Zał. nr 3 C Program Prac Konserwatorskich chrzcielnicy kamiennej z

Program prac konserwatorskich Chrzcielnicy kamiennej z
Kościoła św. Wawrzyńca w Cerekwii
Historia obiektu
Chrzcielnica pierwotnie zlokalizowana pod tęczą przy południowej ścianie
prezbiterium kościoła św. Wawrzyńca z Cerekwi pochodzi z końca XVI w. i została
ufundowana przez ówczesnego kolatora Joachima Ocieskiego herbu Jastrzębiec. Obiekt
wykonany został w wapieniu pińczowskim, najprawdopodobniej w warsztacie kamieniarskim
ulegającym wpływom zróżnicowaniu stylistycznemu charakterystycznemu dla wielu
rozwiązań manieryzmu kończ XVI w. w Polsce Wspomniana została we wszystkich
wizytacjach kanoniczych parafii przeprowadzonych począwszy od końca XVI stulecia 1. W
XVIII w. zmieniło się jedynie pokrycie czaszy mające wówczas formę ażurowej wieżyczki.
Miejsce ustawienia także nie uległo zmianie o czym świadcz wyżej wymienione relacje
źródłowe2.
Chrzcielnica wsparta na kwadratowej stopie, której boki zwężają się łagodnym
uskokiem zamkniętym gzymsem. Postument niski o przekroju również kwadratowym
profilowany. Na nim spoczywa czworoboczny trzon dołem wybrzuszony i zwężający się ku
górze; w narożach ujęty w płaskorzeźbione listwy i liście akantu; wewnątrz pól znajdują się
palmety utworzone z trzech płaskich, mięsistych liści i kłosów. Każde z czterech pól
zamknięte jest od góry lambrekinową koronką szeregowo rozmieszczonych w poziomie
pasmem akantowych listków, ujętych od góry płaskim gzymsem. Nad nim – po jednej z
każdej strony- w węższym polu uskrzydlone główki aniołków, ujęte od góry płaską wolutą
jońską. Czara półokrągła, puklowana, u nasady ujęta koszyczkiem z wydajnych liści akantu,
zwieńczona profilowanym wklęsło-wypukłym brzegiem pod krawędzią którego biegnie
w pas z wolich oczek. Na jednym z boków pośrodku puklowanej czary znajduje się
rollwerkowi kartusz zbliżony do owalu z herbem Jastrzębiec. Na całej powierzchni
chrzcielnicy występują ślady polichromii i złoceń.
Pokrywę stanowi XVIII wieczna drewniana3, złocona korona zamknięta kabłąkowo,
ozdabiana kaboszonami i zwieńczona jabłkiem królewskim.
Obecny stan zachowania przedstawia się następującą : W górnej części krawędź czary ubita,
uszkodzona również rollwerkowa oprawa kartusza. W wielu miejscach drewnianej korony
wieńczącej pokrywę czary chrzcielnicy występują Ślady przetarcia złoceń. Liczne ubytki,
ostre krawędzie chrzcielnicy wytarte lub uszkodzone mechanicznie, osypujące się fragmenty
piaskowca spowodowały utratę pierwotnego charakteru. Łączenia stolarskie korony ruchome,
liczne ubytki polichromii, drewno zaatakowane przez drewnojady.
