FULL TEXT

FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS
Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Agric., Aliment., Pisc. Zootech. 257 (3), 75–80
Dorota JANICKA, Agnieszka DOBROWOLSKA
OCENA PRZYDATNOŚCI TORFU I WŁÓKNA KOKOSOWEGO
W PRODUKCJI ROZSADY BRATKA OGRODOWEGO Z GRUP DELTA I SAMBA
EVALUATION OF USE OF PEAT AND COCONUT FIBRE
IN PRODUCTION OF SEDLING OF DELTA AND SAMBA PANSY
Katedra Roślin Ozdobnych, Akademia Rolnicza
ul. Janosika 8, 71-424 Szczecin
Abstract. The experiment was carried out in the cultivation seasons 2004/2005 and
2005/2006. The influence of medium on germination and quality of transplant of four cultivars of
pansy from Delta and Samba groups was examined. Two media were used to sowing: sphagnum peat and coconut fibre. To further cultivation there were used four media: sphagnum peat,
coconut fibre, sphagnum peat + coconut fibre (1:1), sphagnum peat + coconut fibre (3:1).
Seeds of Delta and Samba pansies germinated better in sphagnum peat, but seedlings in coconut fibre were stocky, had bigger leaves and longer roots. There was no significant influence
of kind of medium on morphological traits of pansies. Plants cultivated in medium containing
sphagnum peat and coconut fibre in proportion 3:1 were similar to control plants in respect of
decorative value.
Słowa kluczowe: bratek, rozsada, torf, włókno kokosowe.
Key words: coconut fibre, pansy, peat, transplant.
WSTĘP
Bratek ogrodowy jest najważniejszym i najbardziej popularnym gatunkiem wśród roślin
dwuletnich. Jego odmiany stanowią „żelazny” asortyment roślin rabatowych kupowanych
już od wczesnej wiosny jako gotowa kwitnąca rozsada. Z dotychczasowych badań wynika,
że w produkcji rozsady bratka ogrodowego, oprócz nawożenia, istotne znaczenie ma rodzaj zastosowanego podłoża (Kuehny i Morales 1998; Startek i in. 2004). Podłożem najczęściej wykorzystywanym w produkcji tej rośliny jest torf lub substraty z jego udziałem.
Torf jest podłożem uniwersalnym, które może być stosowane jako samodzielne podłoże,
a także jako domieszka, w związku z czym jego zużycie jest bardzo duże. Jest to produkt
naturalny, wolno odnawiający się, należy więc szukać nowych alternatywnych podłoży, które będą mogły go zastąpić. Od niedawna substraty torfowe zastępowane są włóknem kokosowym. Podłoże to charakteryzuje się, podobnie jak torf, dobrymi właściwościami powietrzno-wodnymi, a także stabilnością objętości nawet przez kilka lat (Rumpel 1998).
Główną zaletą włókna kokosowego jest jego całkowity naturalny rozkład po zużyciu. Jego
wadą natomiast jest wysoka zawartość sodu i potasu, co istotnie wpływa na zasolenie podłoża (Handreck 1993).
Celem badań było zbadanie wpływu torfu i włókna kokosowego na dynamikę wschodów
i produkcję rozsady bratka ogrodowego z dwóch grup hodowlanych – Samba i Delta.
76
D. Janicka i A. Dobrowolska
MATERIAŁ I METODY
Przeprowadzono dwa doświadczenia w sezonach uprawowych 2004/2005 i 2005/2006.
Nasiona czterech odmian bratków wielkokwiatowych: ‘Samba Mahagony Face’, ‘Samba
Orange’, ‘Delta Violet with White Face’ i ‘Delta Beaconsfield’ wysiano punktowo do skrzynek, w rozstawie 2,5 x 0,5 cm, w 2.–3. dekadzie sierpnia. Temperatura w trakcie wschodów
utrzymywała się na poziomie 30°C w ciągu dnia i 13°C w nocy. Do wysiewu nasion zastosowano dwa podłoża organiczne – torf wysoki odkwaszony kredą i dolomitem do pH 6,2
oraz włókno kokosowe firmy Dastin o pH 5,8. Oba podłoża wzbogacono nawozem Plantacote Plus 4M (14+9+15+2MgO) w dawce 2,5 g·dm–3. Profilaktycznie przeciw chorobom
grzybowym zastosowano Previcur 607 SL w stężeniu 0,15%.
