05 THINK - Lytovka - Polska a chrzescijanstwo

POLSKA A CHRZEŚCIJAŃSTWO
Anastasiya Lytovka
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
Streszczenie
Współczesne procesy przemian cywilizacyjnych przyczyniają się do przekształceń w różnych dziedzinach naszego życia. Dziś coraz częściej badacze różnych dziedzin naukowych poświęcają uwagę poważnym wyzwaniom, które stoją przed całą ludzkością, jak i przed poszczególnymi krajami, narodami
oraz po prostu przed człowiekiem. Przedmiotem mojego zainteresowania jest Polska, Chrześcijaństwo
oraz tendencje do ich przeobrażenia we współczesnej erze globalizacji, a także rola Polski, jej dziedzictwa duchowego dla współczesnej Europy, jak i dla jej przyszłości.
Każde państwo, każdy naród jest wyjątkowy i osobliwy. Każdy kraj ma czym zachwycić i zaskoczyć, czy
to ciekawymi strojami ludowymi, czy to dziwnymi dla obcych ludzi dźwiękami folkowej muzyki, czy
niepowtarzalnością smaków tradycyjnych dań. Obserwujemy różnice w wyglądzie ludzi, ich zachowaniu, światopoglądzie, wartościach itd. Nawet, kiedy przekraczasz granice sąsiedniego państwa, spostrzegasz coś innego, i nie zawsze ta różnica jest widoczna, ale ty ją odczuwasz, w powietrzu, w poglądach ludzi, wszędzie.
Współczesny świat jest dość zróżnicowany, ale istnieją różnorodne czynniki powodujące zbliżenie
i ujednolicenie kultur poszczególnych narodów. Wątpię, czy jest możliwe zachowanie własnej, wyjątkowej, kulturowej tożsamości w innowacyjnym świecie, który kształtuje się poprzez rosnące powiązania pomiędzy krajami, bez ograniczeń fizycznych i dystansów geograficznych. Te przemiany społeczne, ekonomiczne i polityczne tworzą nowy porządek świata: powstają organizacje ponadnarodowe, szerzą się wspólne wartości, kształtuje się rynek globalny, zmieniają się sposoby międzyludzkiej
komunikacji, powstaje kultura globalna itd. Niewiadomo jednak, czy będzie w nim miejsce dla osobliwych i odrębnych cech każdego narodu czy coraz bardziej będą zacierać się różnice między tym, co
międzynarodowe i krajowe.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (10) 2012, s. 32-35
Polska a chrześcijaństwo
Polska zachowuje w sobie wiele wyjątkowych rzeczy, ale chcę omówić to, co moim zdaniem, jest
najważniejsze; to, co w największym stopniu charakteryzuje Polską kulturę i mentalność narodu; to,
z czego Polacy mogą być dumni; to, czego wiele narodów i państw może uczyć się i naśladować.
A właściwie o chrześcijaństwie, Kościele i jego roli w polskiej świadomości i w codziennym życiu.
Religia jest podstawowym elementem życia społecznego. W społeczeństwach przednowoczesnych
religia posiadała ważne, nieodrębne miejsce w codziennym bycie ludzi, określała wartości i normy,
nadawała znaczenie i sens, interpretowała zjawiska i wydarzenia itd. W warunkach modernizacji naszego świata polityka, gospodarka, nauka, kultura i inne dziedziny oddzieliły się od religii chrześcijańskiej, od jej norm i zasad, i wypracowały własne systemy regulacji swoich działań. W całej Europie
obserwuje się proces sekularyzacji – oddziela się sfera sakralna od świeckiej, moralna od religijnej.
Zmieniają się wartości, aspiracje, styl życia, potrzeby i moc Kościoła, który traci swój wpływ na życie
ludzi, przestaje być formą życia całego społeczeństwa.
Te gwałtowne przemiany społeczne i kulturowe wywierają znaczący wpływ na duchowną i moralną
część codziennego bytu. Dlatego częściej słyszymy wypowiedzi i dyskusje polityków, socjologów, filozofów o miejscu religii w dzisiejszym społeczeństwie, oraz o zmianach jej wpływu. Niektórzy mówią
o końcu religii, o zjawiskach sekularyzacji i indywidualizacji, jako o procesach odchodzenia od religii,
upadku Kościoła i początkach ery całkowicie świeckiej. Ale nie brakuje wypowiedzi i dowodów
o przebudzeniu religijnym, przemieszczaniu się sacrum w różnych sferach ludzkiego życia oraz religijnej transformacji, zmianie jej charakteru i funkcji.
