{86}wrzesień 2011 nowości wydawnicze zapowiedzi
Transkrypt
{86}wrzesień 2011 nowości wydawnicze zapowiedzi
NOWOŚCI WYDAWN ICZE ZAPOWIED EGZEMPL PRZEWODNIK PO ŚWIECIE KSIĄŻEK ZI PROMOCJ E ARZ BEZ {86} WRZES PŁATNY IEŃ 2011 TOP MATRASA 20 BESTSELLERÓW – SIERPIEŃ 2011 1 Syrenka 8 Camilla Läckberg Czarna Owca 2 Mężczyźni, którzy nienawidzą kobiet Dziewczyna, która igrała z ogniem 9 Gwałt 10 11 Gra o tron 12 Starcie królów Kuszona 13 2 {86} WRZESIEŃ 2011 Dom sióstr Hanka Bielicka. Umarłam ze śmiechu Arabska żona Tanya Valko Prószyński i S-ka 14 P. C. Cast, Kristin Cast Książnica 17 Cień wiatru Carlos Ruiz Zafón Muza Urodzony by przetrwać Bear Grylis Pascal 18 Jedz, módl się, kochaj Elizabeth Gilbert Rebis 19 Zamek z piasku, który runął Stieg Larsson Czarna Owca Zbigniew Korpolewski Prószyński i S-ka George R. R. Martin Zysk i S-ka 7 Szkoła przetrwania Arabska córka Tanya Valko Prószyński i S-ka Charlotte Link Sonia Draga George R. R. Martin Zysk i S-ka 6 16 Kultowy poradnik survivalowy Bear Grylis Pascal Joanna Chmielewska Klin 5 Zeznanie Nawałnica mieczy. Stal i śnieg George R. R. Martin Zysk i S-ka John Grisham Amber Stieg Larsson Czarna Owca 4 15 Carlos Ruiz Zafón Muza Stieg Larsson Czarna Owca 3 Pałac północy 20 Nawałnica mieczy. Krew i złoto George R. R. Martin Zysk i S-ka Lista bestsellerów powstała na podstawie najlepiej sprzedających się książek w okresie 1.08 – 31.08.2011 w sieci księgarń Matras. Z NOTATNIKA KSIĘGARZA Być jak Kerouac Joanna Jasińska Odkąd kilkanaście lat temu po raz pierwszy przeczytałam W drodze Jacka Kerouaca, nie ma takiego lipca czy sierpnia bym mogła obyć się bez myśli o tej książce. No to zacznijmy od początku. Mamy rok 1957 i w Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy wydano powieść W drodze. Nie ma jeszcze rock and rolla i hipisów, nie było festiwalu w Woodstock i rewolucji obyczajowej, a o Janis Joplin albo pigułce antykoncepcyjnej nikt jeszcze nie słyszał. Mamy za to Jacka Kerouaca, Williama Burroughsa, Allena Ginsberga i paru innych poetów i pisarzy tworzących rewolucyjny ruch Beat Generation, będący zaczynem rewolty, która przetoczy się nad światem już w następnej dekadzie. Póki co wszystko ma jeszcze ustalone ramy. Mieszczańskie marzenia są proste i przyziemne. Dzieci słuchają rodziców, a liczne tematy tabu zamiata się pod dywan i dawkuje od czasu do czasu w postaci bezpiecznej, lekkostrawnej papki. I w to wszystko wkracza ON. Dziki i szalony Jack Kerouac, ucieleśnienie wszelkiego zła w ówczesnej rzeczywistości, zaprzeczenie stereotypowo pojmowanego pisarza. Pojawia się jak mroczny sen. Grzech zamienia w święto i jak czarodziej darowuje młodym ludziom prawo do marzeń o wolności. Świat bezpowrotnie się zmienia. Tak mniej więcej w wielkim skrócie wygląda wkład beatników w wielką rewolucję, która przeorała Amerykę w latach sześćdziesiątych dwudziestego wieku. Odkąd kilkanaście lat temu po raz pierwszy przeczytałam W drodze Jacka Kerouaca, nie ma takiego lipca czy sierpnia bym mogła obyć się bez myśli o tej książce. Serio. To prawie tak, jak z idealnym wspomnieniem, do którego zawsze wracasz, obojętnie czy jest ci dobrze, czy z lekka smętnie. Przychodzi samo, nie wiem kiedy i wywołuje kolosalną radość i tęsknotę, a kiedy odchodzi – pozostawia po sobie nutkę żalu i melancholii i strasznie cię wyrywa i nęci, by po raz drugi przeżyć coś, co już było i już się spełniło… I nie chce do nas dotrzeć, że przecież nic dwa razy… Kiedy ktoś mówi, że Kerouac to pijak i gra- foman, wzruszam ramionami. Kiedy inny ktoś twierdzi, że jego dzieła pozbawione są wartości estetyczno- literackich, obdarzam delikwenta najwymowniejszym uśmieszkiem zwątpienia w człowieka na jaki mnie stać i odwracam się na pięcie. Tak się bowiem złożyło, czy to się komuś podoba czy nie, że nie ma drugiego pisarza, który z takim rozmachem kreśli portret młodości i w tak trafny sposób oddaje jej tęsknoty i udręki, ale też nieokiełznaną radość życia. Czuć w tym szczerość, dziką pasję i zdaje się, że właśnie dlatego proza szalonego Jacka wciąż pozostaje tak świeża, pełna przestrzeni i absolutnie kultowa. Siła pisarstwa Kerouaca nie polega na idealnie harmonijnych, równiutko i gładko wykrojonych zdaniach, a na rozbuchanej spontaniczności i improwizacji w opisywaniu kolejnych zdarzeń i bohaterów powieści. Widać w tej prozie zarówno wielką miłość do ludzi, do poszukiwania przygód, jak i ogromną fascynację jazzem, którego odpowiednika Kerouac szukał w literaturze. Jego spontaniczna narracja, pełna pourywanych fraz i nieoczekiwanych zwrotów, miała być tak samo nieokiełznana jak żywioł muzyki i żywioł samego życia beatników. A wiadomo, że nie było to życie zwyczajne, że łamało konwencje i konwenanse, że nie stroniono od narkotyków i epizodów homoseksualnych. Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że pierwszą powieść pisarza wydano przeszło pięćdziesiąt lat temu, mogło to gorszyć i prowokować, ale wytykanie Kerouacowi dzisiaj tego, że był niegrzecznym chłopcem, wydaje mi się zupełnie nie na miejscu. Jestem właśnie po lekturze trzeciej powieści Jacka Kerouaca. O ile druga czytana przeze mnie (Włóczędzy Dharmy) poświęcona była niemal w całości odkrywaniu przez niego buddyzmu i filozofii zen, Big Sur jest słodkim powrotem do korzeni i do postaci z debiu- tanckiej książki. Rozpoznajemy więc w niej bohaterów z niezastąpionym Deanem na czele, który tu przybiera imię Cody. Jest też oczywiście cała reszta przyjaciół zręcznie schowana za mniej lub bardziej ekscentrycznymi imionami. Big Sur wydana została w Stanach Zjednoczonych kilka lat po wielkim sukcesie powieści W drodze (u nas wydana w tym roku po raz pierwszy), czuć więc w niej chwilami ogromne zmęczenie autora sławą i legendą, w którą zaczynał obrastać, a która szybko zaczęła mu ciążyć. Nie obyło się więc od ucieczki Kerouaca w autodestrukcyjne zachowania, coraz większe uzależnienie alkoholowe i alienację. Przez to Big Sur ma zupełnie inny wydźwięk, inną ekspresję świadczącą o tym, że zmieniała się również osobowość samego Kerouaca. Jest w tej książce na pewno więcej analizy, dystansu do świata i mimo wszystko wyciszenia. Jest też coraz większa świadomość siebie i świadomość niedoskonałości świata. To proza niewątpliwie dojrzalsza, z drugiej strony wciąż niebywale wyrazista, jędrna. Dla mnie Big Sur jest jak kropka nad i, jak dopełnienie, którym Kerouac gruntuje swoją pozycję pisarza absolutnie wyjątkowego, łączącego nierozerwalnie pisanie z samym życiem, tworząc jednocześnie i z jednego, i z drugiego lekko wymykające się spod kontroli, ale przepiękne dzieło sztuki. A wracając do tego słynnego debiutu: W drodze przeczytałam pewnie z dziesięć razy. Obszerne jej fragmenty znam na pamięć, a mój własny egzemplarz dumnie pręży grafitowy grzbiet na podręcznej półce (wraz z paroma innymi książkami pierwszej potrzeby). Zdawać by się mogło, że posiadłam więc prozę Kerouaca w sposób zadowalający każdego czytelnika, a jednak wciąż za nią tęsknię. Tęsknię za niepowtarzalnym uczuciem odkrywania jej po raz pierwszy i zazdroszczę dziką i zieloną zazdrością każdemu, dla kogo lektura tej książki to premiera. {86} WRZESIEŃ 2011 3 NOWOŚCI WYDAWNICZE PIESEK NA SPACERZE CHCĘ MIEĆ PIESKA To książeczka dla tych dzieci, które chciałyby mieć pieska i dla tych, które już go mają, a także dla tych, które po prostu lubią pieski i inne zwierzęta. Posiadanie zwierząt to ogromna przyjemność, ale też ogromna odpowiedzialność. Powinniśmy uczyć dzieci tej odpowiedzialności od najmłodszych lat. To książeczka dla tych dzieci, które chciałyby mieć pieska i dla tych, które już go mają, a także dla tych, które po prostu lubią pieski i inne zwierzęta. Dzięki książeczce „Chcę mieć pieska” dziecko dowie się, jakie potrzeby ma jego czworonożny przyjaciel i co trzeba robić, żeby piesek był szczęśliwy i towarzyszył nam przez długie lata Wydawnictwo G+J Książki Wydawnictwo G+J Książki KOBIETA NA KRAŃCU ŚWIATA KOBIETA NA KRAŃCU ŚWIATA Martyna Wojciechowska Martyna Wojciechowska Praca zbiorowa zesien_matras2011.indd 1 8/26/11 wrzesien_matras2011.indd 1:12:30 PM 4 ARGENTYNA Jeżeli przeszliście chorobę wieku szkolnego, którą generalnie można nazwać... słabością do książek o Indianach to ta historia jest właśnie dla was. Rzecz ma się o kowbojach, którzy ponad konie mechaniczne wolą prawdziwe wierzchowce. Ze swoimi czworonożnymi przyjaciółmi przemierzają bezkresne argentyńskie pampy. Ich stylu życia nie zmieni żaden pastuch elektryczny, żadna maszyna do zaganiania bydła, ani nawet kolonizacja Marsa bowiem prawdziwi kowboje, tacy jak Edith to romantycy o szorstkich dłoniach. I tylko wolność, ciężka praca i przygoda daje im prawdziwą radość. Wydawnictwo G+J RBA zesien_matras2011.indd 5 zesien_matras2011.indd 7 BOLIWIA Carmen nie urodziła się po to, żeby walczyć. Jej droga życiowa miała być prosta - zakochać się, wyjść za mąż, urodzić dzieci i zająć się domem, jak każda szanująca się, porządna boliwijska kobieta. I prawie jej się to udało. Jednak coś poszło nie tak. Książę z bajki okazał się żabą, a Carmen z uległej pani domu stała się wojowniczką, która niemal codziennie wychodzi na ring i własnymi pięściami spuszcza manto facetom. Tylko że na ringu oraz poza nim i tak rządzą mężczyźni. I to oni za kulisami ustawiają te walki. wydan kieszonk ie owe Wydawnictwo G+J RBA EGZOTYCZNE CYWILIZACJE Teraz ulubione dania kuchni międzynarodowej możesz przygotować w domu. Ponad 150 prostych przepisów na najlepsze potrawy z całego świata – włoskie, śródziemnomorskie, francuskie, meksykańskie, indyjskie, chińskie, tajskie i wietnamskie – to kulinarna podróż dokoła świata. Każdy z tych smakowitych przepisów wykorzystuje łatwe do kupienia składniki i pozwala uzyskać efekt smakowy z pozoru trudny do osiągnięcia w warunkach domowych. O egzotycznych cywilizacjach można przeczytać w każdym numerze miesięcznika „Focus”. Fascynujące plemiona, ciekawe kultury i niesamowite obrzędy z zachodniej perspektywy nie zawsze są rozumiane. Nasza cywilizacja jest tylko jedną z wielu. Warto poznać inne. Opisywane w tej książce obyczaje są i zabawne i szokujące, ale wszystkie są prawdziwe. W tym tomiku znajdziesz odpowiedzi na pytania: – W jakim kraju kobiety miały swoje pismo? – Gdzie ludzie poślubiają zwierzęta? – Skąd się wzięły tatuaże? 8/26/11 wrzesien_matras2011.indd 1:13:38 PM 6 9/2/11 1:58:24 PM Praca zbiorowa wydan kieszonk ie owe Wydawnictwo G+J Książki KRYMINALNE ZAGADKI KTO ZABIŁ Nic tak nie fascynuje, jak tajemnica. Nic tak nie rozpala wyobraźni, jak zagadka. Sensacyjne tematy często goszczą w miesięczniku „Focus”. Nasi autorzy opisują je z naukowym zacięciem. Zaglądają do laboratoriów, prześwietlają ekspertów, tropią dowody, by opisać najbardziej tajemnicze sprawy i rozwikłać najbardziej skomplikowane zagadki W tym tomiku znajdziesz odpowiedzi na pytania: – Czy całun turyński jest autentyczny? – Jak prześwietlić gang? – Dlaczego tortury nie sa skuteczne? To nieprawda, że śledztwo zawsze kończy się wraz z sądowym wyrokiem. Często, gdy wymiar sprawiedliwości zamyka sprawę, do akcji wkraczają dziennikarze. Bo wiele przestępstw skrywa tajemnice, których nie udało się rozwikłać prokuratorom i sędziom; bo niektóre wyroki pozostają w sprzeczności nie tylko z poczuciem sprawiedliwości, ale także z wiedzą, do jakiej organom ścigania nie udało się dotrzeć. Bo są ludzie, których niesłusznie naznaczono piętnem zbrodniarzy, i są zbrodnarze, którzy pozostają bezkarni. Wydawnictwo G+J Książki Wydawnictwo G+J Książki 8/26/11 wrzesien_matras2011.indd 1:16:52 PM 8 Praca zbiorowa 4 8/26/11 1:13:23 PM KUCHNIE ŚWIATA Rick Rogers Wydawnictwo G+J RBA zesien_matras2011.indd 14 Praca zbiorowa 8/26/11 1:14:16 PM Praca zbiorowa {86} WRZESIEŃ 2011 8/26/11 wrzesien_matras2011.indd 1:14:06 PM 9 8/26/11 1:14:33 PM wydanie pocket NOWOŚCI WYDAWNICZE MOWA CIAŁA W PRACY ZBRODNIA I PARAGRAF Joe Navarro FOCUS ŚLEDCZY POLECA Praca zbiorowa zesien_matras2011.indd 10 zesien_matras2011.indd 11 To nieprawda, że śledztwo zawsze kończy się wraz z sądowym wyrokiem. Często, gdy wymiar sprawiedliwości zamyka sprawę, do akcji wkraczają dziennikarze. Bo wiele przestępstw skrywa tajemnice, których nie udało się rozwikłać prokuratorom i sędziom; bo niektóre wyroki pozostają w sprzeczności nie tylko z poczuciem sprawiedliwości, ale także z wiedzą, do jakiej organom ścigania nie udało się dotrzeć. Bo są ludzie, których niesłusznie naznaczono piętnem zbrodniarzy, i są zbrodnarze, którzy pozostają bezkarni. Masz wszelkie atuty, by odnieść sukces – wykształcenie, fachową wiedzę, uczciwość i ambicję – a mimo to w karierze zawodowej nie osiągasz wyżyn? Opanuj sztukę inteligencji niewerbalnej! Specjalista w dziedzinie analizy zachowań i autor światowych bestsellerów, Joe Navarro, pokaże ci, jak posługiwać się prostym, lecz bardzo skutecznym modelem komfortu i dyskomfortu psychicznego. Wydawnictwo G+J Książki Wydawnictwo G+J Książki KALENDARZ ŚCIENNY UEFA EURO 2012 (KWADRATOWY) KALENDARZ ŚCIENNY UEFA EURO 2012 (PODŁUŻNY) Kalendarz ścienny jest licencjonowanym produktem UEFA EURO 2012 i posiada oficjalne logo przyszłorocznych Mistrzostw Europy. Zawiera harmonogram rozgrywek w Polsce i na Ukrainie oraz pełne dynamiki zdjęcia piłkarzy. Kalendarz jest czterojęzyczny, zarówno kalendarium, jak i podpisy do zdjęć przetłumaczono na niemiecki, polski, włoski i francuski. Kalendarz ścienny jest licencjonowanym produktem UEFA EURO 2012 i posiada oficjalne logo przyszłorocznych Mistrzostw Europy. Zawiera harmonogram rozgrywek w Polsce i na Ukrainie oraz pełne dynamiki zdjęcia piłkarzy. Kalendarz jest czterojęzyczny, zarówno kalendarium, jak i podpisy do zdjęć przetłumaczono na niemiecki, polski, włoski i francuski. Wydawnictwo G+J Książki Wydawnictwo G+J Książki GABINET OSOBLIWOŚCI POWIEDZ PRAWDĘ W starym tunelu pod Nowym Jorkiem zostają odkryte szczątki ponad trzydziestu okaleczonych ciał. Kiedy do akcji wkracza charyzmatyczny i ekscentryczny agent FBI – Pendergast, w mieście dochodzi do kolejnej fali morderstw. Ale sprawca wcześniejszej zbrodni powinien już dawno nie żyć. Tamta masakra wydarzyła się bowiem ponad sto lat temu. Kto jest odpowiedzialny za nowe zabójstwa? To pytanie do Pendergasta i jego przyjaciół. Producentka telewizyjna Fliss Benson dostaje anonimową kartkę z szesnastoma cyframi ułożonymi w cztery rzędy i kolumny. Nic jej one nie mówią. Tego samego dnia Fliss dowiaduje się, że będzie pracowała przy filmie dokumentalnym o pomyłkach sądowych dotyczących kobiet niesłusznie oskarżonych o dzieciobójstwo... Wydawnictwo G+J Książki Wydawnictwo G+J Książki 8/26/11 wrzesien_matras2011.indd 1:14:50 PM 2 8/26/11 1:13:00 PM 8/26/11 wrzesien_matras2011.indd 1:15:03 PM 12 8/26/11 1:15:13 PM Sophie Hannah Douglas Preston, Lincoln Child Fascynująca matematyka Anne Rooney zesien_matras2011.indd 13 Bellona Barwne i fascynujące kompendium wiedzy na temat dziejów królowej nauk – od starożytności aż do czasów współczesnych. Znajdziemy w niej wiele ciekawostek i anegdot, dzięki którym najsłynniejsi matematycy – znani prawie wyłącznie jako patroni wzorów i definicji – stają się nam bliżsi. Od staroegipskiej geometrii, do teorii prawdopodobieństwa i rozmaitych rodzajów logiki. Od Euklidesa do Gaussa, Riemanna i Russella. Od prymitywnych liczydeł do komputerów. Miłość staropolska. Obyczaje, intrygi, skandale 8/26/11 wrzesien_matras2011.indd 1:15:29 PM 3 Agnieszka Lisak 8/26/11 1:13:11 PM Bellona Autorka zaprasza czytelnika na chwilę do staropolskiej alkowy, gdzie działo się naprawdę wiele. W tej książce nie znajdą czytelnicy ani królów w koronie, ani wielkich magnatów w kontuszach. Nie będzie też nic o marsowych zwycięzcach, którym bliżej do pomników ze spiżu niż do żywego człowieka. Odnajdą za to zwykłych ludzi z ich namiętnościami – w sypialni, w nocnej koszuli, w plątaninie wątpliwości. {86} WRZESIEŃ 2011 5 ESEJ Kamieńska i Heaney – poeci ziemi Jarosław Jakubowski * ** Spod mułu cywilizacji odgrzebywać siebie z długimi drucianymi włosami, z szerokimi nagimi plecami opasanymi tęczą potopu i wstrząsanymi dzikim szlochem zachwytu. Ten krótki wiersz znalazłem w książce Anny Kamieńskiej pt. „Rzeczy nietrwałe” z 1963 roku. Zwrócił moją uwagę nie tylko swoją zwięzłością, ale i zadziwiającym podobieństwem do – znanych mi już wcześniej – „wierszy bagiennych” Seamusa Heaney’a. Najwcześniejszy z nich, „Bogland” („Kraina bagien”*) irlandzki noblista opublikował w 1969 roku, nie mógł być więc znany Annie Kamieńskiej, kiedy pisała przytoczony na wstępie tekst. Nic mi także nie wiadomo, aby Heaney znał twórczość Kamieńskiej. Możemy zatem przyjąć, że zachodzi tu paralela tematyczna przy zachowaniu autonomii obojga poetów. Jeszcze jeden dowód, że poezja nie bierze się z powietrza, papieru, ale - najdosłowniej – z ziemi. Nie jest moim zamiarem udowadnianie więzi bliźniactwa między poezją Kamieńskiej a poezją Heaney’a. Byłoby to zresztą trudne do przeprowadzenia, pisarstwa te różni bowiem nie tylko umiejscowienie geograficzne i kulturowe, ale i forma. Heaney poza nielicznymi wyjątkami jest narracyjny, wręcz gawędziarski, Kamieńska – lapidarna i skupiona. Heaney buduje napięcie mozolnie, dochodząc do kulminacji drogą cierpliwego wykładania racji. Kamieńska właściwie zaczyna od kulminacji i stara się nie spuszczać z tonu aż do końca wiersza. Oboje są precyzyjni i zmysłowi, ale oboje na swój niepowtarzalny sposób. Różnic jak widać jest wystarczająco sporo, by uznać tych poetów – przynajmniej w potocznym sensie tego słowa 6 – za „odległych”. Ale po odrzuceniu potoczności okazuje się, że dwoje odległych poetów mogą łączyć więzi, które dyktują im podobne słowa. Porównując go z utworami Heaney’a takimi, jak „Człowiek z Tollund”, „Człowiek z Grauballe” czy „Kara”, można powiedzieć, że wiersz Kamieńskiej operuje na wyższym poziomie uogólnienia. Nie ma tu wyjaśnienia do jakiego konkretnie znaleziska paleontologicznego się odnosi i czy w ogóle konkret był tu „bazą”, na której poetka budowała utwór. Pierwsza linijka świadczyłaby raczej za tym, że chodzi o uniwersalną przypowieść. „Muł cywilizacji” to sformułowanie dość odległe od namacalnego niemal „bagna” czy „torfu” z wierszy Irlandczyka. Już samo użycie Anna słowa „cywilizacja”, pojemnego znaczenioKamieńska wo, wskazywałoby na bardziej uogólniaRzeczy nietrwałe jące zamierzenie autorki. „Muł cywilizacji” Czytelnik przeciwstawia się także Heaney’owskiej 1963 konstrukcji: „Każdy odkryty pokład/ Nosi ślad wcześniejszego obozowiska” („Kraina bagien”). U Kamieńskiej „cywilizacja” za- z epoki żelaza zakonserwowane tak domazuje podział na „pokłady”. To, co „było”, skonale, jak te znajdowane na skandynawrozmywa się, ginie w tym, co „jest”. Ów skich czy irlandzkich torfowiskach. Na nabrak hierarchii prowadzi do buntu, który szych terenach znajduje się jedynie resztki przejawia się w dążeniu, aby „odgrzeby- – kości, ozdoby, skorupy naczyń, broń, na wać siebie”. Brzmi to jak wezwanie (albo podstawie których z trudem można sorzucony „na brudno” równoważnik zdania). bie wyobrazić wygląd człowieka. NajbarOd trzeciego do ostatniego wersu Ka- dziej plastycznymi śladami pradziejów mieńska opisuje jak widzi „siebie”. W tym na Słowiańszczyźnie są chyba owady lub fragmencie widać najbardziej uderzające też pęcherzyki powietrza zastygłe w kropodobieństwo do „wierszy bagiennych” plach bursztynu – o obydwu pisze poetka Seamusa Heaney’a. w „Rzeczach nietrwałych”. Nie wiemy czy poetka dysponowała Bagienni ludzie Heaney’a to ofiary jakimiś materiałami ikonograficznymi, tak zwykłych mordów albo plemiennych jak Heaney, który pisząc o „ludziach z ba- egzekucji. Na ich szyjach i kończynach gien” patrzył na ich fotografie zamieszczo- wciąż zaciskają się postronki, ich ciała są ne w znanej książce P. V. Globa. Być może nienaturalnie poskręcane, jakby zastygłe Polka zawierzyła swej wyobraźni, która w rozpaczliwych próbach uratowania się. podpowiedziała jej wygląd człowieka od- „Człowiek spod mułu” Kamieńskiej również grzebanego spod mułu. Wiadomo skądi- mógł paść ofiarą przemocy. Jego włosy nąd, że w Polsce nie natrafiono na zwłoki są „długie” i „druciane” – być może to ja- {86} WRZESIEŃ 2011 ESEJ kieś pozostałości po narzędziach zbrodni, około 10 tysięcy lat temu, na ten okres ale równie dobrze – po jakimś drucianym należy więc datować śmierć bohatera nakryciu głowy. Za wątkiem „kryminalnym” wiersza Kamieńskiej. Jest on zatem „róprzemawiałyby również „wiosła stóp ob- wieśnikiem” ludzi z bagien Heaney’a, co wiązane rzemieniem” – ciało przypomina stanowi jeszcze jeden dowód na „podpoetce łódź, czółno, unieruchomione na ziemne pokrewieństwo” obojga poetów. zawsze owym rzemieniem, zawiązanym Zarówno Kamieńska, jak i Heaney nie być może przez kata wykonującego wy- ograniczają się do suchego opisu ludzrok społeczności. Paradoksalnie - lapidar- kich wykopalisk. Zwraca się uwagę, że ność wiersza stwarza szerokie pole do bagno to dla Heaney’a poręczna figura, domysłów. Autorka musiała – stosując ponieważ wiersz powinien mieć najlepiej tak oszczędną poetykę – godzić się na kilka warstw: historyczną, krajobrazową, interpretacje nawet mocno oddalone od językową, wreszcie intymną. Przyznam, jej pierwotnego zamysłu. Dlatego idąc że za pierwszym razem szokująco zatropem mordu plemiennego przyjrzyj- brzmiało dla mnie wyznanie: „Mój biedny my się płci „człowieka spod mułu”. Wiele koźle ofiarny,// Kocham cię prawie”. Taką wskazuje na to, że to mężczyzna: jego ple- tkliwość budzi w poecie widok zmumicy są „nagie”, ale także „szerokie”. Czy ów fikowanych wnętrzności ofiary mordu nieszczęśnik leży odwrócony do nas – od- sprzed tysięcy lat. Krótkie słówko „prakrywców – plecami? Zapewne, w wierszu wie” w tym wyznaniu, a także końcówka nie znajdujemy ani słowa na temat jego wiersza „Kara” („Punishment”) dowodzą, twarzy. Musi być więc niewidoczna. że czułość ma swoją granicę, a jest nią Poeci ziemi, jakimi bez wątpienia są przynależność plemienna (czytaj: cywiKamieńska i Heaney, dobrze orientują lizacyjna). Heaney rzuca samooskarżesię w składzie i budowie ziem, na któ- nie: „[ja – przyp. J.J.] który tolerowałem/ rych żyją. Są archeologami i geologami gwałty cywilizacji, (podkreślenie moje jednocześnie. Irlandia i Jutlandia, o któ- – J.J.)/ rozumiem tę intymną/ i dokładną, rych pisze Heaney, to przede wszystkim plemienną zemstę”. Podobny niepokój rozległe torfowiska, powstałe, gdy lasy pobrzmiewa w wezwaniu Kamieńskiej porastające te tereny przed tysiącami o „odgrzebywaniu siebie”. Muł cywilizacji, lat zostały zalane wodami z lodowców. nalot plemiennych wymogów zaciera auW Polsce torfowisk jest stosunkowo nie- tentyzm, zabija indywidualizm, odbiera wiele, ale lodowiec wyrzeźbił dużą część zdolność buntu. naszego terytorium. Pamiątkami po nim Nie powinniśmy czytać Heaney’a jest pas jezior w północnej części kraju. w oderwaniu od kontekstu historycznoW jeziorze odkryto najbardziej znaną -politycznego. Polska czasu Gomułkowsłowiańską osadę – Biskupin. Z jezior wy- skiej „małej stabilizacji” i Irlandia Północdobywa się pozostałości łodzi, którymi na burzliwej doby, przełomu lat 60. i 70. posługiwali się nasi dalecy przodkowie. Pewnie przesadą byłoby stwierdzenie, Jeziorna woda niestety nie jest środowi- że wiersz Kamieńskiej jest wymierzony skiem, w którym ludzkie ciało mogłoby przetrwać całe milenia, ale nie można wykluczyć, że Kamieńska widziała fotografie ludzi wydobytych z jutlandzkich czy irlandzkich bagien i ten obraz „nałożył się” w jej wyobraźni z „krajobrazem polodowcowym”. W nim, jak pisze poetka w wierszu pod takim właśnie tytułem „Nie było mchu ani drzewa./ Nie było zwierzęcia, ptaka ani człowieka”. Zamiast nich „ciekły