Oblicza Energiewende Miejski klimat bez sadzy

Oblicza Energiewende Miejski klimat bez sadzy

Oblicza Energiewende
Miejski klimat bez sadzy
Niemiecki transport, podobnie jak i polski, jest jak do tej pory branżą opierającą
się działaniom na rzecz ochrony klimatu. Zużycie energii w niemieckim transporcie
w 2011 roku spadło tylko o 0,5% w stosunku do 2005 roku i nie nadążało za
oczekiwaniami, co i tak w dużej mierze było zasługą kryzysu gospodarczego, a nie
zabiegów politycznych. Nie mniej jednak w związku z ochroną klimatu skuteczny
pozostaje jeden z niemieckich instrumentów polityki transportowej. Strefy niskiej
emisji komunikacyjnej – LEZ – powodują znaczną redukcję pyłów i innych spalin, a
także znaczne odmłodzenie floty samochodów w najbardziej do tej pory zanieczyszczonych
miastach Niemiec.
Niedźwiedź, Arktyka i drobny pył
Wiele osób na pewno słyszało o niedźwiadku Knucie. Ten urodzony w grudniu 2006 roku niedźwiedź
polarny został odrzucony przez matkę i z poświęceniem wychowany przez pielęgniarza berlińskiego
Zoo Thomasa Doerfleina. To przedsięwzięcie zwróciło na Knuta i berlińskie zoo oczy całych Niemiec, a
przy okazji dało możliwość wyjaśnienia wielu milionom osób, jakie zagrożenia czyhają na te zwierzęta
na ich ojczystym lodzie w związku ze zmianami klimatu. W 2007 i 2012 roku odnotowano rekordowo
niski zasięg lodu arktycznego od czasu pierwszych satelitarnych obserwacji poczynionych w roku
1980. Sytuacja nie byłaby dramatyczna, gdyby nie fakt, że w tym czasie ojczyzna polarnych
niedźwiedzi, stopiła się w ¾ od ponad 16 tys. km. sześć, do nieco powyżej 4 tys. km. sześć. Choć lód
zapewne topniał już wcześniej, w ciągu ostatnich 10 lat topniał w rekordowym tempie. Dzięki
Knutowi wie o tym niemal każdy w Niemczech, zwłaszcza w stolicy.
i
A właśnie w Berlinie w styczniu 2008 roku została uruchomiona pierwsza niemiecka strefa niskiej
emisji komunikacyjnej. Strefy niskiej emisji komunikacyjnej powstały nie po to, aby obniżać emisje
gazów cieplarnianych, ale po to, by obniżać emisje pyłów i innych spalin samochodowych. Według
najnowszych badań naukowych okazuje się, że pyły emitowane w krajach położonych na
umiarkowanych wysokościach geograficznych północnej półkuli, czyli praktycznie całej Europie, w
większości są przenoszone w atmosferze nad Arktykę. Tam podwyższają temperaturę powietrza jako
ciało czarne zamieniając bezpośrednio promieniowanie słoneczne w ciepło oddawane do atmosfery
oraz przyspieszają topnienie lodu arktycznego, kiedy już na nim osiądą, poprzez zmniejszenie ilości
światła odbitego od śniegu, na rzecz ilości światła zaabsorbowanego. Ten mechanizm także zmienia
klimat Ziemi.
Strefa niskiej emisji komunikacyjnej
ii
Aby ratować krewniaków Knuta, trzeba jak najszybciej obniżyć zanieczyszczenie pyłem nad Europą.
Niemiecki mechanizm stref niskiej emisji komunikacyjnej robi to szybko i stosunkowo skutecznie. W
wyznaczony administracyjnie obszar miasta, w Berlinie ograniczony linią obwodową miejskiej kolejki
S-Bahn, można wjechać tylko samochodem oznakowanym ze względu na poziom emisji spalin
plakietką w kolorze czerwonym, żółtym lub zielonym. Samochody bez plakietki, o najgorszych
parametrach spalin, nie mogą wjechać do strefy. Oznakowanie samochodów i ulic zostało
wprowadzone poprzez ustawodawstwo krajowe w 2007 roku i jest uzależnione od wieku samochodu
oraz europejskich norm emisji EURO. Na granicach strefy stoją znaki drogowe wraz z tabliczkami
informującymi o tym, z jaką plakietką można do niej wjechać. Kierowcy samochodów przyłapani w
strefie bez plakietki lub z plakietką w nieodpowiednim kolorze dostają mandat zgodnie z kodeksem
ruchu drogowego1.
iii
Efekty berlińskiego wdrożenia
1
W lutym 2008 roku wystawiono prawie 7500 mandatów dla kierowców nieprzestrzegających tych przepisów.