Kościół jest żywotną siłą europejskiej tożsamości. Przez stulecia chrześcijaństwo było nierozerwalnie
związane z kulturą europejską, nie da się zrozumieć jej historii bez odniesienia do chrześcijaństwa.
Dlatego coraz trudniejsze jest zrozumienie społeczeństwa europejskiego w formie wyłącznie świeckiej. Ostatnie polityczne i prawne kontrowersje dotyczące Krzyżów i muzułmańskich minaretów
w Europie pokazują coraz większy rozdźwięk między religią i kulturą. W miarę modernizacji i rozwoju
europejskiej cywilizacji religijność w krajach zachodnich stopniowo wygasa. Frekwencja wiernych
w Kościele i praktyki religijne wykazują tendencję spadkową katedry częściej zaczynają być miejscem
zainteresowania turystów i odgrywa rolę muzeów, a nie świątyni dla duchownych. Przywódcom religijnym coraz ciężej jest utrzymać założenia i wartości doktryny chrześcijańskiej. Te przemiany roli
i pozycji Kościoła w społeczeństwach Europy Zachodniej są co raz bardziej widoczne. W jakim stopniu
to dotyczy chrześcijańskiej Polski?
Różnego rodzaju powiązania, które istnieją pomiędzy członkami UE, ujednolicają nie tylko system
monetarny, przepisy prawne, ale i orientację kulturową. W krajach Europy Środkowo-Wschodniej,
a w tym i Polski, zachodzi proces westernizacji, który dokonuje znaczących zmian. Państwa bogate
udzielają biedniejszym krajom pomocy w formie kredytów i funduszy na inwestycje, przekazują im
także i inny system wartości i norm. Wydaje się, że religijność społeczeństwa polskiego będzie powoli
rozwijać się w kierunku jej zachodnich sąsiadów kształtujących konsumpcyjne, utylitarne społeczeństwo, które na rynku różnorodnych ofert może dokonać wyboru nie tylko towarów czy usług, ale
religii i kultur.
Kościół to instytucja, która ciągle jest związana z polską państwowością. Od czasów księcia Polan,
Mieszka I, kościół wspierał jedność, niezależność i tworzył podstawy dla polskiej tożsamości. W porównaniu do większości państw Europy Zachodniej, Polska wyróżnia się wysokim autorytetem moralnym kościoła katolickiego w społeczeństwie. Od dawna ten kraj utożsamia się z określeniem przedmurza chrześcijaństwa, stróża Kościoła rzymskiego. „W wiekach najwcześniejszych widziano w nim
33
Polska a chrześcijaństwo
obrońcę okopów oddzielających od pruskich i litewskich pogan, w okresie nowożytnym – zaporę broniącą dostępu islamowi i moskiewskim schizmatykom, w XX w. – straż szańców wzniesionych na linii
frontu walczącego komunizmu”1. Także rola i miejsce, jakie posiadała i posiada Polska w Europie jest
zupełnie zrozumiałe: antemurale, przedmurze.
Według opinii niektórych socjologów religijność społeczeństwa polskiego nie jest czymś wyjątkowym
i także podlega przemianom, które wiążą się z globalizacją, a w niektórych kwestiach jest już głęboko
zsekularyzowana. Jednak nie brakuje ludzi, którzy postrzegają Kościół katolicki, jako ważną siłę
w społeczeństwie, która nie odejdzie od przeszłości i nie będzie godziła się z nowoczesną demokratyczną władzą.
CIA Factbook podaje, że 89,8% społeczeństwa należy do Kościoła katolickiego i około z nich to75%
praktykujących katolicy. Z badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego wynika, że w 2009 roku
w niedzielnej mszy świętej brało udział około 41,5 % Polaków, w porównaniu do 2008 roku to o 1,1%
więcej. 10 lat temu na niedzielną msze chodziło o kilka procent więcej Polaków. Mimo tego, Polska
nadal pozostaje jednym z najbardziej pobożnych krajów w Europie. Co więcej, badania z 2009 roku
przeprowadzane przez ISKK pokazują, że Polacy spowiadają się, coraz częściej i ponad 60% spośród
ankietowanych to ludzie wierzący, którzy spowiadają się kilka razy do roku lub co miesiąc. Tarnów
okazał się najbardziej religijnym miastem w Polce, a Łódź najmniej. Ogólnie rzecz biorąc, to południowe i wschodnie części Polski są bardziej religijne niż zachód i północ.
