Polityka w zakresie start-upów w Austrii

Polityka w zakresie start-upów w Austrii
I. Ogólna ilość start-upów
Ogólna liczba start-upów
Określenie ogólnej ilości start-upów w Austrii jest trudne przynajmniej z dwóch względów:
braku statystyk w tym zakresie oraz niejednoznaczności samego pojęcia. Dla potrzeb
ustalenia przez Izbę Gospodarczą (WKO) w Wiedniu liczby start-upów w tym mieście
określono nim przedsiębiorstwa, które posiadają takie cechy jak innowacyjność,
ukierunkowanie na technologię i wzrost oraz bazują na modelu działalności gospodarczej. Z
kolei Federalne Ministerstwo Nauki, Badań i Gospodarki za start-upy przyjmuje wszystkie
nowo powstające podmioty gospodarcze w tym kraju. Zakładając, że dla potrzeb niniejszej
informacji bardziej adekwatne jest uściślenie tego pojęcia dokonane przez WKO, udział startupów w łącznej liczbie nowo zakładanych podmiotów gospodarczych (w tym
jednoosobowych) w ostatnich latach ulegał stałemu zwiększeniu z 5,2 % w 2010 r, do 7,6 %
w 2013 r. (ostatnie dane dotyczące Wiednia, gdzie jest ich najwięcej). Jeśli przyjmiemy, że w
ostatnich 3 latach średnio w grupie nowo powstających firm start-upy stanowiły ok. 6 %
(średnia dla Wiednia ok. 6,2 %), zaś liczba nowych firm zwiększała się w latach 2010-2014 o
ok. 37 000, to rocznie w Austrii powstaje ok. 2 200 start-upów.
Rodzaje branż, w których występują
Ponad 75 % tworzonych start-upów zaliczana jest do branży technologii i IT, zaś nieco więcej
niż 20 % do tzw. gospodarki kreatywnej. Zainteresowania tej grupy firm skoncentrowane są
więc na IT i mediach, life sciences (nauki przyrodnicze), technologii jak również gospodarce
kreatywnej. W odróżnieniu od ogółu nowych firm tradycyjnych branż, start-upy rozwijają
nowe modele działalności gospodarczej a także rynki, zmierzają do wzrostu i ukierunkowują
się na działania międzynarodowe. Wśród osób zakładających je dominują 35-letni mężczyźni
(70%) z wyższym wykształceniem.
II. Działania rządu wobec sektora
Najlepsze praktyki w tym obszarze (programy, strategie)
„Świat znajduje się w fazie przełomu, w zasadniczym i dynamicznym procesie przeobrażeń.
Aby można było dotrzymać kroku tym przemianom należy przemyśleć tradycyjne metody a
wyzwania polityczne, gospodarcze i socjalne rozwiązywać na nowej drodze.
Austria potrzebuje strategii Open Innovation. Poprzez ukierunkowane wsparcie i stworzenie
możliwie najlepszych warunków ramowych Austria może umocnić swoją siłę innowacyjną i
przebić się w międzynarodowym współzawodnictwie.”
Powyższy cytat pochodzi z opublikowanej w 2015 r, przez austriackie Federalne
Ministerstwo Nauki, Badań i Gospodarki strategii pt. „Kraj założycieli. Na drodze do
najbardziej przyjaznego w Europie kraju założycieli [firm]”. Wynika z niej postulat
opracowania na szczeblu centralnym strategii w odniesieniu do start-upów. Aktualne
działania i programy koncentrują się na polepszeniu warunków funkcjonowania istniejących
firm oraz polepszeniu startu dla ogółu nowo powstających podmiotów gospodarczych.
Sposoby wsparcia start-upów oraz komercjalizacja pomysłów.
W Austrii znajdują się 87 centra inicjatyw (Impulszentern) oraz 22 parki technologiczne.
Aktywny most między badaniami i gospodarką tworzy austriacka sieć inkubatorów AlpusB
będąca przedstawicielstwem regionalnych centrów zakładania firm w krajach związkowych.
Sieć utworzona została w 2002 r. przy wsparciu Federalnego Ministerstwa Transportu,
Innowacji i Technologii oraz finansowana jest przez Austriackie Stowarzyszenie Wspierania
Badań. Celem jej działalności jest zwiększenie szans sukcesu wysoce innowacyjnych i
zorientowanych na technologie start-upów z różnych branż. Centra AlpusB przekazują knowhow założycielom firm, towarzyszą procesowi ich zakładania oraz wczesnemu okresowi
działalności jak również integrują istotne sieci. Zapewniają wczesne, założycielskie i dalsze
finansowanie, oddają do dyspozycji niezbędną do działania infrastrukturę i przejmują na
siebie doradztwo patentowe. Rozległa sieć obejmuje ponad 150 udziałowców i partnerów
skupiając gospodarkę z nauką. Należą do niej uniwersytety, zawodowe szkoły wyższe,
instytucje badawcze, agencje wsparcia, przedsiębiorstwa, inwestorzy business angels i byli
założyciele firm.
Narodowa instytucja pn. Austriackie Stowarzyszenie Wspierania Badań (FFG) stanowi
ośrodek wsparcia dla badań okołobiznesowych i rozwoju w kraju. Jako one-stop-shop ze
zróżnicowanym i ukierunkowanym programem portfolio otwiera dostęp dla miejscowych
firm i instytutów badawczych do pozbawionego biurokracji i szybkiego wsparcia projektów w
zakresie badań. Utworzona w 2004 r. FFG finansowana jest przez ministerstwo innowacji i
technologii oraz ministerstwo nauki, badań i gospodarki. Oferując usługi wsparcia działa
także na zlecenie instytucji krajowych i międzynarodowych. FFG poprzez program pn.
COMET wspiera budowę centrów kompetencji dla współpracy na wysokim poziomie
gospodarki z nauką. W ponad 40 centrach pracuje razem ok. 1 500 badaczy z gospodarki i
nauki nad konkurencyjnymi w skali międzynarodowej programami badawczymi. W
przyszłości ma zostać wzmocniona tzw. kultura kooperacyjna między przemysłem i nauką.
Ważnym, finansowanym przez państwo, podmiotem wsparcia na etapie przed założeniem
firmy, ale także w trakcie jej funkcjonowania jest Austria Wirtschaftservice GmbH (aws),
pełniący i realizujący zadania banku dotującego (Förderbank). Poprzez udzielanie
korzystnych kredytów, subwencji i gwarancji wspiera on przedsiębiorstwa we wdrażaniu
innowacyjnych projektów, w szczególności wówczas, kiedy konieczne do tego środki nie
mogą być zdobyte z innych źródeł. Wsparcie aws pozwala na:
- łatwiejsze założenie firmy
- uzyskanie korzystnych kredytów od 10 tys. euro
- ułatwienie finansowania przez udzielenie gwarancji
- rozwijanie i wdrażanie innowacji.
W ramach Austria Wirtschaftservice działa kilka funduszy:
Fundusz wspierający małe i średnie przedsiębiorstwa (aws Mittelstandfonds) jest
największym austriackim funduszem cichego udziału w przedsiębiorstwach, ale także
oferentem kapitału własnego. Działa on od 2009 r. (do końca 2025 r.), dotacje dla niego
wyniosły do tej pory 80 mln euro; kierowane są na udziały w grupie msp, zasilając je
świeżym kapitałem na rozwój nowych produktów albo postępowań, na budowę obrotu, na
międzynarodową ekspansję.
Fundusz założycielski (aws Gründerfonds) działa w latach 2013 – 2026 i oddaje do
dyspozycji założycieli firm kapitał dużego ryzyka. Fundusz dysponuje kwotą 65 mln euro
przeznaczoną na dotowanie młodych przedsiębiorstw o wysokim potencjale wzrostu, które do
realizacji swego modelu działalności gospodarczej nie mogli uzyskać wymaganych środków
np. z kredytu bankowego. Środki przeznaczane są także na finansowanie kapitałowe
i inwestowane w fazie zakładania i wzrostu firmy prowadzącej działalność gospodarczą w
Austrii.
Fundusze erp (erp-Fonds) udzielają kredytów o niskim oprocentowaniu na długi okres czasu.
Utworzone w 1962 r. z funduszy Planu Marshalla zostały powiązane z aws. Roczne dotacje
kształtują się w granicach 500 – 600 mln euro i są przez nie wspomagane przedsięwzięcia
inwestycyjne austriackich przedsiębiorstw w tym np. inwestycje innowacyjne, w technikę i
modernizację.
Pomoc dla przedsiębiorstw high-tech realizuje działający w ramach Austria Wirtschaftservice
- aws PreSeed. Wsparcie dotyczy procesu przed założeniem firmy i skierowane jest do
ambitnych przedsiębiorstw z grupy high-tech. Dofinansowywane są głównie takie koszty jak:
realizacje naukowe, sprawdzenie i przygotowanie proof of concept wzgl. proof of principle,
koszty studium i koncepcji. W 2013 r. (ostatnie dane) finansowane przez aws preSeed
projekty pochłonęły 3,7 mln euro, w największej części dotyczyły start-upów.
