Dobre praktyki - darrwww.hb.pl

Innowacje
Dobre praktyki
W PROJEKTACH B+R PRZEDSIĘBIORSTW
Karolina Dobrowolska, Damian Dec
wych (B+R) budzi sporo kontrowersji. Wielu przedsiębiorców nie decyduje się na ich
realizację, argumentując, że ich firma jest
niewielka, za mało innowacyjna lub że
prace B+R trudno przełożyć na korzyści
biznesowe. Z drugiej strony nie brak przykładów przedsiębiorstw, które podjęły
się realizacji projektów B+R, wdrożyły ich
wyniki i w konsekwencji poprawiły swoją
pozycję konkurencyjną na rynku.
Nie mniej ważne są sprawy związane
z finansowaniem nakładów na B+R, które
często przegrywają z innymi, bieżącymi wydatkami firmy, tym bardziej że przeciętny
okres zwrotu z inwestycji w B+R jest znacznie dłuższy niż okres zwrotu z inwestycji
w nową maszynę czy kolejnego pracownika. Trzeba podkreślić, że podaż środków
publicznych na finansowanie prac B+R jest
stosunkowo duża w porównaniu ze zgłaszanym przez przedsiębiorców popytem
i można zaryzykować tezę, że w dotychczasowych konkursach o dotacje, organizowanych w ramach nowego okresu programowania, większość dobrych projektów otrzymuje wsparcie. Dlatego naszym zdaniem
przedsiębiorcy powinni uwzględnić środki
publiczne jako atrakcyjne i realne źródło finansowania projektów B+R.
Na szczególną uwagą zasługują instrumenty wspierające projekty celowe zarówno na etapie prowadzenia prac B+R,
jak i w fazie inwestycyjnej, zmierzającej
do wdrożenia wyników badań.
Projekt celowy charakteryzuje się
tym, że wyniki badań powinny być
wdrożone w praktyce poprzez uruchomienie nowoczesnego wyrobu/
technologii. Oznacza to, że beneficjentami projektów celowych są
przede wszystkim przedsiębiorstwa.
12
Biuletyn euro info nr 3 (09)
Przykładem takiego instrumentu jest
działanie 1.4-4.1. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, realizowane przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Przedsiębiorca, ubiegając
się o wsparcie, przedstawia jeden projekt obejmujący zarówno część badawczą, jak i wdrożeniową. Dokładny opis
całego przedsięwzięcia, cele projektu,
harmonogram oraz budżet są przedstawiane w biznesplanie. Po zaakceptowaniu projektu do wsparcia następuje
podpisanie umowy o dofinansowanie,
która obejmuje część badawczą oraz warunkowo – część wdrożeniową projektu.
Po zakończeniu części badawczej, gdy
badania rynku potwierdzą zasadność
ekonomiczną wdrożenia wyników badań, wejdzie w życie warunkowa część
umowy o dofinansowanie, przewidująca
wsparcie dla działań wdrożeniowych.1
Nic nie działa tak motywująco jak dobry
przykład. Dlatego w dalszej części artykułu prezentujemy konkretne przykłady
zrealizowanych projektów, które oceniane z perspektywy czasu, można uznać za
najlepsze praktyki w tym obszarze.
„GreenRoSE – usuwanie substancji
niebezpiecznych z elektroniki: procesy i techniki dla małych i średnich
przedsiębiorstw”, 6. Program Ramowy
UE, Semicon Sp. z o.o.
Przedsiębiorstwo Semicon Sp. z o.o. jest
małą firmą zatrudniającą 40 pracowników,
działającą w branży elektronicznej od roku
1987. W ostatnich latach firma rozwija
również działalność usługową w zakresie
montażu powierzchniowego i przewlekanego płytek elektronicznych oraz działalność produkcyjną w zakresie modułów laserowych i generatorów linii laserowej do
zastosowań militarnych i przemysłowych.