Według Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce chrzcielnica pochodzi z XVII w.4
Wymieniona została również przez Mariana Korneckiego w Roczniku Diecezji Tarnowskiej z
1971 r. i datowana na 2 poł. XVII w. 5 Stylistycznie reprezentuje fazę przejściową
dominujących w jeszcze w 1 poł. XVI w. zachowawczego nurtu późnogotyckich form
1
Acta visitationis... a. D. 1598, Cap. 10, s. 226 i nn. (dalej A.V.) ; Compendium Actorum Exterioris Visitationis
Decanatus Vitoviensis … anno 1598, Cap. 65, s. 275 i nn.; A. V. 1610, cap. 28, s. 315 I nn. “Baptisterium
lapideum in medio ecclesia eleganter sartum ...“ ; A. V. 1664, cap. 8, s. 291 i nn.: A. V. 1731, cap. 61, s. 181 i
nn; A. V. 1754, cap 62, s. 128
2
Kościół drewniany p. w. św. Wawrzyńca w Cerekwi k/ Bochni, opr. Marta Giżyńska- Matecka, lipiec – listopad
1976, s. 10 , mszps. w SPE
3
por. T. Chrzanowski, Sztuka Ziemi Krakowskiej , Kraków 1982, s. 259 - 263
4
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo Krakowskie, pod red. J. Szablowskiego , z. 2, Powiat
Bocheński, Warszawa 1951, s. 4
5
Rocznik Diecezji Tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1971, s. 572
kielichowych chrzcielnic z wielobocznym nodusem do kształtów pucharowych z
zaokrąglonym trzonem , okrągłej czarze i wypukłym profilu6
Zabytek należy przypisać pracowni Pińczowskiej wykonującej swoje wyroby dla
większości kościołów w diecezji Krakowskiej. Podobieństwa natury formalnej występują w
innych tego typu obiektach związanych działalnością architekta i rzeźbiarza Królewskiego
Santi Gucciego7. Z jego pińczowskim warsztatem na przełomie XVI / XVII w. związani byli
dwaj kamieniarze Tomasz Nikiel i Błażej Gocman( działający min. w Sancygniowie), którzy
po 1603 r. kontynuowali jego zdobycze in situ lub otwarli samodzielne zakłady w i np. w
Zamościu8. Najczęściej stosowanymi elementami dekoracyjnymi były motywy liści akantu,
uskrzydlone główki aniołków, rozetki koronkowe rzędy listków, woluty. Wspólna cechą
architektoniczną „manieryzmu pińczowskiego” był porządek joński, w zasadzie zawsze
przestrzegany przez Gucciego w dziełach rzeźbiarskich, obecny również w naszym zabytku.
Z warsztatu Santi Gucciego pochodzą dwie chrzcielnice: pierwsza znajduje się w kościele par.
w Janowcu z datą 1598, druga zaś w farze z Kazimierza Dolnego, datowaną na 1587 r.9
Analogi można się tutaj doszukać w zastosowaniu tych poszczególnych elementów
konstrukcyjnych czy też detalu architektonicznego ornamentalnych. Identyczną formę można
odnaleźć w chrzcielnicach z kościołów parafialnych w : Sancygniowie z końca XVI w.10,
Sokolinie z ok. 1600 r.11, czy też w Rzeczniowie z 1 poł. XVII w.12 co może jedynie
potwierdzić wspólna proweniencję tych obiektów. O żywotności tych rozwiązań formalnych
w tego typu obiektach może świadczyć inny nieco o późniejszy przykład chrzcielnicy z
kościoła par. w Wilkołazach koło Kraśnika13. Stąd też można domniemywać iż chrzcielnica z
Cerekwi jest importem powstałym - o ile nie w samym Pińczowie to w jednej z ekspozytur
warsztatu pińczowskiego, działającego w północno – wschodniej Małopolsce i parających się
bliżej nierozpoznana wyk. na zlecenie. produkcją seryjna kamiennych wyrobów z kamienia
pińczowskiego, jego obróbką i montażem niejednokrotnie dokonywanym w docelowym
miejscu przeznaczenia.
