W NIIAA)) UUPPAAM JJEEZZUUSSAA CCHHRRYYSSTTUUSSAA..

W
WIIEELLKKAAN
NO
OC
C TTO
ON
NA
AJJSSTTA
AR
RSSZZEE II N
NA
AJJW
WA
AŻŻN
NIIEEJJSSZZEE ŚŚW
WIIĘĘTTO
O
C
O
K
G
O
A
B
Ż
R
D
O
O
A
O
Z
N
ON
KB
GO
OK
A)) U
BO
ŻEEEG
RO
OD
DZ
ZEEEN
CH
HR
RZZEEŚŚC
OB
BO
OŻ
NA
AR
NIIIA
UPPA
AM
MIIĘĘTTN
NIIA
AJJĄ
ĄC
CEE
CIIJJA
AŃ
ŃSSK
KIIEE ((O
ŚŚM
K
II
ZZM
JJEEZZUUSSAA
MIIEER
RĆ
Ć
KR
RZZYYŻŻO
OW
WĄ
Ą
MA
AR
RTTW
WYYC
CH
HW
WSSTTA
AN
NIIEE
C
CH
HR
RYYSSTTU
USSA
A..
Choć tradycyjnymi symbolami polskiej Wielkanocy są
pisanki, święcone i lany poniedziałek, w zależności od regionu
zwyczaje świąteczne znacznie się od siebie różnią.
JAJKO
Starożytni filozofowie uważali, że jajko stanowi
doskonały symbol świata:
•
•
•
•
skorupka to ziemia,
białko to woda,
żółtko to ogień,
w zaokrąglonym końcu pod skorupką - powietrze.
Powszechna w Polsce tradycja malowania jajek na święta
wielkanocne wywodzi się z kultu jajka jako symbolu odradzania się
zdrowia, witalności, dostatku i pomyślności. W Polsce malowanie jajek
ma ponadtysiącletnią tradycję. Na północy i zachodzie Polski robi się
barwne pisanki z przewagą koloru czerwonego, w Łowickim - naklejanki,
w Radomskim pokrywa się woskiem. Jajko tak bardzo związane ze
świętami wielkanocnymi, było symbolem słońca i życia. Wierzono, że ma
znaczenie magiczne.
Kraszanki, hałunki, malowanki maluje się jednym kolorem.
Skrobanki, rysowanki - na jednolitym tle rysuje się wzór, np. szpilką.
Pisanki, piski - na jajo nanosi się dekorację z wosku pszczelego, która
pozostaje biała na tle kolorowej skorupki.
Jajko
jest
w
Polsce
tradycyjną
potrawą
wielkanocną.
Powszechnym zwyczajem jest dzielenie się święconym jajkiem i
składanie życzeń. Pisanki są główną dekoracją świątecznego stołu.
Jajko dobre na wszystko
•
•
•
•
•
•
•
•
•
„S
SchumaNowinki” - nr 5/2007
umieszczanie jajek w oknach domu, aby ten dom omijały pioruny,
rzucanie jajka w ogień, ponieważ wierzono, że zgasi pożar,
wykupywanie się pisankami od "dyngusiarzy",
dotykanie zwierząt gospodarskich święconym jajkiem - ochrona
przed chorobami,
dodawanie potłuczonych skorupek jaj wielkanocnych do kurzej
karmy, żeby się lepiej niosły,
w wodzie, w której gotowały się jajka, należało umyć twarz, żeby
być pięknym,
woda z pokruszonymi skorupkami święconych jajek była
świetnym lekarstwem na ból zębów,
jajko zakopywano w sadach i na polach, żeby zapewnić urodzaj,
zakopywanie jajka na rozpoczętej budowie domu
miało zapewnić pomyślność mieszkańcom,
16
Niedziela Palmowa
Niedziela Palmowa rozpoczyna Wielki Tydzień - czas wyciszenia,
skupienia i przeżywania męki Chrystusa. Zwana jest także "Kwietną"
lub "Wierzbną". Tego dnia święci się palmy. Zwyczaj ten przywędrował
do Polski z Jerozolimy w średniowieczu. Obchodzi się go na pamiątkę
uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Palma jest symbolem odradzającego się życia.
