docNieżyt nosa u dzieci Przewlekłe zapalenie błony
download 
Reklamacja Transkrypt
Nieżyt nosa u dzieci Przewlekłe zapalenie błony
Międzynarodowe czasopismo dotyczące zagadnień terapii i badań biomedycznych przygotowywane we współpracy z Polskim Towarzystwem Homeopatii i Homotoksykologii kwiecień-czerwiec 2010 Zeszyt 2 (33-53) ISSN 1232-5295 2 Nieżyt nosa u dzieci Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa Zwykłe przeziębienie – niezwykłe zróżnicowanie Zastosowanie toksyny botulinowej w leczeniu naczynioruchowego nieżytu nosa Układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi Przepuszczalność jelit Immunomodulacja Bolesne skurcze przewodu pokarmowego u dzieci Spis treści Temat numeru Nieżyt nosa u dzieci 33 prof. Marek Rogowski Nieżyt nosa wywołany jest przez czynniki alergiczne i niealergiczne, z których najczęstsze są infekcje wirusowe. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z polipami lub bez Zastosowanie leków immunokorygujących 37 Różne sposoby leczenia za pomocą leków bioregulacyjnych Alta A. Smit, MD Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób. Doniesienia naukowe Zwykłe przeziębienie – niezwykłe zróżnicowanie 39 Opracowano przez lek. med. Anita Bania na podstawie: G.A. Poland et al., Common Cold, Uncommon Variation; Clinical Implications of Basic Research; N ENGL J MED 360;21; 2245-2246 Przeciętna osoba w trakcie swojego życia spędza około 5 lat walcząc z objawami różnego rodzaju przeziębień i około 1 rok na walce z przeziębieniami, które są na tyle poważne, a ich konsekwencje mogą być groźne, iż wymagają pozostania w łóżku i odpoczynku. Zastosowanie toksyny botulinowej w leczeniu naczynioruchowego nieżytu nosa 40 Opracowano przez lek. med. Anita Bania na podstawie: E. Księżopolska, Laryngologiczne aspekty zastosowania toksyny botulinowej w medycynie estetycznej, Academy of Aesthetic and Anti-Aging Medicine, 4/2009; 4-13 Naczynioruchowy nieżyt nosa (NNN) nie ma związku ani z alergią, ani z chorobą układową... Układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi 41 Właściwości i potencjalne znaczenie kliniczne Doris Ottendorfer, PhD Narządy wyścielone błonami śluzowymi mają fizyczny kontakt ze środowiskiem. Przepuszczalność jelit i jej rola w patogenezie chorób 45 David Lescheid, PhD, ND Utrzymywanie nienaruszalności przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia. Homotoksykologia w praktyce Immunomodulacja za pomocą mikrodawek 52 Alta A. Smit, MD Kilku autorów wypowiadało się już w tym czasopiśmie na temat znaczenia układu odpornościowego... Bolesne skurcze przewodu pokarmowego u dzieci 55 Preparat Spascupreel porównywalny z butylobromkiem hioscyny Mary A. Kingzette W niniejszym badaniu przeprowadzonym w Niemczech porównywano działanie preparatu Spascupreel i konwencjonalnego leku, jakim jest butylobromek hioscyny u dzieci poniżej 12. roku życia ze skurczami przewodu pokarmowego lub cewki moczowej. Rada Naukowa: Redaktor Naczelna: Rada Redakcyjna: Adres redakcji i wydawcy: prof. dr Hartmut Heine, Baden-Baden; dr farm. Wilfried Stock, Sinzheim Anita Bania dr Izabela Fołta, dr Witold Wandel, dr Mieczysław Bąkowski, Aneta Żebrowska, Anna Legun, Katarzyna Miler – Matuszewska, Katarzyna Mitrowska. Heel Polska Sp. z o.o., 02-822 Warszawa, ul. Poleczki 21, tel.: (22) 545 07 15; fax: (22) 545 07 18. „Medycyna Biologiczna” jest kwartalnikiem ukazującym się od 1994 r. MB zamieszcza prace autorów polskich i zagranicznych, prowadzi wymianę artykułów z „Journal of Biomedical Therapy”. Prace są recenzowane. ISSN 1232-5295 Drodzy Czytelnicy, Dotarło do mnie po raz kolejny, iż stare powiedzenie „Dobrym lekarzem może być tylko dobry człowiek” nigdy nie straci na swej wartości. Wielokrotnie ciepłe, kulturalne słowa i właściwy sposób zachowania w stosunku do pacjenta są w stanie zdziałać więcej niż najnowsza, rekomendowana terapia. Wszyscy autorzy, których prace publikujemy w drugim numerze Medycyny Biologicznej są przede wszystkim dobrymi ludźmi, a dopiero potem są dobrymi lekarzami. I dzieje się tak, mimo olbrzymiego postępu w medycynie. Oczywiście wszyscy lekarze powinni być z tym postępem w medycynie w miarę na bieżąco. Ja, idąc z duchem czasu, staram się dobierać tak publikacje do poszczególnych numerów Medycyny Biologicznej, aby dotyczyły one najświeższych doniesień medycznych i problemów terapeutycznych, które aktualnie w literaturze medycznej dominują. Wszystko to wskazuje na fakt, iż homotoksykologia coraz bardziej zbliża się do medycyny akademickiej. Polecam Państwa uwadze artykuł autorstwa profesora Marka Rogowskiego w całości poświęcony problemowi nieżytów nosa u dzieci, zwłaszcza tych o charakterze przewlekłym. Problem nieżytów nosa jest obecnie problemem interdyscyplinarnym. Zrozpaczeni rodzice dzieci z przewlekłymi katarami krążą pomiędzy pediatrami, laryngologami a alergologami. Temat leków immunokorekcyjnych staje się tematem bardzo na czasie. Doktor Alta Smit, znana w Polsce z fantastycznych wykładów, wykorzystuje leki antyhomotoksyczne w leczeniu przewlekłych zapaleń nosa oraz zatok obocznych nosa u swoich pacjentów. Jej drugi artykuł jest poświęcony immunomodulacji za pomocą mikrodawek. Fakt ten od kilkudziesięciu lat wykorzystuje homotoksykologia, a obecnie farmakologia oparta na lekach biologicznych. Wiele miejsca w bieżącym numerze Medycyny Biologicznej poświęcamy także układowi odpornościowemu związanemu z błonami śluzowymi – MALT i kwestii tolerancji wobec antygenów przyjmowanych doustnie. Zachęcam Państwa do lektury obszernego i bardzo interesującego artykułu w całości poświęconego innowacyjnemu w medycynie tematowi, a mianowicie przepuszczalności jelit („jelito przeciekające”) i jej roli w patogenezie wielu chorób. Ostatnim poruszanym w Medycynie Biologicznej tematem są bolesne skurcze przewodu pokarmowego u dzieci. Mam nadzieje, iż z proponowanego wachlarza artykułów zdołacie Państwo wybrać te będące w centrum Waszych zainteresowań i przeczytacie je z przyjemnością. Cała nasza Rada Redakcyjna pragnie złożyć Państwu najserdeczniejsze życzenia z okazji zbliżających się Świąt Zmartwychwstania Pana, oby czas spędzony w rodzinnym gronie, w świątecznej atmosferze, w zdrowiu był czasem radości i spełnienia. Z wyrazami szacunku, Redaktor Naczelna Anita Bania Temat numeru Nieżyt nosa u dzieci prof. Marek Rogowski, Kierownik Kliniki Otolaryngologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku Przewlekły katar u dzieci Nieżyt nosa wywołany jest przez czynniki alergiczne i niealergiczne, z których najczęstsze są infekcje wirusowe. Katar ma bardzo duży wpływ na obniżenie jakości życia, a u noworodków i niemowląt może grozić bardzo poważnymi powikłaniami. Nieżyt nosa u dzieci występuje bardzo często i stąd pewnie pochodzi niezbyt miło brzmiące określenie smarkacz. Normą dla dzieci jest 6-8 infekcji kataralnych w ciągu roku. Często tak bywa, że przez wiele miesięcy u dzieci utrzymują się objawy w postaci utrudnionego oddychania przez nos i wycieku wydzieliny. Najczęstszą przyczyną tego popularnego schorzenia są zakażenia wirusowe. Jest to zazwyczaj pierwsza choroba zakaźna w życiu dziecka stająca się w okresie noworodkowym realnym zagrożeniem. Według wytycznych angielskiego NHS Lothian w części poświęconej wiekowi rozwojowemu, o nieżycie nosa mówimy wtedy, gdy w ciągu dwóch tygodni, przez przynajmniej jedną godzinę na dobę stwierdza się najmniej dwa z objawów: blokadę nosa, wyciek z nosa, kichanie. Utrzymywanie się objawów przez dłuższy okres upoważnia do mówienia o przewlekłym katarze. Nieżyt nosa u niemowląt Noworodek do 6 tygodnia życia nie potrafi oddychać przez nos i zaburzenia upośledzające drożność nosa mogą prowadzić nawet do niewydolności oddechowej, bezdechów i niedotlenienia. U małych dzieci objawy typowe (zatkany nos, wyciek z nosa, swędzenie nosa, kichanie) bardzo często współistnieją z sapką nosową, grymasami twarzy lub też wyrażone są w innej formie. Grymasy twarzy, sapka nosowa, chrapanie, trudności podczas karmienia są objawami dodatkowymi występującymi w tej grupie wiekowej. W tym okresie bardzo częstym błędem w leczeniu chorób przebiegających z obrzękiem błony śluzowej nosa jest stosowanie leków sympatykomimetycznych obkurczających błonę śluzową nosa, które brutalnie ingerują w naturalną grę naczyniową małżowin nosowych, niszczą błonę śluzową, przy długotrwałym stosowaniu nasilają obrzęk i są przyczyną polekowego nieżytu nosa. Należy również unikać mechanicznego odsysania wydzieliny z nosa i innych sposobów mechanicznego oczyszczania powodującego urazy w obrębie bardzo wrażliwej błony śluzowej. Bardzo pomoc- ne w leczeniu jest natomiast zapewnienie odpowiedniej wilgotności i temperatury powietrza, którym oddycha dziecko. Przed karmieniem stosowane krople lub aerozole z soli fizjologicznej poprawiają oddychanie przez nos u małych dzieci. Katar u dzieci w wieku przedszkolnym Warto też tutaj przypomnieć, że jednostronny wyciek z nosa, zazwyczaj o charakterze ropnym, może być objawem ciała obcego wprowadzonego do nosa przez dziecko, a u dzieci w wieku przedszkolnym zawsze należy pamiętać o roli przerostu trzeciego migdałka w zaburzeniach drożności nosa. Dzieci w żłobku i przedszkolu stale narażone są na infekcje, których objawy kataralne potrafią utrzymywać się przez wiele miesięcy. Szczególnie istotne w tym okresie jest monitorowanie stanu trąbki słuchowej i następstw jej dysfunkcji w postaci wysiękowego zapalenia ucha środkowego. W tym okresie mogą zacząć występować typowe objawy alergicznego nieżytu nosa (ANN), zazwyczaj o charakterze sezonowym. Inne rodzaje niealergicznego nieżytu nosa znane u dorosłych (zanikowy, naczynioruchowy, eozynofilowy, zawodowy itd.) wyjątkowo rzadko pojawiają się w okresie wieku rozwojowego. Alergiczny nieżyt nosa u dzieci Szczególne miejsce, ze względu na częstość występowania i ogólnoustrojowe konsekwencje, posiada alergiczny nieżyt nosa (ANN), który stał się na przełomie dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku najczęstszą chorobą alergiczną u dzieci, najczęstszą przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, a także najczęstszą chorobą przewlekłą wieku rozwojowego. ANN w wieku dziecięcym występuje w charakterystycznych również dla dorosłych dwóch formach klinicznych, jako: okresowy alergiczny nieżyt nosa zwany też sezonowym i przewlekły alergiczny nieżyt nosa określany też jako całoroczny. W USA na początku XXI wieku ANN stwierdzono u około 58 milionów osób, w tym u 30% dorosłych i u 40% dzieci. Spośród dzieci z ANN, aż 30% choruje na sezonowy nieżyt nosa, a u 10% stwierdza się postać całoroczną ANN. W Polsce 5-20% dzieci w wieku szkolnym choruje na ANN. W jednym z najnowszych badań pochodzącym z Anglii, w którym zastosowano nie Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 33 Temat numeru tylko ankietę, ale też alergiczne testy skórne i ocenę poziomu swoistych IgE w surowicy oraz przeprowadzono weryfikację lekarską rozpoznania, stwierdzono występowanie okresowego ANN u 18,6% dzieci 10-letnich. ANN występuje w każdym wieku, ale u niemowląt i małych dzieci poniżej 4 roku życia rzadko manifestuje się pełnoobjawowo. U dzieci w wieku przedszkolnym często jedynym objawem jest zatkanie nosa. W grupie dzieci najmłodszych kichanie salwami również należy do rzadkości. Ponadto objawy ANN mogą nakładać się na często występujące u dzieci objawy wirusowych zakażeń górnych dróg oddechowych. Objawy ANN u niemowląt i małych dzieci mogą być wyzwalane przez alergeny pokarmowe. W pierwszych miesiącach życia może objawiać się to sapką nosową. Podstawą do rozpoznania alergii na białka mleka krowiego jest próba eliminacji i prowokacji. Alergiczny nieżyt nosa u małych dzieci często współistnieje z innymi chorobami alergicznymi, np. astmą lub /i atopowym zapaleniem skóry. Leczenie W leczeniu ANN u dzieci podstawową metodą postępowania powinna być karencja alergenowa, czyli unikanie narażenia na alergeny oraz farmakoterapia i immunoterapia. Farmakoterapia przewiduje w leczeniu stosowanie leków przeciwhistaminowych, leków stabilizujących błony komórkowe (celem jest ograniczenie degranulacji mastocytów) i steroidów donosowych działających na wszystkie etapy procesu zapalnego. Zadaniem immunoterapii swoistej jest wpływanie na mechanizmy odpornościowe w ten sposób, aby z jednej strony wywołać tolerancję w stosunku do najczęstszych alergenów odpowiedzialnych za powstawanie objawów chorobowych, z drugiej zaś przywrócić właściwą drogę przemian, w której główną rolę odgrywają limfocyty Th1, a nie Th2 – warunkujące przebieg reakcji alergicznych. Uwzględniając przedział wiekowy, propozycję leczenia nieżytów nosa u dzieci i to nie tylko pochodzenia alergicznego, przedstawia tabela (wg NHS Lothian): 34 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 Tab. 1 wiek postępowanie wiek <2 lat rople i aerozole z soli k fizjologicznej stosowane przed karmieniem wiek <4 lat romoglikan dwusodowy k 2-4 x na dobę wiek >2 lat rzeciwhistaminowe leki p w syropie bez cukru wiek >4 lat flutikazon do nosa wszystkie dzieci nikać sympatykomimetyków u do nosa Piśmiennictwo 1.Worldwide variation in prevalence of symptoms of asthma, allergic rhinoconjunctivitis, and atopic eczema: ISAAC. The International Study of Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC) Steering Committee. Lancet 1998; 351: 1225-1232. 