6
por. T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Warszawa 1993, s. 251
A. Fischinger, , Santi Gucci architekt i rzeźbiarz królewski XVII w., Kraków 1969
8
A. Kurzątkowska, Rzeźba pińczowska na Lubelszczyźnie, w: Sztuka około 1600, Warszawa 1974, s. 172 - 177
9
ibidem, s. 156; Fischinger, , Santi Gucci ..., s. 81 ;
10
KZSP, T. III, Województwo Kieleckie, pod red. J. Łozińskiego i B. Wolff, z. 9, Powiat Pińczowski, Warszawa
1961, s. 80, fig. 108 (warsztat Santi Gucciego)
11
ibidem, s. 90, fig. 110
12
KZSP, T. III, Województwo Kieleckie, pod red. J. Łozińskiego i b. Wolff, z. 2 , Powiat Iłżecki, Warszawa
1957, s. 14, fig. 36
13
Kurzątkowska, Rzeźba pińczowska ..., s. 172, 175, il. 20
7
Kosztorys prac konserwatorskich
Kosztorys sporządzono dla Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu w oparciu o Zasady
Wynagrodzenia Artystów Plastyków – Konserwatorów Dzieł Sztuki, Twórców Dzieł z
Dziedziny Konserwacji Dzieł Sztuki – wprowadzony uchwałą Naczelnej Polskiej Izby
Artystów Konserwatorów Dzieł Sztuki z dnia 2 listopada 1992 roku. Wskaźnikiem wyceny
według wyże wymienionych zasad cennikowych jest procent od podstawy naliczania tj.
wysokości średniej krajowej, oraz na podstawie praktyki konserwatorskiej przy podobnych
obiektach zabytkowych na terenie Województwa Małopolskiego.
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKO-RESTAURACYJNYCH
1. Dezynsekcja (fumigacja)
2. Wykonanie badań stratygraficznych warstwy polichromii chrzcielnicy.
3. Uzupełnienie niezbędnych fragmentów chrzcielnicy w celu podkreślenia rysunku i
unikalnej formy rzeźbiarskiej (do uzupełniania ubytków można zastosować np.
pigmentowaną zaprawę, która jest mineralną zaprawą do piaskowca, jej spoiwem jest
cement trasowy.
4. Wykonanie impregnacji hydrofobizującej np. koncentrat mikroemulsji silikonowej.
5. Ustabilizowanie zachowanych fragmentów polichromii, wstępna konsolidacja
struktury malowidła i podłoża – zastrzyki z rozcieńczonych preparatów:
nanocząsteczkowe wapno, rozcieńczona żywica dyspersyjna z dodatkiem etanolu –
żywicę należy stosować w ograniczony sposób, aby nie zaklejać porowatej struktury
piaskowca.
Korona
6. Wzmocnienie łączeń stolarskich korony.
7. Zabezpieczenie osypującej się polichromii ( podklejenie np. klejem króliczym)
8. Rekonstrukcja ubytków gruntu.
9. Regeneracja zachowanych fragmentów złoceń ( złoto płatkowe)
10. Wykonanie pełnej dokumentacji zbiorczej całego obiektu.
KALKULACJE KOSZTORYSOWE
Koszt konserwacji obiektu został ustalony na podstawie cen umownych oraz wytycznych
Ogólnopolskiej Rady Konserwatorów Dzieł Sztuki przy Związku Polskich Artystów Plastyków
opublikowanych w Biuletynie Informacyjnym Konserwatorów Dzieł Sztuki Vol. 12 nr 1(44)
2001 st.12- 117
CHRZCIELNICA Z KOŚCIOŁA z CEREKWI – WYMIARY OGÓLNE( po rozwinięciu)
1. PODSTAWA – 4 boki : szer. góra 63 cm
wys. 56,5 cm
szer. dół 65 cm
2. TRZON – 4 boki : szer. góra 33 cm
wysokość 84 cm
szer. dół 51 cm
max szer. boku : 51 cm (ok.3/4 wys.)
3. CZASZA - obwód góra 202 cm
wysokość 66 cm
obwód dół 99 cm
obwód max 258 cm (ok. 1/3 wys.)
4. NAKRYWA – średnica 60 cm , wys. 93 cm
A. OGÓLNA POWIERZCHNIA KAMIENIA I DEKORACJI RZEŹBIARSKICH
(po rozwinięciu) ca 600 dm²
Zakres prac – pełna konserwacja techniczna i estetyczna
W tabeli 8B. PIASKOWCE,WAPIENIE MIĘKKIE , WAPIENIE JURAJSKIE
Punkt 8. B-1, Tabela 2; koszt konserwacji 1 dcm kwadratowego płaskorzeźby
polichromowanej wyceniony jest na 0,59% - 1,69 % stawki podstawowej (jaką jest
wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, )
przy 1 stopniu rewaloryzacji wynoszącego 10 % przyjmując dla płaskorzeźby stawkę 1,20 %
(średniej krajowej), Stopień rewaloryzacji 1.