Tradycje związane z palmą:
•
•
•
•
•
•
•
•
poświęcone palemki postawione w czasie burzy w oknie miały zapewnić bezpieczeństwo,
oderwane z palemek bazie mieszano z ziarnem przed siewem,
połykanie bazi miało uchronić przed bólami i przeziębieniem,
zjedzenie "kocanki" z palmy ochroni gardło przed chorobą przez cały rok,
poświęconą palmą należy pokropić rodzinę, co uchroni ją przed chorobami i głodem,
dzieci należało uderzyć witką z palmy, żeby były zdrowe,
wielkość palmy ma znaczenie magiczne, wysoka zapewni twórcy długie i szczęśliwe życie,
im piękniejsza palma, tym dzieci będą dorodniejsze.
Święcone
Wielka Sobota jest ostatnim dniem postu. Rano w kościele święci się pokarmy, a
wieczorem także ogień i wodę. Do koszyczka wkłada się jajka, kiełbasę, chleb, sól, chrzan i
baranka. Baranek jest z cukru, ciasta lub wosku. Koszyk przyozdabia się gałązkami bukszpanu i
nakrywa go białą serwetką. Każda z potraw w koszyku ma symboliczne znaczenie:
• Wielkanocny baranek to symbol zwierzęcia ofiarnego znanego ze
Starego Testamentu.
• Chleb to pokarm niezbędny do życia - w chrześcijańskiej tradycji
jest on najważniejszym z symboli.
• Wędlina to płodność i zdrowie, sól to symbol oczyszczenia.
• Chrzan to ochrona przed chorobą.
W Wielką Sobotę, po powrocie z kościoła ze święconym pokarmem,
należało trzykrotnie obejść dom, aby zapewnić gospodarstwu urodzaj i
powodzenie.
Niedziela Wielkanocna
Niedziela Wielkanocna, zwana Wielką Niedzielą, to pierwszy dzień świąt
wielkanocnych. Rozpoczyna ją poranne bicie dzwonów, zapraszające wiernych
do kościoła i ogłaszające radosną wiadomość, że Chrystus zmartwychwstał.
Msza ta zwana jest rezurekcją i rozpoczyna się o 6 rano. Rozpoczyna ją
okrzyk "Alleluja". Jest to przyśpiew w pieśniach wielkanocnych, to okrzyk
radości. Pochodzi z języka hebrajskiego, w którym "halelu-Jah" znaczy
dosłownie: "Chwalcie Boga!". W ten dzień można podobno będąc w
górach na Głodówce "złapać Pana Boga za nogi". Chmury tak nisko
sięgają gór, na których siedzi Bóg patrzący na idących na rezurekcję ludzi.
Z tą radosną nowiną, że Chrystus zmartwychwstał, idziemy do domów, by
z całą rodziną zasiąść do świątecznego stołu.
Wielkie oblewanie
Polewanie wodą ma znaczenie symboliczne. Za tym zwyczajem kryje
się dawny pogański akt zapładniania wiosenną wodą ziemi, która od tej chwili
znów jest zdolna do rodzenia. Poniedziałek Wielkanocny nazywany jest Lanym
Poniedziałkiem, Oblewanką, Polewanką lub dniem świętego Lejka. Chłopcy
oblewali dziewczyny wodą. Na ładne, lubiane dziewczyny wylewano całe
wiadra wody lub wrzucano je do stawów, sadzawek. Im więcej było wody, tym
większy honor dla panny. Przemoczona do suchej nitki dziewczyna miała tzw. wzięcie. Jeśli
dziewczyna miała suche ubranie, była niepocieszona. Panny przygotowywały okup najczęściej w
postaci pisanek. Można było wykupić się też kiełbasą lub mazurkiem.
L.B
„S
SchumaNowinki” - nr 5/2007
17