Autorzy: Anna Jurewicz, Wojciech Papaj

Młodzi ludzie zmieniają swoją okolicę
Scenariusz projektu edukacyjnego dla gimnazjów
Czas realizacji projektu: 12 godzin
Autor: Olga Napiontek
Uwaga: Pamiętaj o możliwości sfinansowania pomysłu ze środków Aktywnej
Warszawskiej Młodzieży! Skontaktuj się z koordynatorką projektu Pauliną
Kowalczyk z Fundacji Civis Polonus. Napisz email, żeby otrzymać szczegółowe
informacje: [email protected].
Uzasadnienie realizacji projektu:
W Polsce obserwowany jest problem niskiego kapitału społecznego, rozumianego jako zaangażowanie ludzi
w sprawy publiczne. Przejawem takiego stanu rzeczy są niskie wskaźniki zaufania międzyludzkiego, nieduży
odsetek osób działających w różnego rodzaju oddolnych inicjatywach, stowarzyszeniach, niskie czytelnictwo
gazet, wreszcie niska frekwencja wyborcza. Niski kapitał społeczny oznacza, że Polacy wciąż nie odnajdują
się w roli obywateli – osób zaangażowanych, współdecydujących o sprawach publicznych.
Można jednak powiedzieć: „Nikt nie rodzi się obywatelem”. Istnienie wysokiego poziomu kapitału
społecznego, wymaga podejmowania działań zmierzających do rozwijania tego ważnego zasobu.
Projekt ma na celu przygotowywanie młodych ludzi do bycia aktywnymi obywatelami społeczności lokalnej:
wyrażania troski o stan, sytuację członków społeczności, szukanie rozwiązań na rzecz poprawy sytuacji oraz
umiejętności podejmowania działań wspólnotowych. Dzięki projektowi młodzi ludzie mają zrozumieć, że są
członkami społeczności gminnej, że również od ich zależy jakość życia w gminie.
Cele ogólne projektu:



zwiększenie wśród gimnazjalistów poczucia bycia pełnoprawnymi obywatelami swojego miasta,
pokazanie, że także niepełnoletni mogą wpływać na jakość życia w mieście,
budowanie u młodych ludzi przekonania, że ich samodzielne, oddolne inicjatywy są mile
widziane przez dorosłych i że oni je wspierają.
Cele szczegółowe w języku młodych ludzi:

dowiemy się, że dorośli i młodzi ludzie są obywatelami miasta, członkami i że mają prawo do
wypowiadania się o niej oraz wpływania na nie,

uczniowie i uczennice dowiedzą się, że oddolna aktywność mieszkańców, także niepełnoletnich, jest
cennym i ważnym elementem dobrze rozwijającego się miasta.

realizując działania projektowe doświadczymy, że w społeczności gminnej ważne jest, by jej
mieszkańcy „brali sprawy w swoje ręce” i troszczyli się o nią.
Główne kompetencje kluczowe rozwijane podczas realizacji projektu:

wyrażanie własnej opinii oraz udział w procesach decyzyjnych,

konstruktywne uczestnictwo w działaniach społeczności lokalnej,

umiejętność planowania działań (pracy, nauki).
2
Opis działań w projekcie
Efektem realizacji projektu ma być przekonanie, że nie tylko dorośli, ale również młodzież, może wpływać
na swoje otoczenie. Projekt zakłada sporą dowolność podejmowanych działań i duży zakres decyzji dla
młodych ludzi oraz współpracę z rodzicami i oraz instytucjami lokalnymi (zadaniem nauczyciela będzie
włączenie rodziców do projektu). Wspólna praca rodziców i uczniów ma wzmocnić przekaz edukacyjny
podkreślający wagę współpracy i wspólnego działania na rzecz społeczności lokalnej.
Etap projektu
Działania/ Opis
Sformułowanie
problemu i
celów projektu
Młodzi ludzie– ważni mieszkańcy miasta
Planowanie
działań
Czego młodzi ludzie w naszej okolicy potrzebują? Zróbmy
coś dla nich i dla siebie!
Młodzi ludzie tworzą „galerię wniosków”, w oparciu o które
zastanawiają się, co mogą zrobić, by ich rówieśnikom w
okolicy żyło się lepiej. Pracują w tematycznych podgrupach
dokonują wyboru jednego pomysłu, który uznały za możliwy
do realizacji przez nie same.
Czas
Terminy
(wpisać
daty)
3 godz.
Młodzi ludzie, rozmawiając w grupach i odpowiadając na
szereg pytań pomocniczych, poznają sytuację młodzieży w
swojej dzielnicy/ Warszawie.
6 godz.
Robimy plan pracy
We współpracy z dorosłymi (nauczycielami, rodzicami)
uczniowie planują wykonanie zaproponowanych przez
podgrupy działań.
Działania
uczniów
Wdrożenie zaplanowanych działań
Uczniowie i rodzice przygotowują wszystko zgodnie z
ustalonym planem/ złożenie wniosków lub samodzielne ich
wykonanie
Praca
własna i
rodziców
Prezentacja
Upublicznienie efektu pracy. Uczniowie pokazują przed
społecznością lokalną efekt swoich działań. Opowiadają o
powodach dla których podjęli się działań i omawiają ich
realizację.
2 godz.
Podsumowanie projektu. Uczniowie dzielą się relacjami z
działań podjętych w ramach projektu, dzielą się swoimi
wrażeniami, rozmawiają o jego efektach.
1 godz.
Refleksja
3
ETAPY PROJEKTU EDUKACYJNEGO
1. SFORMUŁOWANIE PROBLEMU I CELÓW PROJEKTU [3h]
Cel: uświadomienie młodym ludziom, czym jest gmina i podkreślenie, że to one również są jej członkami
Pomoce: sznurek, taśma klejąca, klej, duże arkusze papieru, farby lub kredki lub flamastry
Powitanie/ poznanie się grupy/ reguły (35 minut)
Powitaj uczniów zgodnie z Waszym rytuałem. Powiedz, że ten projekt będzie poświęcony temu, co według
nich, oni sami oraz dorośli mogą zrobić, żeby młodym ludziom żyło się lepiej Warszawie, w okolicy ich
szkoły. Zanim jednak przejdziemy do tego etapu, będziemy chcieli dowiedzieć się więcej o sytuacji
młodzieży w okolicy.
Przedstawienie się uczestników (20 minut, uczestnicy siedzą w kręgu)

Opowieść o imionach: Poproś uczestników, aby napisali na kawałku papierowej taśmy klejącej lub
identyfikatorze swoje imię (może być też nazwisko lub ksywka, jeśli uczestnicy chcą) i umieścili
taśmę lub identyfikator w widocznym miejscu na ubraniu.
Następnie poproś, by każdy (jeden po drugim) przedstawił jakąś historię związaną ze swoim
imieniem. Znów uczestnicy mogą zdecydować, czy chcą mówić o swoim imieniu, czy nazwisku, czy o
obu.
W razie konieczności możesz to uczestnikom ułatwić, zadając następujące pytania:
o
o
o
o

Dlaczego rodzice wybrali to imię dla ciebie?
Skąd pochodzi twoje imię?
Czy lubisz swoje imię?
Czy jest to imię, które otrzymałeś/otrzymałaś przy urodzeniu? Jeśli nie, to skąd ono
pochodzi?
Imię zalet: Na dużych kartach papieru uczestnicy zapisują pionowo swoje imię, a następnie od
każdej litery poziomo jedną ze swoich zalet. Następnie każdy krótko prezentuje tak wykonany
plakat odpowiadając na ewentualne pytania innych osób. Na koniec wieszamy wszystkie plakaty na
ścianie.
4
kontrakt (15 minut)
Poproś uczestników o zaproponowanie zasad, które powinny panować w grupie w czasie całego projektu i
które ułatwią współpracę. Zapisuj propozycje uczestników na arkuszu papieru.
Przykładowe, pomocne zasady:








zasada „tu i teraz” (to co się dzieje na sali szkoleniowej nie powinno poza nią wychodzić oczywiście
oprócz treści merytorycznych...)
Coś o przerwach, ramach czasowych
Mówimy o zachowaniach - nie oceniamy
Mówimy komunikatem „ja”, mówimy w swoim imieniu
Jesteśmy punktualni
Każdy pracuje na sukces grupy
Wyłączamy komórki
Jedna osoba mówi, reszta słucha
Młodzi ludzie – ważni mieszkańcy Warszawy (2 godz.)
Ta część poświęcona jest uświadomieniu młodym ludziom, że są ważnymi członkami społeczności lokalnej.
Od nich zależy przyszłość Warszawy. Powiedz uczniom, że w tej części projektu będziecie rozmawiać o tym,
jacy młodzi ludzie mieszkają w ich okolicy. Spróbujecie scharakteryzować tę ważną grupę społeczną.
Poproś, by usiedli w kręgu i rozpocznij rozmowę o młodych ludziach w okolicy szkoły. Zapytaj, czy dużo
młodych ludzi mieszka w Warszawie? W jakim są wieku? Gdzie mieszkają? Z kim mieszkają? Jak wyglądają?
Następnie podziel uczniów na grupy. Niech każda z nich przedstawi sytuację młodzieży w waszej okolicy,
odpowiadając na poniższe pytania:

Co młodzi ludzie robią w wolnym czasie? Jak spędzają go chłopcy, a jak dziewczynki? W jakich
miejscach przebywają?

Czy młodzi ludzie są zdrowi? Na co chorują? Czy są młodzi ludzie z niepełnosprawnościami albo
przewlekle chorzy?

W jaki sposób się uczą? Co im dobrze wychodzi, z czym mają problemy? Jak sobie z nimi radzą?

Co jeszcze możemy ważnego powiedzieć o młodych ludziach w najbliższej okolicy?
5
Uwaga! Dobór pytań zależy od inwencji nauczyciela, powyżej przedstawione są jedynie podpowiedzią. Jeśli
grupa jest liczna można utworzyć więcej niż jedną grupę do każdego pytania, natomiast gdy grupa jest
nieliczna –zmniejszyć liczbę pytań.
Zadaj im pytanie i poproś, żeby o nim porozmawiali i zapisali odpowiedzi. Następnie niech ci je odczytają.
Potem poproś, żeby na kartkach A4 zapisali swoje odpowiedzi jako hasła. Następne posegreguj prace
według tematów np.: edukacja, czas wolny, zdrowie, ogólne zadowolenie z życia.
Powiedz uczniom, że taka rozmowa o problemach i potrzebach jest wstępem do planowania działań.
Zachowaj hasła zapisane na kartkach a4 na następne spotkanie.
2. PLANOWANIE DZIAŁAŃ [6h]
Cel: uświadomienie młodym ludziom potrzeb ich rówieśników mieszkających w okolicy, zainicjowanie
działań, które będą odpowiedzią na niektóre z tych potrzeb
Pomoce: hasła uczniów wykonane na poprzednich zajęciach, duże arkusze papieru, materiały piśmiennicze
Czego potrzebują młodzi ludzie w naszej okolicy? Zróbmy coś dla nich i dla siebie! (2 godz.)
Po powitaniach, przypomnij uczniom Wasze poprzednie spotkanie. Zróbcie galerię wniosków dotyczących
życia młodych ludzi w waszej dzielnicy. Poproś każdego uczestnika, żeby zawiesił swoją kartkę.
Uwaga, prośba o zdjęcie!: Poproś grupę, żeby ustawiła się na tle ściany z wnioskami. Zróbcie sobie zdjęcie i
prześlijcie je na adres koordynatorki: [email protected] albo opublikujcie na
Facebooku projektu Warszawa Lokalnie: https://www.facebook.com/warszawalokalniewawpl
Powiedz uczniom, że teraz będziecie zastanawiać się, co można zrobić, żeby młodym ludziom żyło się lepiej
w waszej okolicy. Podziel ich na grupy, według zadań:



Co możemy zrobić, żeby młodzi ludzie ciekawiej spędzali wolny czas?
Co możemy zrobić, żeby młodzi ludzie byli zdrowsi?
Co możemy zrobić, żeby młodzi ludzie się lepiej uczyli?
Uwaga! Dobór pytań zależy od inwencji nauczyciela, można zadać także inne pytania. Ważne jest, by
odnosiły się one do codziennego życia gimnazjalistów i były istotne, nie błahe.
Poproś, by grupa wyznaczyła jedną osobę w każdej grupie do prowadzenia takiej rozmowy, a inne – do
zapisywania wniosków. Przypomnij uczniom zasadę „jedna osoba mówi, inne słuchają”.
Uczniowie wymieniają różne pomysły i zapisują je.
6
Poproś, by uczniowie usiedli w kręgu i opowiedzieli o swoich pomysłach z każdej dziedziny. Skomentuj je.
Zapytaj, które z pomysłów mogą same wprowadzić w życie, a które nie i od kogo zależy ich realizacja.
Wypiszcie oddzielnie te, które w jakiejś formie mogą zrobić młodzi ludzie sami z niewielką pomocą
dorosłych.
Podejmowanie decyzji – jakie działanie podejmą. Zaproś uczniów do wybrania jednego działania, które
zrealizują w ramach tego projektu. Każdy ma dwa głosy. Może je przyznać dwóm pomysłom albo jednemu.
Każdy uczeń podchodzi do tablicy i stawia swoją kreskę przy pomyśle, który chciałby zrealizować.
Powstaje ranking. Omówcie trzy najpopularniejsze pomysły. Podejmijcie grupową decyzję, czym się
zajmiecie.
Zaproś uczniów znowu do kręgu. Powiedz, że właśnie w taki sposób także dorośli, w tym urzędnicy (radni,
burmistrz dzielnicy, prezydent) podejmują decyzje o tym, jakie działania, inwestycje realizować na
terenie gminy – najpierw rozmawiają o potrzebach mieszkańców, następnie szukają rozwiązań, a na
końcu decydują, jakie działania zostaną wprowadzone w życie.
Inspiracja: Po tej części pokaż uczniom przykłady udanych działań podejmowanych przez młodych ludzi na
rzecz ich miast i gmin. Powiedz, że to jest inspiracja, by wiedzieli że im także się uda [prezentacja w
załączeniu]
Zapowiedz uczniom, że na następnym spotkaniu będą planować te działania polepszające życie młodych
ludzi w ich okolicy, które sami mogą zrealizować.
Robimy plan działania – 4 godz. (2,5 godz. pracy nauczyciela z dziećmi i 1,5 godz. pracy nauczyciela z
rodzicami)
Celem tego etapu jest opracowanie przez młodych ludzi planu wybranego działania.
Najpierw omówcie dokładniej to wybrane działanie: zapytaj uczniów, jak dokładnie wyobrażają sobie swoje
działanie? Jaki będzie efekt końcowy?
Następnie podziel uczniów na cztery grupy. Każda omawia i zapisuje odpowiedzi. Po 15 minutach uczniowie
opowiadają o swoich wnioskach.




