Podstawowe informacje

FAKTY I MITY
1. CZY TO PRAWDA, ŻE PROBLEM AIDS NALEŻY JUŻ DO
PRZESZŁOŚCI?
NIE, to nieprawda. Na świecie każdego dnia zakaża się około 6 tys. osób, a około 4,5 tys.
osób umiera z przyczyn związanych z HIV/AIDS. W Polsce każdego roku wykrywanych jest
kilkaset zakażeń HIV. To znaczy, że codziennie w Polsce 2-3 osoby dowiadują się o zakażeniu
HIV. W większości są to osoby młode.
Dostępne obecnie leki antyretrowirusowe poprawiają jakość życia osób zakażonych HIV.
Jednakże leczenie antyretrowirusowe musi być kontynuowane do końca życia osoby
zakażonej. Leki powodują też działania uboczne. Niektóre z późnych działań ubocznych
powodują zmianę wyglądu zewnętrznego, niektóre z nich mogą być także niebezpieczne dla
życia. Nie jest więc prawdą pogląd, iż teraz – skoro są leki – nie trzeba bać się HIV i nie trzeba
stosować zabezpieczeń np. w kontaktach seksualnych.
2. CZY NAPRAWDĘ KAŻDY MOŻE ZAKAZIĆ SIĘ HIV LUB MIEĆ
AIDS?
TAK. Każdy, bez względu na pochodzenie rasowe, religię lub orientację seksualną, jeśli
prowadzi życie seksualne lub ma kontakt z zakażoną HIV krwią może nabyć zakażenie HIV.
Ani płeć, ani wiek, ani wykonywany zawód czy spełniane powołanie nie chronią przed
zakażeniem. Przed zakażeniem chroni znajomość dróg zakażenia i stosowanie metod
zmniejszających ryzyko zakażenia.
3. CZY HIV PRZENOSI SIĘ PODCZAS SEKSU ORALNEGO?
Pewne ryzyko istnieje. W pierwszych latach epidemii AIDS sądzono, iż seks oralny jest
bezpieczny. Obecnie wiadomo już, że pewne ryzyko istnieje: błona śluzowa jamy ustnej jest
wrażliwa na zakażenie. Bardziej ryzykowne są sytuacje, w których do jamy ustnej dostaje się
nasienie, które zwykle zawiera więcej wirusa, niż wydzieliny narządów płciowych kobiety.
Ryzyko zakażenia w takim kontakcie jest mniejsze, niż w przypadku kontaktu waginalnego.
Jednak w literaturze medycznej opisano przypadki zakażeń HIV, do których doszło w
następstwie kontaktów oralnych. Kontakty oralne pociągają za sobą także ryzyko zakażenia
innymi chorobami, m. in. kiłą, rzeżączką.
4. CZY PREZERWATYWY NAPRAWDĘ ZMNIEJSZAJĄ RYZYKO
ZAKAŻENIA HIV?
TAK. Prezerwatywa dobrej jakości, właściwie założona, używana od początku do końca
kontaktu seksualnego zmniejsza ryzyko zakażenia HIV (prawie 100% ochrona przed
zakażeniem). Nie jest prawdą, iż prezerwatywy mają „mikropory”, przez które przedostaje się
wirus i plemniki.
Skuteczność prezerwatyw w zapobieganiu transmisji HIV potwierdzano wielokrotnie w
badaniach prowadzonych wśród stałych par heteroseksualnych, w których jedno z partnerów
było zakażone HIV, a drugie nie. W parach, które konsekwentnie używały prezerwatyw przy
każdym kontakcie seksualnym osoba niezakażona HIV pozostawała niezakażona.
5. CZY PRZYCZYNĄ AIDS NAPRAWDĘ JEST HIV?
TAK. HIV powoduje stopniowe niszczenie układu immunologicznego (odpornościowego)
osoby zakażonej aż do rozwinięcia się zespołu różnych infekcji i rodzajów nowotworów, który
nazywamy AIDS.
Istnieje jednak niewielka grupa uczonych, głównie zajmujących się naukami podstawowymi w
medycynie, a nie pacjentami, którzy negują związek przyczynowo skutkowy między HIV a
AIDS. Takie poglądy do niedawna były uznawane oficjalnie w Republice Południowej Afryki.
Efektem jest to, że liczba zakażeń okołoporodowych dzieci i zgonów spowodowanych AIDS
rośnie w tym kraju dramatycznie. Istnieją dane mówiące, iż około 25% młodych ludzi w RPA
zakażonych jest HIV; częściej dotyczy to kobiet.
6. CZY MOŻLIWE JEST WYLECZENIE HIV?
NIE. Leki antyretrowirusowe nie są w stanie usunąć wirusa z organizmu osoby zakażonej,
jednak hamują namnażanie się wirusa i zwalniają przebieg zakażenia.
