Tenis stołowy

sprawność, zdrowie, uroda
Tenis
stołowy
– walory zdrowotne
i rekreacyjne
Uprawianie tenisa stołowego na
każdym poziomie zaawansowania
sportowego niesie za sobą
wiele korzyści zdrowotnych
i wszechstronnie rozwija
organizm młodego człowieka.
„ PAULINA PIOTROWSKA
Uprawianie każdego sportu na poziomie amatorskim
sprzyja prawidłowemu rozwojowi człowieka, poprawia
jego stan zdrowia, sylwetkę i samopoczucie. Biegać,
skakać czy pływać każdy może już od najmłodszych lat.
Niemal każde dziecko marzy o karierze sportowca – często piłkarza lub siatkarza. Niestety, profesjonalne szczyty
są dla większości niemożliwe do osiągnięcia.
Sportem zawodowym pasjonuje się cały świat. Rywalizacja wkracza na nowy, nieznany dotąd poziom. Sport stał
się narodową pasją i dumą w wielu regionach naszego globu. Wszystkich sportowców, oprócz talentu i ciężkiej pracy
na treningach, łączy jeszcze jedna wspólna cecha. Każdy
z nich zaczął swoją przygodę ze aktywnością ruchową we
wczesnych latach swojego dzieciństwa – zwykle na lekcjach wychowania fizycznego w szkole. Każdy wie, że dla
dobra dziecka warto zaproponować mu uprawianie jakiegoś sportu. Sport kształtuje pozytywne postawy, uczy odpowiedzialności, systematyczności, poszanowania przepisów i drugiego człowieka. Wychowanie fizyczne może dać
dzieciom i młodzieży solidne fundamenty zdrowia, rozwoju
fizycznego i sprawności motorycznej, a także przyjemność
i radość z regularnej aktywności ruchowej1. Dyscypliny
popularnych gier zespołowych mają zdecydowanie najwięcej zwolenników, a istnieje przecież tak wiele możliwości realizacji w innych dyscyplinach sportu. Jedną z takich
niszowych, często zaniedbywanych dyscyplin sportowych,
która odgrywa niekwestionowaną rolę lidera gier jest tenis
stołowy. Dlatego też spróbujemy się przyjrzeć tej niezwykłej
dyscyplinie sportu nieco bliżej.
Tenis stołowy jest dyscypliną wszystkim dobrze znaną,
bardzo popularną, a na poziomie wyczynowym, niezwykle efektywną. Zdecydowały o tym niezaprzeczalne walory zdrowotne, brak ograniczeń wieku, a także fakt, iż jego
uprawianie nie wiąże się z dużymi nakładami finansowymi.
Tenis stołowy zyskuje coraz większe zainteresowanie wśród
dzieci i młodzieży. Jest sportem zdrowym, stosunkowo mało
kontuzjogennym, uprawiany nawet na najwyższym poziomie
wyczynowym. Jest znakomitym środkiem rozwoju psychofizycznego dziecka, młodzieńca, osoby dorosłej czy osoby
starszej. Mogą go uprawiać osoby na wózku inwalidzkim,
czy osoby niepełnosprawne fizycznie, czego doskonałym
przykładem jest Natalia Partyka, która mimo swojej niepełnosprawności rywalizuje w zawodach zarówno z zawodniczkami pełnosprawnymi i niepełnosprawnym. Tenis może być
uprawiany jako gra rekreacyjna, sport wyczynowy czy zawodowy. Jest to sport olimpijski i paraolimpijski, umożliwiający
osiąganie sukcesów przez osoby o różnorodnej strukturze
sprawności fizycznej, technicznej, taktycznej i psychicznej.
Dobrze przygotowany program szkolenia w tenisie stołowym może przynieść wiele korzyści zdrowotnych2.
Tenis stołowy zaliczany jest do grupy sportów najbardziej zaawansowanych technicznie3. Celem gry, która