2.Arshad SH, Kurukulaaratchy RJ, Fenn M i wsp. Rhinitis in 10-year-old children and early life risk factors for its development. Acta Paediatr 2002; 91: 1334-1338. 3.Bousquet J, van Cauwenberge P, Khaltaev N. Allergic rhinitis and its impact on asthma. J Allergy Clin Immunol 2001; 108 (Suppl.): 147-334. 4.Emeryk A, Bartkowiak-Emeryk M: Odrębności kliniczne i terapeutyczne alergicznego nieżytu nosa u dzieci. Problemy kliniczne w alergii i astmie. 1, 2004, 19-23. 5.Emeryk A, Postępski J, Górnicka G i wsp. Prevalence of allergic rhinitis among Polish children from urban and rural regions. (w) Pollens and pollinosis: current problems. Śpiewak R. (red.), Inst Agric Med Lublin 1995; 60-63. 6.Fireman P. Therapeutic approaches to allergic rhinitis: Treating the child. J Allergy Clin Immunol 2000; 105 (Suppl. 6): 616-621. 7.Rutkowski R, Kosztyła-Hojna B, Rutkowska J. Alergiczny nieżyt nosa – problem epidemiologiczny, ekonomiczny i społeczny XXI wieku. Pneumonol. Alergoz. Pol. 2008, 76, 348-352. Temat numeru Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z polipami lub bez Zastosowanie leków immunokorygujących Różne sposoby leczenia za pomocą leków bioregulacyjnych Alta A. Smit, MD Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób. Już w 1992 roku opisano ponad 24 miliony zgłoszeń do lekarzy z powodu tego przewlekłego zapalenia, a częstość występowania choroby od tamtej pory nasila się1. W Stanach Zjednoczonych przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok występuje u około 10% populacji2. Nie do końca znana jest patogeneza przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok. Istnieją dane świadczące o roli bakterii i grzybów, jak również występowania zaburzeń odpowiedzi immunologicznej w obrębie zatok i dróg oddechowych2. Niedobory czynnościowe bariery immunologicznej nabłonka mogą zaburzyć oddziaływanie między gospodarzem a bodźcami zewnętrznymi, co może prowadzić do zwiększonej podatności na kolonizację bakteryjną i grzybiczą u pacjentów z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok to grupa schorzeń charakteryzujących się stanem zapalnym błony śluzowej jamy nosowej i zatok przynosowych, trwającym przez co najmniej 12 tygodni. Istnieją dwa typy tego schorzenia i można je podzielić ze względu na odpowiedź limfocytów T błon śluzowych. Według Joe’a i Thakkara3 najlepszym podejściem do klasyfikacji jest uznanie tego stanu zapalnego jako neutrofilopochodny lub eozynofilopochodny. Podtyp „eozynofilowy” obejmuje przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z polipami w jamie nosowej, wiąże się także z chorobą układu oddechowego nasilającą się przy podaniu kwasu acetylosalicylowego, astmą i alergicznym grzybiczym zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok. Podtyp „neutrofilowy” oznacza przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok bez polipów w jamie nosowej. U dzieci częściej wydaje się występować typ z polipami4. Znajduje to także odbicie w profilach cytokin. Mianowicie, przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z polipami charakteryzuje zwiększona liczba limfocytów pomocniczych T typu 2 (Th2), przy niewielkiej liczbie limfocytów T regulatorowych, podczas gdy wariant tej choroby bez polipów charakteryzuje zwiększony profil limfocytów Th15 (patrz Rycina). W tabeli 1 przedstawiono patogenezę przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok z polipami. Ważne jest zatem, aby u pacjentów z tymi schorzeniami dostosować leczenie bioregulacyjne. W przewlekłym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok z polipami stosuje się immunomodulację za pomocą preparatu Engystol, ponieważ wykazano, że zwiększa on stężenie interferonu γ, co wspiera profil limfocytów Th1 i równoważy oporny na regulację profil Th26. W przewlekłym zapaleniu błon śluzowych nosa i zatok bez polipów stosuje się immunomodulację za pomocą preparatu Traumeel. Wykazano, że Traumeel zmniejsza ilość cytokin prozapalnych, takich jak interleukina 1, interleukina 8 i czynnik martwicy nowotworów α7. Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 37 Temat numeru Piśmiennictwo: Tab. 1 • Reakcja immunologiczna nadwrażliwości • Inicjującym antygenem jest grzyb (nieinwazyjny) • Komórki prezentujące antygen wydzielają interleukinę 10, rekrutują limfocyty T • Zaburzenie równowagi Th1/Th2 • Występuje oporność limfocytów Th2 wobec regulacji • Dochodzi do eozynofilii • Granulocyty kwasochłonne otaczają komórki grzyba • Granulocyty kwasochłonne wydzielają główne białko zasadowe, powodujące chemiczne uszkodzenie błony śluzowej • Granulocyty zasadochłonne i komórki tuczne przyłączają się do stanu zapalnego Patogeneza przewlekłego (eozynofilowego) zapalenia błony śluzowej nosa i zatok z polipami 1.Cherry WB, Li JT. Chronic rhinosinusitis in adults. Am J Med. 2008; 121(3): 185-189. 2.Tieu DD, Kern RC, Schleimer RP. Alterations in epithelial barrier function and host defense responses in chronic rhinosinusitis. J Allergy Clin Immunol. 2009; 124(1): 37-42. 3.Joe SA, Thakkar K. Chronic rhinosinusitis and asthma. Otolaryngol Clin North Am. 2008; 41(2): 297-309, vi. 4.Coffinet L, Chan KH, Abzug MJ, Simoẽs EA, Cool C, Liu AH. Immunopathology of chronic rhinosinusitis in young children. J Pediatr. 2009; 154(5): 754-758. 5.Van Bruaene N, Pérez-Novo CA, Basinski TM, i wsp. T-cell regulation in chronic paranasal sinus disease. J Allergy Clin Immunol. 2008; 121(6): 1435-1441, 1441 e1-e3. 6.Enbergs H. Effects of the homeopathic preparation Engystol on interferon-γ production by human T-lymphocytes. Immunol Invest. 2006; 35(1): 19-27. 7.Porozov S, Cahalon L, Weiser M, Branski D, Lider O, Oberbaum M. Inhibition of IL-1β and TNF-α secretion from resting and activated human immunocytes by the homeopathic medication Traumeel S. Clin Dev Immunol. 2004; 11(2): 143-149. Ryc. 1 kort EA yzol DH IL-2 IFN-g TNF-a zapalenie TGF-b hamowanie IL-4, IL-13 IL-5 IL-10 alergia Równowaga Th1/Th2 Skróty: DHEA – dihydroepiandrosteron, IFN-g – interferon g, IL – interleukina, TGF – transformujący czynnik wzrostu, Th – pomocniczy limfocyt T, TNF-a – czynnik martwicy nowotworów a. 38 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 Doniesienia naukowe Zwykłe przeziębienie – niezwykłe zróżnicowanie Opracowano przez lek. med. Anita Bania na podstawie: G.A. Poland et al., Common Cold, Uncommon Variation; Clinical Implications of Basic Research; N ENGL J MED 360;21; 2245-2246 Przeciętna osoba w trakcie swojego życia spędza około 5 lat walcząc z objawami różnego rodzaju przeziębień i około 1 rok na walce z przeziębieniami, które są na tyle poważne, a ich konsekwencje mogą być groźne, iż wymagają pozostania w łóżku i odpoczynku. To rhinowirusy (HRV) są odpowiedzialne za 50 do 80% przeziębień i to one skutkują nieszczęściami, śmiercią, redukcją produktywności, niewłaściwym stosowaniem antybiotyków oraz ekonomicznymi kosztami ocenianymi na więcej niż 60 bilionów dolarów każdego roku w samych tylko Stanach Zjednoczonych. Dodatkowo wirusy HRV u małych dzieci, osób w wieku starczym oraz osób z deficytami immunologicznymi mogą być sprawcami bardzo niebezpiecznych chorób dolnych dróg oddechowych. Mało tego rhinowirus, ten najczęstszy winowajca przeziębień, potrafi manipulować aktywnością naszych genów – to właśnie ta cecha wirusa przysparza nam kłopotów nie tylko w postaci cieknącego nosa, ale także kaszlu i dreszczy. Rhinowirusy (HRV zwane rynowirusami), to małe wirusy posiadające RNA jako materiał genetyczny. Szacuje się, że łącznie wszystkie serotypy HRV odpowiadają za 30 do 50 procent przypadków popularnych, zwłaszcza jesienią i wiosną, przeziębień. Profesor David Proud wraz z zespołem z Department University of Calgary po raz pierwszy wykazał, że HRV zmienia- ją aktywność wielu naszych genów, co prowadzi do nadmiernej odpowiedzi układu odpornościowego, a kończy się zapchanym nosem i bólem gardła. Palmenberg i jego współpracownicy zwiększyli naszą wiedzę na temat HRV, określając sekwencje pełnych genomów 99 serotypów wirusa HRV. Na podstawie uzyskanych wyników inni badacze podzielili nasze geny na dwie kategorie: pierwszą stanowią geny kodujące białka antywirusowe (między innymi tzw. wiperyna), drugą geny kodujące cytokiny prozapalne. Naukowcy wykazali również, że wiperyna hamuje replikację HRV, co do tej pory było zbadane tylko u wirusa grypy. Proud tłumaczy ponadto, że przeziębienia są zwykle uznawane za mało groźne infekcje nosa i gardła, ale mogą mieć o wiele poważniejsze konsekwencje zdrowotne. Rhinowirus jest odpowiedzialny nie tylko za przeziębienia, ale również astmę i przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POCHP). Ponieważ wirusy HRV wybierają błonę śluzową górnych dróg oddechowych, mają zazwyczaj niską porównywalnie patogeniczność i szerokie antygenowe możliwości odróżnicowywania, wirusy te mogą być potencjalnie wykorzystane jako wiralne wektory do tworzenia nowych szczepionek, leków przeciwwirusowych i terapii przeciwko różnym chorobom. Doniesienia naukowe Zastosowanie toksyny botulinowej w leczeniu naczynioruchowego nieżytu nosa Opracowano przez lek. med. Anita Bania na podstawie: E. Księżopolska, Laryngologiczne aspekty zastosowania toksyny botulinowej w medycynie estetycznej, Academy of Aesthetic and Anti-Aging Medicine, 4/2009; 4-13 Naczynioruchowy nieżyt nosa (NNN) nie ma związku ani z alergią, ani z chorobą układową, ani z zakażeniem czy nieprawidłowościami anatomicznymi jamy nosa. Cechuje go niedrożność nosa, z obfitym wyciekiem wodnistej wydzieliny. Mechanizm powstawania NNN nie został jeszcze do końca poznany. U podstaw NNN leżą zaburzenia w funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego, szczególnie zaś jego przywspółczulnej składowej. Naczynioruchowy nieżyt nosa wcześniej określany był jako idiopatyczny nieżyt nosa, co rzucało światło na jego niewiadomego pochodzenia etiologię. NNN mogą wywoływać zarówno substancje drażniące, zaburzenia hormonalne, jak i emocjonalne, także urazy. Leczenie konwencjonalne nie przynosi trwałej poprawy, stąd zainteresowanie laryngologów wzbudziła toksyna botulinowa. I tak Őzcan C. i