strugi piargów,/ szły warstwice iłów”. W tym pustym, zimnym pejzażu Kamieńska umieszcza jednak człowieka, z którym się identyfikuje. Wywodzi „siebie” z ziemi, z tych piargów i iłów, i z wody – jego plecy opasa „tęcza potopu”. „Potop” to słowo o biblijnej proweniencji, jeśli jednak zwiążemy je z naszym rodzimym krajobrazem, to dojdziemy do wniosku, że może chodzić o okres, kiedy lodowiec, w wyniku globalnego ocieplenia, zmienił się w niewyobrażalną masę wody, zalewając niezmierzone połacie lądów. Ostatnie takie ocieplenie miało u nas miejsce w gomułkowszczyznę, tak jak wsadzenie Heaney’a w szufladkę „pacyfizmu”. Oboje wszak są jawnie dysydenccy. Czułość, a nawet miłość okazywana (w czasie wojny domowej), anonimowej ofierze linczu podobnie jak pochwała indywidualizmu w epoce kolektywizacji brzmią jak deklaracje polityczne. Kamieńska zresztą idzie jeszcze dalej w kontrkulturę, jest do tego stopnia radykalna, że aż metafizyczna. Jej zagrzebanym w mule, spętanym bohaterem wstrząsa „dziki szloch/ zachwytu”. Jako się rzekło, ów człowiek leży twarzą do dna, nie wiemy więc co widzi. „Zachwyt” wskazywałby jednak na rzeczywistość zwaną po staroświecku „rajem”. „Szloch” może być naturalną reakcją, „płaczem ze szczęścia”, ale też wyrazem żalu za rzeczywistością utraconą, do której człowiek jest odwrócony plecami. „Szloch zachwytu” – to wyrażenie wewnętrznie sprzeczne, podobnie „niekonsekwentne” jak ludzka egzystencja. Kamieńska wskrzesza dawno pogrzebanego człowieka, przywołując echo przypowieści o Łazarzu. Ale i u Heaney’a „wilgotne centrum nie ma dna” („Kraina bagien”). Dwa różne miejsca, dwa różne czasy, dwa różne światy, ale jeden wspólny mianownik ziemi i jedno wspólne odczucie nieskończoności. Ziemia, torf, bagno, muł, glina, ił i piach – to po czym stąpamy, to w czym spoczywają relikty naszej przeszłości dzięki poezji staje się bazą do zbudowania pasjonującej perspektywy poznawczej. * Tłumaczenie Piotra Sommera {86} WRZESIEŃ 2011 Seamus Heaney, fot. SeanOConnor2010 7 NOWOŚCI WYDAWNICZE Wydawnictwo Papilon Wydawnictwo Dolnośląskie PUBLICAT S.A. Wydawnictwo Publicat Katarzyna Kłosińska Słownik przysłów. Przysłownik Ponad 500 przysłów, powiedzeń i sentencji z opisem znaczenia, wyjaśnieniami dotyczącymi pochodzenia i użycia oraz synonimami i antonimami. „Przysłowia są – można rzec – okularami, przez które patrzymy na świat. Zapisały się w nich nasze wyobrażenia o świecie, przez co w dużej mierze wpływają na to, jak obecnie postrzegamy świat. Można na ich podstawie dociec, jak Polacy widzą siebie; jakim wartościom hołdują, co sądzą o kobietach, o miłości, o pieniądzach; czy wierzą w przeznaczenie, w prawdziwą przyjaźń, w sprawiedliwość.” (ze wstępu) Wydawnictwo Publicat Pero Simić Tito. Zagadka stulecia Fascynująca podróż przez meandry historii całych narodów i jednego człowieka. Obraz człowieka, który odważył się sprzeciwić Stalinowi, chociaż to dzięki niemu osiągnął swoją pozycję. Autorowi udało się rozwikłać zagadkę chorwackiego mechanika, który osiągnął szczyty władzy, stając się jednym z najbardziej intrygujących przywódców powojennej Europy. Wydawnictwo Dolnośląskie Steve Jay Schneider 1001 filmów, które musisz zobaczyć Kanon sztuki filmowej – jak każdy wybór może wydawać się dyskusyjny. Jednak znajdują się tutaj omówienia najważniejszych filmów, które powinien zobaczyć każdy. Jest to kolejne, zaktualizowane wydanie książki, która cieszy się ogromnym powodzeniem u czytelników już od wielu lat. Wydawnictwo Elipsa Chuck Williams, Kristine Kidd Wydawnictwo Książnica Wydawnictwo Elipsa Terry Teachout Pops. p Życie y Louisa Armstronga Porywający portret człowieka i muzyki, która była jego światem. Wielki artysta, a zarazem dobry człowiek. Urodzony w slumsach geniusz, który zdetronizował Beatlesów na listach przebojów. Louis Armstrong – dla przyjaciół Pops – zapisał się w pamięci fanów jako wspaniały trębacz i wokalista. Poza sceną był uwielbianym przez znajomych dowcipnym człowiekiem o zaskakująco złożonej osobowości i wybuchowym charakterze. Wydawnictwo Dolnośląskie Catherine Epstein Wzorcowyy nazista Historia człowieka, który zainicjował „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” w okupowanej przez nazistów Polsce. W latach 1939-1945 Arthur Greiser był przywódcą Kraju Warty, gdzie wdrażał działania mające doprowadzić do germanizacji tego regionu. Za jego przyzwoleniem powstało pierwsze i najdłużej istniejące getto, wprowadzono w życie największy program pracy przymusowej oraz dokonano pierwszych masowych egzekucji Żydów w komorach gazowych. Wydawnictwo Dolnośląskie Jack Challoner 1001 wynalazków, y które zmieniły świat Kompendium wiedzy o przełomowych projektach technicznych na przestrzeni dziejów – od koła po odtwarzacz MP3. Książka opowiada historie związane z powstaniem nowych technologii i śledzi ich rozwój od koncepcji do skończonego dzieła. Stanowi źródło intrygujących odkryć, a historię świata prezentuje przez pryzmat niezwykłych pomysłów i ich realizacji. Wydawnictwo Elipsa Romana Chojnacka, Jolanta Przytuła Wielka księga kucharska. Gotujemy w domu Potrawy, które leczą! Najlepszy przewodnik dla gotujących w domu! Ogromna liczba przepisów sprawia, że stanie się biblią nieodzowną w każdej kuchni. Ponad 1000 naszych najlepszych receptur: doskonałe na codzienne gotowanie oraz przyjęcia bez stresu. Przepisy odzwierciedlają różnorodność smaków i kuchni. Wydawnictwo Publicat 8 {86} WRZESIEŃ 2011 Coraz częściej zwracamy uwagę na to, co zjadamy. Czy potrawy mogą leczyć? Czy codzienna dieta może wpływać na stan naszego zdrowia? Autorki opisują choroby, które dotykają nas najczęściej: poza objawami wskazują, jak można im zapobiegać przez spożywanie lub unikanie pewnych produktów. W książce znajdziemy przykładowe diety, menu na kilka dni oraz przepisy na potrawy, które hamują rozwój choroby lub jej przeciwdziałają. Wydawnictwo Publicat NOWOŚCI WYDAWNICZE Wydawnictwo Papilon Wydawnictwo Dolnośląskie PUBLICAT S.A. Wydawnictwo Publicat Wydawnictwo Książnica Wydawnictwo Elipsa czytaj po zmierzchu Lisa Desrochers Demony. Pokusa Gdybyś musiała wybrać pomiędzy Niebem a Piekłem, co byś wybrała? … Jesteś pewna? Wydawnictwo Dolnośląskie Simon Scarrow Podbój. Orły imperium 2 Drugi tom bestsellerowego cyklu rzymskiego ORŁY IMPERIUM Kiedy centurion Lucjusz Korneliusz Macro stawia po raz pierwszy stopę na wybrzeżu Brytanii jako żołnierz armii inwazyjnej cesarza Klaudiusza w 43 r. p.n.e., zaczyna rozumieć, że czeka go najcięższa kampania długiego i spędzonego na walce życia. Mimo tak wielu doświadczeń okazuje się nieprzygotowany na zaciętą brutalność i uporczywe męstwo brytyjskich wojowników. Wydawnictwo Książnica Elżbieta Bednarek, Krzysztof Nowopolski Mały inżynier. Nauka i zabawa Zapraszamy do zabawy w świecie fascynujących, a jednocześnie bardzo pouczających eksperymentów. W czasie naszej podróży po świecie nauki i techniki dzieci zbudują własną starożytną machinę wojenną, dowiedzą się, jak zmusić balonik, by nadmuchał się sam, stworzą niezwykłą miksturę, która w tajemniczy sposób zmienia swoje właściwości, oraz zamienią puszkę po coca coli w wirujący silnik. Wydawnictwo Papilon Marcin Przewoźniak Praktyczny poradnik ucznia. Twoja szkoła bez tajemnic Fantastyczna książka, którą powinien przeczytać każdy uczeń i każda uczennica. Jeśli rozpoczynasz przygodę w szkole i nie wiesz, co cię w niej czeka, nasz poradnik-przewodnik jest właśnie dla ciebie. Znajdziesz w nim cały worek wskazówek i odpowiedzi na ważne pytania, szybko oswoisz się ze szkołą i dowiesz się, jak fajnie być uczniem. A jeśli masz przed szkołą obawy, wspólnie wygonimy stracha, który cię obleciał. No, proszę ucznia i proszę uczennicy, ruszamy! Wydawnictwo Papilon {86} WRZESIEŃ 2011 9 POEZJA To, co pozornie oczywiste Jacek Soliński Być poetą w dzisiejszych czasach znaczy posiadać dar skupiania wielu dróg kultury w