KANADYJSKI SYSTEM FEDERALNY

Iwona Wrońska
KANADYJSKI
SYSTEM
FEDERALNY
DETERMINANTY I TENDENCJE
Wydawnictwo
Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego
Jana Kochanowskiego
Kielce 2011
Spis treści
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1. Geneza państwa i społeczeństwa Kanady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Uwarunkowania historyczne powstania federacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.1. Rywalizacja o kolonie w Ameryce Północnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.2. Przesłanki przyjęcia ustroju federalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1.3. Wpływ kultur prawnych: brytyjskiej, francuskiej i amerykańskiej . . . 1.2. Kształtowanie się wielokulturowego społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1. Ludność rdzenna i pierwsi osadnicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2. Nasilenie imigracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Profil kulturowo-etniczny ludności Kanady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.1. Stan ludności i pochodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.2. Miejsce zamieszkania imigrantów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.3. Charakterystyka ludności rdzennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
15
15
20
27
32
32
39
46
46
50
54
2. Ukształtowanie się systemu politycznego Kanady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
2.1. Zasady ustroju konstytucyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
2.1.1. System źródeł prawa konstytucyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
2.1.2. Zasada federalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
2.2. Rozwój polityczny federacji kanadyjskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.2.1. Federalny system partyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2.2.2. Systemy partyjne w prowincjach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
2.3. System organów władzy federalnej, prowincji i terytoriów . . . . . . . . . . . . . . . 90
2.3.1. Federalna władza ustawodawcza i wykonawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
2.3.2. Władze ustawodawcze i wykonawcze w prowincjach, władze
terytoriów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
2.2.3. Władza sądownicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
2.2.4. Ewolucja stosunków federalno-prowincjonalnych . . . . . . . . . . . . . . . . 109
3. Zagrożenia o podłożu kulturowo-etnicznym dla systemu federalnego
Kanady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Dążenia Quebecu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.1. Źródła odrębności Quebecu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.2. Działania na rzecz uzyskania specjalnego statusu . . . . . . . . . . . . . . . . 115
115
115
117
6
Spis treści
3.1.3. Działania na rzecz suwerenności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2. Dążenia ludności rdzennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1. Pozycja ludności rdzennej w federacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2. Działania Indian na rzecz zmiany miejsca w federacji . . . . . . . . . . . . 3.2.3. Roszczenia ludności rdzennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Wzrost zróżnicowania kulturowo-etnicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.1. Spory językowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2. Spory religijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
126
126
130
134
139
139
149
4. Napięcia i spory o podłożu ustrojowym w systemie federalnym Kanady . . . . . 4.1. Nieostrość kompetencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.1. Spory o zakres uprawnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.2. Spory o kształtowanie polityki zagranicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.3. Spory o utrzymanie publicznej służby zdrowia . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.4. Spory związane z dwoma systemami prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Fiskalna dominacja władzy federalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.1. Spory finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2. Spory wokół grantów i dopłat wyrównawczych . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Spory między prowincjami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.1. Nierówności między prowincjami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.2. Międzyprowincjonalne bariery ekonomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
155
155
157
160
163
166
166
171
178
178
184
5. Kierunki rozwoju federalizmu kanadyjskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Poszukiwanie modelu kulturowo-etnicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.1. Odpowiedzi na dążenia Quebecu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.2. Odpowiedź na dążenia ludności rdzennej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.3. Polityka wielokulturowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Poszukiwania modelu prawno-ustrojowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.1. Trudności z wprowadzeniem Aktu Konstytucyjnego z 1982 roku . . . 5.2.2. Federalizm konstruktywny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3. Poszukiwanie modelu behawiorystycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.1. Od centralizacji do decentralizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.2. Federalizm asymetryczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.3. Federalizm wykonawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
189
189
193
195
200
201
205
208
208
212
216
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
The Canadian Federal System: Determinants and Trends
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247