Centrum Badań Opinii Społecznej podkreśla, że poziom zaangażowania w praktyki religijne pośród
Polaków nie jest tak wysoki jak poziom wiary, jednak znacznie wyższy niż zaobserwowany w większości europejskich społeczeństw. Na przykład, wyraźny kontrast widać w stosunku do sąsiednich Czech,
które są jednym z najmniej religijnych państw w Europie, gdzie tylko 19% ludzi deklaruje wiarę
w Boga. Zmiany roli kościoła katolickiego nie stają na przeszkodzie religijności społeczeństwa polskiego. Ksiądz profesor Witold Zdaniewicz zauważył: „mniej ludzi chodzi do Kościoła, ale ci, co chodzą
poważniej traktują chrześcijaństwo”2.
Jedną z najważniejszych postaci dla Polaków jest Jan Paweł II, który nadał polskiej religijności nowego
wymiaru. Dokonał on rewolucji w kościele katolickim, otwierając go na problemy dzisiejszego świata.
Pozycja Jana Pawła II w świadomości i sercach Polaków jest bardzo wyjątkowa. To osoba, z którą Polacy identyfikowali się i identyfikują do dzisiaj, i która pozostaje autorytetem moralnym dla wierzących całego świata. Jan Paweł II mówił o Polsce, jako państwie, które może przyczynić się do ogólnego dobra wszystkich ludzi, poprzez posiadane doświadczenia dziejowe, przez bogactwo duchowe
i kulturowe. Odgrywał on grał ważną role, w zachowywaniu polskiego dziedzictwa wiary, kultury
i historii, tego, co kształtuje polską tożsamość i wyróżnia ją spośród innych.
Chrześcijańskie wartości pozostają nadal aktualne, ale religia jest bardziej zróżnicowana wewnętrznie
i spluralizowana. Ciężko powiedzieć, jak długo Europa, a zwłaszcza Polska będzie ośrodkiem dominującej kultury chrześcijańskiej, i czy Kościół nadąży za kulturowymi wyzwaniami epoki. Nostalgiczne
wspomnienia o chrześcijańskich korzeniach Europy nie mogą zmienić dzisiejszej rzeczywistości. Polska kultura chrześcijańska, jej narodowy i religijny etos, jest tym, czego Europa dziś potrzebuje. Dlatego trzeba promować to, co jest polskie i bronić tego przed ekspansją germanizmu czy amerykanizmu.
1
Norman Davies, Boże igrzysko, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2004, s. 163.
Źródło: http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,80-Polakow-chodzi-do spowiedzi,wid,11030086,wiadomosc.html?ticaid=1c4d4 14.05.2011
2
34
Polska a chrześcijaństwo
„Doświadczenia dziejowe, jakie posiada naród Polski, jego bogactwo duchowe i kulturowe mogą
skutecznie przyczynić się do ogólnego dobra całej rodziny ludzkiej, zwłaszcza do umocnienia pokoju
i bezpieczeństwa w Europie”3.
Bibliografia
Wydawnictwa zawarte:
1.
Norman D., Boże igrzysko, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2004.
2.
Red. Mariański J., Kondycja moralna społeczeństwa polskiego, Kraków: Wydawnictwo WAM
Polska Akademia Nauk 2002.
3.
Red. Sławomira H., Rodzina, religia, społeczeństwo : Polacy 2009 w diagnozie socjologicznej,
Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2010.
Strony internetowe:
1.
http://thinkexist.com/quotations/culture/ 08.05.2011
2.
http://www.ekumenizm.pl/content/article/20100514113004923.htm 13.05.2011
3.
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pl.html
4.
http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2005/K_049_05.PDF
5.
http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf 14.05.2011
6.
http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,7731620,Stara_Europa__Wartosci_chrzescija
nskie__mimo_wszystko_.html
14.05.2011
7.
http://www.opoka.org.pl/biblioteka/P/PS/integracja.html
3
14.05.2011
14.05.2011
14.05.2011
http://www.opoka.org.pl/biblioteka/P/PS/integracja.html 14.05.2011
35