całość. Język poezji, który może otwierać inne rzeczywistości, ma moc sprawczą. Ksiądz Franciszek Kamecki osiągnął tę umiejętność w stopniu imponującym. W słowach i poprzez słowa odkrywa duchowe przestrzenie, przywołuje zapomniane znaczenia, rozwija zaskakujące przesłania. Mówi własnym głosem, idzie swoją drogą, nie poddając się schematom, modom czy konwencjom. Podjął poetycki dialog, w którym współczesny świat spotyka się z wiarą. Bohaterami jego utworów są często osoby przeżywające przełom duchowy. W ich jestestwach niepokorność wobec świata zmaga się z potrzebą zawierzenia Opatrzności. Wiara ściera się z niewiarą w tyglu zdarzeń. Powstające dylematy, których nie sposób rozstrzygnąć, rodzą rozmaite pytania wprowadzając w wewnętrzny dyskurs. Dramat ludzkiego losu przyjmuje tu charakter rozległej refleksji o istnieniu. Poeta dzieli się swym egzystencjalnym niepokojem w imię poszukiwania Dobra. Próby zrozumienia człowieka prowadzą tu do odkrywania Boga. Doświadczenie współczesności ma w tej poezji wymiar głęboko ludzki i metafizyczny zarazem. Uobecniane w twórczości księdza Franciszka mity naszej kultury kształtują nowy wizerunek tajemnicy. Ponadczasowa wędrówka postaci z wierszy zyskuje eschatologiczny wydźwięk. Motywem przewodnim tej podróży pozostaje odwieczne poszukiwanie sensu ludzkiego bytu. Poeta potrafi niepozorne przejawy życia zobaczyć ponownie, zmieniając logikę ich powszedniości, zaś filozoficzna optyka przemienia zwyczajność spraw codziennych w uniwersalną przypowieść. Pojawiająca się ironia ma łagodny charakter – raczej uwrażliwia niż przynosi gorycz. Wielokrotnie używana przez autora forma wyznania kondensuje wrażenie uczuciowej bliskości z czytelnikiem. Twórczość poetycka ks. Kameckiego uderza prostotą i komunikatywnością. W jednym ze swoich utworów pisze: Poeci wolą jedno kryształowe zdanie, niż tysiąc hałasujących wierszy. Bycie przystępnym i zrozumiałym zdaje się być wpisane w program misji artysty. Ksiądz–poeta jawi się jako twórca bezpretensjonalny, który dobrze rozumie tych, do których się zwraca. W twórczy sposób nazywa i „odsłania” to, co niewidzialne, przybliża to, co pozornie oczywiste a nieuchwytne. Oryginalność tej poezji fascynuje i jednocześnie pobudza czytelnika do konfrontowania się z etycznym kanonem dobra, prawdy i piękna. Franciszek Kamecki – od 1964 r. ksiądz katolicki, od 1982 r. proboszcz w Grucznie. Rekolekcjonista, wykładowca, organizator biwaków, rekreacji i wyjazdów dla młodzieży. Pisze wiersze, opowiadania, scenariusze, eseje, krótkie formy, felietony, artykuły i rozważania. Publikuje w czasopismach i antologiach, w radio i telewizji, w internecie, tłumaczony na niemiecki, angielski, czeski, słowacki i słoweński. Opublikował tomy wierszy: 16 wierszy w antologii poezji kapłańskiej „Słowa na pustyni”, Oficyna Poetów i Malarzy Londyn 1971; ,,Parabole Syzyfa”, Warszawa, PIW, 1974; ,,Sanczo i ocean”, Warszawa, LSW, 1981; „Epilogi Jakuba”, Warszawa, PIW, 1986; „Borowiackie językowanie”, Gruczno, 1989; „Drabiną do nieba”, (felietony), Pelplin, Bernardinum, 1997; „Ten co umywa nogi”, (wiersze zebrane), Pelplin, Bernardinum, 2001; „Skarga Księdza”, Sopot, Biblioteka Toposu, 2002; „Pejzaż osobisty”, (album z poezją i prozą Franciszka Kameckiego, z fotografiami Małgorzaty i Jerzego Karnasiewiczów), Kraków, Novum, 2004; „Podsłuchiwanie siebie”, Bydgoszcz, Galeria Autorska, 2006; „Tam gdzie pędraki, zielsko i cisza” Bydgoszcz, Galeria Autorska, 2006, 2008 (II wydanie); „Lustro”, Warszawa, LSW, 2006, 2008 (II wydanie); „Narek kneze – Skarga księdza”, polsko-czeskie wydanie, tłum. Lenka Danhelova, Praha, H&H, 2007; „W drodze do Betlejem, Unterwegs nach Bethlehem” (razem z ks. Witoldem Boniewskim i Dorotą Sosnowską) Galeria Autorska Jan Kaja, Jacek Soliński, Bydgoszcz – Stuttgart 2009; „V krajine zazraku”, Rimskokatolicka farnost Pecka, Czech Republic, 2009, tłum. Jiri Cervenka; „Podróże i przystanki”, Pelplin, Bernardinum, 2010; „Brat opuszczonych”, Bydgoszcz, Galeria Autorska, 2010; „Kuglarz i świadek”, Nowa Ruda, Mamiko, 2011; „Borowiackie języko- wanie”, Pelplin, Bernardinum, 2011 i inne. Nagrody m.in.: ogólnopolska nagroda za najciekawszy debiut roku 1974, nominacja do nagrody Artrusa w 2002 r. za tom wierszy zebranych „Ten co umywa nogi” (Książka Lata 2001), I miejsce w konkursie internetowym Interartus w 2002 r., brązowa statuetka Feliksa dla ludzi sukcesu „Gazety Wyborczej” Bydgoszczy i Torunia za zorganizowanie wakacji dla dzieci powodzian w 2002, Złoty Krzyż Zasługi RP w 2002 r., Medal za Twórczy Wkład w Kulturę Chrześcijańską – bydgoskie wyróżnienie za rok 2005, Pierścień Mechtyldy – wyróżnienie literackie 2007, Pióro Kociewskie – nagroda Towarzystwa im. Małgorzaty Hillar 2007. Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP), Towarzystwa Miłośników Ziemi Cekcyńskiej (TMZC), Bydgoskiego Stowarzyszenia Artystycznego (BSA), Medal Prezydenta Bydgoszczy 2011. 10 {86} WRZESIEŃ 2011 Franciszek Kamecki, fot. Jacek Soliński POEZJA Nogi (interpretacja I) Jak gdyby modlitwa Nogi Pana Jezusa przybili żołnierze osobno dwoma gwoździami – mówią prawosławni. Jednym gwoździem przybito stopę na stopie – według katolików. Z drugim gwoździem w dziobie gołąb poleciał do Rzymu. Na pooranym wzgórzu artysta pozostawił białe buty bez sznurowadeł z szesnastoma dziurkami. I potem je namalował. Obrazowi dał tytuł „Wniebowstąpienie”. Czy Kościół katolicki przyznaje się do tej świętej ikony z butami? Ach, mówisz mi: spać bez pistoletu. Bo Twój uczeń nie sprzeciwia się złu, nie otwiera noża pod brzuchem bliźniego, uderzającemu nadstawia drugi policzek i trzeci, złodziejowi pokazuje portfel, aby wziął ile chce, wynajmuje pokój, skoro ma jeszcze dwa puste, traci tydzień, aby zyskać lata przyjaźni, poświęca się, aby oszaleć z miłości, umiera w śnie, aby ktoś go zbudził nad ranem na brzegu innego świata, gdzie rybacy siedzą na krzesełkach i przebierają złote rybki. Mówisz mi: u mnie nie ma pustego parku ani opuszczonej ławki, ani spadających liści, ani jesieni, jest piękno, które przeciwstawia się nicości. Wniebowstąpienie 1973, zbiory prywatne (interpretacja II) Św. Bernard z Clairvuax – fragment 7/6 Na wzgórzu białe buty, które pozostawił Jezus. Dowód na wniebowstąpienie. I na miłosierdzie. Ponieważ można je zabrać na srogą zimę albo sprzedać jako relikwię świętych butów. Twej piękności, o pani, nie przysłaniaj płótnem. Nadmiaru bieli nie kryj. Brudne płachty utnę. Pozostań. Tyś jedwabna. Drżąca w lśniących tiulach Nad brzegiem, jak królowa matka pszczół przy ulach. Nie wciągaj rękawiczek w zieleni bulwaru. Niech przeźroczyste ręce, gładkie ramion linie Zawstydzą brud, brzydotę i ścieki w dolinie. I nie przymykaj powiek, rzęs, o śliczna pani. Jesteś kontrastem, błyskiem przeciw konstrukcji zła, Przed udawanym światłem na przycumowanych Okrętach. W lustrze ciesz się okrągłością ciała, Pokaż emocje, igłę, duszę niewidzialną, Co kłuje i wonią krwi spryskuje biel bluzki. Jesteś jak miłość, prawda. I prawdopodobna Jak nasze podobieństwo do Pana i Boga. Nogi (interpretacja II) Po co mi nogi, skoro mam skrzydła i mogę latać? Wniebowstąpienie 1973, zbiory prywatne (interpretacja I) Trzy drzewa Pan Bóg dał mi tylko trzy drzewa do podlewania i wiadro z wodą, która wystarczy na te trzy. Dlaczego diabeł przynosi czwarte, piąte i szóste drzewko? Bo chce, abym podlewał sześć drzewek, chociaż wody mam zaledwie na trzy. W szparze światła Co mnie ciągnie do starej ściany i do wiejskich mebli jaki kolor jaka odległość jakie światło jakiego okna szukam (ze zwykłą klamką czy z paskłelem) jakiego horyzontu ze srebrnym daszkiem lub ogniem jakiego błysku w oczach dziewczyny jakiego sprawdzianu pragnę czy E równa się em ce kwadrat czy pi to właściwa liczba aby objąć miłością wszystkie narody i skupić wszystkich przy jednym świeczniku z 6 miliardami świec? tęsknię za takim mieszkaniem