wsp. (2006) obserwowali grupę 30 pacjentów z rozpoznaniem naczynioruchowego nieżytu nosa. Pacjenci ci zostali podzieleni na dwie 15 osobowe grupy oraz wyodrębniono dla nich grupę kontrolną (5 osób). Średnia wieku chorych w pierwszej grupie wynosiła 38,5 lat (1 mężczyzna + 14 kobiet). Druga grupa miała średnią wieku 41,6 lat (4 mężczyzn + 11 kobiet). Średnia wieku w grupie kontrolnej wynosiła 34,4 lata. Chorzy ci zgłaszali następujące objawy: niedrożność nosa, wyciek wydzieliny z nosa, kichanie, swędzenie w nosie. Objawy te oceniano wg skali od 1 do 5, gdzie 1 to słabe nasilenie objawów, zaś 5 – intensywne nasilenie objawów. Chorzy z pierwszej grupy mieli wykonaną iniekcję łącznie 10 jednostek toksyny botulinowej do obydwu przewodów 40 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 nosowych, iniekcje wykonano do dolnej i środkowej małżowiny nosowej. Pacjentom z grupy drugiej podano w analogiczne miejsca dwukrotnie większą dawkę toksyny botulinowej. Chorym z grupy kontrolnej aplikowano w te same miejsca roztwór soli fizjologicznej. Stan błony śluzowej nosa oceniano u badanych po upływie 1., 2., 4., 6., i 12. tygodnia od podania toksyny botulinowej. Już po upływie tygodnia po podaniu toksyny botulinowej zaobserwowano redukcję wszystkich objawów zgłaszanych przez pacjentów na początku badania. Porównanie nasilenia objawów uwidoczniło duże różnice pomiędzy grupą pierwszą i kontrolną oraz grupą drugą i kontrolną. Natomiast pomiędzy grupą pierwszą i drugą nie odnotowano istotnych różnic. Z powyższego badania wynika, jak również z innych badań z użyciem toksyny botulinowej w leczeniu NNN, że podanie iniekcyjne toksyny botulinowej jest prostą, skuteczną i bezpieczną metodą leczenia naczynioruchowego nieżytu nosa. Efekt redukcyjny w stosunku do objawów NNN przy użyciu tej metody jest efektem długotrwałym. Doniesienia naukowe Układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi Właściwości i potencjalne znaczenie kliniczne Doris Ottendorfer, PhD Wstęp Narządy wyścielone błonami śluzowymi mają fizyczny kontakt ze środowiskiem. Są one zatem szczególnie podatne na uszkodzenia przez zakaźne patogeny lub związki toksyczne. Z tego względu wszystkie błony śluzowe pozostają pod stałą kontrolą swoiście zorganizowanej tkanki limfatycznej błon śluzowych (MALT). W szczególności, odpowiedź immunologiczna ze strony błon śluzowych różni się czynnościowo od mechanizmów układowej odporności przeciw antygenom niesionym z krwią. Przykładowo, wychwyt i neutralizacja antygenów przez błony śluzowe indukuje odpowiedzi immunologiczne swoiste dla danego antygenu w obrębie błony śluzowej, ale zwykle hamuje odporność układową przeciw większości antygenów przyjmowanych drogą doustną. Poniżej przedstawiono wyjaśnienie tych różnic. Tolerancja wobec antygenów przyjmowanych doustnie Wspomniana wyżej różnica pomiędzy odpowiedzią immunologiczną układową i tą związaną z błonami śluzowymi jest odzwierciedleniem konkretnych wyzwań, z jakimi styka się powierzchnia błon śluzowych przez swój bezpośredni kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Aby chronić powierzchnię błon śluzowych przed uszkodzeniem, a w dalszej kolejności przed uszkodzeniem narządów i ciężkimi chorobami, układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi musi być w stanie z jednej strony skutecznie rozróżniać potencjalne patogeny, a z drugiej – tolerować olbrzymią liczbę mikroorganizmów komensalnych i nieszkodliwych antygenów z pożywienia1,2. Zjawisko to, określane jako tolerancja wobec antygenów przyjmowanych doustnie, stanowi podstawowy aspekt odporności związanej z błonami śluzowymi, przyczyniając się w dużym stopniu do homeostazy jelitowej i zdrowia człowieka. Właściwości strukturalne układu odpornościowego związanego z błonami śluzowymi Tolerancję wobec antygenów przyjmowanych doustnie określa się jako stan „zmniejszonej reaktywności układowej” na nieszkodliwe antygeny podawane doustnie przy ponownym kontakcie z nimi. Zaburzenie tej delikatnej równowagi wywołuje niekontrolowany stan zapalny błony śluzowej w wyniku nieograniczonego kontaktu układu MALT z antygenami3. Przykładowo, niektóre szlaki immunologiczne błon śluzowych u noworodków mogą nie być Doniesienia naukowe w pełni dojrzałe, umożliwiając większe uczulanie na nieszkodliwe antygeny zawarte w diecie zamiast hamowania odpowiedzi. W takim mechanizmie może dojść do alergii pokarmowej. Według najnowszych publikacji4,5 bakterie probiotyczne, charakteryzujące się wieloma mechanizmami działania, mogą prawdopodobnie stanowić sposób leczenia chorób alergicznych. Na uwagę zasługuje złożoność bariery błon śluzowych obejmująca anatomiczne aspekty tolerancji na antygeny światła przewodu pokarmowego6. Zachowanie czynności bariery błon śluzowych wymaga współpracy zarówno elementów komórkowych, jak i niekomórkowych. Do elementów niekomórkowych należą aktywność enzymów światła jelita, czynniki przeciw mikroorganizmom (np. defensyny) oraz wydzielnicze przeciwciała typu A (IgA) występujące w dużych ilościach w warstwie śluzu pokrywającej powierzchnię błony śluzowej. Elementy te neutralizują bakterie i wirusy6. Proteolityczny rozkład antygenów pokarmowych z jajek, soi, ryb lub orzechów minimalizuje ich właściwości immunogenne. Glikoproteiny typu mucyn, wyściełające nabłonek jelit, znacząco przyczyniają się do działania bariery błon śluzowych. Warto zauważyć, że między komórkami nabłonka jelit a bakteriami komensalnymi światła przewodu pokarmowego zachodzi ścisła interakcja w celu zatrzymania i (lub) ograniczenia odpowiedzi immunologicznej błon ślu- zowych na poziomie cząsteczek złożonych7. Wykazano na przykład, że rozpoznawanie wybranych bakterii probiotycznych przez komórki nabłonka jelit silnie hamuje ważną kaskadę prozapalną, jaką jest szlak jądrowego czynnika transkrypcyjnego κb7. Skład i czynność flory bakteryjnej jelit w sposób kluczowy wpływają na strukturę i działanie układu odpornościowego związanego z błonami śluzowymi8. Sieć zależności immunologicznych Skuteczne rozpoznawanie potencjalnych patogenów, będące jedną z ról układu odpornościowego związanego z błonami śluzowymi, odbywa się w miejscach indukcyjnych, np. w kępkach Peyera, gdzie limfocyty pomocnicze T typu 2 (Th2), przez uwalnianie cytokin zapewniają wsparcie dla limfocytów B w celu uruchomienia produkcji IgA9,10. W blaszce właściwej błony śluzowej, stanowiącej miejsce efektorowe tej tkanki, znajduje się wiele dojrzałych komórek plazmatycznych wydzielających IgA wydzielnicze w celu ochrony błony śluzowej przed potencjalnymi patogenami. Liczne pomocnicze i cytotoksyczne limfocyty T znajdujące się w blaszce właściwej pośredniczą w odporności komórkowej przeciw mikroorganizmom i wirusom. Aktywna tolerancja wobec antygenów przyjmowanych doustnie wymaga prawdopodobnie więcej niż jednego mechanizmu zapobiegającego niekontrolowanej reaktyw- Tab. 1 Czynnik „Naturalne” limfocyty Treg „Indukowane” limfocyty Treg Bodźce indukujące Pobudzanie TCR za pomocą własnych peptydów Pobudzanie TCR za pomocą obwodowych (auto)przeciwciał, obcych przeciwciał, antygenów z pożywienia, patogenów Ważne są również: typ APC, sposób prezentacji antygenu i otoczenie cytokin Pochodzenie Powstawanie w grasicy Przemiana i (lub) ekspansja obwodowych, nieregulatorowych, dziewiczych limfocytów CD4+, limfocytów pamięci lub limfocytów efektorowych Fenotyp FOXP3-dodatni CD25-dodatni Wysoce zmienna koekspresja czynnika transkrypcyjnego FOXP3 i antygenu CD25 Mechanizmy supresji Supresja zależna od: – kontaktu limfocyt T – limfocyt T i(lub) limfocyt T – APC – cytokin (IL-10 i TGF-β) – dodatkowych cząsteczek (np. CTLA-4 i GITR) Supresja zależna od: – kontaktu limfocytów, związanego z limfocytami TGF-β oraz w niektórych przypadkach od rozpuszczalnego TGF-β – innych cytokin (IL-2, IL-4, IL-6, IL-13, INF-γ i TGF-β) – limfocytów Th3 (rozpuszczalny TGF-β i (lub) IL-10) – limfocytów Tr1 (IL-10) – regulatorowych limfocytów T CD8+ (niezbyt wyraźnie określona, zależna od kontaktu komórek, ILT3 i ILT4) Skróty: APC – komórka prezentująca antygen; CTLA-4 – antygen 4 cytotoksycznego limfocytu T, GITR – receptor czynnika martwicy nowotworów indukowany glikokortykoidami, IL – interleukina, ILT – transkrypt immunoglobulinopodobny, INF-γ – interferon γ, TCR – receptor dla limfocytów T; TGF-β – transformujący czynnik wzrostu β, Treg – regulatorowy limfocyt T; Tr1 – regulatorowy limfocyt T typu 1 Zestawienie regulatorowych limfocytów T (adaptowano na podstawie Shevach12) 42 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 Doniesienia naukowe ności immunologicznej błony śluzowej wobec niegroźnych antygenów. Pewne populacje limfocytów T wzajemnie oddziałują na wyspecjalizowane podtypy komórek prezentujących antygen w określonych obszarach błony śluzowej. Można wobec tego przyjąć, że dojrzewanie i aktywacja miejscowych komórek prezentujących antygen, np. komórek dendrytycznych, decyduje o aktywacji limfocytów T błon śluzowych11. Zidentyfikowano dodatkowe limfocyty T o silnym działaniu immunosupresyjnym, określane jako regulatorowe limfocyty T (tabela 1)12. Do limfocytów tych należą regulatorowe limfocyty T typu 1 (Tr1) i limfocyty Th3. Weiner i wsp.13 wprowadzili termin limfocyty Th3 dla wyjaśnienia wyników uzyskanych na swoich doświadczalnych modelach autoimmunologicznego zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego. U myszy otrzymujących doustnie zasadowe białko mieliny, będące autoprzeciwciałem stwardnienia rozsianego u ludzi, obserwowano hamowanie obwodowej odpowiedzi immunologicznej wobec tego antygenu podanego ponownie. Wykryto, że typem komórek odpowiedzialnym za tę odpowiedź były regulatorowe limfocyty Th3, wydzielające duże ilości transformującego czynnika wzrostu β (cytokina). Co ciekawe, większe dawki antygenów sprzyjały alergii i (lub) zmniejszeniu liczby limfocytów T, podczas gdy mniejsze dawki antygenu wydawały się wywoływać tolerancję za pośrednictwem wspomnianych limfocytów Th313. Inne populacje regulatorowych limfocytów T, jak np. limfocyty Tr1, różniły się od klasycznych limfocytów Th1 tym, że wydzielały większe ilości interleukiny 10 (cytokiny o działaniu immunosupresyjnym). Interleukina 10 (IL-10) kontroluje aktywację limfocytów Th1 i kilka funkcji makrofagów. Znaczenie kliniczne tolerancji wobec antygenów przyjmowanych doustnie Generalnie, mechanizmy tolerancji wobec antygenów przyjmowanych doustnie stanowią ciągły proces fizjologiczny podsycany przez egzogenne antygeny. Dla celów terapeutycznych można przyjąć ze względów logicznych, że niektórym ludzkim chorobom autoimmunologicznym, jak np. stwardnieniu rozsianemu lub cukrzycy typu 1, można zapobiegać przez doustne podawanie własnych antygenów. Jednakże w niedawnym przeglądzie piśmiennictwa na ten temat odkryto artykuł, wskazujący na dobre działanie tego mechanizmu immunologicznego na modelach zwierzęcych, przy czym w badaniach klinicznych z udziałem ludzi uzyskano rozbieżne wyniki14. W przeciwieństwie do tego podawanie wyciągów z alergenów podjęzykowo w alergicznym nieżycie błony śluzowej nosa i zapaleniu spojówek znacznie zmniejszyło nasilenie objawów tych chorób15. Można mieć nadzieję, że trwające badania naukowe na temat podstawowych mechanizmów tego fascynującego aspektu odporności związanej z błonami śluzowymi pomogą uniknąć niektórych pułapek tak, że wykorzystanie szlaków tolerancji wobec antygenów przyjmowanych doustnie może w przyszłości stać się częścią immunoterapii. Piśmiennictwo 1.Wittig BM, Zeitz [illegible] organ of immunology. [illegible] Dis. 2003;18(3):181-187. 2.Sansonetti PJ. War and peace at mucosal surfaces. Nat Rev Immunol. 2004;4(12):953-964. 3.Sampson HA. Food allergy: when mucosal immunity goes wrong. J Allergy Clin Immunol. 2005;115(1):139141. 4.Sherman PM, Ossa JC, Johnson-Henry K. Unraveling mechanisms of action of probiotics. Nutr Clin Pract. 2009;24(1):10-14. 5.Kullen MJ, Bettler J. The delivery of probiotics and prebiotics to infants. Curr Pharm Des. 2005;11(1):55-74. 6.Baumgart DC, Dignass AU. Intestinal barrier function. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2002;5(6):685-694. 7.Neish AS. The gut microflora and intestinal epithelial cells: a continuing dialogue. Microbes Infect. 2002;4(3):309-317. 8.O'Hara AM, Shanahan F. The gut flora as a forgotten organ. EMBO Rep. 2006;7(7):688-693. 9.Mayer L. Mucosal immunity. Pediatrics. 2003;111 (6, pt 3):1595-1600. 10.MacDonald TT. The mucosal immune system. Parasite Immunol. 2003;25(5):235-246. 11.Shortman K, Naik SH. Steady-state and inflammatory dendritic-cell development. Nat Rev Immunol. 2007;7(1):19-30. 12.Shevach EM. From vanilla to 28 flavors: multiple varieties of T regulatory cells. Immunity. 2006;25(2):195201. 13.Miller A, Lider O, Roberts AB, Sporn MB, Weiner HL. Suppressor T cells generated by oral tolerization to myelin basic protein suppress both in vitro and in vivo immune responses by the release of transforming growth factor beta after antigen-specific triggering. Proc Natl Acad Sci USA. 1992;89(1):421-425. 14.Weiner HL. Current issues in the treatment of human diseases by mucosal tolerance. Ann NY Acad Sci. 2004;1029:211-224. 15.Kuo CH, Wang WL, Chu YT, Lee MS, Hung CH. Sublingual immunotherapy in children: an updated review. Pediatr Neonatol. 2009;50(2):44-49. Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 43 Doniesienia naukowe Przepuszczalność jelit i jej rola w patogenezie chorób David Lescheid, PhD, ND Wstęp Utrzymywanie nienaruszalności przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia. Powszechnie znane procesy zachodzące w przewodzie pokarmowym (trawienie, wydzielanie, wchłanianie i perystaltyka) mogą odbywać się skutecznie jedynie przy nienaruszonej strukturze nabłonka. Zapewnianie organizmowi substancji odżywczych niezbędnych do wykonywania codziennych czynności wymaga prawidłowego przebiegu tych procesów. Błona śluzowa przewodu pokarmowego stanowi również barierę pomiędzy kompartmentami, chroniąc względnie wrażliwe środowisko wewnętrzne, pozostające w równowadze dynamicznej, przed względnie surowymi warunkami panującymi w świetle przewodu pokarmowego. W skład błony śluzowej wchodzi wiele różnych struktur i komórek pełniących swoiste role w zachowywaniu funkcji bariery pod względem fizycznym, chemicznym i immunologicznym1. Przewód pokarmowy odgrywa również rolę immunologiczną. Komórki nabłonka przewodu pokarmowego stanowią pierwszą linię obrony, chroniąc organizm przed potencjalnie groźnymi substancjami obcymi, dostającymi się do organizmu wraz z pokarmem. Ponadto większość patogenów, w tym wiele istotnych z medycznego punktu widzenia wirusów2, musi przekroczyć barierę błony śluzowej, aby wywołać chorobę. Szacuje się, że nawet 80% komórek układu odpornościowego powstaje w przewodzie pokarmowym lub przebywa tam przez znaczną część swojego życia. Układ immunologiczny przewodu pokarmowego (ang. gut-associated lymphatic system, GALT) stanowi część niezależnego układu odporności określanego układem odporności związanym z błonami śluzowymi (ang. mucosa-associated lymphatic system, MALT). W celu obrony organizmu immunokompetentne komórki powstające w układzie GALT przedostają się do krążenia za pośrednictwem układu chłonnego, a następnie do innych błon śluzowych, np. układu oddechowego i moczowo-płciowego. Ta wzajemna zależność wszystkich błon śluzowych organizmu jest ważna, ponieważ oznacza ona, że dzięki stosowaniu leków bioregulacyjnych w celu przywrócenia prawidłowej struktury przewodu pokarmowego, można wpływać na cały układ odporności i ogólny stan zdrowia. Czynność bariery immunologicznej jest niezwykle dynamiczna i złożona. Polega ona nie tylko na ochronie organi- zmu przed obcymi i (lub) potencjalnie groźnymi substancjami, ale też na tolerancji mikroflory komensalnej oraz na trawieniu i wchłanianiu substancji odżywczych dla utrzymania prawidłowej czynności organizmu (Ryc. 1). Zdrowy przewód pokarmowy o nienaruszonej ciągłości błony śluzowej pełni głównie rolę tolerancji immunologicznej. Z tego względu organizm nie odpowiada na zwyczajne substancje odżywcze potrzebne do podtrzymywania jego fizjologicznego działania. W przypadku zakłócenia ciągłości bariery przewodu pokarmowego dochodzi do zaburzenia tolerancji, co prowadzi do zwiększonej reaktywności, przewlekłej aktywacji komórek układu odporności i wytwarzania cytokin o działaniu miejscowym i ogólnoustrojowym. Do częstszych chorób związanych z zaburzeniem bariery przewodu pokarmowego należą nieswoiste zapalenia jelit3 oraz pewne choroby autoimmunologiczne, np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, nefropatia IgA i stwardnienie rozsiane4, cukrzyca typu 15 oraz autyzm6. Wśród innych schorzeń charakteryzujących się nadmierną przepuszczalnością przewodu pokarmowego są: zastoinowa niewydolność serca7, przewlekła niewydolność żylna i owrzodzenia podudzi8, ciężkie zaburzenia depresyjne9, zespół przewlekłego zmęczenia z obniżeniem odporności10, kamica żółciowa11 i progresja zakażenia wirusem zespołu nabytego braku odporności (HIV)12. Udokumentowany związek pomiędzy „przeciekającym” jelitem a tak wieloma wspomnianymi istotnymi chorobami przemawia za znaczeniem interwencji medycznej, pozwalającej na bezpieczne i skuteczne gojenie w stosunkowo krótkim czasie. W niniejszym artykule opisano dane naukowe przemawiające za stosowaniem leków antyhomotoksycznych w leczeniu nadmiernej przepuszczalności przewodu pokarmowego i przywracaniu optymalnego stanu zdrowia. Zastosowanie homotoksykologii w leczeniu nadmiernej przepuszczalności przewodu pokarmowego Jedną ze swoistych zalet homotoksykologii jest to, że pozwala ona na bardzo dobrze przemyślane, logiczne podejście do progresji i regresji chorób. Tabela Ewolucji Choroby jest narzędziem pozwalającym na usytuowanie danej choroby pod względem stopnia jej regulacji i zaburzeń regulacji oraz zajętych przez nią tkanek z uwzględnieniem odpowiedniego Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 45 Doniesienia naukowe listka zarodkowego. Tabela ta Ryc. 1 stanowi również względny przewodnik co do rokowania i etapów choroby, które mogą wystąpić podczas zdrowienia. płynąca krew płynąca do wątroby krew Przepuszczalność jelitową zawęzeł klasyfikowano w tej tabeli chłonny w obszarze odpowiadającym receptor dla kortykoliberyny tkance endodermalnej wzdłuż i tyreoliberyny osi pionowej oraz zaraz na prawo od przedziału regulacji/ kompensacji (czyli w fazie impregnacji) wzdłuż osi poziomej. Oznacza to, że przywrópołączenie cenie szczelności błony bakterie probiotyczne bariera ścisłe kortykoliberyna nabłonka śluzowej zajmie trochę czasu, NLPZ enterocyt stojąca woda alkohol cząstki a całkowity powrót do zdropokarmu warstwa śluzu wia będzie wymagał udziału bakterie wszystkich trzech filarów homotoksykologii (tj. regulacji czynności narządów i aktywaBłona śluzowa jelita. Bariera błony śluzowej zapobiega wnikaniu do organicji komórkowej, immunomozmu szkodliwych substancji (np. toksyn, bakterii patogennych i mediatorów dulacji oraz detoksykacji). zapalenia). Jednocześnie służy ona jako wysoce wybiórczy filtr zapewniająW przypadku każdej choroby cy wchłanianie potrzebnych substancji (np. cząstek pokarmu) poprzez ścisłe połączenia międzykomórkowe i poprzez komórki nabłonka. ważne jest, aby najpierw uwzględnić ogólne wrażenie i zadać sobie pytanie, jakie zewnętrzne wpływy mogą przyczyniać się do występowania sygenazy 2 [COX-2])17,18. W badaniu klinicznym z udziadanej choroby lub stanowić przeszkodę na drodze do jej wy- łem pacjentów z łagodnym lub umiarkowanym zapaleniem leczenia. Wiadomo na przykład, że wiele substancji (np. stawu kolanowego wykazano, że preparat Zeel jest tak skugluten, pewne dodatki do żywności, metale ciężkie i sub- teczny jak inhibitory COX-219. Istnieje wiele badań klistancje wziewne) wpływa na przepuszczalność przewodu nicznych, w których wykazano, że preparat Traumeel stopokarmowego. Zakażenia bakteryjne i proces starzenia się sowany zewnętrznie pozwala skutecznie opanować ból mogą również zwiększać przepuszczalność. Nadmierne re- towarzyszący wielu różnym schorzeniom układu mięśniogularne spożywanie alkoholu13,14 oraz syropu kukurydziane- wo-szkieletowego, m.in. w doraźnym leczeniu objawowym go o dużej zawartości fruktozy15 także wiąże się z występo- przewlekłych procesów dotyczących ścięgien20. Z badań waniem „przeciekającego” jelita u podatnych osób. tych wynika, iż leki antyhomotoksyczne można stosować Pierwszym ważnym krokiem w kierunku ustąpienia cho- jako leki przeciwzapalne, które nie uszkadzają przewodu roby jest wstrzymanie tej zewnętrznej podaży toksyn. Za- pokarmowego. przestanie dostarczania toksyn do organizmu jest jednym Na przepuszczalność przewodu pokarmowego wpływają nie z etapów detoksykacji określanych w piśmiennictwie an- tylko toksyny fizyczne, ale również zdarzenia związane z tryglojęzycznym jako podejście „4S” od słów „Stop” (zaprzesta- bem życia lub czynniki stresogenne na poziomie umysłonie dostarczania toksyn z zewnątrz), „Support” (wspieranie wym lub emocjonalnym. Wykazano na przykład, że nawet narządów odpowiedzialnych za detoksykację i oczyszcza- krótki okres niedoboru snu u myszy wywołuje znaczące nie), „Stimulate” (pobudzenie eliminacji toksyn) oraz „Sensi- zmiany przepuszczalności przewodu pokarmowego i przetize” (uwrażliwienie pacjenta na detoksykację). Inne toksy- mieszczanie się bakterii do miejsc, które w warunkach prany wpływające na przepuszczalność przewodu pokarmowego widłowych są jałowe, jak np. węzły chłonne krezkowe, śleto m.in. leki, jak np. inhibitory pompy protonowej16 oraz dziona, trzustka i krew21. Przewlekłą bezsenność u ludzi niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. inhibitory cyklook- wiąże się również z produkcją cytokin prozapalnych oraz 46 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 Doniesienia naukowe osłabieniem układu przeciwutleniaczy i hormonów, które może prowadzić do nadmiernej przepuszczalności przewodu pokarmowego22. Nervoheel to lek antyhomotoksyczny znajdujący zastosowanie w leczeniu bezsenności oraz pomagający zrelaksować się osobom nadmiernie pobudzonym stresogennymi czynnikami dnia codziennego23. Modulowanie czynników stresogennych, takich jak bezsenność, może stanowić istotny aspekt leczenia „przeciekającego” jelita, ponieważ w badaniach na zwierzętach wykazano, że przewlekły stres psychologiczny powoduje nadmierną przepuszczalność przewodu pokarmowego i predysponuje zwierzęta do podatności na choroby24,25. Od lat wiadomo, że istnieje związek między układem nerwowym, wewnątrzwydzielniczym i odpornościowym dzięki wspólnym cząsteczkom przekaźnikowym, receptorom i anatomicznemu usytuowaniu26,27. W tej dziedzinie – określanej jako psychoneuroimmunologia – udowodniono naukowo, że istnieje powiązanie jelito-mózg, a fizjologiczne lub patologiczne zmiany w jednym z tych narządów w sposób istotny wpływają na czynność drugiego. Niedawno opisano przywspółczulny szlak przeciwzapalny, łączący sygnały cytokin przewodu pokarmowego z włóknami nerwu błędnego, mózgiem, acetylocholiną i jej receptorami na powierzchni makrofagów oraz powodujący dalsze zmiany sygnałów cytokin28,29. Szlak ten, określany jako cholinergiczny szlak przeciwzapalny, świadczy o roli, jaką modulowanie przywspółczulnego układu nerwowego może odgrywać w gojeniu „przeciekającego” jelita. Do skutecznych metod modulowania tego szlaku należą akupunktura, „biofeedback”, medytacja świadomości (mindfulness meditation), różne formy fizjoterapii oraz techniki chiropraktyczne28,29. Ponadto istnieje wiele preparatów antyhomotoksycznych o udowodnionej skuteczności w modulowaniu wpływu aspektów psychosomatycznych na stany chorobowe. Preparaty te to m.in. Nervoheel (na niepokój i drażliwość23,30), Neuro-Injeel/Ypsiloheel (na poważniejsze patologie, przeznaczony szczególnie dla osób, które nigdy nie powróciły do zdrowia po jakimś konkretnym wydarzeniu życiowym). Naprawianie ewentualnych zaburzeń regulacji mózgu stanowi istotny aspekt leczenia „przeciekającego” jelita. Do gojenia może dojść pośrednio, poprzez modulowanie wspólnych cząsteczek przekaźnikowych, takich jak cytokiny, pomiędzy narządami, jak opisano powyżej. Z drugiej strony powrót do zdrowia można osiągnąć bezpośrednio, w świetle nowych danych, świadczących o tym, że pewne fizyczne struktury, które dawniej uznawano za występujące tylko w ośrodkowym układzie nerwowym znajdują się również w przewodzie pokarmowym31. Stanowią one tak zwaną oś mózg-jelito. Sugeruje się, że „interakcje komórkowe uzna- Fot. 2 Przekrój przez błonę śluzową jelita wane dotychczas za swoiste dla bariery krew-mózg regulują również przepuszczalność nabłonka jelit”31. Dane te są kolejnymi, świadczącymi o potencjalnym zastosowaniu leków powszechnie uznawanych za swoiste dla układu nerwowego, jako wspomagające w leczeniu przewodu pokarmowego. Po zidentyfikowaniu czynników zewnętrznych przyczyniających się do wystąpienia „przeciekającego” jelita lub zakłócających samoregulację, po ich zredukowaniu należy rozpocząć leczenie z wykorzystaniem trzech filarów homotoksykologii. Regulacja czynności narządów i aktywacja komórkowa Istnieje wiele różnych leków antyhomotoksycznych o działaniu wspierającym lub regulującym narządy układu pokarmowego. Jedną z kluczowych struktur przyczyniających się do tworzenia fizycznej bariery przewodu pokarmowego są połączenia ścisłe między komórkami nabłonka. Dzięki tym ścisłym połączeniom większość substancji wchłania się, przenikając przez komórki nabłonka, a nie pomiędzy nimi. Przenikanie przez komórki nabłonka powoduje, że Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 47 Doniesienia naukowe przed przedostaniem się do układu chłonnego lub układu krążenia i transportem do pozostałych obszarów organizmu wchłaniane substancje podlegają ścisłemu przetwarzaniu przez wewnątrzkomórkowe enzymy i szlaki biochemiczne. Dwa ważne procesy zachodzące w komórkach nabłonka przewodu pokarmowego to układ enzymatyczny cytochromu P-45032,33 uczestniczący w I i II fazie detoksykacji substancji oraz układ glikoprotein P34,35 transportujących kationy i aniony, regulujących napływ i odpływ pewnych leków, metali i toksyn w ramach III fazy detoksykacji. Działanie obu systemów można poprawić za pomocą preparatu Mucosa compositum. Ponadto wspomniane procesy wewnątrzkomórkowe wymagają energii, a zatem w celu poprawy tworzenia trifosforanu adenozyny (ATP) w cyklu kwasów trikarboksylowych (Krebsa) wskazane jest zastosowanie preparatu Coenzym compositum. Połączenia ścisłe również stanowią złożone, dynamiczne struktury, na które mogą wpływać różnego rodzaju bodźce36, niewykluczone, że należą do nich leki antyhomotoksyczne. Zaburzenie działania połączeń ścisłych wiąże się z wieloma różnymi chorobami37. Kompleks ścisłych połączeń składa się z wielu różnych białek, m.in. zonulin, okludyn, klaudyn, różnorodnych kinaz oraz białka adhezyjnego połączeń międzykomórkowych, należącego do rodziny immunoglobulin38. Klaudyny i okludyny tworzą pętle zewnątrzkomórkowe sięgające sąsiedniej komórki. Klaudyny stanowią wypełnione wodą pory, przepuszczające wybiórczo, w oparciu o ładunek i rozmiar. Zonuliny stanowią białka kotwiczące łączące klaudyny z macierzą wewnątrzkomórkową dzięki swoim przyczepom do aktyny i miozyny. Budowa kompleksu połączeń ścisłych świadczy o tym, że zmiany w macierzy wewnątrzkomórkowej, za pośrednictwem interakcji aktyny i miozyny, mogą wpływać na otwieranie i zamykanie porów klaudyn, a tym samym na szczelność bariery nabłonka. Główki miozyny charakteryzuje aktywność ATP-azy, czyli enzymu hydrolizującego ATP dla zapewnienia energii potrzebnej do poruszania się wzdłuż nici aktyny39. Ten zależny od energii proces można wesprzeć za pomocą preparatu Coenzym compositum, będącego lekiem antyhomotoksycznym. Uważa się, że lek ten generuje ATP poprzez wpływ na wewnątrzkomórkowy cykl kwasów trikarboksylowych (cykl Krebsa). Immunoregulacja Jeśli kompleksy połączeń ścisłych staną się przepuszczalne, makrocząsteczki, m.in. substancje zawarte w pokarmach i napojach, które nie zostały gruntownie przetworzone oraz mikroflora wraz z endotoksynami przedostają się do otaczającej je tkanki łącznej i wchodzą w interakcje ze znajdu- 48 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 jącymi się tam komórkami układu odpornościowego. W wyniku tych interakcji dochodzi do syntezy i wydzielania cytokin prozapalnych, jak np. interleukina 1β (IL-1β), czynnik martwicy nowotworów (TNF-α) i interferon γ. Cytokiny te również bezpośrednio wpływają na strukturę ścisłych połączeń, jeszcze bardziej zwiększając przepuszczalność błony śluzowej38,40. Powstaje pętla dodatniego sprzężenia zwrotnego, poprzez które narastająca przepuszczalność zwiększa syntezę i wydzielanie cytokin prozapalnych, co jeszcze bardziej zwiększa przepuszczalność. Odwrócenie „przeciekania” wymaga fizycznej naprawy opisanej wyżej struktury połączeń ścisłych, a także modulowania cytokin prozapalnych utrudniających proces gojenia. Na podstawie wielu badań obserwacyjnych na zwierzętach i badań z udziałem ludzi wydaje się, że do faktycznego fizycznego uszkodzenia bariery komórek nabłonka błony śluzowej dochodzi przed indukcją nadmiaru cytokin prozapalnych41. Jest to kolejny dowód na to, jak ważne jest opisane wyżej strukturalne i czynnościowe wspieranie narządów, jako wstępne podejście do leczenia „przeciekającego” jelita. Po przedostaniu się substancji przez barierę nabłonka błony śluzowej komórki prezentujące antygen (np. komórki dendrytyczne) zbierają je, przetwarzają i prezentują dziewiczym limfocytom T. W zależności od charakteru, dawki i zakresu działania tych substancji zachodzi synteza i wydzielanie różnych typów cytokin. Cytokiny te wpływają na rozwój limfocytów T albo w kierunku przewagi limfocytów pomocniczych typu 1 (Th1) (odpowiedź komórkowa), albo Th2 (odpowiedź humoralna). Rola innych typów limfocytów T, określanych mianem Th3 i (lub) Treg, polega na zapewnieniu, aby przesunięcie układu odporności w jedną ze stron było umiarkowane, a nie zbytnio gwałtowne czy utrzymujące się. Szczegółowy opis mechanizmu działania limfocytów Th1, Th2, Th3 i Treg wykracza poza zakres tego artykułu, lecz opisano go w innych publikacjach42–45. Głębsze poznanie cytokin biorących udział w patogenezie różnych chorób pomoże w opracowaniu i zastosowaniu bezpiecznych, skutecznych metod modulowania tych cytokin i przywracania równowagi układu odporności sprzyjającej gojeniu się. Immunomodulacja stanowi istotny krok w leczeniu „przeciekającego” jelita. Dwie najważniejsze cytokiny bezpośrednio przyczyniające się do zwiększenia przepuszczalności przewodu pokarmowego to IL-1β46 i TNF-α38. W powszechnie praktykowanej medycynie znanych jest wiele konkretnych środków przeciw tym cytokinom, m.in. przeciwciała monoklonalne przeciw TNF-α, infliksymab i adalimumab. Oba te leki obarczone są jednak znaczną liczbą potencjalnie ciężkich Doniesienia naukowe działań niepożądanych47. Bezpieczniejszym, skutecznym sposobem modulowania tych cytokin jest zastosowanie antyhomotoksycznego preparatu Traumeel. Zakres modulacji TNF-α i IL-1β za pomocą preparatu Traumeel obserwowany w badaniach in vitro jest znaczący (54–70%)48. Echinacea compositum to lek antyhomotoksyczny o dowiedzionym działaniu zapobiegającym zakażeniom pooperacyjnym49. Ostatnio pojawiły się dane świadczące o tym, że alkiloamidy zawarte w wyciągu z korzenia Echinacea modulują TNF-α za pośrednictwem receptorów kannabinoidowych50,51. N-alkiloamidy zawarte w Echinacea purpurea działają synergistycznie, nie tylko zmniejszając ekspresję TNF-α, ale także zwiększając ekspresję IL-1052 – cytokiny znanej ze względu na swoje działanie immunosupresyjne na choroby stymulujące odpowiedź Th1, jak np. choroba Leśniowskiego-Crohna. Ze względu na zdolność wyciągu z Echinacea do przesunięcia odpowiedzi immunologicznej w kierunku przewagi Th2 ważne jest, aby stosować go ostrożnie i tylko wtedy, gdy istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że nasili on objawy przedmiotowe i podmiotowe. Przykładowo, wrzodziejące zapalenie jelita grubego uważa się za chorobę z przewagą Th253, a zatem wszelkie interwencje medyczne (np. za pomocą wyciągów z Echinacea), sprzyjające wytwarzaniu większej liczby limfocytów Th2 mogą spowodować nasilenie objawów. Ponadto osoby wrażliwe na rośliny z rodziny Asteraceae mogą również być wrażliwe na wyciągi z Echinacea. Poza tym, ze względu na fakt, że wyciągi z gatunków Echinacea, szczególnie z części nadziemnej rośliny, mają działanie pobudzające układ odporności, nie zaleca się ich podawania w pełnych stężeniach osobom ze schorzeniami autoimmunologicznymi. Za bezpieczne do stosowania doustnego uważa się stężenie homeopatyczne D4 (1:10 000), a zatem stosowanie ampułek do picia zawierających Echinacea compositum jest bezpieczne w schorzeniach autoimmunologicznych i proliferacyjnych. Zanim substancje ze światła przewodu pokarmowego dotrą do kompleksów połączeń ścisłych, muszą dyfundować przez warstwę śluzową. Warstwa śluzowa nie jest prostą, statyczną strukturą. Jest ona wysoce dynamiczna i zawiera sieć wielu różnych zależnych od siebie nawzajem białek i węglowodanów. Dwa z najlepiej scharakteryzowanych elementów warstwy śluzowej to peptydy TFF (ang. trefoil factor family) oraz mucyna54. Synteza i wydzielanie obu tych elementów zachodzi w komórkach kubkowych rozproszonych w obrębie błony śluzowej. Elementy te migrują na powierzchnię komórek nabłonka znajdującą się od strony światła jelita dla zapewnienia dodatkowej kleistej warstwy ochronnej, pozwalającej na wybiórczą filtrację55,56. Synteza i uwalnianie peptydów TFF zachodzi w cyklu dobowym, przy czym jej szczyt przypada w godzinach nocnych. Ten ochronny rytm jest zaburzany przez proces starzenia, zakażenie Helicobacter pylori, niedobór snu57 i chorobę trzewną58. Ponadto istnieją dane świadczące o tym, że modulowanie cytokin prozapalnych, takich jak TNF-α, również pomaga utrzymać optymalne stężenie peptydów TFF59, co wskazuje na to, że może to być kolejny mechanizm, za pomocą którego działanie preparatu Traumeel pomaga przywrócić szczelność jelit. Detoksykacja Po wsparciu narządów układu pokarmowego i modulacji cytokin prozapalnych do stanu umożliwiającego ich samoregulację ważne jest, aby doszło do detoksykacji i usunięcia wszystkich pozostałych endotoksyn i egzotoksyn. Oczyszczanie z toksyn pomaga również w aktywacji układów fizjologicznych chroniących przewód pokarmowy przed dalszym uszkodzeniem. Kolejnym istotnym składnikiem warstwy śluzowej, poza peptydami TFF, jest mucyna. Mucyny to duże białka zewnątrzkomórkowe zawierające wiele łańcuchów glikozylowych, nadających im strukturę przypominającą szczoteczkę do mycia butelek. Mucyny odgrywają wiele ról, m.in. kontrolują wzrost komórkowy, przekazywanie sygnałów ze światła jelita do struktur wewnątrzkomórkowych, adhezję mikroorganizmów komensalnych i potencjalnie patogennych oraz pełnią funkcje ochronne60. Ich rola ochronna polega częściowo na zdolności glikoprotein do działania jak sito molekularne, ściśle regulujące dyfuzję substancji na podstawie ich ładunku i rozmiarów. Optymalny przebieg tego delikatnego, wybiórczego procesu wymaga, aby mucyny były względnie wolne od toksyn. Ponadto regulacja cytokin prozapalnych również sprzyja gromadzeniu się i prawidłowemu działaniu mucyn61. Zastosowanie preparatów Lymphomyosot i Traumeel S może w założeniu pomóc zachować mucyny w stanie wolnym od zanieczyszczeń i umożliwić im optymalne pełnienie swoich funkcji. Przyczynia się to znacząco do gojenia się nadmiernie przepuszczalnego przewodu pokarmowego. W luźnej tkance łącznej leżącej w bezpośrednim sąsiedztwie komórek nabłonka znajduje się wiele komórek układu odpornościowego typu GALT1. Do optymalnego działania tych komórek potrzeba stosunkowo wolnego od przeszkód szlaku, którym antygeny będą mogły do nich dotrzeć. Ponadto komórki tego układu odporności muszą charakteryzować się względnie dużym stopniem ruchomości pozwalającym na przemieszczanie się tam, gdzie wymagana jest szybka odpowiedź immunologiczna. W opinii autora stosowanie preparatów wspomagających oczyszczanie (procesy Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 49 Doniesienia naukowe drenażowe) organizmu, takich jak Lymphomyosot, może pomóc utrzymać tę luźną tkankę łączną w stanie względnie wolnym od egzotoksyn i endotoksyn. Jest to ważny krok na drodze do wystąpienia właściwej odpowiedzi immunologicznej. Należy zdawać sobie sprawę, że istnieje ściśle regulowany, pełen wzajemnych zależności związek pomiędzy przewodem pokarmowym a wątrobą. Krew odpływająca z żołądka, jelita, śledziony i trzustki trafia do wątroby przez układ wrotny. Z tego względu wiele toksyn z „nieszczelnego” jelita trafia do wątroby, gdzie musi dojść do ich przetworzenia. Ponadto, jeśli mechanizmy detoksykacji wątrobowej nie działają dostatecznie dobrze, toksyny w nadmiarze lub toksyny niedostatecznie przetworzone wracają do dwunastnicy za pośrednictwem dróg żółciowych. Ważne jest zatem stosowanie preparatów Nux vomica-Homaccord lub Hepar compositum w celu wsparcia układów detoksykacji wątrobowej oraz preparatu Coenzym compositum w celu wsparcia zapotrzebowania energetycznego tych układów. Dodanie preparatu Berberis-Homaccord jeszcze bardziej zmniejsza obciążenie toksynami poprzez wspieranie procesów detoksykacyjnych i oczyszczających (drenażowych) nerek i wątroby. W badaniach na zwierzętach14,62 wykazano, że nadmierne spożywanie alkoholu powoduje bezpośrednie uszkodzenie hepatocytów i prowadzi do wystąpienia „przeciekającego” jelita. Zwiększone obciążenie toksynami w wyniku tej nasilonej przepuszczalności przewodu pokarmowego jeszcze bardziej przyczynia się do uszkodzenia wątroby, co podkreśla znaczenie jednoczesnych działań dla zdrowia wątroby i przewodu pokarmowego. Wnioski Ze względu na kluczowe znaczenie błony śluzowej w ogólnoustrojowej odpowiedzi immunologicznej oraz zależność między wszystkimi barierami tworzonymi przez błony śluzowe w organizmie, istotnym podejściem w leczeniu wielu chorób może być naprawa „przeciekającego” jelita. Postępowanie to rozpoczyna się od zaprzestania przyjmowania potencjalnie szkodliwych toksyn lub zmiany trybu życia, a zamiast tego włącza się leki antyhomotoksyczne, które nie spowodują dalszego uszkodzenia. Ważne jest, aby wspierać zdolność narządów do pełnienia funkcji fizjologicznych (stosując preparaty Mucosa compositum, Nux vomica-Homaccord i Coenzyme compositum) oraz prowadzić immunomodulację cytokin, takich jak IL-1β i TNF-α (stosując preparaty Traumeel S i Echinacea compositum). Zatrzyma to pętlę dodatniego sprzężenia zwrotnego, w której nasilona przepuszczalność zwiększa produkcję cytokin prozapalnych, co dalej zwiększa przepuszczalność. Ważne jest również to, 50 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 aby zdawać sobie sprawę z istnienia rzeczywistego powiązania jelito-mózg, a tym samym kluczowego znaczenia leczenia wszelkich zaburzeń umysłowych i (lub) emocjonalnych (stosując preparaty Nervoheel, Ypsiloheel), które mogą ewentualnie zakłócać przywrócenie prawidłowej struktury błony śluzowej. Ponadto ważne jest usuwanie toksyn i aktywacja narządów w celu utrzymywania optymalnych szlaków detoksykacji, nawet po odstawieniu leczenia. Nauka i sztuka homotoksykologii stanowi poparty naukowo, logiczny koncept pozwalający na wygajanie nadmiernie przepuszczalnego przewodu pokarmowego, a tym samym wspieranie optymalnego stanu zdrowia pacjentów. Jedną z dodatkowych mocnych stron leków antyhomotoksycznych jest fakt, że można stosować je równolegle z innymi naturalnymi produktami zdrowotnymi dla wspierania szybkiego i skutecznego leczenia. Do innych naturalnych produktów zdrowotnych znajdujących zastosowanie w leczeniu „przeciekającego” jelita należą m.in. probiotyki62–64, kwercetyna65–68, L-glutamina69–71, cynk72–74, karnozyna75, witamina A76, witamina D77,78, melatonina79, kurkumina80–83 i wyciąg z lukrecji84. Piśmiennictwo 1.Bourlioux P, Koletzko B, Guarner F, Braesco V. The intestine and its microflora are partners for the protection of the host: report on the Danone Symposium “The Intelligent Intestine,” held in Paris, June 14, 2002. Am J Clin Nutr. 2003;78(4):675-683. 2.Williams JE. Portal to the interior: viral pathogenesis and natural compounds that restore mucosal immunity and modulate inflammation. Alt Med Rev. 2003;8(4):395-409. 3.Laukoetter MG, Nava P, Nusrat A. Role of the intestinal barrier in inflammatory bowel disease. World J Gastroenterol. 2008; 14(3):401-407. 4.Fasano A, Shea-Donohue T. Mechanisms of disease: the role of intestinal barrier function in the pathogenesis of gastrointestinal autoimmune diseases. Nat Clin Pract Gastroenterol Hepatol. 2005;2(9):416-422. 5.Sapone A, de Magistris L, Pietzak M, i wsp. Zonulin upregulation is associated with increased gut permeability in subjects with type 1 diabetes and their relatives. Diabetes. 2006;55(5): 1443-1449. 6.White JF. Intestinal pathophysiology in autism. Exp Biol Med. 2003;228(6):639-649. 7.Krack A, Sharma R, Figulla HR, Anker SD. The importance of the gastrointestinal system in the pathogenesis of heart failure. Eur Heart J. 2005;26(22):2368-2374. 8.Kaminski MV, Cordts PR. Hypothesis: gut-derived oxidative stress: a pathological factor in leg ulcers with and without chronic venous insufficiency. Wounds. 1998;10(1):33-37. 9.Maes M, Kubera M, Leunis JC. The gut-brain barrier in major depression: intestinal mucosal dysfunction with an increased translocation of LPS from gram negative enterobacteria (leaky gut) plays a role in the inflammatory pathophysiology of depression. Neuro Endocrinol Lett. 2008:29(1):117-124. 10.Maes M, Leunis JC. Normalization of leaky gut in chronic fatigue syndrome (CFS) is accompanied by a clinical improvement: effects of age, duration of illness and the translocation of LPS from gram-negative bacteria. Neuro Endocrinol Lett. 2008;29(6):902-910. 11.Su Y, Wu SD, Jin JZ, Zhang ZH, Fan Y. Role of intestinal barrier in pathogenesis of pigment gallstone in a guinea pig model. Hepatobiliary Pancreat Dis Int. 2006;5(3):443-448. 12.Douek D. HIV disease progression: immune activation, microbes, and a leaky gut. Top HIV Med. 2007;15(4):114-117. 13.Stermer E. Alcohol consumption and the gastrointestinal tract. Isr Med Assoc J. 2002;4(3):200-202. 14.Purohit V, Bode JC, Bode C, i wsp. Alcohol, intestinal bacterial growth, intestinal permeability to endotoxin, and medical consequences: summary of a symposium. Alcohol. 2008;42(5):349-361. 15.Thuy S, Ladurner R, Volynets Y, i wsp. Nonalcoholic fatty liver disease in humans is associated with increased plasma endotoxin and plasminogen activator inhibitor concentrations and with fructose intake. J. Nutr. 2008;138(8):1452-1455. 16.Mullin JM, Valenzano MC, Whitby M, i wsp. Esomeprazole induces upper gastrointestinal tract transmucosal permeability increase. Aliment Pharmacol Ther. 2008;28(1112):1317-1325. 17.Lichtenberger LM, Zhou Y, Dial EJ, Rapheal RM. NSAID injury to the gastrointestinal tract: evidence that NSAIDs interact with phospholipids to weaken the hydrophobic surface barrier and induce the formation of unstable pores in membranes. J Pharm Pharmacol. 2006;58(11):1421-1428. 18.Laine L, Smith R, Min K, Chen C, Dubois RW. Systematic review: the lower gastrointe- Doniesienia naukowe stinal adverse events of non-steroidal anti-inflammatory drugs. Aliment Pharmacol Ther. 2006;24(5):751-767. 19.Birnesser H, Klein P, Weiser M. A modern homeopathic medication works as well as COX2 inhibitors [in German]. Der Allgemeinarzt. 2003;25(4):261-264. Translated from German at http://www.heel.ca/pdf/studies/Zeel%20comp%20vs%20Cox%202.pdf. Accessed November 4, 2009. 20.Schneider C, Klein P, Stolt P, Oberbaum M. A homeopathic ointment preparation compared with 1% diclofenac gel for acute symptomatic treatment of tendinopathy. Explore. 2005;1(6):446-452. 21.Everson CA, Toth LA. Systemic bacterial invasion induced by sleep deprivation. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol. 2000;278(4):R905-R916. 22.Irwin MR, Wang M, Campomayor CO, Collado- Hidalgo A, Cole S. Sleep deprivation and activation of morning levels of cellular and genomic markers of inflammation. Arch Intern Med. 2006;166(16):1756-1762. 23.Smit A. Homotoxicological approach to psychosomatic disease. J Biomed Ther. Spring 2007:5-8. 24.Buret AG. How stress induces intestinal hypersensitivity. Am J Pathol. 2006;168(1):3-5. 25.Yang PC, Jury J, Söderholm JD, Sherman PM, McKay DM, Perdue MH. Chronic psychologica1 stress in rats induces intestinal sensitization to luminal antigens. Am J Pathol. 2006;168(1):104-114. 26.Rossi EL. Mind modulation of the immune system. In: Rossi EL. Psychobiology of MindBody Healing: New Concepts of Therapeutic Hypnosis. New York, NY: WW Norton & Co Inc; 2003:chap 9. 27.Reiche EM, Morimoto HK, Nunes SM. Stress and depression-induced immune dysfunction: implications for the development and progression of cancer. Int Rev Psychiatry. 2005;17(6):515-527. 28.Borovikova LV, Ivanova S, Zhang M, i wsp. Vagus nerve stimulation attenuates the systemic inflammatory response to endotoxin. Nature. 2000;405(6785):458-462. 29.Tracey KJ. Physiology and immunology of the cholinergic antiinflammatory pathway. J Clin Invest. 2007;117(2):289-296. 30.Milopolskaya IM. Therapeutic possibilities of the preparation Nervoheel in the treatment of patients with somatic conditions suffering from anxiety disorders [in Russian]. Biologicheskaya Meditsina. 2002;(1):30-34. 31.Savidge TC, Sofroniew MV, Neunlist M. Starring roles for astroglia in barrier pathologies of gut and brain. Lab Invest. 2007;87(8):731-736. 32.Thelen K. Dressman JB. Cytochrome P450-mediated metabolism in the human gut wall. J Pharm Pharmacol. 2009:61(5):541-558. 33.Choi MK, Song IS. Organic cation transporters and their pharmacokinetic and pharmacodynamic consequences. Drug Metab Pharmacokinet. 2008;23(4):243-253. 34.Ding X, Kaminsky LS. Human extrahepatic cytochromes P450: function in xenobiotic metabolism and tissue-selective chemical toxicity in the respiratory and gastrointestinal tracts. Annu Rev Pharmacol Toxicol. 2003;43:149-173. 35.Bressler JP, Olivi L, Cheong JH, Kim Y, Maerten A, Bannon D. Metal transporters in intestine and brain: their involvement in metal-associated neurotoxicities. Hum Exp Toxicol. 2007;26(3):221-229. 36.Shen L, Turner JR. Role of epithelial cells in initiation and propagation of intestinal inflammation: eliminating the static: tight junction dynamics exposed. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2006;290(4):G577-G582. 37.Liu Z, Li N, Neu J. Tight junctions, leaky intestines, and pediatric diseases. Acta Paediatr. 2005;94(4):386-393. 38.Clayburgh DR, Shen L, Turner JR. A porous defense: the leaky epithelial barrier in intestinal disease. Lab Invest. 2004;84(3):282-291. 39.Barrett KE. New ways of thinking about (and teaching about) intestinal epithelial function. Adv Physiol Educ. 2008;32(1):25-34. 40.Forsyth CB, Farhadi A, Jakate SM, Tang Y, Shaikh M, Keshavarzian A. Lactobacillus GG treatment ameliorates alcohol-induced intestinal oxidative stress, gut leakiness, and liver injury in a rat model of alcoholic steatohepatitis. Alcohol. 2009;43(2):163-172. 41.Schulzke JD, Ploeger S, Amasheh M, i wsp. Epithelial tight junctions in intestinal inflammation. Ann NY Acad Sci. 2009;1165:294-300. 42.Poritz LS, Garver KI, Green C, Fitzpatrick L, Ruggiero F, Koltun WA. Loss of the tight junction protein ZO-1 in dextran sulfate sodium induced colitis. J Surg Res. 2007; 140(1):12-19. 43.Neurath MF, Finotto S, Glimcher LH. The role of Th1/Th2 polarization in mucosal immunity. Nat Med. 2002;8(6):567-573. 44.Schmolz M, Ottendorf D. The immune system, our personal bodyguard. J Biomed Ther. 2008;2(3):4-9. 45.Vojdani A, Erde J. Regulatory T cells, a potent immunoregulatory target for CAM researchers: the ultimate antagonist (I). Evid Based Complement Alternat Med. 2006;3(1):25-30. 46.Kidd P. Th1/Th2 balance: the hypothesis, its limitations, and implications for health and disease. Altern Med Rev. 2003;8(3):223-246. 47.Scheinfeld N. A comprehensive review and evaluation of the side effects of the tumor necrosis factor alpha blockers etanercept, infliximab and adalimumab. J Dermatolog Treat. 2004;15(5):280-294. 48.Al-Sadi RM, Ma TY. IL-1β causes an increase in intestinal epithelial tight junction permeability. J Immunol. 2007;178(7):4641-4649. 49.Porozov S, Cahalon L, Weiser M, Branski D, Lider O. Oberbaum M. Inhibition of IL-1β and TNF-α secretion from resting and activated human immunocytes by the homeopathic medication Traumeel S. Clin Dev Immunol. 2004;11(2):143-149. 50.Bonini M, La Torre G, De Cesare A, i wsp. A randomized clinical trial of the effect of Echinacea compositum S on the prophylaxis of post-operative infections. J Prev Med Hygiene. 2001;42:30-35. 51.Gertsch J, Schoop R, Kuenzle U, Suter A. Echinacea alkylamides modulate TNF-alpha gene expression via cannabinoid receptor CB2 and multiple signal transduction pathways. FEBS Lett. 2004;577(3):563-569. 52.Raduner S, Majewska A, Chen JZ, i wsp. Alkylamides from Echinacea are a new class of cannabinomimetics: cannabanoid type 2 receptor-dependent and -independent immu- nomodulatory effects. J Biol Chem. 2006;281(20):14192-14206. 53.Chicca A, Raduner S, Pellati F, i wsp. Synergistic immunopharmacological effects of Nalkylamides in Echinacea purpurea herbal extracts. Int Immunopharmacol. 2009;9(78):850-858. 54.Owczarek D, Cibor D, Szczepanek M, Mach T. Biological therapy of inflammatory bowel disease. Pol Arch Med Wewn. 2009;119(1-2):84-88. 55.Kindon H, Pothoulakis C, Thim L, Lynch-Devaney K, Podolosky DK. Trefoil peptide protection of intestinal epithelial barrier function: cooperative interaction with mucin glycoprotein. Gastroenterology. 1995;109(2):516-523. 56.Taupin D. Podolsky DK. Trefoil factors: initiators of mucosal healing. Nat Rev Mol Cell Biol. 2003;4(9):721-732. 57.Plaut AG. Trefoil peptides in defense of the gastrointestinal tract. N Engl J Med. 1997;336(7):506-507. 58.Johns CE, Newton JL, Westley BR, May FE. The diurnal rhythm of the cytoprotective human trefoil protein TFF2 is reduced by factors associated with gastric mucosal damage: ageing. Helicobacter pylori infection, and sleep deprivation. Am J Gastroenterol. 2005;100(7):1491-1497. 59.Ciacci C, Di Vizio D, Seth R, i wsp. Selective reduction of intestinal trefoil factor in untreated coeliac disease. Clin Exp Immunol. 2002;130(3):526-531. 60.Loncar MB. Al-azzeh ED. Sommer PS, i wsp. Tumour necrosis factor α and nuclear factor κB inhibit transcription of human TFF3 encoding a gastrointestinal healing peptide. Gut. 2003;52(9):1297-1303. 61.Hollingsworth MA, Swanson BJ. Mucins in cancer: protection and control of the cell surface. Nat Rev Cancer. 2004;4(1):45-60. 62.Heazlewood CK, Cook MC, Eri R, i wsp. Abberrant mucin assembly in mice causes endoplasmic reticulum stress and spontaneous inflammation resembling ulcerative colitis. PLoS Med. 2008;5(3):e54. 63.Mennigen R, Nolte K, Rijcken E, i wsp. Probiotic mixture VSL#3 protects the epithelial barrier by maintaining tight junction protein expression and preventing apoptosis in a murine model of colitis. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2009;296(5):G1140-G1149. 64.Ukena SN, Singh A, Dringenberg U, i wsp. Probiotic Escherichia coli Nissle 1917 inhibits leaky gut by enhancing mucosal integrity. PLoS One. 2007;2(12):e1308. 65.Farhadi A, Fields JZ, Keshavarzian A. Mucosal mast cells arc pivotal elements in inflammatory bowel disease that connect the dots: stress, intestinal hyperpermeability and inflammation. World J Gastroenterol. 2007;13(22):3027-3030. 66.Bischoff SC. Role of mast cells in allergic and non-allergic immune responses: comparison of human and murine data. Nat Rev Immunol. 2007;7(2):93-104. 67.Penissi AB, Rudolph MI, Piezzi RS. Role of mast cells in gastrointestinal mucosal defense. Biocell. 2003;27(2):163-172. 68.Amasheh M, Schlichter S, Amasheh S, i wsp. Quercetin enhances epithelial barrier function and increases claudin-4 expression in Caco-2 cells. J Nutr. 2008;138(6):1067-1073. 69.Reeds PJ, Burrin DG. Glutamine and the bowel. J Nutr. 2001;131(suppl 9):2505S-2508S. 70.Li Y, Yu Z, Liu F, Tan L, Wu B, Li J. Oral glutamine ameliorates chemotherapy-induced changes of intestinal permeability and does not interfere with the antitumor effect of chemotherapy in patients with breast cancer: a prospective randomized trial. Tumori. 2006;92(5):396-401. 71.Li N, Lewis P, Samuelson D, Liboni K, Neu J. Glutamine regulates Caco-2 cell tight junction proteins. Am J Gastrointest Liver Physiol. 2004;287(3):G726-G733. 72.Prasad AS. Zinc in human health: effect of zinc on immune cells. Mol Med. 2008;14(56):353-357. 73.Sturniolo GC, Fries W, Mazzon E, Di Leo V, Barollo M, D'Incà R. Effect of zinc supplementation on intestinal permeability in experimental colitis. J Lab Clin Med. 2002;139(5):311-315. 74.Maggini S, Wintergest ES, Beveridge S, Hornig DH. Selected vitamins and trace elements support immune function by strengthening epithelial barriers and cellular and humoral immune responses. Br J Nutr. 2007;98(suppl 1):S29-S35. 75.Mahmood A, FitzGerald AJ, Marchbank T, i wsp. Zinc carnosine, a health food supplement that stabilises small bowel integrity and stimulates gut repair processes. Gut. 2007;56(2):168-175. 76.Beum PV, Basma H, Bastola DR, Cheng PW. Mucin biosynthesis: upregulation of core 2 β1,6 N-acetylglucosaminyltransferase by retinoic acid and Th2 cytokines in a human airway epithelial cell line. Am J Physiol Lung Cell Mol Physiol. 2005;288(1):L116-L124. 77.Kong J, Zhang Z, Musch MW, i wsp. Novel role of the vitamin D receptor in maintaining the integrity of the intestinal mucosal barrier. Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol. 2008;294(1):G208-G216. 78.Chirayath MV, Gajdzik L, Hulla W, Graf J, Cross HS, Peterlik M. Vitamin D increases tight-junction conductance and paracellular Ca2+ transport in Caco-2 cell cultures. Am J Physiol. 1998;274(2, pt 1):G389-G396. 79.Konturek SJ, Konturek PC, Brzozowska I, i wsp. Localization and biological activities of melatonin in intact and diseased gastrointestinal tract (GIT). J Physiol Pharmacol. 2007;58(3):381-405. 80.Chan MM. Inhibition of tumor necrosis factor by curcumin, a phytochemical. Biochem Pharmacol. 1995;49(11):1551-1556. 81.Goel A, Kunnumakkara AB, Aggarwal BB. Curcumin as “Curecumin”: from kitchen to clinic. Biochem Pharmacol. 2008;75(4):787-809. 82.Aggarwal BB, Sundaram C, Malani N, Ichikawa H. Curcumin: the Indian solid gold. In: Aggarwal BB, Surh YJ, Shishodia S, eds. The Molecular Targets and Therapeutic Uses of Curcumin in Health and Disease. New York, NY: Springer-Verlag; 2007. Advances in Experimental Medicine and Biology; vol 595:1-75. 83.Song WB, Zhang ZS, Xiao B, i wsp. Protective effect of curcumin against methotrexateinduced small intestinal damage in rats [in Chinese]. Nan Fang Yi Ke Da Xue Xue Bao. 2008;28(1):119-121. 84.Aly AM, Al-Alousi L, Salem HA. Licorice: a possible anti-inflammatory and anti-ulcer drug. AAPS PharmSciTech. 2005;6(1):E74-E82. Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 51 Homotoksykologia w praktyce Immunomodulacja za pomocą mikrodawek Alta A. Smit, MD Wstęp Kilku autorów wypowiadało się już w tym czasopiśmie na temat znaczenia układu odpornościowego związanego z błonami śluzowymi. Złożoność tego układu i jego wpływ na ogólnoustrojowy układ odpornościowy powodują, że stanowi on ciekawy cel leczenia miejscowych zaburzeń immunologicznych, jak np. nieswoiste choroby zapalne jelit i alergie. Cechy te można również wykorzystać w zaburzeniach regulacji ogólnoustrojowego układu odpornościowego, np. w leczeniu wspomagającym chorób autoimmunologicznych, w których stosuje się postacie doustne wyciągów z odpowiednich tkanek. Produkty bioregulacyjne w mikrodawkach wydają się idealnie nadawać do modulacji układu immunologicznego związanego z błonami śluzowymi dzięki swoim trzem właściwościom. Ryc. 1 alergen/antygen peptydy leukotrieny cytokiny granulocyt kwasochłonny węzeł chłonny IL-3 IL-5 IL-3 IL-4 granulocyt zasadochłonny histamina leukotrieny cytokiny Th2 IL-3 IL-4 IL-5 Tho Treg IL-2 IFN-γ IL-2 TGF-β Th1 IgG-4 tkanki obwodowe komórka tuczna histamina leukotrieny cytokiny komórka plazmatyczna IgE IgA Uruchomienie odpowiedzi komórkowej w błonie śluzowej. Strzałki oznaczają wydzielanie; linie ciągłe – hamowanie, a strzałki przerywane – różnicowanie; kolor czerwony oznacza zwykłą aktywację lub hamowanie, podczas gdy pomarańczowy oznacza procesy zachodzące głównie w alergii. Skróty: DC – komórka dendrytyczna, Th0, Th1, Th2 – pomocniczy limfocyt T typu 0, 1, 2; Treg – limfocyt T regulatorowy; IL – interleukina; TGF-β – transformujący czynnik wzrostu β; IFN-γ – interferon γ. Regulacja ukierunkowana na wiele celów Preparaty roślinne i narządowe posiadają łączne właściwości chemiczne, pozwalające na ich skuteczne stosowanie ukierunkowane na wiele celów. Odpowiada to złożoności układu odporności w obrębie błony śluzowej. 1 Mikrodawka Wydaje się również, że preparaty w mikrodawkach będą miały raczej regulacyjny niż pobudzający lub hamujący wpływ na układ odpornościowy. Układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi jest szczególnie istotny w zjawisku tolerancji, zwłaszcza wobec pożywienia w mikrodawkach2. Głównymi nośnikami antygenu w pierwszej sytuacji są komórki dendrytyczne3. Komórki te transportują antygen do węzłów chłonnych krezkowych4, gdzie do- 52 DC Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 chodzi do tej odpowiedzi. Mechanizm ten przedstawiono na rycinie. Głównym typem komórek uczestniczących w reakcji tolerancji są regulatorowe limfocyty T, odgrywające decydującą rolę w zmniejszaniu liczby limfocytów pomocniczych, zarówno Th1, jak i Th2. W wynikach posiewów krwi wykazano indukcję limfocytów Th3 i transformującego czynnika wzrostu β przez preparaty w mikrodawkach5. Wykazano ponadto, że lek Traumeel S hamuje in vitro cytokiny prozapalne limfocytów T i komórek nabłonka jelita grubego6. Możliwość podawania podjęzykowego Wydaje się, że specjalne właściwości błony śluzowej jamy ustnej czynią ją idealną do tolerancji preparatów doustnych. Podjęzykowe preparaty immunologiczne stosowane Homotoksykologia w praktyce w alergii są skuteczniejsze przy podawaniu podjęzykowo lub donosowo, ale nie dojelitowo7. Ponadto bariera błony śluzowej jamy ustnej, określana także jako „brama do jelit”8, wydaje się mieć specjalne powiązanie z tolerancją ze względu na kolonizującą ją obfitą florę bakteryjną9. W tabeli 1 i tabeli 2 wymieniono przykłady leków stosowanych w indukowaniu tolerancji, odpowiednio, miejscowej i układowej. Tab. 1 Lek Tkanka docelowa (miejscowa) Mucosa compositum Uniwersalny dla błon śluzowych Euphorbium compositum Błona śluzowa nosa Leki stosowane do indukowania tolerancji miejscowej Tab. 2 Lek Tkanka docelowa (miejscowa) Traumeel S Ogólnie Cerebrum compositum Mózg Hepar compositum Wątroba Ovarium compositum Jajnik Thyreoidea compositum Tarczyca Leki stosowane do indukowania tolerancji układowej Piśmiennictwo 1.McChesney JD, Venkataraman SK, Henri JT. Plant natural products: back to the future or into extinction? Phytochemistry. 2007; 68(14): 2015-2022. 2.Wershil BK, Furuta GT. Gastrointestinal mucosal immunity. J Allergy Clin Immunol. 2008; 121 (suppl 2); 380S-383S. 3.Worbs T, Bode U, Yan S i wsp.. Oral tolerance originates in the intestinal immune system and relies on antigen carriage by dendritic cells. J Exp Med. 2006; 203(3): 519-527. 4.Macpherson AJ, Smith K. Mesenteric lymph nodes at the center of immune anatomy. J Exp Med. 2006; 203(3): 497-500. 5.Heine H, Schmolz M. Induction of the immunological bystander reaction by plant extracts. Biomed Ther. 1998; 16(3): 224-226. 6.Porozov S., Cahalon L, Weiser M, Branski D, Lider O, Oberbaum M. Inhibition of IL-1β and TNF-α secretion from resting and activated human immunocytes by the homeopathic medication Traumeel S. Clin Dev Immunol. 2004; 11(2): 143-149. 7.Mascarell L, Van Overtvelt L, Moingeon P. Novel ways for immune intervention in immunotherapy: mucosal allergy vaccines. Immunol Allergy Clin North Am. 2006; 26(2): 283-306, vii-viii. 8.Pennisi E.A mouthful of microbes. Science. 2005; 307(5717): 1899-1901. 9.Cutler CW, Jotwani R. Dendritic cells at the oral mucosal interface. J Dent Res. 2006; 85(8): 678-689. Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 53 Homotoksykologia w praktyce Bolesne skurcze przewodu pokarmowego u dzieci Preparat Spascupreel – porównanie z butylobromkiem hioscyny Mary A. Kingzette Wstęp Bolesne skurcze przewodu pokarmowego występują powszechnie u dzieci i dorosłych. W Niemczech przeciw tym objawom stosuje się rocznie około 10 milionów leków na receptę i olbrzymią liczbę leków dostępnych bez recepty. W Stanach Zjednoczonych w 2002 r. wydano 1,2 miliarda dolarów na związki zobojętniające kwas solny, leki przeciw biegunce i przeciw wzdęciom. Butylobromek hioscyny jest alkaloidem o właściwościach rozkurczowych i parasympatykolitycznych. Preparat ten często stosuje się w leczeniu ostrej kolki. Jedną z zalet tego preparatu jest fakt, że leki zawierające hioscynę (skopolaminę) niezbyt często wiążą się z suchością w ustach, zatrzymaniem moczu i wzrostem ciśnienia śródgałkowego. Preparaty naturalne znajdują coraz częściej zastosowanie jako leki odpowiednie w ostrych i przewlekłych schorzeniach. Preparat Spascupreel jest złożonym lekiem homeopatycznym składającym się z wyciągów roślinnych i mineralnych w mikrodawkach (10–7–10–6). Stosowano go dotychczas empirycznie w ponad 50 krajach, głównie przeciw skurczom mięśni gładkich żołądka, jelit, pęcherza moczowego i macicy. W niniejszym badaniu przeprowadzonym w Niemczech porównywano działanie preparatu Spascupreel i konwencjonalnego leku, jakim jest butylobromek hioscyny u dzieci poniżej 12. roku życia ze skurczami przewodu pokarmowego lub cewki moczowej. Metody Opisywane badanie miało charakter prospektywny kohortowy, obserwacyjny i nieinterwencyjny. Do badania włączono łącznie 204 dzieci z 57 ośrodków. Każde dziecko otrzymywało doustnie albo preparat Spascupreel, albo butylobromek hioscyny (oba w postaci tabletek). Lekarz ustalał leczenie dla poszczególnych pacjentów. Dawkowanie określono na podstawie wieku pacjenta i zaleceń na ulotce informacyjnej produktu. Badanie trwało do 1 tygodnia. Uczestnikami badania były dzieci w wieku poniżej 12. roku życia z nowo rozpoznanymi lub nawracającymi skurczami przewodu pokarmowego lub cewki moczowej. Wykluczano pacjentów w wieku 12 lat lub starszych, tych już otrzymujących leczenie przeciw skurczom przewodu pokarmowego oraz tych, u których istniały przeciwwskazania do stosowania jednego z badanych leków. Podczas wizyty wstępnej dzieci były badane i zbierano dane (demograficzne, dotyczące umiejscowienia, nasilenia i czasu trwania skurczów, ich etiologii, wyników osłuchiwania, ewentualnych chorób dodatkowych, ewentualnych wcześniej stosowanych leków i występowania czynników ryzyka, jak np. otyłość, astma, cukrzyca, wyprysk, zapalenie oskrzeli i niedoczynność nerek). Skuteczność sposobów leczenia oceniano na podstawie wpływu na nasilenie skurczów i objawów klinicznych, w tym bólu/bolesnych skurczów, zaburzeń snu, niechęci w przyjmowaniu jedzenia lub picia oraz częstego płaczu. Homotoksykologia w praktyce Veratrum album Tojad mocny dawniej zwany mordownikiem (Aconitum napellus) i ciemiężyca biała (Veratrum album) to dwa składniki aktywne preparatu Spascupreel. Zmienne te określano w skali od 0 do 3 (0 oznacza brak objawów, 1 – łagodne objawy, 2 – umiarkowane objawy, a 3 – nasilone objawy). Odnotowano również czas do wystąpienia pierwszego zmniejszenia nasilenia objawów (w przedziałach: po pierwszym podaniu leku, po 12–24 godzinach po podaniu, po 1–3 dniach po podaniu, po >3 dniach po podaniu lub brak poprawy). Lekarz oceniał szacunkowo całkowity wpływ leczenia w pięciostopniowej skali (1 – brak objawów, 2 – wyraźna poprawa, 3 – umiarkowana poprawa, 4 – brak poprawy, 5 – nasilenie objawów). Na podstawie informacji od pacjenta lub opiekuna lekarz oceniał stopień stosowania się pacjentów do zaleceń odnośnie do przyjmowania leku w 4-stopniowej skali (od ścisłego przestrzegania zaleceń do niewielkiego). Lekarz oceniał tolerancję preparatu w 4-stopniowej skali (bardzo dobra, dobra, umiarkowana, niewielka). Bardzo dobra tolerancja oznacza brak zastrzeżeń odnośnie do tolerancji, a niewielka tolerancja oznacza występowanie reakcji po każdorazowym podaniu leku. Wyniki Badanie to prowadzono w dwóch grupach: grupie otrzymującej preparat Spascupreel (n=99) i grupie kontrolnej (otrzymującej butylobromek hioscyny) (n=105). Grupy te 56 Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 nie różniły się w sposób istotny statystycznie pod względem płci, ale pacjenci z grupy otrzymującej Spascupreel byli młodsi, a więc ich wzrost i masa ciała również były mniejsze niż u pacjentów z grupy kontrolnej. Pacjenci z obu grup otrzymywali leczenie przez okres, którego mediana wynosiła 6,1 dnia. U 15 pacjentów z grupy otrzymującej Spascupreel i u 31 z grupy kontrolnej odstawiono leczenie. W większości przypadków leczenie odstawiono ze względu na ustąpienie objawów podczas leczenia. Wartości wszystkich zmiennych uległy poprawie podczas leczenia. Czas do pierwszego zmniejszenia nasilenia objawów wynosił mniej niż 1 dzień u 12% pacjentów z grupy otrzymującej Spascupreel i u 13% z grupy kontrolnej. U większości pacjentów (80% z grupy otrzymującej Spascupreel i 89% z grupy otrzymującej butylobromek hioscyny) do zmniejszenia nasilenia objawów doszło w ciągu 2 dni leczenia. Nie stwierdzono pod tym względem istotnych statystycznie różnic pomiędzy grupami. Brak poprawy podczas badania stwierdzono jedynie u 4% pacjentów z grupy otrzymującej Spascupreel i u 2% pacjentów z grupy kontrolnej. W ocenie lekarzy leczenie było skuteczne (ocena „bardzo dobra”) u 75% pacjentów z grupy otrzymującej Spascupreel i u 79% pacjentów z grupy kontrolnej. Wśród pacjentów obu grup panował podobny poziom ogólnej satysfakcji z leczenia (P=0,44). Nasilenie objawów podczas badania zmieniało się głównie z ciężkiego lub umiarkowanego do praktycznego braku objawów pod względem wszystkich zmiennych. Najwyraźniejszy efekt obserwowano pod względem nasilenia bólu/bolesnych skurczów. Zmiana średniej całkowitej wartości punktowej objawów od wartości wyjściowej wyniosła –7,9 w grupie otrzymującej Spascupreel w porównaniu z –6,6 w grupie otrzymującej butylobromek hioscyny (wartości ujemne oznaczają zmniejszenie nasilenia objawów). Dla większości pacjentów z obu grup odnotowano „bardzo dobrą” tolerancję. W grupie otrzymującej Spascupreel odsetek tych pacjentów wyniósł 91%, a w grupie otrzymującej butylobromek hioscyny 93% (P=0,83). Nie zgłoszono zdarzeń niepożądanych w żadnym ze sposobów leczenia. Większość pacjentów z obu grup stosowała się także „bardzo dobrze” do zaleceń odnośnie leczenia. Odsetek tych pacjentów w grupie otrzymującej Spascupreel wyniósł 72%, a w grupie kontrolnej 68% (P=0,44). Omówienie wyników Wyniki niniejszego badania obserwacyjnego z udziałem dwóch grup dzieci poniżej 12. roku życia wskazują na to, iż skuteczność preparatu Spascupreel (preparat homeopatyczny) w leczeniu skurczów przewodu pokarmowego jest Homotoksykologia w praktyce porównywalna ze skutecznością butylobromku hioscyny. W krajach uprzemysłowionych coraz powszechniej stosuje się inne sposoby leczenia różnych schorzeń, m.in. schorzeń mięśniowo-szkieletowych, zawrotów głowy oraz zaburzeń oddechowych i zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego. Przyczyny popularności medycyny komplementarnej to m.in. mniejsza częstość występowania zdarzeń niepożądanych przy stosowaniu tych metod oraz ściślejsze relacje między pacjentem a lekarzem. W omawianym badaniu wykazano porównywalny stopień redukcji nasilenia objawów zarówno w grupie otrzymującej Spascupreel, jak i w grupie otrzymującej butylobromek hioscyny. Bardzo dobra była też tolerancja obu preparatów i przy stosowaniu żadnego z nich nie stwierdzono wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Generalnie w badaniu wykazano, że pacjentów decydujących się na leczenie homeopatyczne skurczów przewodu pokarmowego można skutecznie leczyć za pomocą preparatu Spascupreel. Wykazano, że preparat ten jest bardzo dobry w redukcji objawów ze strony przewodu pokarmowego. Leczenie tym preparatem charakteryzowało się bardzo dobrą tolerancją, jak również wysokim stopniem stosowania się pacjentów do zaleceń odnośnie leczenia (compliance). Piśmiennictwo Müller-Krampe B, Oberbaum M, Klein P, Weiser M. Effects of Spascupreel versus hyoscine butylbromide for gastrointestinal cramps in children. Pediatr. Int. 2007; 49(3): 328334. Aconitum napellus Zasady przygotowania prac przeznaczonych do publikacji w „Medycynie Biologicznej” 1. O bjętość materiału nie może przekraczać 15 stron maszynopisu formatu A4, po 1800 znaków na stronie (tj. 30 wierszy po 60 znaków). Marginesy 3 cm po obu stronach. 2. N azwisko autora/ autorów wraz z nazwą ośrodka i nazwiskiem jego kierownika oraz tytuł pracy w języku polskim i angielskim zamieszcza się na osobnej stronie (nie wlicza się jej do sumy stron akceptowanych do druku). W prawym dolnym rogu strony tytułowej należy zamieścić adres do korespondencji pierwszego autora. Praca powinna być zaopatrzona w streszczenia polskie i angielskie oraz zawierać słowa kluczowe w obu tych językach. 3. R yciny, podpisy pod rycinami i tabele powinny być sporządzone na osobnych kartkach; 1 rycina lub 1 tabela są traktowane jak 1/2 strony maszynopisu – co jest wliczane do całkowitej objętości materiału (liczby stron) akceptowanego do druku. 4. P iśmiennictwo zamieszcza się na końcu w kolejności cytowania w tekście bądź alfabetycznie. Należy podać nazwisko i pierwsze litery imion autora/ współautorów, tytuł pracy, tytuł czasopisma, rok, numer strony cytowanego artykułu. Numer pozycji piśmiennictwa powinien być zamieszczony w tekście w odpowiednim miejscu. Od redakcji: P race są przesyłane do anonimowych recenzentów bez strony tytułowej, zawierającej nazwisko i inne dane autora (obustronne utajnienie). Medycyna Biologiczna, kwiecień-czerwiec 2010, zeszyt 2 57