W. Pańczyk, K. Warchoł, Nowe – bliższe zdrowiu wychowaniu fizyczne, Rzeszów 2011.
R. Kulczycki, Tenis stołowy bez tajemnic, Gorzów Wielkopolski 2002.
3
W. Starosta, Globalna i lokalna koordynacja ruchowa, Warszawa 2006.
1
2
22
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne
sprawność, zdrowie, uroda
toczy się pośrednio bez fizycznego kontaktu z przeciwnikiem, jest doprowadzenie do błędu zawodnika po drugiej stronie stołu i zdobycie punktu. Kluczowym elementem w tenisie stołowym jest rotacja piłeczki. Umiejętność
jej nadawania, z jednej strony oraz właściwego jej odczytywania z drugiej strony, określają podstawowe wymagania stawiane tenisistom stołowym i pozwalają bardzo
szybko odróżnić amatora od wyczynowca. Podczas walki
gracze wykonują czynności arytmiczne, asymetryczne
i acykliczne w warunkach ciągłej reakcji organizmu na
zmieniające się bodźce zewnętrzne (lot piłeczki, ruchy
przeciwnika). Podczas gry zawodnikcy wykonują rozmaite uderzenia rakietką w celuloidową piłkę nadającą
jej określony kierunek, prędkość i rotację. Istnieje wiele
podziałów i klasyfikacji uderzeń w tenisie stołowym. Należą do nich m.in.: uderzenia forhendowe i bekhendowe,
uderzenia szybkie i wolne, uderzenia z górną, dolną lub
bez rotacji, oraz top spin. Najczęściej jednak stosowaną
w tenisie stołowym klasyfikacją uderzeń jest ich podział
na atakujące i obronne. Wśród atakujących wymienia się:
szybki atak i jego odmiany, topspin (sidespin, slowspin,
fastspin, kontratopspin) oraz zbicie loba (smecz).
Do uderzeń obronnych zalicza się: obrona podcięciem, uderzenia blokujące, obrona lobem. Wyróżnia się
także uderzenia pośrednie, do których należy: przebicie,
dropszot, flip oraz serwis). Do działań dodatkowych tenisisty stołowego zalicza się sposób poruszanie się przy
stole (krok boczny, krok skrzyżny, krok biegowy, skoki,
wypady w przód oraz wypad w bok)4.
Tenis stołowy zaliczany jest do dyscyplin o charakterze
wytrzymałościowo-szybkościowym. Intensywność pracy
w tenisie stołowym szybko zmienia się. Fazy pracy o intensywności maksymalnej i submaksymalnej przeplatane są
pracą o intensywności umiarkowanej. Poziom pochłaniania
tlenu VO2max sięga 70 ml/min/kg, a zużycie tlenu wynosi od 3,6 do 5 l/min5. Walka toczy się bardzo szybko, czas
między uderzeniami wynosi 0,3–0,5 sekundy. Piłka po mocnym uderzeniu leci z prędkością około 140 km/h, po czym
odbierana jest na przestrzeni 2–6 metrów. Przez ciągłą
zienność sytuacji, gra jest niezwykle ciekawa i widowiskowa. Zagrana rotacyjnie – mała, lekka piłeczka celuloidowa
może obracać się nawet 150 razy na sekundę, co stwarza
wysokie wymagania dla zawodnika w zakresie precyzji ruchu i kontaktu piłki z rakietą.
Technika gry w tej dyscyplinie jest złożona. Można stosować bardzo dużo uderzeń w nieskończonej niemal ilości odmian. Każde uderzenie to konieczność trafienia piłki
z żądaną siłą, prędkością oraz kątem pochylenia rakietki.
Dodatkowo trafić trzeba w określone miejsce i w określonym czasie. Umiejętności techniczno-taktyczne sportowca są nierozerwalnie związane z wykonywaniem poszczególnych działań w warunkach gry właściwej. Szeroki
zakres umiejętności motorycznych, stabilność techniki,
ale i jej plastyczność – to elementy, które są bardzo ważne dla sprawności gracza. Wymagania jakie stawia przed
zawodnikiem tenis stołowy to przede wszystkim: odpowiedni poziom nawyków czuciowo-ruchowych w zakresie właściwej postawy adekwatnej do stylu gry, pracy
nóg, uderzeń technicznych i całego ciała. Podczas gry
wymagane są wysokie umiejętności antycypacji, wyczucia czasu, koncentracji, kontroli emocjonalnej, nieustępliwości itp. Antycypacja, o której mowa, ma dwa podłoża. Jednym nich jest ocena sytuacji, przewidzenie ruchu
przeciwnika i lotu piłeczki, a drugie to doświadczenie, na
podstawie którego można przewidzieć, co w następnym
ruchu zrobi przeciwnik6.
Tenisiści startujący w zawodach na wysokim poziomie
sportowym charakteryzują się doskonałą koordynacją
ruchową i zwinnością. Istnieje konieczność szybkiego
reagowania, zmiany kierunku przemieszczania się na
dosyć małej przestrzeni, różnicowanie i adekwatne dozowanie siły. Zawodnik powinien wykazać się znaczną
R. Kulczycki, Tenis..., dz. cyt.
J. Kusiński, Tenis stołowy, w: pod red. H. Sozańskiego, D. Śledziewskiego, Obciążenia treningowe dokumentowanie i opracowywanie
danych, Warszawa 1995.