i oknem i szparą między blokami skąd widać świat do końca i jeszcze dalej Mój wiersz Mój wiersz mógłby się zakończyć w niebie gdybym wyznał że roztrwoniłem wszystkie polskie słowa zgrzeszyłem przeciw niebu i Tobie nie jestem godzien nazywać się wierszem Gruczno, 2006 Lekcja mówienia Mów nie jeśli nie przeczuwasz prawdy. Mów tak skoro nad nami oczywistość. Zapytaj połowę świata dlaczego druga połowa nie jest objęta rozwojem gospodarczym. Krzyknij na hamulce dlaczego opóźniają postęp. Otwórz tamę jeśli widzisz słuszne perspektywy. Nie albo tak tak – tak nie – nie uciecha sumienia i pokój między nami. {86} WRZESIEŃ 2011 11 POEZJA Dwie drogi (według matki Cylki) Brat opuszczonych Cóż, Franek, zobacz, ile polnych dróg i stecek biegnie od nas za ogrodem aż do czarnych kręgów wszechświata. Lepiej trzymaj się tej drogi z krzyżem niż tej z warkoczami jakiejś siksy nawet najładniejszej, bo przecież wnet będzie staruchą, której pęknie serducho i smród po niej zostanie. Z pękniętego krzyża leje się słodka krew, abyśmy pamiętali i smakowali na wieki i woda też spływa, aby spragnionych napoić. Ilekroć przychodzę do kościoła jestem skowronkiem unoszę się nad łąkami nie dotykam ostów ani pokrzyw głaszczę aksamitną przestrzeń wśród aniołów nie pamiętam gnoju błota nie czuję smrodów fabryki celulozy płynę w niebieskim akwarium łagodny dla mściwych pokorny wobec uzbrojonych przez chwilę podobny do Jezusa brata opuszczonych i do tych ostatnich w kolejce po jedzenie ubranie mieszkanie 6. III.2006 *** Kiedy wychodzę poza nierozpoznawalny czas i poza przestrzeń nie wiem gdzie utracony raj czy jeszcze jest owoc w ręku Adama i Ewy i jest więź splecionych rąk czyli miłość chociaż też nie wiem co to miłość ponieważ jest poza kroplą miodu i poza solą i poza kapustą miłość jest uboga i bez siły nie potrafi się obronić nie ma sukienki ani kapelusza ani żółtego szalika pod szyją nie ma kształtu ani kawałka ani rany która by bolała ogrzewa podobno lody naszych rąk i zimne wargi i obawę ośmiela aby mówiła że cię kocham mój bracie przyjacielu i chyba nie odpłyniesz z mej duszy ani z mojego ciała bo dalej na oceanie nie ma żadnej pewności lecz kłębią się ciemne odmęty odległe zarysy zapadania się jak to dobrze że czasem udaje mi się zamieniać doczesność w niebo ciszę w adorację obojętność w miłość komuś zawdzięczam zdolności przenoszenia wyobraźni z ostrych kantów i surowych kościelnych mebli na taką wysokość gdzie nie ma metrów kilometrów ani kilogramów dziękuję za rozum który wychodzi poza logiczność i siada jak zając na schodach wiary i kombinuje jak przygarnąć najbardziej opuszczonych i wykluczonych jakże trudno oswoić tych u których spaliło się niebo a dom na piasku nie chce runąć Prezydent Rafał Bruski wręcza ks. Franciszkowi Kameckiemu Medal Prezydenta Miasta Bydgoszczy. Galeria Autorska, Bydgoszcz, 10 sierpnia 2011. Walka Jakuba z aniołem dedykowane bratu Felkowi Chociaż oczy nie widzą winy uszy nie słyszą zdrady anioł stróż zawsze blisko służbista na szczycie naszego organizmu jedyny świadek na stadionie bez graczy i kibiców jedyny prąd morza i powietrza ten który zadaje trudne pytania ten który nie znajduje odpowiedzi przynosi chorym butle z tlenem na moją twarz biegnie jak samuraj zbiera kości na pustyni miecze podnosi na wschodzie a zgrzyt rozlega się między górami zachodu podpala nas gasi dodaje kilka centymetrów do naszego wzrostu potem odbiera nagle pół metra przebija mury naszymi głowami i głaszcze nasze guzy byka rzuca na deski wszechmocą miażdży nylony i stylony Jest aniołem szczęścia węglem rysuje białe pola tym którzy nic nie posiadają Zza mgły widać jego miecz ognisty nie wiadomo czy to pozostałość po raju czy już pierwszy ślad zbliżającego się sądu według Memlinga 12 {86} WRZESIEŃ 2011 NOWOŚCI WYDAWNICZE Tony i Susan Historia Gestapo Muza Muza Austin Wright • olśniewające dzieło literackie i jednocześnie ekscytujący thriller • książka o strachu, żalu i zemście • autor, Austin Wright, był powieściopisarzem i przez wiele lat profesorem literatury angielskiej na uniwersytecie w Cincinnati. • Cudownie napisana powieść, choć to ostatnia rzecz, jakiej można oczekiwać od historii o krwawej zemście. Przepiękna! Saul Bellow Przed piętnastoma laty Susan Morrow odeszła od pierwszego męża, Edwarda Sheffielda. Pewnego dnia, całkiem znienacka, odbiera w domu, w którym mieszka z drugim mężem i dziećmi, przesyłkę zawierającą manuskrypt pierwszej powieści Edwarda. W liście Edward prosi ją, żeby przeczytała ten tekst, gdyż zawsze była, jak twierdzi, jego najlepszym krytykiem. Susan rozpoczyna lekturę. Pochłania ją fikcyjne życie bohatera powieści profesora matematyki Tony’ego Hastingsa. Gdy towarzyszymy Susan w lekturze, fikcyjne życie profesora Hastingsa i jego rodziny bez reszty pochłania i nas. Jest całkiem zwykłe i drobiazgowo uporządkowane, a mimo to niespodziewanie i katastrofalnie zbacza z ustalonego kursu. Susan w trakcie lektury zaczyna przypominać sobie własną przeszłość, musi stawić czoła ciemności, która ją wypełnia, nazwać lęki, które podkopują jej przyszłość i zmienią jej życie. Dwie mroczne, przepiękne powieści o zemście w cenie jednej… Od obu najpierw przyspiesza, a potem zamiera serce. – „New York Newsday” Thriller uparty jak pitbull. To niezwykle podstępna i przeraźliwie poruszająca książka. Dlaczego Wright nie jest sławny? Nie znajduję odpowiedzi na to pytanie. Jest wspaniały! – Rupert Thomson Domowy fitness Zapomnij o siłowni Scott Tudge Muza Jacques Delarue Gestapo – te trzy sylaby przez 12 lat przyprawiały o dreszcz Niemców, a potem ludność całej Europy. Nigdy, w żadnym państwie nie było organizacji o tak skomplikowanej strukturze i obdarzonej taką władzą, tak skutecznej i okrutnej. Jacques Delarue pokazuje, w jaki sposób faszystowski reżim mógł dojść do władzy dzięki temu fundamentowi, na którym opierały się najdrobniejsze elementy gmachu państwowego, udowadnia, że dzięki wsparciu gestapo reżim nazistowski mógł panować, pokazuje mechanizm funkcjonowania tej machiny, wyjmuje na światło dzienne jej bezlitosne tryby. Koty. Kompendium wiedzy Renate Jones Muza – Wykorzystaj 120 programów treningowych, aby pozbyć się nadmiaru tłuszczu, ujędrnić ciało i cieszyć się doskonałym wyglądem. – Dowiedz się, jak zagospodarować każdą wolną chwilę, aby poprawić sprawność fizyczną i utrzymać ją, nie płacąc ani grosza. – Zapoznaj się z przedstawionymi krok po krok ćwiczeniami służącymi kształtowaniu różnych partii ciała. Dbaj za darmo o kondycję i pożegnaj się z siłownią. Najpierw tajemnicze spojrzenie ciemnozielonych oczu, a potem cichutkie skradanie się na miękkich poduszeczkach, zwinny skok i już mruczek zwija się w kłębek na naszych kolanach. O takich chwilach marzą wszyscy miłośnicy kotów. – Wszystko o naturalnych kocich zachowaniach, takich jak język ciała, zachowania socjalne i podczas polowania. – Portrety i rzeczowe opisy najbardziej lubianych ras. – Zasady dbania o dobre samopoczucie i zdrowego odżywiania kota oraz właściwej pielęgnacji. Skarb heretyka Wybierz psa dla siebie Muza Muza Scott Mariani – Powieść o poszukiwaniu starożytnego skarbu ukrytego przez tysiące lat… – Wspaniały prezent dla fanów twórczości Roberta Ludluma, Dana Browna i Wilbura Smitha. – W wydawnictwie Muza kolejna po „Tajemnicy alchemika”, „Spisku Mozarta” i „Proroctwie Sądnego Dnia” sensacyjna powieść z Benem Hope’em w roli głównej. David Alderton W tej książce przedstawiono całą psią różnorodność, od psów, które uwielbiają być rozpieszczane, po psy, które uwielbiają występować publicznie. Książka dostarcza informacji niezbędnych do wybrania tego najwłaściwszego dla ciebie psa. Opis 130 ras zawiera informacje o wielkości, potrzebie ruchu i wymaganiach odnośnie pielęgnacji oraz najczęstszych problemach zdrowotnych. {86} WRZESIEŃ 2011 13 ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU W KONKURSACH Wygraj Paryż