600 dcm2 x …………zł/dcm2 x 1 stopień rewaloryzacji = ………………..zł
B. NAKRYWA ZŁOCONA I POLICHROMOWANA
NAKRYWA: śr 60 cm x wys. 70 cm
OGÓLNA POWIERZCHNIA DREWNA
ROZWINIĘCIU ca 120dm2
I DEKORACJI RZEŹBIARSKICH PO
Zakres prac – pełna konserwacja techniczna i estetyczna
W tabeli 8A, RZEŹBA I ELEMENTY ARCHITEKTONICZNE
DREWNIANE I
POLICHROMOWANE
Punkt 8.A-1; koszt konserwacji 1 dcm kwadratowego płaskorzeźby polichromowanej
wyceniony jest na 0,41% - 3,12 % stawki podstawowej (jaką jest wysokość przeciętnego
wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej,) przy 1 stopniu rewaloryzacji
wynoszącego 10 % przyjmując dla płaskorzeźby stawkę 1,50 % (średniej krajowej),
Stopień rewaloryzacji 1.
120 dcm2 x……/dcm2 x 1 stopień rewaloryzacji = …………….zł
C. Koszt dokumentacji fotograficznej i opisowej – ……………zł
Łączny koszt konserwacji (poz. A,B.C) – …………….. zł
- podatek VAT: …… % - ……………. zł
Ostateczny koszt konserwacji
wynosi
……………………
…………………………………………………………. złotych 00/100)
zł
(słownie:
W koszt konserwacji wliczono badania fizyko – chemiczne pigmentów i spoiw oraz
wszelkie ekspertyzy i konsultacje z zakresu historii sztuki niezbędne w trakcie
przeprowadzana zabiegów konserwatorskich.
Kryterium sporządzania kosztorysu
1. Tabele wynagrodzeń za wykonanie lub wykorzystanie dzieła konserwatorskiego
określają wysokość wynagrodzeń autorskich w procencie od podstawy naliczania
(stawka podstawowa), jaką jest orientacyjnie wysokość przeciętnego wynagrodzenia
miesięcznego w gospodarce narodowej ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu
Statystycznego, co kwartał w Monitorze Polskim. W tabelach uwzględniono wycenę
za opracowanie 1dm2 obiektu zabytkowego, przy 1. stopniu rewaloryzacji. Pozycje i
tabele określają wynagrodzenie za dzieło konserwatorskie wyrażone w procencie
stawki podstawowej (sp.). Stawkę podstawową ustala wykonawca w oparciu o
indywidualną ocenę możliwości realizacji zadania. Aby uzyskać kwotę wyrażoną w
złotych należy pomnożyć wartość procentową z tabeli przez przyjętą stawkę
podstawową.
2. Stopień rewaloryzacji odzwierciedla niezbędne nakłady związane z konserwacją i
restauracją oraz uwzględnia stopień zniszczenia obiektu. Podane wyceny obowiązują
przy 1. stopniu rewaloryzacji, wyższy stopień rewaloryzacji powoduje mnożenie
wyceny przez wartość rewaloryzacji wyznaczony w 10-ciostopniowej skali.
3. Widełki w wycenie za opracowanie 1 dm2 uwzględniają: stopień trudności zabiegów,
odpowiedzialność z tytułu wartości dzieła, różnice w materiale, technice, sposobie
opracowania zabytku nie ujęte w tabelach, a mające wpływ na przebieg prac.
4. Przy budowaniu wyceny w pierwszej kolejności należy uwzględnić składniki
merytoryczne – stopień rewaloryzacji i widełki. Składnikiem finansowym
decydującym o wartości wyceny jest przyjęta wysokość stawki podstawowej. W
obiektach wieloelementowych każdy element podlega indywidualnej wycenie (stopień
rewaloryzacji, widełki, stawka podstawowa).