7. CZY ISTNIEJE SZCZEPIONKA CHRONIĄCA PRZED
ZAKAŻENIEM HIV?
NIE. Wprawdzie badania nad szczepionką profilaktyczną trwają, jednak dotychczasowe próby
zakończyły się niepowodzeniem. Obecnie jedynym sposobem ochrony przed HIV pozostaje
wiedza o drogach zakażenia, sposobach zmniejszania ryzyka i stosowanie tej wiedzy w życiu.
8. CZY HIV MOŻE PRZETRWAĆ POZA ORGANIZMEM
CZŁOWIEKA?
HIV jest wirusem, który do życia potrzebuje organizmu człowieka. Poza organizmem szybko
ginie.
Niszczą go wszelkie środki dezynfekcyjne, także woda z mydłem.
Ginie w wyższych temperaturach (powyżej 56°C po kilku minutach, w 100°C – natychmiast).
9. CZY TRANSFUZJA KRWI JEST BEZPIECZNA?
W krajach rozwiniętych, także w Polsce, każda porcja krwi oddanej w stacjach krwiodawstwa
badana jest w kierunku zakażenia HIV. Zmniejsza to znacznie ryzyko przeniesienia zakażenia.
W Polsce od 1995 r. nie stwierdzono przypadków zakażeń przez transfuzję krwi.
Na początku epidemii HIV wiele osób zostało zakażonych poprzez krew lub preparaty
krwiopochodne (np. używane w leczeniu chorych na hemofilię). Transfuzje krwi i czynników
krwiopochodnych mogą nieść za sobą ryzyko zakażenia HIV w krajach rozwijających się.
10. CZY BYCIE DAWCĄ KRWI JEST BEZPIECZNE?
W krajach rozwiniętych, w których używa się jednorazowego sprzętu nie można zakazić się w
ten sposób. Polska jest krajem bezpiecznym dla krwiodawców. Jednak w krajach
rozwijających się może wystąpić takie ryzyko.
11. CZY WIZYTA U DENTYSTY NIESIE RYZYKO ZAKAŻENIA?
Leczenie dentystyczne nie powinno nieść ze sobą żadnego ryzyka pod warunkiem, że
wszystkie narzędzia są sterylizowane po każdym użyciu oraz stosowane jest postępowanie
chroniące przed przenoszeniem infekcji.
12. CZY OSOBY ZAKAŻONE HIV MOGĄ MIEĆ DZIECI?
TAK. Jeśli kobieta zakażona HIV wie o swojej infekcji, podczas ciąży pozostaje pod opieką nie
tylko ginekologa-położnika, ale także specjalisty terapii AIDS, wówczas szanse na urodzenie
zdrowego dziecka wynoszą ponad 99%.
W przypadku pary, w której mężczyzna jest zakażony HIV również możliwe jest bezpieczne
posiadanie dzieci. Plemniki nie przenoszą wirusa, który znajduje się w innych komórkach
płynu nasiennego. Dokładne „wypłukanie” plemników (opracowano metody pozwalające na
to) i podanie ich kobiecie chroni ją przed zakażeniem. A jeśli kobieta nie będzie zakażona HIV
dziecku nic nie grozi.
W Polsce jest już kilkanaścioro dzieci, które przyszły na świat dzięki tej procedurze. Kilka żon
zakażonych HIV mężczyzn jest w ciąży - wszystkie te kobiety nie są zakażone HIV.
dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska
HIV/AIDS I SEKS
Przed zakażeniem HIV w 100% chroni abstynencja seksualna. Jednakże nie jest to opcja
możliwa dla wszystkich. Jeśli w życiu człowieka pojawia się seks, wówczas trzeba pamiętać, że
istnieje też HIV.
Najwięcej wirusa w organizmie osoby nim zakażonej jest kolejno we krwi, w nasieniu
mężczyzn i w wydzielinach narządów płciowych kobiet. Podczas kontaktu seksualnego
możliwe jest przeniesienie zakażenia na partnera seksualnego.
HIV nie jest najbardziej zakaźnym wirusem, dzięki czemu nie każdy kontakt seksualny z osobą
zakażoną musi się skończyć przeniesieniem zakażenia na partnera seksualnego.
Wiadomo jednak, że pewne techniki seksualne są bardziej ryzykowne:



kontakty analne (doodbytnicze) pociągają za sobą największe ryzyko zarówno dla
strony „biernej”, jak i „czynnej”,
kontakty waginalne (dopochwowe) są bardziej ryzykowne dla kobiet, niż dla
mężczyzn,
kontakty oralne nie są tak bezpieczne, jak sądzono na początku epidemii AIDS.
Wiadomo już, że ryzyko z nim związane jest mniejsze, niż w przypadku kontaktów
waginalnych, jednak wiadomo także, iż są one bardziej ryzykowne dla osób, których
jama ustna będzie miała kontakt z nasieniem męskim i/lub krwią zawierającymi wirus.