i dziesiątki innych nagród! Zapraszamy do udziału w konkursie „Moje opisanie świata”. Jak to zrobić? Wystarczy umieścić na stronie konkursowej http://wakacje.matras.pl ciekawe zdjęcie wraz z opisem… A oto przykładowe prace konkursowe, które pokazują różnorodność świata. Czajniczek Po nocy spędzonej na pustyni zostaliśmy poczęstowani słynną marokańską miętową herbatą, którą przyniesiono nam w tym „zabytkowym” czajniczku. Mieliśmy taki sam w domu, kiedy byłem mały, więc ucieszyłem się na widok przedmiotu, który kojarzy mi się z dzieciństwem. Zdałem sobie jednak sprawę, że na pustyni niczego się nie wyrzuca, dopóki całkowicie się nie zużyje i nie da się tego jakoś naprawić. Ten w domu po prostu przestał pasować do wystroju kuchni... Kilka dni później na targu zobaczyłem, że każdy czajniczek ma szanse na kolejne życie. Spawacz-artysta wykorzystał wszelkie zużyte przedmioty domowego użytku do wytworzenia figurek i zwierzątek, które sprzedawał turystom. Wuja 17 Zapach i kolor Prowansji. Na targu w Arles Trochę celowo, trochę przypadkiem, znalazłam się w Prowansji. Miałam o niej raczej niewielkie pojęcie, nie studiowałam przewodników, nie czytałam też żadnej powiesci Petera Mayle’a. Poznawałam Prowansję poprzez zmysły odbierające koloryt lokalny: 14 smaki, kolory, zapachy, kształty. Wszystko to w maleńkiej pigułce znalazłam na targu w Arles. Lawenda w kolorze indygo o słodkawo-ziołowym zapachu, przewijająca się jako motyw na przeróżnych wyrobach rzemieslniczych, zaprasza do olfaktywnego poznania; niepozorny korzeń lukrecji, ale na pierwszym planie, kusi wraz z lawendą, by wejsć na targ; dalej błyszczą w słońcu oliwki i butelki oliwy, czarno-brązowo-zgniłozielonkawy kącik, przełamany żywą zielenią tymianku, oregano i rozmarynu; obok tłoczą się amatorzy lokalnych „charcuteries” - wyrobów wędliniarskich, drażniących nos i oko czerwienią papryki i ostrym zapachem czosnku; przepiękna, malowana na czerwono-zielono-żółto ceramika - to barwy Cyganów z Camargue, jak mówi mój urodzony tu towarzysz; nabywam uroczą, maleńką tarkę do czosnku w formie talerzyka z ostrymi wypustkami, i miseczkę w podobnym stylu. Mijamy stoiska z mydłami marsylskimi w najróżniejszych pastelowych kolorach i jeszcze bardziej zróżnicowanych zapachach, jest nawet osobliwe czarne mydło z wytłoczonym napisem „pavot”, czyli mak. Wydaje się, że ulubioną formą, motywem i symbolem Prowansji jest „cigale”, cykada. Wszędzie ich pełno: są gwizdki-cykady, cykady drewniane, cykady z mydła, cykady ceramiczne, cukierki-cykady... a wieczorami rozlega się przyjemny koncert dla ucha; znów cykady, ale prawdziwe. Nie sposób opisać całej tej feerii barw, smaków, zapachów. To trzeba poczuć wszystkimi zmysłami. safiya Refleksja w refleksjach W mojej tegorocznej podróży po Bułgarii kwateruję się na noc w przesympatycznym hostelu w Veliko Tarnovo. Raczej nie licząc na to, że jakiś fart spowoduje że akurat dziś odbędzie się spektakl „Tsarevgrad Turnov – Sound and Light”, raczę się piwem Kamenitza i rozprawiam z plecakowiczami z różnych stron świata. Widowisko typu „światło i dźwięk” jest prawdziwą ucztą, a zarazem świętem Tyrnowa i jego mieszkańców. Odbywa się tylko czasami i nie sposób dowiedzieć się kiedy. Gdy usłyszałam bicie dzwonów oraz hostelowych gości, którzy w popłochu zostawiali swoje piwa, zdążyłam tylko chwycić statyw, aparat i wybiegłam na plac Cara Ivana Asena II.. Nie było czasu na nic, {86} WRZESIEŃ 2011 murek posłużył za statyw, a statyw za podporę obiektywu. To był niezapomniany obraz wzgórza Carewiec i Zamku! Już pierwsze dźwięki wzruszają, a z czasem przedstawienie nabiera tempa – to moment, który symbolizuje inwazję wrogów na kraj. W chwili, gdy słyszę drewniany flet, wyobrażam sobie skryte marzenia ludzi – marzenia o wolności.. jezabel Do ostatniego okruszka Uwielbiam zwierzaki i nie mogę patrzeć na ich cierpienie, ale co zrobić gdy nie ma się wpływu na ich dalszy los? Po raz pierwszy grupy bezpańskich kotów zobaczyłam w Grecji. Widok przerażający, bo tak inny od codziennego. Wychudzone zwierzaki, przez skórę których widać żebra, zdane są tylko na siebie... ale w tym słonecznym kraju, gdzie pokarmu dla kotów jest niezbyt wiele, są zdane na ludzi - głównie przyjezdnych. I jak tu z małym stworzeniem nie podzielić się swoim posiłkiem? Serce się kraje, jak łapczywie zjada...do ostatniego okruszka, do ości. goya7 NOWOŚCI WYDAWNICZE Behemot Biez wodki Rebis Rebis Scott Westerfeld Aleksander Topolski Drugi tom rewelacyjnego cyklu Lewiatan! „Czy nie byłoby odjazdowo, gdyby w pierwszej wojnie światowej genetycznie zmodyfikowane zwierzęta-mutanty walczyły z napędzanymi parą kroczącymi machinami? Odpowiedź brzmi: Tak, byłoby totalnie odjazdowo” The New York Times Ciąg dalszy przygód pary bohaterów – księcia Aleksandra i Dery Sharp – dziewczyny w brytyjskich siłach powietrznych. Prawa do serii zostały sprzedane już do 11 krajów. Jeśli o literaturze obozowej można było napisać jeszcze coś nowego, to zrobił to Topolski! Podróż przez wojenną Rosję widzianą oczami młodego chłopaka z najgorszej możliwej perspektywy – zza więziennych krat i obozowych drutów. Ta wędrówka ma szczęśliwy finał. Wiele w tym zasługi szczególnej postawy młodziutkiego Topolskiego, który ocalał, schroniwszy się za tarczą niezwykłych w tych okolicznościach poczucia humoru i ironii. Nim zapadnie noc Piętno Rebis Rebis Michael Cunningham Karin Slaughter Najnowsza powieść autora bestsellerowych Godzin! Zastanawiasz się czasem, jakim cudem życie nieustannie cię pochłania, mimo że rzadko przytrafia ci się coś naprawdę wyjątkowego? Peter – właściciel nowojorskiej galerii – szuka w życiu, jak w sztuce, czegoś niepowtarzalnego. Elementy jego uporządkowanego świata zaczynają się poddawać subtelnym zmianom, gdy w mieszkaniu Petera i Rebekki pojawia się jej dużo młodszy brat, chłopak z narkotykową przeszłością. W lodowatych wodach jeziora zostaje znalezione ciało młodej kobiety. Pozostawiony na brzegu list na pierwszy rzut oka wskazuje na samobójstwo. Ale bardzo szybko staje się jasne, że był to brutalny, popełniony z zimną krwią mord. Prowadzący śledztwo napotykają mur milczenia małej, zżytej społeczności, powiązanej głęboko sięgającą siecią związków i zależności. Jedyna osoba, która mogłaby powiedzieć prawdę o tym, co się wydarzyło, nie żyje. PROMOCJE Pisać skutecznie KSIĄŻKA MIESIĄCA Ewa Wilcz-Grzędzińska, Tomasz Wróblewski Ossolineum - 10% KARTA STAŁEGO KLIENTA Pisać skutecznie to pierwsza na polskim rynku książka redagowania bardzo prostych form: CV, podania, list demonstrująca krok po kroku, jak należy konstruować motywacyjnego. Pisać skutecznie to doskonały poradnik teksty autorskie. Teoria klarownego i dla wszystkich zarówno dla studentów, jak i dla każdego, kto ma ambiprzystępnego pisania, bogato przeplatana przykładami cje sprzedawania swoich tekstów, czy choćby lepszego docierania ze swoją wiedzą. i wskazówkami najlepszych dziennikarzy w Polsce. Pisanie do szerokiej grupy odbiorców, konstruowanie Na książkę złożyło się blisko dwadzieścia lat doświadpoważnych form nie wymaga specjalnego talentu. Tech- czenia dziennikarskiego autorów, które zdobywali jako niki pisania i myślenia o artykułach można się nauczyć. redaktorzy i twórcy takich pism, jak „Newsweek” czy Można poznać arkana redagowania i przygotowywania polskie wydanie „Forbesa” oraz w popularnych tytuskomplikowanych tekstów do publikacji. Większość łach, jak „Super Express” czy prawno-biznesowych, jak obecnych na rynku książek o pisaniu ogranicza się do „Dziennik Gazeta Prawna”. – uprawnia do zakupów z rabatem: 5% – karta niebieska 10% – karta srebrna 20% – karta złota {86} WRZESIEŃ 2011 15 NASZE KSIĘGARNIE Matras Matras Matras Wiktoria Matras CH Zielone Wzgórze Matras CHR Sfera Matras Matras Matras Galeria Pomorska Matras Pod Arkadami Matras CH Rondo Matras Matras Matras CH Agora Matras Matras Matras