Od momentu pojawienia się pierwszych siewek co dwa dni prowadzono obserwację
wschodów. W fazie 2–3 liści siewki przepikowano do doniczek kwadratowych o wymiarach
7 x 7 x 8 cm i pojemności 0,33 dm3. Do dalszej uprawy zastosowano cztery podłoża: torf
wysoki odkwaszony kredą i dolomitem do pH 6,2, włókno kokosowe, torf wysoki i włókno
kokosowe w stosunku 1:1 oraz torf wysoki i włókno kokosowe w stosunku 3:1. Do wszystkich podłoży dodano nawóz Osmocote Exact Hi-Start (15+10+10) w dawce 2,5 g·dm–3.
Przepikowane rośliny ustawiono na stołach w nieogrzewanym tunelu foliowym. Temperatura w trakcie uprawy jesienią wynosiła 7–18°C, zimą natomiast wahała się w przedziale
0–10°C. W okresie jesienno-zimowym profilaktycznie stosowano opryski środkami ochrony
roślin – Topsin M70 WP w stężeniu 0,1% i Amistar w stężeniu 0,1%.
W trakcie trwania doświadczeń, gdy rośliny rozpoczynały fazę generatywną i stanowiły
materiał handlowy, przeprowadzono pomiary cech wegetatywnych. Mierzono: wysokość
całkowitą roślin, ich średnicę, liczbę liści, a także indeks zazielenienia. W momencie, gdy
rozsada była gotowa do sprzedaży, oceniano walory dekoracyjne roślin, stosując 9-stopniową skalę bonitacyjną. Wyniki pomiarów zweryfikowano statystycznie za pomocą dwuczynnikowej analizy wariancji. Do porównania istotności między średnimi użyto testu Tukeya przy poziomie istotności 0,05. Dynamikę wschodów oraz ocenę bonitacyjną przedstawiono za pomocą średnich.
WYNIKI I DYSKUSJA
Na podstawie przeprowadzonych obserwacji wschodów stwierdzono, że niezależnie od odmiany w obu latach uprawy lepiej kiełkowały nasiona w odkwaszonym torfie wysokim. Procent skiełkowanych nasion wahał się od 72 do 96% w sezonie 2004/2005 i od 74 do 88%
w sezonie 2005/2006 (tab. 1). Słabsze kiełkowanie w podłożu kokosowym mogło wynikać
z silniejszego przesychania podłoża oraz większej sorpcji składników pokarmowych, głównie wapnia i magnezu (Strzelecka i Chochura 2000). Podłoża kokosowe charakteryzują się
wysoką porowatością ogólną (ponad 94%), wysoką zawartością powietrza, ale mają mniejszą pojemność wodną i zawierają mniej łatwo dostępnej wody niż torfy sfagnowe (Noguera
i in. 1997).
W badaniach własnych zaobserwowano jednak, że rozsada we włóknie kokosowym była bardziej krępa, miała większe liście, a także silniejszy, bardziej rozbudowany system ko-
Ocena przydatności torfu i włókna kokosowego...
77
rzeniowy. Jak wykazali Michalak i Hetman (2002), włókno kokosowe korzystnie wpływało
na produkcję rozsady aksamitki rozpierzchłej, która w tym podłożu wytworzyła największą
masę korzeni.
Tabela 1. Wpływ podłoża na dynamika wschodów bratka ogrodowego z grupy Samba i Delta
Table 1. Effects of medium on emergence dynamics of Samba and Delta pansy
Sezon – Season 2004/2005
Odmiana
Cultivar
Samba Mahagony Face
Samba Orange
Delta Violet
with White
Face
Delta Beaconsfield
dynamika wschodów
emergence dynamics [%]
podłoże
medium
25.08
27.08
30.08
1.09
3.09
torf – peat
50
64
72
74
74
włókno – coconut fibre
22
46
62
62
62
torf – peat
44
54
76
82
82
włókno – coconut fibre
24
48
52
56
56
torf – peat
36
62
72
72
72
włókno – coconut fibre
10
24
50
50
50
torf – peat
52
80
92
96
96
włókno – coconut fibre
38
56
70
70
70
Sezon – Season 2004/2005
Odmiany
Cultivar
Samba Mahagony Face
Samba Orange
podłoże
medium
torf – peat
dynamika wschodów
emergence dynamics [%]
5.09
7.09
9.09
11.09
13.09
0
2
28
68
74
włókno – coconut fibre
0
0
12
18
18
torf – peat
10
26
64
80
84
włókno – coconut fibre
6
14
56
64
66
Delta Violet
with White
Face
torf – peat
0
30
62
82
86
włókno – coconut fibre
0
0
22
42
50
Delta Beaconsfield
torf – peat
12
40
82
88
88
włókno – coconut fibre
0
12
50
72
74
W drugim sezonie uprawy zaobserwowano spadek zdolności kiełkowania nasion.