„Co trzeba zrobić, żeby się udało (zapisują poszczególne działania, kroki)”,
„Co będzie potrzebne – jakie zasoby: materialne (przedmioty)?”,
„Gdzie wykonają dane działanie?”,
„Kto może pomóc? Lista konkretnych osób”
7
Szczegółowy plan pracy. Stwórzcie szczegółowy plan pracy. Warto podzielić grupę na mniejsze grupy
zadaniowe, odpowiednio dla specyfiki wybranego zadania.
zadanie
termin
Osoby odpowiedzialnie
Możliwości finansowania pomysłów uczniów: Po przygotowaniu planu warto uczniom opowiedzieć o tym,
że tacy aktywni mieszkańcy jak oni, mogą otrzymać wsparcie finansowe na pokrycie kosztów planowanych
działań. Wykorzystaj prezentację: o możliwościach finansowania działań oddolnych mieszkańców Inicjatywa
Lokalna/ Aktywna Warszawska Młodzież/ Budżet Partycypacyjny. Powiedz uczniom, że jeśli ich plany
wymagają nakładów finansowych, to wspólnie wypełnicie odpowiednie wnioski i złożycie podania o
sfinansowanie projektów [prezentacja w załączeniu]
Uwaga:
Pamiętaj o możliwości sfinansowania pomysłu ze środków Aktywnej Warszawskiej
Młodzieży! Młodzi ludzie mogą otrzymać do 3500pln na swoje działania!
Skontaktuj się z koordynatorką projektu Pauliną Kowalczyk z Fundacji Civis Polonus.
Napisz
email,
żeby
otrzymać
szczegółowe
informacje:
[email protected].
Mapa instytucji lokalnych [zadanie dla nauczyciela]: Gdy już będzie wiadomo, jakie działanie chce podjąć
grupa, zrób mapę lokalnych instytucji, które mogą pomóc młodym zrealizować ten projekt (organizacje
pozarządowe, biblioteki, domy kultury, przedsiębiorcy, urząd dzielnicy). Następnie wspólnie zastanówcie
się, w jaki sposób można skorzystać z ich zasobów dla realizacji działań.
Spotkanie z ekspertem. Zaproś na ten dzień projektowy eksperta, który pomoże młodym ludziom w
zaplanowaniu ich działań – może to być urzędnik, radny, albo ANIMATOR LOKALNY (Stołeczny Społeczny),
który podpowie uczniom jak wprowadzić w życie ich pomysł. Kontakt do dzielnicowego Stołecznego –
Społecznego na stronie www.warszawalokalnie.waw.pl
8
Współpraca z dorosłymi (1,5 godziny)
Ważne jest by każda grupa uczniów otrzymała wsparcie od dorosłych. Mogą być to zaproszeni przez Ciebie
nauczyciele, ale także bliscy młodych ludzi. W tym celu zaproś rodziców, dziadków, opiekunów ich na
spotkanie, na którym opowiesz o idei projektu Warszawa Lokalnie. Powiedz dorosłym, że będą mogli
pomóc młodym ludziom dokonać czegoś ważnego dla swojej okolicy. Zapewnij , że nie ma pośpiechu – plan
pracy uczniów może być dostosowany do możliwości także rodziców, dziadków, rodzeństwa. Każdej grupie
towarzyszy dorosły – inny nauczyciel albo rodzice, by to było możliwe konieczne jest zachęcenie rodziców
do wzięcia udziału w projekcie i pomocy młodym ludziom przy realizacji ich działań na rzecz lepszej sytuacji
najmłodszych w waszej okolicy. To jest ważny element pracy nauczycieli w tym projekcie, polegający na
przeprowadzeniu rozmów z rodzicami, przedstawieniu im ich zadań (pomoc w planowaniu i wykonaniu) i
zachęceniu do udziału.
3. DZIAŁANIA UCZNIÓW W PRAKTYCE – WPROWADZANIE PLANU W ŻYCIE
Cel: wprowadzenie w życie planowanych przez młodych ludzi działań, podnoszących jakość życia młodych
ludzi w ich okolicy
Pomoce: w zależności od inwencji uczniów; zgromadzenie niezbędnych pomocy jest zadaniem młodych
ludzi i rodziców
Młodzi przygotowują wszystko zgodnie z ustalonym planem. Pomagają im w tym dorośli. Finał prac każdej
grupy powinien być widoczny dla innych młodych ludzi ze szkoły. Warto o każdym działaniu poinformować
władze dzielnicy/miasta/ odpowiedniej instytucji. Nie jest konieczna ich obecność. Młodzi ludzie robią to
dla siebie. Ważne jest, by władze wiedzieli, że mieszkańcy podejmują oddolne działania, że wykazują
inicjatywę.
Zadbajcie o dokumentację fotograficzną przedsięwzięć.
Wsparcie nauczyciela: Na tym etapie zaangażowanie nauczyciela powinno obejmować konsultacje i
wspieranie uczniów. Ważne jest wyznaczenie czasu i formy, w jakiej uczniowie będą mogli zwracać się do
nauczyciela o pomoc.
9
4. PREZENTACJA WYNIKÓW PROJEKTU [2h]
Bardzo ważnym elementem tego działania jest pokazanie efektów wysiłku młodych ludzi. Wymyślcie w
grupie, w jaki sposób nagłośnić wasze działanie. Jeśli jest to zagospodarowanie terenu, to zróbcie uroczyste
otwarcie, piknik, gry i zabawy.
Można też zaprosić dziennikarzy prasy lokalnej. I zrobić relację w mediach społecznościowych.
5. SPOTKANIE PODSUMOWUJĄCE [1h]
Cel: pokazanie młodym ludziom efektów ich działań oraz ukazanie wpływu, jaki mogą wywierać na swoją
okolicę
Pomoce: sprzęt multimedialny, komputer, rzutnik, przygotowana przez nauczyciela prezentacja
multimedialna pokazująca etapy ich pracy
Powitaj uczniów. Poproś, by usiedli w kręgu. Wyświetl prezentację multimedialną pokazującą etapy ich
pracy – od dyskusji i diagnozowania potrzeb lokalnych młodych ludzi, poprzez wybranie optymalnych
działań, aż po ich wykonanie.
Powiedz im, że dzięki współpracy i zaangażowaniu sytuacja młodych choć trochę się poprawiła.
Poproś uczniów aby podzielili się swoimi wrażeniami. Zapytaj, co sądzą o tym projekcie? Czy są z siebie
zadowoleni? Czy poczuli, że mogą wpływać na swoją okolicę?
Podsumuj projekt podkreślając, że:



jakość naszego codziennego życia w dużej mierze zależy właśnie od oddolnych działań
mieszkańców, także młodych,
nasze potrzeby możemy zaspakajać poprzez zgłaszanie ich do władz ale też samodzielnie,
rolą dorosłych, ale też wójta, radnych jest wspieranie aktywnych obywateli, także
niepełnoletnich.
Poproś uczniów, aby siedli w kręgu. Poproś, by każdy z nich powiedział, czego nowego, ciekawego,
pozytywnego dowiedział się o osobie siedzącej po jego lewej stronie.
Na koniec bardzo podziękuj uczniom za ich wysiłek i dowartościuj je komplementami!
Projekt „Warszawa Lokalnie” współfinansuje m.st. Warszawa
10