Bank aws finansuje w Wiedniu, z dużym odstępem największym centrum start-upów w
Austrii, Start-up-Center, dysponujący rocznie kwotę 100 mln euro z przeznaczeniem na
kredyty, gwarancje, subwencje, udziały i usługi coachingu.
Z kolei aws Business Angel Fonds jest wspólną inicjatywą aws i European Investment Fond
(EIF) dysponującą 22,5 mln euro, która to kwota jest podwyższona do 45 mln euro. Fundusz
(działający na zlecenie ministerstw gospodarki oraz finansów) realizuje koncepcje European
Angels Fond (EAF) w Austrii. Adresowany jest on do business angels, nie do firm
poszukujących kapitału.
Podstawowa forma kredytowania działalności firm – kredyt bankowy, pozostaje w Austrii w
dalszym ciągu zdecydowanie preferowanym sposobem uzyskiwania środków przez
przedsiębiorców. Inne formy dopiero zaczynają powoli odgrywać nieco większą rolę,
stanowią jednak ciągle ledwie margines. Konserwatywne podejście Austriaków do
oszczędzania powoduje obawy inwestowania w ryzykowne formy, jakie stwarza np. venture
capital. Dlatego też udział austriackiego sektora publicznego jako inwestora w tym zakresie
wyniósł aż 93,8 %, przy przeciętnym 33,8 % w Europie (dane za 2013 r.). Udział tego sektora
w środkach private equity przekracza w Austrii 75 % (w UE ledwie 5 %). Nieco większą
popularność zdobywa crowdfunding, który w 2014 r. poprzez swoje platformy zebrał
w Austrii nieco ponad 1 mln euro. Dzięki tej formie inwestowania powstało 120 miejsc pracy.
Współfinansowana przez państwo pomoc adresowana jest do wszystkich krajowych firm.
W odniesieniu do start-upów na szczeblu centralnym czołowymi podmiotami są wyżej
wspomniane: bank aws, Austriackie Stowarzyszenie Wspierania Badań (FFG), AlpusB.
Sprawą uregulowania wsparcia dla działających w tym kraju podmiotów oraz uchwycenia
wartości przeznaczanych na to środków stanowi od wielu lat troskę rządu. Aktualny stan jest
taki, że w Austrii istnieje ok. 3 tys. różnych źródeł wspierania od szczebla centralnego
poprzez kraje związkowe i gminy; dochodzą do tego pieniądze z programów unijnych. Ocenia
się, że nie ma w Austrii specjalisty, który byłby w stanie nad tym zapanować. Tworzona od
lat platforma transparentności napotyka zdecydowany sprzeciw niektórych środowisk
(zwłaszcza na szczeblu gmin) i rząd nie jest w stanie jej urzeczywistnić. Trudno jest w
związku z tym ocenić wartość wsparcia dla start-upów, które w praktyce mogą
wykorzystywać fundusze z różnych źródeł.
Działania podejmowane na rzecz zatrzymania start-upów w Austrii
Austriackie władze federalne, samorządowe jak również izby gospodarcze stwarzają różnego
rodzaju instrumenty wsparcia dla start - upów, które prezentowane są w organizowanych
kampaniach promocyjnych na rzecz nowo powstających przedsiębiorstw. Wsparcie doradcze
jest coraz powszechniej dostępne dzięki szeregowi programów. Lokalna lub krajowa
infrastruktura służąca informowaniu o nowych możliwościach finansowania stanowi
fundament systemu informacyjnego łączącego potencjalne zewnętrzne źródła finansowania.
Chcąc wstrzymać proces emigracji firm do innych regionów lub do innych krajów - w tym
również wyprowadzenie start-upów poza Europę oferowane są warsztaty podnoszące
kwalifikacje pracowników, darmowe szkolenia biznesowe, jak również rozmaite programy
(o których wcześniej mowa) wparcie banków umożliwiających otrzymanie korzystnego
kredytu dla rozwoju i działania firmy.
Wszystkie te działania mają na celu powstrzymanie procesu BRAIN DRAIN, choć pomimo
oferowanej pomocy start-upy poszukują i otrzymują konkretne oferty z innych krajów
(np. z USA), gdzie otoczenie biznesu i ich możliwości dalszego rozwoju wydają się dla tych
firm znacznie korzystniejsze, gwarantujące rozwój i lepszy dostęp do nowych technologii.
Opracował: Jan Walkiewicz WPHI Wiedeń