Stwierdzono opóźnione kiełkowanie nasion we włóknie kokosowym w stosunku do nasion
wysianych do torfu (tab. 1). Zdaniem Startek i in. (2006) optymalna temperatura kiełkowania nasion bratka ogrodowego powinna wynosić 16–18°C. W takich warunkach nasiona
kiełkują po 8–16 dniach.
Bratki z grup Samba i Delta, uprawiane w podłożu torfowym, były nieznacznie wyższe
i szersze niż rośliny uprawiane w pozostałych podłożach; miały także więcej liści. Synteza
z dwóch lat badań nie wykazała istotnych różnic (tab. 2). Wynika z tego, że włókno kokosowe, zastosowane jako czyste podłoże, a także jako dodatek do torfu nie wpływa ujemnie
na cechy wegetatywne roślin. Zaobserwowano również, że odmiana ‘Samba Orange’ była
nieznacznie wyższa i miała większą rozetę liściową, a także więcej liści i wyższy indeks
zazielenienia, gdy jako podłoża do uprawy zastosowano mieszankę torfu i włókna kokosowego w stosunku 3:1 (tab. 2).
78
D. Janicka i A. Dobrowolska
Tabela 2. Wpływ podłoża na cechy morfologiczne bratka ogrodowego z grup Samba i Delta
Table 2. Infuence of medium on morphological traits of Samba and Delta pansy
Wysokość roślin – Height of plants [cm]
Podłoże
Medium (A)
Torf – Peat
Włókno kokosowe
Coconut Fibre
Torf + włókno 1:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Torf + włókno 3:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Średnia – Mean
Samba
Mahagony Face
11,00
odmiana – cultivar (B)
Delta Violet with
Samba Orange
White Face
11,03
12,20
Delta Beaconsfield
12,55
Średnia
Mean
11,69
9,37
8,74
11,26
11,03
10,10
9,98
10,83
10,82
11,86
10,87
10,04
11,26
10,54
11,12
10,74
10,10
10,46
11,20
11,64
–
NIR0.05 – LSD0,05
A – r.n. B – r.n. A x B – r.n.
Średnica roślin – Diameter of plants [cm]
Podłoże
Medium (A)
Torf – Peat
Włókno kokosowe
Coconut Fibre
Torf + włókno 1:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Torf + włókno 3:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Średnia – Mean
Samba
Mahagony Face
16,74
odmiana – cultivar (B)
Delta Violet with
Samba Orange
White Face
16,54
17,43
Delta Beaconsfield
16,58
Średnia
Mean
16,82
13,96
15,25
15,94
16,17
15,33
15,43
15,05
15,73
17,09
15,83
16,37
16,01
17,29
15,34
16,25
15,63
15,71
16,60
16,30
–
NIR0.05 – LSD0,05
A – r.n. B – r.n. A x B – r.n.
Liczba liści – Number of leaves
Podłoże
Medium (A)
Torf – Peat
Włókno kokosowe
Coconut Fibre
Torf + włókno 1:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Torf + włókno 3:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Średnia – Mean
NIR0.05 – LSD0,05
Samba
Mahagony Face
30,1
odmiana – cultivar (B)
Delta Violet with
Samba Orange
White Face
23,3
28,8
Delta Beaconsfield
26,7
Średnia
Mean
27,2
25,0
22,7
28,4
24,2
25,1
22,8
22,1
23,9
23,5
23,1
26,6
24,4
26,9
22,8
25,1
24,3
–
26,1
23,1
27,0
A – r.n. B – r.n. A x B – r.n.
Indeks zazielenienia – Green index [SPAD]
Podłoże
Medium (A)
Torf – Peat
Włókno kokosowe
Coconut Fibre
Torf + włókno 1:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Torf + włókno 3:1
Peat + Coconut Fibre 1:1
Średnia – Mean
NIR0.05 – LSD0,05
Samba
Mahagony Face
48,0
odmiana – cultivar (B)
Delta Violet with
Samba Orange
White Face
48,8
52,0
Delta Beaconsfield
47,5
Średnia
Mean
49,1
47,6
50,0
47,5
46,2
47,8
45,8
48,7
47,1
47,5
47,2
48,4
50,5
48,7
48,5
49,0
47,4
49,5
A – r.n.
47,4
–
r.n. – różnice nieistotne – not significant difference.
48,8
B – r.n. A x B – r.n.
Ocena przydatności torfu i włókna kokosowego...
79
Zdaniem Matysiak (2000) dodanie perlitu lub torfu do włókna kokosowego w proporcji
1:1 może obniżać zasolenie podłoża o połowę, a także zmniejszać zawartość potasu. W badaniach własnych analiza chemiczna zastosowanych podłoży, wykonana w trakcie prowadzenia
doświadczenia, wykazała, że zasolenie oraz zawartość potasu w mieszankach torfu i włókna kokosowego były znacznie niższe niż w czystym włóknie kokosowym.