Pomysł na realizację projektu GreenRoSE
był związany ze zmianami w przepisach
prawa, które wynikały z dyrektywy RoHS2
ograniczającej stosowanie w elektronice
niektórych niebezpiecznych substancji
(np. ołowiu, kadmu, rtęci i innych). Wprowadzenie ww. przepisu oznaczało m.in.
konieczność zmiany technologii wykonywania połączeń lutowanych w produkcji
wyrobów elektronicznych.
Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu badawczo-rozwojowego GreenRoSE, którego celem było opracowanie
technologii bezołowiowej, jak również
prowadzenie kampanii informacyjnej
i szkoleniowej związanej ze zmianami
w przepisach prawa, został przygotowany i złożony do Komisji Europejskiej przez
międzynarodowe konsorcjum składające
się z 27 podmiotów (izb gospodarczych,
przedsiębiorstw, jednostek naukowych),
w tym firmę Semicon Sp. z o.o.
W ramach projektu Semicon Sp. z o.o. zakupiła m.in. linię pilotażową do lutowania bezołowiowego.
Innowacyjność projektu
Prowadzenie procesów w technologii lutowania bezołowiowego jest trudniejsze
w porównaniu z technologią tradycyjną.
Wiąże się to z właściwościami spoiwa
ołowiowego, które umożliwia samocentrowanie się elementów i nawet w sytuacji mało precyzyjnego posadowienia
elementu korekty dokonują się samoistnie. Roztopione spoiwo bezołowiowe ma
mniejszy poziom napięć powierzchniowych, który nie pozwala uzyskać efektu
samocentrowania się.
Obecnie prowadzone są badania symulacyjne wpływu starzenia się połączeń
lutowanych wykonanych w technologii
bezołowiowej na ich niezawodność, ale
biorąc pod uwagę wielość czynników,
Innowacje
Linia pilotażowa zakupiona przez firmę Semicon Sp. z o.o. w ramach projektu GreenRoSE.
które rzutują na niezawodność, nie można na razie dać gwarancji, że jakość połączeń lutowanych wykonanych w technologii bezołowiowej będzie taka sama
jak jakość tradycyjnych połączeń. Można
powiedzieć, że technologia bezołowiowa, będąca przedmiotem projektu, nie
zapewnia bezpośrednich, znaczących
korzyści technicznych, natomiast wynika z konieczności eliminacji substancji
szkodliwych dla człowieka i środowiska.
Dlatego też należy zauważyć istotną rolę
pozyskanego wsparcia, ponieważ na zasadach czysto komercyjnych wdrożenie
technologii lutowania bezołowiowego
mogłoby się nie powieść ze względu na
brak gotowości rynku do przyjęcia takiego rozwiązania.
Wpływ projektu na pozycję
konkurencyjną i rozwój
przedsiębiorstwa
Głównym długoterminowym efektem
realizacji projektu jest wzrost udziału
przychodów z produkcji oraz zdobycie
nowych partnerów biznesowych. Przed
realizacją projektu udział przychodów
z tytułu sprzedaży produktów stanowił
CMJTLP QP[PTUB’B D[ǗǴǎ TQS[Fdaży była działalnością handlową),
natomiast po realizacji projektu udział
UFO X[SØT’ EP PL ;BLVQJPOF X
ramach projektu urządzenia pozwoliły także na skrócenie jednostkowego
czasu wykonania elementu.
„Jeżeli chodzi o przewagę konkurencyjną, to trzeba powiedzieć, że poziom zaawansowania naszych maszyn czyni nas
interesującym partnerem dla klientów,
którzy oczekują rozwiązań z wyższej półki technologicznej, wykonujących bardzo
zaawansowane układy elektroniczne, np.
wielokanałowe rejestratory cząstek kosmicznych dla europejskich instytutów
atomowych” – powiedział Jacek Tomaszewski, prezes zarządu Semicon Sp. z o.o.
Dzięki realizacji projektu GreenRoSE
udało się nawiązać i pogłębić współpracę z międzynarodowymi instytucjami badawczymi. W rezultacie już w 2005 roku
firma została zaproszona do udziału w innym projekcie finansowanym z 6. Programu Ramowego pod nazwą „DIAMOND
– opracowanie innowacyjnego, dokładnego, monolitycznego systemu pomiaru
promieniowania w oparciu o matrycę
czujników wykonanych w technologii
diamentowych warstw CVD”. Dzięki jego
realizacji firma Semicon opracowała dwa
prototypowe urządzenia. Pierwszym
z nich była innowacyjna obudowa zapewniająca odpowiedni poziom tłumienia zakłóceń elektromagnetycznych w
środowisku narażonym na działanie promieniowania rentgenowskiego, drugim
– zasilacz wysokonapięciowy matrycy
detektorów promieniowania rentgenowskiego. Rezultaty projektu GreenRoSE
zostały wykorzystane również przy realizacji projektu badawczo-rozwojowego
finansowanego z działania 1.4 Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost
Konkurencyjności Przedsiębiorstw. Semicon Sp. z o.o. zrealizował projekt pt.
„Wdrożenie technologii lutowania bezołowiowego w aparaturze medycznej na
przykładzie urządzeń TELE-EKG”. Projekt
obejmował szeroki zakres prac badawczo-rozwojowych z takich dziedzin, jak:
medycyna, informatyka, telekomuni-
kacja i elektronika. Uczestniczyli w nim
również partnerzy z projektu GreenRoSE
– Politechnika Warszawska oraz Instytut
Tele- i Radiotechniczny. Rezultatem projektu było rozpoczęcie produkcji seryjnej płytek zmontowanych w technologii
bezołowiowej dla trzech typów urządzeń
dla branży medycznej.
„Udoskonalenie technologii wytwarzania odlewów ze staliwa wysokostopowego – wyeliminowanie wad
w postaci wtrąceń niemetalicznych”,
projekt współfinansowany z krajowych środków finansowych na naukę,
Polcast Sp. J.
Firma została założona w roku 1992
i działa w branży odlewniczej. Przedsiębiorstwo specjalizuje się w projektowaniu i wykonywaniu odlewów z materiałów żaroodpornych, żarowytrzymałych
i odpornych na ścieranie, w szczególności takich jak: elementy konstrukcyjne,
oprzyrządowanie do pieców do obróbki
cieplnej, cieplno-chemicznej, spalania
odpadów produkcyjnych, kotłów CO.
Geneza projektu
Decyzja o przeprowadzeniu prac badawczo-rozwojowych została podjęta z uwagi na trudności technologiczne procesu
wykonywania odlewów elementów żaroodpornych i żarowytrzymałych. W trakcie
procesu powstawały wady odlewnicze
powierzchni, takie jak: zażużlenia, zaprószenia, niespawy, fałdy, tlenki. Wtrącenia niemetaliczne decydują o jakości
odlewu, przyczyniając się do powstania
wad wewnętrznych, oraz zmieniają właściwości mechaniczne, przez co wpływa-
Biuletyn euro info nr 3 (09)
13
Innowacje
Fragmenty filtrów ceramicznych
po wykonaniu odlewów
Filtry ceramiczne przed umieszczeniem w układzie wlewowym
Rozcięty, zużyty
filtr ceramiczny
Filtr ceramiczny wraz z wlewem po wykonaniu
odlewu w temperaturze 1710 °C.
ją na obrabialność wykonanego odlewu.
Powstałe w trakcie odlewania wady próbowano wyeliminować (np. poddawano
je obróbce szlifiersko-spawalniczej, wyżarzaniu), co wiązało się z większą praco- i energochłonnością procesów produkcyjnych. Przyjęto założenie, że część
tych wad może zostać usunięta przez
proces filtracji metalu podczas zalewania
form, natomiast pozostała część wymaga
wprowadzenia reżimu w procesach technologicznych na wszystkich etapach.
W ramach projektu badaniu podlegały
dwa rodzaje produktów: ruchome i nieruchome ruszty służące do spalania odpadów przemysłu drzewnego oraz trzony pieców grzewczych do obróbki cieplnej stalowych części maszyn i urządzeń.
w procesach wykonywania odlewów
przy temperaturze przegrzania wyższej niż 1600°C,
t QS[FQSPXBE[FOJB UFTUØX X [BLSFTJF
rodzajów filtrów stosowanych w wykonywaniu odlewów (na etapie wlewania
płynnego stopu do formy),
t QS[FQSPXBE[FOJB UFTUØX X [BLSFTJF
sposobów wykonania układów wlewowych.
P PLP’P TQBE’B XJFMLPǴǎ QPXJFS[DIni narażonej na powstawanie wad oraz
znacząco zmniejszył się udział produktów podlegających naprawom (z 60 do
Cele projektu
W trakcie prowadzenia badań wykonano
łącznie 22 różne odlewy płyt dennych,
przy czym część z nich została wykonana
bez układów filtrujących (13 szt.), natomiast w pozostałych przypadkach (8 szt.)
zastosowano filtry. Dodatkowo w trakcie
wykonywania odlewów doświadczalnych zmieniano układy wlewowe i sposób ustawienia filtrów.
Widok filtrów ceramicznych przed wykonaniem odlewów i po ich wykonaniu.
Celem głównym projektu było dopracowanie procesu technologicznego wykonywania ww. odlewów w temperaturze
powyżej 1600°C, przy wykorzystaniu filtrów ceramicznych.
Cele szczegółowe projektu:
t XZLPOBOJF QSØC QPE LnjUFN EPCPSV
najlepszego rodzaju filtru, który zapewni minimalizację wad wynikających z wtrąceń cząstek obcych,
t [JEFOUZöLPXBOJF OBKFGFLUZXOJFKT[Fgo sposobu zalewania form odlewniczych, aby wyeliminować wady powierzchni surowej.
Realizacja projektu składała się z trzech
kluczowych etapów:
t EPCPSV öMUSØX DFSBNJD[OZDI P X[NPDnionej konstrukcji, mogących służyć
14
Biuletyn euro info nr 3 (09)
Realizacja projektu pozwoliła na
podniesienie jakości produktów oferowanych przez firmę, wynikające
ze zmniejszenia liczby wad odlewniczych. Skrócenie czasu trwania procesu produkcyjnego było możliwe
dzięki zmniejszeniu liczby produktów
podlegających kolejnym procesom eliminującym wady, które są działaniami
praco- i energochłonnymi. Powyższe
korzyści wiążą się z obniżeniem kosztów produkcji w przedsiębiorstwie.
Na potrzeby badania jeden z producentów filtrów stosowanych w odlewnictwie (Ferro Term Sp. z o.o.) stworzył filtry
o wzmocnionej konstrukcji ceramicznej,
tak aby mogły być one wykorzystywane
przy wykonywaniu odlewów w temperaturze powyżej 1600°C.
Artykuł opracowany w oparciu o publikację
„Realizacja projektów B+R i wdrażanie ich
wyników. Najlepsze praktyki i źródła finansowania przedsiębiorstw”, autorzy: Damian
Dec, Karolina Dobrowolska, Ida Szczepocka,
Krzysztof Reński.
Karolina Dobrowolska
Część analiz dotyczących powstałych
próbek wykonał Instytut Odlewnictwa
w Krakowie, a część beneficjent przeprowadził samodzielnie.
Damian Dec
Atfin Sp. z o.o. e-mail:[email protected]
Wpływ projektu na pozycję
konkurencyjną i rozwój
przedsiębiorstwa
cia projektów B+R napiszemy w kolejnym nu-
1
Realizacja projektu wpłynęła korzystnie na rozwój firmy, w szczególności
Szerzej o konkretnych instrumentach wspar-
merze biuletynu.
2
Restriction of the use of certain hazardous substances in electrical and electronic equipment.