Wolny dostęp do zbiorów w Bibliotece Głównej (Wypożyczalni)

Wolny dostęp do zbiorów w Bibliotece Głównej (Wypożyczalni)

KONFERENCJA NAUKOWA
„BIBLIOTEKA OTWARTA NA ZMIANY”
Wolny dostęp do zbiorów
w Wypożyczalni Biblioteki Głównej
Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
– 15 lat doświadczeń
mgr Mirosława Wojciechowska
Oddział Księgozbioru Studenckiego
Biblioteka Główna UEP
Olsztyn, 20 – 22 września 2010 r.
Prawdziwy uniwersytet dzisiejszy tworzy biblioteka.
Thomas Carlyle
Główne zadanie Wypożyczalni w bibliotece uniwersyteckiej :
Zapewnienie dostępu do literatury niezbędnej
w procesie dydaktycznym
Cechy idealnej biblioteki akademickiej [1] :
• dostępność potrzebnego studentom księgozbioru
• aktualność publikacji – szybki zakup nowości i sprawne
ich opracowywanie
• możliwie największe zredukowanie czasu oczekiwania na
publikacje (te do korzystania w trybie prezencyjnym, jak i do
wypożyczeń)
• wolny dostęp do półek
• katalogi OPAC
• system elektronicznych zamówień
• przyjemna, estetyczna architektura budynku
• przystępne godziny otwarcia – także w weekendy
[1] Zob. Marciniak A.: Idealne miejsce dla żaka. Obraz biblioteki przyszłości. [online]
Kalendarium „wolnego dostępu” w BG UEP :
 1994 - pierwszy etap wdrażania systemu komputerowej obsługi
czytelników w zakresie wypożyczeń (wprowadzenie do systemu
BMS Lech wszystkich kont Czytelników. Każdy uprawniony
otrzymał identyfikator z kodem kreskowym umożliwiający dostęp do
zbiorów wypożyczalni i elektroniczną rejestrację wypożyczeń)
 7.10.1995 – oddanie do użytku pomieszczeń nowego budynku
Collegium Altum (3 piętra i ok. 5 600 m2)
 9.10.1995 – umożliwienie „wolnego dostępu” do zbiorów
Wypożyczalni
 1995 – całkowite wycofanie tradycyjnych rewersów w Wypożyczalni
 1996 – skrócenie podstawowego okresu wypożyczeń
(z 1 roku do 1 semestru)
 1997 – okresowe wydłużenie godzin otwarcia (do godz. 21)
 1998 – otwarcie Wypożyczalni także w soboty, wprowadzenie egz. WP
(krótkie wypożyczanie - do 7 dni - 1 egz. każdego tytułu),
dodatkowe terminale do korzystania z katalogu OPAC
 1999 – przejście na Horizona (problematyczna konwersja bazy),
wymiana kart identyfikacyjnych Lecha na środowiskowe karty
„bibliotek horizonowych” (12 bibliotek PFBN)
 2000-2007 – stopniowe zakupy sprzętu, wyposażenia, uzyskanie
„rezerwy magazynowej”
 2007 – uruchomienie Wypożyczalni także w niedziele (w godz. 8-15!)
 1.10.2007 – Elektroniczna Legitymacja Studencka – Kartą Czytelnika
 2009 – Karta Strategiczna Uniwersytetu i decyzja o przeprowadzce
do Collegium Altum (pomysły na nową organizację udostępniania)
 1.09.2010 – otwarcie Wypożyczalni w nowej lokalizacji –
Biblioteka Główna UEP w całości w jednym budynku.
Nowa przestrzeń 15 lat temu - okazją do zmian :
• struktury organizacyjnej biblioteki
• sposobu wykorzystania (3-krotnie!) większej powierzchni
• sposobu udostępniania zbiorów
• czasu oczekiwania na realizację zamówień
• zabezpieczenia zbiorów
• nowego wykorzystania części personelu
Wolny dostęp w BG UEP – przesłanki ekonomiczne
i organizacyjne :
• możliwości lokalowe (przestrzeń i metraż)
• oszczędności etatowe w czytelniach i wypożyczalni
(brak magazynierów)
• niższe koszty finansowe wypożyczeń przez wolny dostęp niż
w systemie magazynu zamkniętego
• krótki czas od „zamówienia” do realizacji
• wzrost wykorzystania księgozbioru
Zadania dla Wypożyczalni AE Poznań:
• Organizacja wolnego dostępu do 100 % tzw. księgozbioru dydaktycznego
• Pełna komputeryzacja rejestracji wypożyczeń i zwrotów
• Rozpoznawanie zapotrzebowania – system Lektury
• Zwiększenie liczby użytkowników, odwiedzin i wypożyczeń
• Dostosowanie godzin otwarcia do potrzeb
Użytkownicy zapisani w Wypożyczalni UEP
14 000
12 000
10 000
8 000
6 000
4 000
2 000
19
94
19
95
19 *
96
**
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
0
Ilość zapisanych
Źródło : Opracowanie własne na podstawie sprawozdań OKS
Źródło: opracowanie własne na podstawie statystyk systemu Horizon
Zestawienie usług podstawowych Wypożyczalni :
2008
Tendencja
RdR
2009
Użytkownicy zapisani i korzystający
11 661
11 266
-395
Ilość zarejestrowanych wypożyczeń
108 066
103 417
-4 649
9
9
0
60 891
66 721
5 830
21 981
21 981
Wskaźnik wypożyczeń średniorocznie na
osobę (w vol.)
Ilość odwiedzin w Oddziale
Ilość zapytań użytkowników*
telefoniczne
bezpośrednie
via e-mail**
1 859
20 079
43
* liczone od sierpnia 2009 r.
** liczone od września 2009 r.
Źródło : Oprac. własne na podstawie sprawozdania Oddziału Księgozbioru Studenckiego za rok 2009
„Wolny dostęp” to komfort w korzystaniu z
księgozbioru, ponieważ :
• skraca drogę czytelnika do książki
• zwiększa rolę katalogu on-line (wyszukiwanie w katalogu jest możliwe
także z domu, do biblioteki można przyjść „przygotowanym” i udać się
od razu do właściwej półki)
• daje możliwość "poserfowania" po bibliotece i znalezienia dla siebie
najlepszej pozycji
• biblioteka nie kojarzy się z nużącym wypisywaniem rewersów
i ryzykiem ich niezrealizowania
• zmienia się jakość usług bibliotecznych
Wady i zagrożenia koncentrują się wokół :
• Utrzymania ładu i porządku na półkach
• Problemu szybszego niszczenia książek
• Zwiększonej możliwości kradzieży
• Skutecznego zabezpieczenia zbiorów
a czasami ….
• niechęci użytkowników do samodzielnych poszukiwań
Ciągłe doskonalenie dostępu do zbiorów w BG UEP:
• katalog on-line dostępny także na terenie Wypożyczalni,
• baza Lektury (on-line, bieżąco aktualizowana),
• zdalny dostęp do konta - elektroniczne prolongowanie wypożyczeń,
• powiadamianie pocztą elektroniczną o zbliżającym się terminie
zwrotu,
• stały kontakt i informacja nt wypożyczeń via e-mail,
• nowe formy zbiorów : e-czasopisma i e-książki,
• możliwość zdalnego zgłaszania dezyderatów,
• zdalne zamówienia na wypożyczenia międzybiblioteczne,
• zdalne zgłoszenia warsztatów i szkoleń.
Zmiana lokalizacji Wypożyczalni :
15 lat osobno, ale bliżej dydaktyki
Od 1 września 2010 r. w jednym
funkcjonalnym budynku, ale
dalej od serca Uczelni
(głównego miejsca zajęć)
Reakcja Użytkowników – trudna do przewidzenia 
Olsztyn
16
Gdzie jest nowe miejsce Wypożyczalni?
Wydzielona fizycznie przestrzeń, by uniknąć
kolizyjności z ciszą czytelń i publicznym
dostępem do ich zbiorów
(z utrzymaniem dotychczasowego wolnego dostępu
dla uprawnionych użytkowników)
A może ….
„wchłonięcie” całości zbiorów
Wypożyczalni przez Czytelnię Książek?
(z zachowaniem wolnego dostępu i wypożyczaniem
prawie wszystkich zbiorów, także „czytelnianych”)
Czy byłoby wówczas jeszcze miejsce dla
tradycyjnej „czytelni”?
Co mogłaby udostępniać na miejscu i jak
informować o tym Użytkowników?
Kto byłby beneficjentem takiej nowatorskiej
formuły udostępniania?
Komu wypożyczać na zewnątrz dysponując często
tylko 1 egzemplarzem?
Dzisiaj :
Źródło : http://www.biblioteka.ue.poznan.pl/szkolenia/o_bibliotece/o_bibliotece.html - fragm. szkolenia online
Zbiory Wypożyczalni podzielone na 3 działy
odpowiadające głównym kierunkom kształcenia
na Uczelni :
• Ekonomia, gospodarka elektroniczna,
gospodarka międzynarodowa, zarządzanie
• Towaroznawstwo
• Podręczniki do nauki języków obcych
Zalety nowej lokalizacji:
• Biblioteka jako całość – wszystko w
jednym miejscu
• bezpośrednie sąsiedztwo czytelń –
większa dostępność do różnych zbiorów
• ujednolicenie godzin otwarcia
• efektywniejsze wykorzystanie personelu
Zagrożenia dla frekwencji:
• odległość od miejsca prowadzenia większości zajęć dydaktycznych
(dotkliwa dla studentów zaocznych)
• ryzyko nadmiernego hałasu - zakłócanie pracy czytelń
• wypożyczalnia tylko dla uprawnionych – kolizja z nawykami
użytkowników czytelń (charakter publiczny)
• lokalizacja na 3 piętrze (schodami)
Nowa lokalizacja - nowe wyzwania
Strategia Uniwersytetu Ekonomicznego
cele strategiczne na lata 2009-2012:
 Przestrzeganie wartości akademickich
 Osiągnięcie światowych standardów w nauce i dydaktyce
 Podniesienie sprawności organizacyjnej
 Osiągnięcie najwyższych kategorii i uprawnień naukowych
 Rozwinięcie współpracy z interesariuszami
Cel pośredni Strategii Uniwersytetu
realizowany przez Bibliotekę Główną :
zwiększenie edukacyjnej roli biblioteki
poprzez :
 Wprowadzenie systemu umożliwiającego
elektroniczną rezerwację książek z BG
 Zwiększenie liczby wolumenów literatury
zagranicznej oraz dostępu do baz danych
 Szkolenia z zakresu wykorzystania elektronicznych
baz danych BG
 Rozwinięcie poradnictwa w zakresie korzystania
z elektronicznych zasobów BG
 Opracowanie zwartego systemu przypisów
bibliograficznych dotyczących wydawnictw
zwartych i ciągłych w formatach elektronicznych
i drukowanych
Cel dla Wypożyczalni :
Wprowadzenie systemu umożliwiającego
elektroniczną rezerwację książek z BG
Wolny dostęp czy rezerwacja?
a może
Wolny dostęp i rezerwacja?
„Biblioteka to przybytek na oścież otwarty,
zapraszający każdego w progi.
Wejdź gościu i stań się przyjacielem.”
Jan Wiktor
Dziękuję za uwagę 