Stwierdzono, że największymi walorami dekoracyjnymi odznaczały się bratki uprawiane
w czystym torfie, uzyskując ocenę 6,05, a także rosnące w mieszance torfu i włókna kokosowego w stosunku 3:1, z oceną 6,0 (rys. 1). Bratki te charakteryzowały się dość zwartym
pokrojem, miały prawidłowo wykształconą rozetę liściową i pierwsze pąki kwiatowe. Bratki
uprawiane we włóknie kokosowym uzyskały najniższe oceny (średnio 4,2). Rośliny były
niskie, słabiej rozwinięte, miały drobne liście, o jaśniejszym zabarwieniu.
torf – peat
torf + włókno 1:1 – peat + coconut fibre 1:1
włókno kokosowe – coconut fibre
torf + włókno 3:1 – peat + coconut fibre 3:1
Ocena bonitacyjna w skali 1– 9
Decorative value in 1– 9 scale
8
7
6
5
4
3
2
1
Samba Mahagony
Face
Samba Orange
Delta Violet with White
Face
Delta Beaconsfield
Odmiana – Cultivar
Rys. 1. Wpływ podłoża na ocenę bonitacyjną bratka ogrodowego z grup Samba i Delta
Fig. 1. The effect of medium on decorative value of Samba and Delta pansy
Odmiany z grup Samba i Delta różniły się pod względem dekoracyjności. Najwyższą
ocenę otrzymała odmiana ‘Delta Violet with White Face’ (średnio 6,5), najniższą natomiast
– ‘Samba Orange’, zwłaszcza rośliny rosnące we włóknie kokosowym (rys. 1). Badane odmiany niejednakowo reagowały na zastosowane podłoża. W uprawie odmian ‘Delta Beaconsfield’
i ‘Samba Mahagony Face’ lepsze efekty uzyskano, stosując podłoże z torfu i włókna w stosunku 3:1. Dla odmiany ‘Delta Violet with White Face’ najlepsze okazało się podłoże torfowe.
WNIOSKI
1. Nasiona bratków z grupy Delta i Samba lepiej kiełkowały w podłożu torfowym, natomiast
siewki we włóknie kokosowym były bardziej krępe, miały większe liście oraz bardziej
rozbudowany system korzeniowy.
80
D. Janicka i A. Dobrowolska
2. Nie stwierdzono istotnego wpływu podłoża na cechy morfologiczne bratków. Najlepszym
badanym podłożem, porównywalnym do torfu, okazała się mieszanka torfu i włókna kokosowego w stosunku 3:1. Rośliny uprawiane w tym podłożu były najbardziej zbliżone
pod względem wartości dekoracyjnej i handlowej do roślin uprawianych w torfie.
3. Spośród badanych odmian największymi walorami dekoracyjnymi, niezależnie od zastosowanego podłoża, charakteryzowała się odmiana ‘Delta Violet with White Face’.
PIŚMIENNICTWO
Handreck K.A. 1993. Properties of coirdust, and its use in the formulation of soilless potting
media. Commun. Soil Sci. Plant Anal. 24, 349–364.
Kuehny J., Morales B. 1998. Effects of salinity and alkalinity on pansy and impatiens in three
different growing media. J. Plant Nutrit. 21(5), 1011–1023.
Matysiak B. 2000. Ocena właściwości chemicznych podłoży kokosowych i ich przydatności do
ukorzeniania roślin iglastych. Zesz. Nauk. Inst. Sad. Kwiac. 7, 403–408.
Noguera P., Abad M., Puchades R., Noguera V., Maquieira A., Martinez J. 1997. Physical and
chemical properites of coir waste and their relation to plant growth. Acta Hort. 450, 365–373.
Rumpel J. 1998. Tradycyjne i nowe substraty uprawowe oraz problematyka ich stosowania.
Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 461, 27–66.
Startek L., Janicka D., Salachna P. 2004. Wpływ podłoży i nawożenia na cechy morfologiczne
i walory dekoracyjne odmian bratka ogrodowego (Viola x wittrockiana Gams.) z grupy Collossus. Cz. I. Wzrost, pokrój i indeks zazielenienia roślin. Folia Univ. Agric. Stetin., Ser. Agricultura 93, 371–376.
Startek L., Janicka D., Dobrowolska A., Placek M. 2006. Wpływ rodzaju podłoża na dynamikę wschodów i czas trwania fazy wegetatywnej bratka ogrodowego z grup Carrera i Butterfly. Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 510, 601–608.
Strzelecka K., Chochura P. 2000. Wpływ włókna kokosowego jako komponentu podłoża na
wzrost 14 odmian bluszczu pospolitego. Rocz. AR Pozn. 318 (29), 111–116.