JAK MOŻNA SPRAWIĆ, ŻE SEKS BĘDZIE BEZPIECZNIEJSZY?
Jeśli oboje partnerzy są dla siebie pierwszymi w życiu partnerami seksualnymi i nie mieli
innego ryzyka zakażenia lub wykonali test w kierunku HIV i otrzymali negatywne wyniki, a
później są sobie wzajemnie wierni, wówczas ryzyko zakażenia HIV nie istnieje. Poza tymi
wyjątkami w dobie AIDS nie ma już bezpiecznego seksu – może być tylko bezpieczniejszy.
Bezpieczne są wszelkiego rodzaju kontakty intymne, w których nie dochodzi do penetracji, do
kontaktu z nasieniem, wydzielinami kobiecych narządów płciowych lub z krwią. Praktyki
seksualne, przy których nie dochodzi do kontaktu spermy lub krwi z błonami śluzowymi są
bezpieczne. Przeniesienie HIV przez nieuszkodzoną w widoczny sposób skórę jest niemożliwe
– skóra stanowi naturalną barierę chroniącą przed czynnikami chorobotwórczymi. Całowanie
się nie pociąga za sobą ryzyka przeniesienia zakażenia HIV. Ślina nie jest materiałem
zakaźnym.
Podczas stosunku płciowego pojawia się ryzyko zakażenia HIV. Zmniejszyć może je znacznie
konsekwentne i właściwe używanie prezerwatyw.
Konsekwentne używanie prezerwatyw daje niemal 100% chronę przed zakażeniem (większą,
niż daje wiele szczepionek). Zmniejsza także ryzyko przeniesienia innych zakażeń
przenoszonych drogą płciową.
Skuteczność prezerwatyw, jako środka zmniejszającego ryzyko przeniesienia zakażenia HIV,
zależy od tego, czy są one wyprodukowane z zachowaniem standardów jakości, a także od:








konsekwentnego ich używania,
właściwego sposobu otwarcia opakowania (niewskazane jest używanie w tym celu
ostrych narzędzi, które mogłyby prezerwatywę uszkodzić),
właściwego ich przechowywania (niebezpieczne jest, na przykład, noszenie ich w tylnej
kieszeni spodni lub narażanie na duże wahania temperatury otoczenia),
nieużywania prezerwatyw uszkodzonych lub wyglądających na stare (ważne jest
sprawdzenie daty przydatności do użycia)
założenia przed rozpoczęciem i zdjęcia dopiero po zakończeniu kontaktu
seksualnego, zgodnie z załączoną instrukcją,
użycia jednej prezerwatywy tylko jeden raz,
nieużywania lubrykantów (środków nawilżających) zawierających tłuszcze (kremy,
olejki do ciała, oleje spożywcze itp. niszczą lateks), a tylko substancji nawilżających na
bazie wody (są dostępne w aptekach),
w razie pęknięcia lub zsunięcia się prezerwatywy – jak najszybszego zastąpienia jej
nową.
Nie jest wskazane używanie prezerwatyw zawierających nonoksynol 9, ani preparatów
plemnikobójczych do stosowania miejscowego zawierających tę substancję, gdyż może ona
powodować podrażnienie błony śluzowej pochwy lub odbytu, co zamiast zapobiegać
zakażeniu, może je ułatwiać.
Tabletki antykoncepcyjne zmniejszają ryzyko zajścia w ciążę, ale w przeciwieństwie do
prezerwatywy nie zapobiegają zakażeniu HIV ani innymi chorobami przenoszonym drogą
płciową.
Przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu życia seksualnego najlepiej wspólnie zrobić test na
HIV. Anonimowy i bezpłatny test w kierunku HIV można wykonać w jednym z punktów
konsultacyjno-diagnostycznych, których adresy i godziny przyjęć dostępne są tu.
DLACZEGO WARTO UŻYWAĆ PREZERWATYW W KONTAKTACH
SEKSUALNYCH?
Brak alarmujących objawów, nieznajomość dróg przenoszenia i negowanie faktu, że HIV
może zakazić się każdy powoduje, że ludzie nie wykonują testów w kierunku HIV i przez lata
mogą nie wiedzieć o swoim zakażeniu. W Polsce co druga osoba żyjąca z HIV nie wie o
swoim zakażeniu. Nie wiedząc o zakażeniu nie można uprzedzić o nim partnera seksualnego.
„Na oko” nie da się rozpoznać zakażonej osoby. Można żyć z wirusem wiele lat nie mając
żadnych objawów.
Jeśli więc dochodzi do kontaktu seksualnego z osobą, o której nie wszystko wiadomo,
powinno się użyć prezerwatywy.
Każdy jest odpowiedzialny za własne bezpieczeństwo!
Dlatego jeśli istnieje choć cień niepewności warto nalegać na użycie prezerwatywy.
dr n. med. Dorota Rogowska-Szadkowska