Na efekty w Berlinie nie trzeba było długo czekać, a w zasadzie były one widoczne jeszcze przed
wejściem strefy w życie, dzięki dobrej akcji informacyjnej władz miasta. Od stycznia 2008 roku do
strefy w Berlinie można było wjechać tylko z plakietką niezależnie od koloru, a od stycznia 2010 roku
tylko z plakietką zieloną. W znacznie szybszym tempie niż zwykle flota samochodów jeżdżących po
Berlinie odmłodniała i poprawiła swoje parametry spalania. Udział samochodów osobowych bez
plakietki w ogóle tego typu samochodów już w 2008 roku spadł z 7% prawie do zera. Do 2010 roku
liczba samochodów z czerwoną plakietą spadła z 24% udziału we flocie pojazdów do 2%, a z żółtą
plakietką z 38% udziału do zaledwie 7%. Liczba samochodów z zieloną plakietką wzrosła z 34%
udziału we flocie samochodów osobowych do aż 91%. Podobne zmiany nastąpiły we flocie
samochodów dostawczych i towarowych.
Jak łatwo się domyśleć, przynajmniej czasowo wprowadzenie strefy miało bardzo pozytywny wpływ
na sprzedaż nowych samochodów w salonach samochodowych. Można spekulować, czy wymiana
tylu samochodów na nowe wpłynęła także na obniżenie zużycia paliwa i emisji dwutlenku węgla w
lokalnym transporcie. W tabeli pokazujemy zmiany emisji dwutlenku węgla z najpopularniejszych w
2007 roku marek samochodów zakupionych w Niemczech, dla ich wersji wyprodukowanych w latach
2004-2010. Ciekawostką jest także, że właśnie w 2007 aż o 30% wzrosła sprzedaż niewielkiego i
oszczędnego samochodu Opel Corsa, co pozwoliło mu zmienić pozycję na liście najlepiej kupowanych
w Niemczech samochodów z 15 na 6.
Tabela. Porównanie spalania paliwa i emisji dwutlenku węgla z najpopularniejszych samochodów
sprzedawanych w Niemczech w roku 2007.
Dane o emisji i spalaniu paliwa dla samochodów
Sprzedaż
sprzedawanych w latach:
Pojemność
w 2007
(ccm)
2004
2007
2010
roku (szt.)
VW Golf 2.0 TDI
1968
154
145
129 emisje (g/km)
150133
5,7
5,5
4,9 paliwo (l/100km)
VW Passat 2.0 TDI
1968
165
158
146 emisje (g/km)
105308
6,2
6
5,6 paliwo (l/100km)
BMW 3er 320d
1995
153
153
128 emisje (g/km)
100559
5,7
5,7
4,8 paliwo (l/100km)
Audi A4 2.0 TDI
1896/1968
158
154
134 emisje (g/km)
84092
5,9
5,8
5,1 paliwo (l/100km)
Opel Astra 1.8 S
1796
202
192
172 emisje (g/km)
83048
8,4
8
7,2 paliwo (l/100km)
Źródło: Leitfaden zu Kraftstoffverbrauch und CO2-Emissionen aller neuen
Personenkraftwagenmodelle, die in Deutschland zum Verkauf angeboten warden, DAT Deutsche
Automobil Treuhand GmbH, 2004, 2007, 2010.
Ale ku uciesze mechaników, zwiększony ruch przed wprowadzeniem strefy panował także w
warsztatach samochodowych. Wiele pojazdów niespełniających norm mogło zostać dodatkowo
wyposażonych w filtr cząstek stałych (DPF), który prawie całkowicie obniża emisje pyłów i dzięki
temu otrzyma zieloną plakietkę. Władze Berlina wprowadziły system dofinansowania dla osób, które
przeprowadziły w swoim samochodzie montaż takiego filtra.
Jakie przełożenie miały te zmiany we flocie pojazdów na jakość powietrza? Już w 2008 roku emisja
pyłów z samochodów w Berlinie obniżyła się o 25% więcej niż by to nastąpiło bez wprowadzenia
strefy. W 2010 roku natomiast emisja ta obniżyła się aż o 58% więcej niż by to miało miejsce bez
wprowadzenia strefy niskiej emisji komunikacyjnej. Koncentracja pyłów pochodzących z transportu w
berlińskim powietrzu, czyli miara zanieczyszczenia, która przekraczała często w Berlinie dopuszczalną
normę dzienną 50 mikrogramów/m3, obniżyła się dzięki strefie o 50% do 2010 roku. Co było do
przewidzenia, jakość powietrza poprawiła się także poza obszarem objętym strefą niskiej emisji
komunikacyjnej. Tylko stężenia tlenków azotu, choć obniżone dzięki strefie o 20%, pozostały w
powietrzu w ilościach przekraczających dopuszczalne wartości. Wprowadzenie strefy pozwoliło
berlińczykom odetchnąć świeżym powietrzem, berlińskim władzom w tym zakresie uporać się z
przekroczeniami emisji, a w samym tylko 2010 roku uniknąć emisji aż 164 ton pyłów, które mogłyby
przyspieszyć topnienie Arktyki.
Strefy nie tylko w Niemczech
Obecnie w Niemczech jest ponad 40 stref niskiej emisji komunikacyjnej, w tym w Monachium,
Kolonii, Hamburgu i Stuttgarcie. Rozwiązanie przeniknęło już do innych krajów Europy, choć tam
często obowiązują inne standardy przyznawania plakietek. Poza Niemcami w Europie jest ponad 30
stref niskiej emisji komunikacyjnej m.in. w Amsterdamie, Londynie, Sztokholmie, Mediolanie,
Kopenhadze. Odnotowane w wybranych miastach redukcje emisji pyłów szkodliwych dla Arktyki
związane z wprowadzeniem stref także są imponujące. W Holandii dla wszystkich stref odnotowano
20% spadek emisji z samochodów w ruchu. W Sztokholmie odnotowano spadek emisji od 13 do 19%.
W Kopenhadze emisja pyłów z samochodów spadła o 9%, a w Londynie o niecałe 2%2. Nie wszystkim
to jednak wystarcza. Niemieckie organizacje ekologiczne prowadzą ogólnoeuropejski projekt „Klimat
bez sadzy”, którego głównym celem jest całkowite wyeliminowanie emisji pyłów z transportu.
Knut umarł w berlińskim ZOO w marcu 2011 roku nie widząc nigdy swojej lodowej ojczyzny. Może
dzięki strefom niskiej emisji komunikacyjnej innym niedźwiedziom polarnym uda się jeszcze
bezpiecznie przejść po kruchym arktycznym lodzie.
Autor: dr Wojciech Szymalski, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Wykorzystano materiały:
Prezentację Marcusa Steinbergera z organizacji Agenda Energiewende, przedstawionej podczas
trójstronnego spotkania reprezentantów pozarządowych ekspertów z Czech, Niemiec i Polski nt.
problemów energetycznych na granicach tych trzech krajów, które odbyło się w Pradze 14 maja 2013
roku
Prezentację Axela Friedricha „Black Carbon reduction in Berlin” udostępnioną przez niemiecką
organizację Deutsche Umwelthilfe e.V.
2
Warto pamiętać, że w Londynie funkcjonuje system opłat za wjazd do miasta samochodem, który może także
generować znaczną redukcję emisji pyłów od transportu.
Prezentację urzędu miasta Berlina nt. rezultatów wprowadzenia strefy w 2010 roku zaprezentowaną
niemieckiej prasie 13 maja 2011 roku autorstwa Martina Lutza)
Opracowanie Sadler Consultants, Low Emission Zones in Europe, final report for ADEME project,
Emmedingen, lipiec 2011
Ulotkę informacyjną Verkehrsclub Deutschland The Berlin Low Emission Zone 2008-2010: Halves
diesel soot in the Air, opracowaną przez Heiko Balsmeyera, listopad 2011
Informacje nt. niedźwiedzia Knuta według Wikipiedii oraz „Das Knut Buch – Knut – der kleine
Eibaerenjunge”, Hatkoff Juliana, Isabella i Craig, Ravenburger Buchverlag, 2008
Informacje nt. Arktyki według wyników pomiarów PIOMAS zamieszczonych na blogu Huberta
Bułgajewskiego Arktyczny Lód: http://arcticicesea.blogspot.com
Informacje nt. emisji i spalania paliwa w samochodach: Leitfaden zu Kraftstoffverbrauch und CO2Emissionen aller neuen Personenkraftwagenmodelle, die in Deutschland zum Verkauf angeboten
warden, DAT Deutsche Automobil Treuhand GmbH, 2004, 2007, 2010.
Najlepiej sprzedawane samochody w Niemczech w 2007:
http://bestsellingcarsblog.com/2008/01/26/germany-2007-new-mercedes-c-class-and-opel-corsaup/
Uwagi:
Jest to trzeci z materiałów w opracowanym przez dr Wojciecha Szymalskiego cyklu „Oblicza
Energiewende”, w którym co tydzień prezentujemy inną twarz zmian w niemieckiej gospodarce i
społeczeństwie związanych z przejściem na odnawialne źródła energii. Zapraszamy na energetyczną
wycieczkę po Niemczech.
Dziś rozpoczyna się Europejski Tydzień Mobilności, w tym roku pod hasłem „Czyste powietrze – czas
na twój ruch”.
i
Fragment okładki „Knut – der kleine Eisbaerenjunge”, Hatkoff Juliana, Izabella i Craig, Ravensburger
Buchverlag, 2008
ii
iii
Strefa niskiej emisji komunikacyjnej w Berlinie – mapa orientacyjna. Źródło: www.berlin.de/umweltzone
Warunki, na których wydawane są plakietki dla samochodów uprawniające na wjazd do niemieckich stref
niskiej emisji komunikacyjnej. Źródło: www.berlin.de/umweltzone