CH AKS Matras Matras Matras Matras Matras Elipsa Matras Wiedza Matras CH Ogrody (Carrefour) Matras CH Morena (Carrefour) Matras CH Osowa (Real) Matras Galeria Przymorze (E. Leclerc) Matras CH Wzgórze (Real) Matras Biały Kruk CH Batory Matras CH Forum Matras Matras CH Galeria Gniezno Matras Matras CH Askana Matras Matras Galeria Grudziądzka Matras Matras Matras Matras Matras Galeria Echo Matras CH Galeria Kalisz II Matras Matras Papirus Matras Galeria Echo Matras Fala Matras Morska Matras Pegaz Matras Galeria Emka Matras Matras Galeria Krakowska Matras CH Plaza Matras CH Solvay Matras Matras Matras Galeria Gwarna Matras CH Cuprum-Arena Matras Matras Matras Matras Manufaktura Matras CH Pasaż Łódzki Matras Matras CH Aura Matras Matras 97-400 Bełchatów, Plac Narutowicza 20 42-500 Będzin, Małachowskiego 7 78-200 Białogard, Wojska Polskiego 12 15-664 Białystok, Wrocławska 20 43-300 Bielsko-Biała, Mostowa 5 85-005 Bydgoszcz, Gdańska 17 85-667 Bydgoszcz, Chodkiewicza 72 85-739 Bydgoszcz, Fordońska 141 85-070 Bydgoszcz, Focha 2 85-213 Bydgoszcz, Kruszwicka 1 85-111 Bydgoszcz, Podwale 12 41-902 Bytom, Dworcowa 22 (wej. od ul. Moniuszki) 41-902 Bytom, Plac Kościuszki 1 89-600 Chojnice, Rynek 9-10 41-500 Chorzów, Wolności 28 41-500 Chorzów, Parkowa 20 32-500 Chrzanów, Al. Henryka 23 43-400 Cieszyn, Głęboka 15 42-200 Częstochowa, Al. NMP 20 42-200 Częstochowa, Al. NMP 28 77-300 Człuchów, Królewska 8 78-500 Drawsko Pomorskie, 4 Marca 4 82-300 Elbląg, Płk. Dąbka 152 80-172 Gdańsk, Schuberta 102a 80-299 Gdańsk, Spacerowa 48 80-398 Gdańsk, Obrońców Wybrzeża1 80-379 Gdynia, K. Górskiego 2 81-366 Gdynia, 10 Lutego 11 44-100 Gliwice, Lipowa 1 44-100 Gliwice, Zwycięstwa 16 62-200 Gniezno, Pałucka 2 72-100 Goleniów, Konstytucji 3-go Maja 35 66-400 Gorzów Wlkp., Al. Konstytucji 3-go Maja 86-300 Grudziądz, Wybickiego 17 86-300 Grudziądz, Konarskiego 45 88-100 Inowrocław, Solankowa 3 88-100 Inowrocław, NMP 36 44-335 Jastrzębie Zdrój, Podhalańska 26 59-400 Jawor, Staszica 23 58-506 Jelenia Góra, Jana Pawła II 51 62-800 Kalisz, Poznańska 121-131 40-096 Katowice, Stawowa 10 47-200 Kędzierzyn Koźle, Poniatowskiego 1/3 25-323 Kielce, Świętokrzyska 20 78-100 Kołobrzeg, Giełdowa 8a 78-100 Kołobrzeg, Walki Młodych 32 75-005 Koszalin, Zwycięstwa 92 75-452 Koszalin, Jana Pawła II 20 31-008 Kraków, Rynek Główny 23 31-154 Kraków, Pawia 5 31-564 Kraków, al. Pokoju 44 30-420 Kraków, Zakopiańska 105 63-700 Krotoszyn, Koźmińska 2 82-500 Kwidzyn, Chopina 15/8 59-200 Legnica, Złotoryjska 30 59-300 Lubin, Gen. Sikorskiego20 20-081 Lublin, Staszica 2 (wej. od Krak. Przed.) 42-700 Lubliniec, Plac Kopernika 1 90-410 Łódź, Piorkowska 44 91-071 Łódź, Jana Karskiego 5 93-570 Łódź, Al. Jana Pawła II 30 90-004 Łódź, Piotrkowska 144 39-300 Mielec, Biernackiego 2 89-100 Nakło, Rynek 9 33-300 Nowy Sącz, Węgierska 170 44/ 633 81 62 32/ 267 21 54 94/ 311 34 76 85/ 661 00 73 33/ 822 54 46 52/ 322 37 34 52/ 341 60 13 52/ 346 61 92 52/ 321 27 35 52/ 320 15 66 52/ 322 70 14 32/ 388 53 97 32/ 396 25 66 52/ 397 33 58 32/ 241 74 62 32/ 241 67 10 32/ 623 03 27 33/ 851 48 40 34/ 366 46 98 34/ 361 17 10 59/ 834 22 52 94/ 363 22 66 55/ 232 38 15 58/ 322 36 23 58/ 522 99 62 58/ 761 47 17 58/ 669 64 77 58/ 620 13 98 32/ 231 51 98 32/ 231 40 77 61/ 424 34 75 91/ 407 19 61 95/ 737 27 45 56/ 461 12 64 56/ 465 60 74 52/ 357 35 13 52/ 357 95 60 32/ 470 10 17 76/ 870 70 91 75/ 754 44 25 62/ 767 11 17 32/ 203 80 85 77/ 482 32 29 41/ 201 20 57 94/ 354 90 63 94/ 352 81 92 94/ 342 67 97 94/ 343 04 36 12/ 422 56 98 12/ 421 29 86 12/ 684 44 36 12/ 255 95 34 62/ 725 23 12 55/ 261 38 34 75/ 746 00 43 76/ 749 48 78 81/534 42 94 34/ 351 10 98 42/ 632 26 07 42/ 633 23 13 42/ 255 48 11 42/ 632 80 67 17/ 583 61 74 52/ 385 26 14 18/ 540 86 93 Matras Matras Matras CH Solaris Matras CH Karolinka Matras Matras Matras CH Mazovia Matras Matras Matras CH King Cross (Marcelin) Matras Matras DH Sanowa Matras CH Słoneczna Matras Matras Matras CH Plaza Matras CH Nowy Świat Matras Matras Staromiejska Matras Matras Matras CH Plaza Matras CH Turzyn (Carrefour) Matras CH Piast Matras Eureka Matras Matras Matras Matras CH Gemini Jasna Park Matras CH Tarnowia Matras Matras Matras CH Bielawy (Carrefour) Matras Matras Matras Matras Biały Ptak Matras Matras Matras Galeria Victoria Matras Matras im. S. Żeromskiego Matras CH Arkadia Matras Leksykon Matras CH Wileńska (Carrefour) Matras Matras Matras Matras Matras Matras CH Wzorcownia Matras CH Borek (Carrefour) Matras Dolnośląska Matras CH Korona Matras Matras Matras Matras Matras CH Twierdza Matras Matras Matras Atena Matras Matras CH Lider 55-200 Oława, Rynek 4 45-056 Opole, Plac Teatralny 13 45-040 Opole, Plac Kopernika 16 45-837 Opole, Wrocławska 154 63-400 Ostrów Wielkopolski, Kolejowa 20 97-300 Piotrków Trybunalski, Słowackiego 20 09-410 Płock, Wyszogradzka 127 09-402 Płock, Tumska 10 59-100 Polkowice, Moniuszki 1a/1 60-197 Poznań, Bukowska 156 61-805 Poznań, Św. Marcin51 37-700 Przemyśl, Brudzewskiego 1 26-600 Radom, Chrobrego 1 26-610 Radom, Żeromskiego 37 97-500 Radomsko, Plac 3 Maja 10 41-710 Ruda Śląska, 1 Maja 310 35-311 Rzeszów, Krakowska 20 98-200 Sieradz, Jana Pawła II 3 76-200 Słupsk, Stary Rynek 4 41-200 Sosnowiec, Modrzejowska 29 83-200 Starogard Gdański, Ks.Kellera 7 16-400 Suwałki, Dwernickiego 15 71-411 Szczecin, Bohaterów Warszawy 42 71-011 Szczecin, Mieszka I 73 78-400 Szczecinek, Kardynała Wyszyńskiego 5 58-100 Świdnica, Rynek 33 86-100 Świecie, Duży Rynek 15 42-600 Tarnowskie Góry, Krakowska 9 33-100 Tarnów, Nowodąbrowska 127 33-100 Tarnów, Krakowska 149 33-100 Tarnów, Plac Sobieskiego 3 87-100 Toruń, Rynek Staromiejski 31 87-100 Toruń, Olsztyńska 12 87-100 Toruń, Szeroka 32 87-100 Toruń, Wojska Polskiego 43/45 89-500 Tuchola, Świecka 26 43-100 Tychy, Bocheńskiego 12 43-540 Ustroń, Rynek 3a 58-300 Wałbrzych, Słowackiego 1 58-300 Wałbrzych, 1 Maja 64 78-600 Wałcz, Kilińszczaków 38 00-897 Warszawa, Al. Solidarności 119/125 00-175 Warszawa, Al. Jana Pawła II 82 00-042 Warszawa, Nowy Świat 41 03-734 Warszawa, Targowa 72 02-585 Warszawa, Al. Niepodległości 121/123 00-012 Warszawa, Zgoda 12 01-380 Warszawa, Powstańców Śląskich 126 84-200 Wejherowo, Sobieskiego 260 87-800 Włocławek, 3 Maja 34/36 87-800 Włocławek, Kilińskiego 3 50-984 Wrocław, Hallera 52 50-068 Wrocław, Świdnicka 28 51-166 Wrocław Hallera 52 41-800 Zabrze, 3 Maja 5 41-800 Zabrze, Wolności 296 41-800 Zabrze, Plutonowego R. Szkubacza 1 41-800 Zabrze, Plac Teatralny 12 22-400 Zamość, Przemysłowa 10 98-220 Zduńska Wola, Łaska 21 65-071 Zielona Góra, Stary Rynek 22/3 78-520 Złocieniec, Józefa Piłsudskiego 2 77-400 Złotów, Wojska Polskiego 31 34-300 Żywiec, Zielona 9 71/ 303 46 97 77/ 453 87 01 77/ 448 58 59 77/ 457 01 70 62/ 735 16 63 44/ 647 12 22 51/ 615 20 02 24/ 235 01 38 76/ 845 05 27 61/ 886 01 45 61/ 816 25 23 16/ 733 13 20 48/ 382 20 93 48/ 362 59 80 44/ 683 21 70 32/ 340 05 87 17/ 863 00 07 43/ 654 21 02 59/ 841 29 75 32/ 269 90 27 58/ 562 43 62 87/ 618 20 63 91/ 464 64 73 91/ 434 53 58 94/ 374 77 50 74/ 851 39 17 52/ 331 12 93 32/ 287 20 64 509 441 811 14/ 646 64 55 14/ 656 48 98 56/ 654 99 59 56/ 662 53 87 56/ 622 05 33 56/ 623 15 48 52/ 334 48 05 32/ 227 21 97 33/ 854 17 67 74/ 842 35 64 74/ 632 31 53 67/ 250 83 44 22/ 620 46 28 22/ 331 21 53 22/ 826 45 33 22/ 331 64 35 22/ 845 42 45 22/ 826 00 48 22/ 569 71 00 58/ 677 49 15 54/ 231 26 51 54/ 288 54 85 71/ 783 18 72 71/ 343 58 49 71/ 783 18 72 32/ 370 26 10 32/ 271 24 15 32/ 746 82 31 32/ 273 90 96 84/ 530 05 88 43/ 823 28 95 68/ 324 37 38 94/ 367 14 88 67/ 263 55 28 33/ 475 53 53
Podobne dokumenty
{96}lipiec 2012 nowości wydawnicze zapowiedzi
Sopotu, Sopot 2011; 3. Wojciech Kudyba, Ojciec się zmienia, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu , Sopot 2011; 4. Jacek Łukasiewicz, Stojąca na ruinie, Biuro Literackie, Wrocław 2011; 5. Janusz Styczeń, F...
Bardziej szczegółowo