostawców
30 550

zobowiązania
wobec budżetu

inne zobowiązania
3. Wynik finansowy netto

zapasy

materiały

towary

produkcja w toku
30 000

wyroby gotowe
10 000

środki pieniężne
50 000

należności
205 000

należności
od odbiorców
5 000

inne należności
20 000
2 000
20 200
50 000
10 250
Ogółem aktywa
Ogółem pasywa
325 250
Źródło: Przedsiębiorczość Podręcznik dla liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych
i techników. Zakres podstawowy Videograf edukacja Sp. z o.o. 2002 r
Narodowy Bank Polski
4
Bilans musi wyjść na zero
Tabela 3. Koszty produkcji w krótkim okresie
Koszty zmienne



Płace pracowników produkcyjnych, których wysokość jest uzależniona od wielkości
produkcji
Koszty surowców, materiałów i półproduktów
Koszty energii, wody
Koszty stałe

Płace pracowników administracji i obsługi

Koszty odpisów (zużywania się) maszyn

Koszty użytkowania ziemi

Koszty kredytów, niektóre podatki
Aby jednak stwierdzić, czy opłacalna jest produkcja wyrobów i usług, należy policzyć, ile
kosztuje jednostka produkcji. Do tego służy układ kalkulacyjny kosztów.
Pojęcie kosztów bezpośrednich – koszty, które można przypisać dokładnie jednemu produktowi, ponoszone wówczas, gdy odbywa się proces produkcyjny i bezpośrednio związane
z produkcją konkretnych wyrobów (materiały, robocizna bezpośrednia).
Koszty pośrednie – inaczej koszty stale – ponoszone niezależnie od wielkości produkcji,
rozliczane na poszczególne wyroby według określonego klucza (najczęściej proporcjonalnie
do robocizny bezpośredniej lub materiałów bezpośrednich. Są to, np. amortyzacja, koszty
administracyjne, odsetki bankowe).
Wstęp merytoryczny
Bilans – zestawienie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia,
sporządzone na określony dzień.
Aktywa – cały majątek, trwały i obrotowy, będący w dyspozycji przedsiębiorstwa; lewa strona
bilansu, odzwierciedla wielkość i strukturę majątku podmiotu gospodarczego.
Pasywa – prawa strona bilansu; pokazują źródła finansowania majątku, odzwierciedlają wielkość
i strukturę kapitałów podmiotu gospodarczego.
Fundusze własne przedsiębiorstwa, kapitał własny – równowartość wkładu własnego przedsiębiorcy, powiększonego o część zysku, która jest przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa.
Narodowy Bank Polski
5
Bilans musi wyjść na zero
Fundusze obce, kapitał obcy – w ich skład wchodzą kredyty bankowe, pożyczki, zobowiązania
wobec dostawców, budżetu państwa, innych instytucji.
Zobowiązania krótkoterminowe – są wymagane w ciągu 12 miesięcy.
Zobowiązania długoterminowe – są wymagalne w okresie dłuższym niż 1 rok.
W bilansie przedsiębiorstwa aktywa (ogólna kwota środków trwałych i obrotowych) muszą się
równać pasywom (łącznej sumie źródeł pochodzenia majątku) – jest to tzw. zasada równowagi
bilansowej.
Koszty
W krótkim okresie czasu w przedsiębiorstwie możemy wyróżnić koszty zmienne i koszty stale.
Koszty zmienne – ich wielkość uzależniona jest od wielkości produkcji.
Koszty stale – są ponoszone niezależnie od wielkości produkcji.
Proponowany przebieg zajęć
1. Przypomnienie klasyfikacji majątku przedsiębiorstwa.
2. Na podstawie planszy Bilans przedsiębiorstwa omów pokrótce elementy bilansu, podkreślając,
że jest to jeden z najważniejszych dokumentów w firmie.
3. Ilustracją rozważań teoretycznych o bilansie mogą być informacje zawarte w prospektach
emisyjnych spółek giełdowych.
4. Uczniowie wypełniają „pusty” bilans, tak, by prawa i lewa równały się.
Wyjaśnienie:
Każda działalność gospodarcza jest związana z ponoszeniem kosztów. Można wręcz powiedzieć,
że w przedsiębiorstwie powstają tylko koszty, przychody i zyski powstają na zewnątrz przedsiębiorstwa – gdy produkcja lub usługi zostaną sprzedane.
Narodowy Bank Polski
6
Bilans musi wyjść na zero
Koszty – określone w jednostkach pieniężnych nakłady poniesione na realizację działalności
gospodarczej.
Należy odróżnić koszty i wydatki w przedsiębiorstwie. Np. przedsiębiorca płacąc niektóre
podatki - ma wydatki, ale nie wszystkie podatki są wliczane w koszty. Natomiast wszystkie
koszty są połączone z poniesionymi wydatkami na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.
Omawiając
koszty
dotykamy
problemu
tzw.
krótkiego
i
długiego
okresu
czasu
w przedsiębiorstwie. Krótki okres to taki, w którym nie następują zmiany w sposobie
produkcji. Długi okres – obejmuje taki okres czasu, w którym następują zmiany
w sposobie produkcji.
Narodowy Bank Polski
7
Bilans musi wyjść na zero
5. Na podstawie planszy „Koszty produkcji” uczniowie w dwuosobowych grupach wypełniają
„pustą” planszę:

dla wytwórni sałatek,

dla cegielni,

dla kina,

dla piekarni,

dla zakładu fryzjerskiego.
Tabela do uzupełnienia Koszty produkcji w krótkim okresie
Koszty stałe
Koszty zmienne









5. Obliczanie kosztów w przedsiębiorstwie
Chcąc obliczyć, czy produkcja jest opłacalna trzeba policzyć, ile ona kosztuje. Należy więc
wybrać określoną jednostkę czasu: miesiąc, rok i podsumować ponoszone w tym czasie koszty:

zużyte materiały, energię, wodę,

usługi obce (czyli zakupione od innych przedsiębiorstw, także wydatki na reprezentacje
i reklamę),

podatki zaliczane do kosztów np.; podatek od nieruchomości, rolny, akcyzowy,
od środków transportu, opłaty celne, lokalne,

wynagrodzenia
pracowników,
ekwiwalenty,
odprawy
emerytalne,
nagrody
jubileuszowe,

świadczenia na rzecz pracowników – ubezpieczenia, składki na obowiązkowe fundusze,

amortyzacja – wartość okresowych odpisów amortyzacyjnych od majątku trwałego,
który zużywa się stopniowo w długim okresie czasu,
Narodowy Bank Polski
8
Bilans musi wyjść na zero

pozostałe koszty – czynsze dzierżawne, opłaty leasingowe, koszty ubezpieczeń
majątkowych.
6. Nadaj wartości liczbowe dla kosztów z poprzedniego ćwiczenia. W przybliżeniu oblicz, jakie
mogą być dzienne koszty działalności zaproponowanych firm.
7. W działalności gospodarczej jednym z najważniejszych obliczeń jest sporządzenie kalkulacji
kosztów, czyli obliczenia kosztu jednostkowego wytwarzanej produkcji.
Uwagi dla prowadzącego
W tych zajęciach konieczne jest nawiązanie do tematu o majątku przedsiębiorstwa.
Zrozumienie pojęć aktywa i pasywa może budzić trudności. Można to obrazowo wyjaśnić w ten
sposób, że każda rzecz po pierwsze ma swoją wartość wyrażoną w pieniądzach (nawiązanie
do podstawowych wiadomości z ekonomii) i po drugie została z jakiegoś źródła sfinansowana
(np. na książkę o wartości 10 zł pożyczono pieniądze – 10 zł. Te dwie wiadomości zapisuje się
w dwóch rubrykach po lewej i prawej stronie bilansu).
Tłumacząc zasadę równowagi bilansowej można odnieść się np. do Oświadczeń majątkowych,
albo odpowiedzialności przed aparatem skarbowym: każdy podatnik może zostać wezwany
do urzędu skarbowego, by wytłumaczył pokrycie majątku w źródłach finansowania.
Podobnie przedsiębiorstwa: składając bilans do 31 marca następnego roku po zakończeniu roku
bilansowego, udowadniają, że ich majątek ma pokrycie w legalnych źródłach finansowania.
Narodowy Bank Polski
9
Bilans musi wyjść na zero
Materiały dla uczniów
Tabela do uzupełnienia Bilans przedsiębiorstwa – plansza do ćwiczeń
Aktywa
Suma
1. Środki trwałe

grunty

budynki

maszyny i urządzenia

wartości niematerialne
i prawne
Pasywa
1. Fundusze własne
2. Fundusze obce

kredyty bankowe

zobowiązania wobec
dostawców

zobowiązania wobec
budżetu

inne zobowiązania
2. Środki obrotowe

zapasy

materiały

towary

produkcja w toku

wyroby gotowe

środki pieniężne

należności

należności od odbiorców

inne należności
Ogółem aktywa
Narodowy Bank Polski
Suma
3. Wynik finansowy netto
Ogółem pasywa
10
Bilans musi wyjść na zero
Propozycje sprawdzenia danych
Ćwiczenie 1
Uczniowie sporządzają bilans dla „swojej” firmy, na w przybliżeniu, realnych wielkościach.
Ćwiczenie 2
a) Oblicz, jaki może być koszt jednostkowy potrawy. Skalkuluj koszt porcji ciasta, jakie
przyrządzisz do sprzedaży w „Dzień otwarty” szkoły.
b) Skalkuluj koszt biletu na dyskotekę szkolną.
Narodowy Bank Polski
11
www.nbp.pl