6
R. Hudetz, Tenis stołowy 2000, Łódź 2005.
4
5
nr 5 maj 2013
23
sprawność, zdrowie, uroda
orientacją w przestrzeni w stosunku do piłki i stołu oraz
dużą szybkością pojedynczych ruchów, gdyż w tenisie
stołowym należy opanować około kilkudziesięciu uderzeń (podań, bloków, przebić, ataków, topspinów i podcięć) z różną szybkością, rotacją i miejscem upadku,
w różnych kombinacjach. Wydaje się zatem, że takie
zdolności koordynacyjne jak szybkie reagowanie, różnicowanie kinestetyczne, orientacja przestrzenna i dostosowanie motoryczne – mogą być najbardziej istotne
dla skuteczności tenisisty stołowego7. Praktyka sportowa
potwierdza, że najlepsze wyniki mogą osiągać w tenisie stołowym tylko tacy zawodnicy, którzy przyswoją sobie najkorzystniejsze i najbardziej efektywne uderzenia
techniczne, taktykę gry, oraz w pełni wykorzystają swoje
możliwości w zakresie: zdolności motorycznych i funkcji
fizjologicznych oraz cechy moralno-wolicjonalnych.
Charakterystyczną cechą dzisiejszego tenisa stołowego
jest atakujący styl gry z zastosowaniem nowych elementów
w technice uderzeń i poruszaniu się wokół stołu. Jak już
zostało to wcześniej opisane, tenis stołowy to dyscyplina
bardzo złożona. Osiąganie sukcesów na arenach międzynarodowych wymaga od zawodnika wiele godzin pracy treningowej, która głównie polega na wielokrotnym powtarzaniu różnych, bardziej lub mniej skomplikowanych rodzajów
zagrań. To sprawia, że poza dobrą somatyką, czy motoryką
zawodnik musi pracować również nad sferą psychiczna –
kontrolowanie emocji, koncentracja uwagi, antycypacja,
procesy myślowe, motywacja, sprawność intelektualna.
Ze względu na silne współzawodnictwo, zmienność, złożoność i obciążenie jakie występuje na treningach oraz podczas zawodów, dyscyplina ta wymaga szerokiego przygotowania psychoruchowego. Wszystkie wyżej wymienione
czynniki wymagają wysokiego poziomu odporności psychicznej oraz dojrzałości emocjonalnej8.
Podsumowując tenis stołowy jest dyscypliną niezwykle
popularną i lubianą wśród dzieci i młodzieży. W związku
z tym istnieje duży wachlarz możliwości wprowadzenia
tenisa stołowego jako elementu lekcji wychowania fizycznego w szkołach. Niestety, niewielka ilość dostępnej, fachowej literatury na temat tenisa stołowego wydaje się
być granicą trudną do pokonania dla nauczycieli, którzy
często nie doceniają rangi i wagi tej dyscypliny sportu.
Z racji małej przestrzeni potrzebnej do gry oraz jasnych
zasad, zajęcia są często prowadzone niejako „w zastępstwie” z braku wolnego miejsca czy innych przeszkód
organizacyjno-technicznych. Zmniejsza to zdecydowanie
atrakcyjność tenisa stołowego, oraz powoduje przyswajanie złych nawyków wśród młodych adeptów tego sportu.
To nauczyciele wychowania fizycznego mogą promować tak uwielbianą lecz niedocenianą dyscyplinę sportu,
jaką jest tenis stołowy. Dzieci do sportu zazwyczaj namawiać nie trzeba – wystarczy odpowiednie zaangażowanie
nauczyciela w początkowych etapach szkolenia. Jest to
idealna dyscyplina do nauczania dzieci organizacji gier,
systemów rozgrywek i pełnienia roli sędziego. Uprawianie
tenisa stołowego na każdym poziomie zaawansowania niesie ze sobą wiele korzyści zdrowotnych i bardzo wszechstronnie rozwija młodego człowieka. Poprawia zdolności
motoryczne i koordynacyjne oraz ogólnie wpływa pozytywnie na rozwój psychofizyczny, a także zapobiega
wielu chorobom układu krążeniowo-oddechowego. Jako
sport wytrzymałościowy angażuje duże grupy mięśniowe
i usprawnia procesy metaboliczne9. Ponadto kształtuje
szeroko pojętą inteligencję zawodnika – kładąc nacisk na
szybkość i trafność postrzegania oraz antycypację. Wprowadzając do szkół w atrakcyjny sposób elementy tenisa
stołowego, możemy przyczynić się do wspaniałego rozwoju tej dyscypliny i kto wie, może za jakiś czas tacy sportowcy jak Lucjan Błaszczyk, Natalia Partyka, Natalia Bąk
czy Leszek Kucharski znajdą swoich wielkich następców.
mgr Piotrowska Paulina
studia doktoranckie
Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Zdjęcia Fotolia
W. Starosta, Globalna..., dz. cyt.
Z. Bańkosz, W. Błach, Zdolność różnicowania kinestetycznego, a dokładność gry zawodników tenisa stołowego, Medycyna Sportowa,
2007, Vol. 23.
9
H. Kuński, M. Janiszewski, Medycyna aktywności ruchowej dla pedagogów, Łódź 1999
7
8
24
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne