Urych Ilona Białystok

Urych Ilona
Białystok
ŁOWIECTWO JAKO ALTERNATYWNA FORMA SPĘDZANIA CZASU
WOLNEGO
(...) I nic już nie ma tylko poszum
drzew i gonitwa ptasich głosów
i chmur niedbała pantomima
rozrzutna wiosna, ostra zima
lata podmuchy, szept jesieni
i wiara, że się nic nie zmieni
nikt w poprzek drogi pnia nie zwali
i będę dalej szedł i dalej
dopóki życie to nietrwałe
nie poda ręki śmierci białej.
Kazimierz Winkler1
Każdy człowiek żyje w określonej przestrzeni oraz w określonym czasie,
którymi gospodaruje indywidualnie. Czas wypełniony jest obowiązkami, zajęciami
zawodowymi, życiem rodzinnym, itp. Po wykonaniu tych koniecznych czynności
pozostaje czas na dobrowolne oddanie się wypoczynkowi, rozrywce albo rozwojowi
swojej osobowości. Jest to czas wolny, element niezbędny w życiu wszystkich ludzi2.
Zagadnienie czasu wolnego w życiu człowieka
Współcześnie najbardziej powszechna jest definicja czasu wolnego
J. Dunasediera, francuskiego socjologa, według którego czas wolny to taki, który
pozostaje człowiekowi po wypełnieniu przez niego obowiązków zawodowych,
domowych i szkolnych oraz który jest przeznaczony na wypoczynek, rozrywkę i
rozwój 3.
Czas wolny młodzieży jest inny niż dorosłych, różnice widać zarówno w jego
ilości, jak i sposobie wykorzystania, spędzania. Jadwiga Izdebska sądzi, że czas
wolny dzieci jest dłuższy, charakteryzuje się mniej zróżnicowanymi formami i
miejscem spędzania go, większy jest w nim udział odpoczynku biernego oraz
większa kontrola i opieka ze strony dorosłych4. Kategoria czasu nie jest
jednoznaczna, należy ją pojmować z pewną dozą obiektywizmu. K. Przecławski
1
http://www.polowanie.glt.pl/
Przecławski K., Czas wolny dzieci i młodzieży, Warszawa 1978
3
Klawender J., Kozdroń E., Łotożewicz T., Marczewska H., Mogiła – Lisowska J., Nałęcka D.,
Pilicka S., Piotrowska H., Suliborski A., Wolańska T., Rekreacja ruchowa i turystyczna, Warszawa
1989
2
4
Walczak M., Wychowanie do wolnego czasu, Zielona Góra 1994
1
zaznacza, że w niektórych okresach życia wydaje się nam, że czas się wydłuża, w
innych – np. w starości – „leci” bardzo szybko5.
Czas wolny jest niezbędnym elementem w życiu wszystkich ludzi. Jego brak
ma ujemny wpływ na zdrowie, osiągnięcia osobiste, stosunek do ludzi, zadowolenie z
siebie i ze świata. Ważne jest, żeby ten czas był mądrze wypełniony odpowiednimi
zajęciami, co ma zasadnicze i pozytywne znaczenie dla rozwoju osobowości
jednostki oraz podnoszenia kultury całego społeczeństwa6.
Na podstawie różnych definicji i założeń czasu wolnego powstało wiele
koncepcji jego funkcji. Słusznie zauważył E. Wnuk – Lipiński, że wynika to z
niezmiernie zróżnicowanych sposobów jego wykorzystania i towarzyszącym im
motywom. Trudno jest zatem wymienić wszystkie możliwe funkcje czasu wolnego.
W teorii i badaniach empirycznych powtarzają się następujące:
funkcja edukacyjna – bezinteresowne i niewymuszone poszerzenie własnych
horyzontów umysłowych;
funkcja wychowawcza – przyswojenie sobie lub wdrażanie komuś określonych norm
światopoglądowych;
funkcja integracyjna – zaspokajanie potrzeby przynależności społecznej, uznania
i osiągnięć;
funkcja rekreacyjna –odpoczynek psychiczny i fizyczny;
funkcja kulturalna – tworzenie lub przyswajanie wartości
kulturowych;
funkcja kompensacyjna – wyrównywanie niezaspokojonych potrzeb7.
Natomiast Z. Dąbrowski wymienia pięć funkcji czasu wolnego, które
również stanowią syntezę różnych jego ujęć:
funkcja twórcza – to doskonalenie osobowości poprzez własną działalność, głównie
artystyczną i praktyczną; realizowana jest poprzez zajęcia artystyczne: plastyczne,
muzyczne, teatralne, majsterkowanie, modelarstwo, kolekcjonerstwo; pobudza
wyobraźnię, kreatywność, zręczność i sprawność manualną, poszerza zakres
umiejętności, uczy koncentracji i planowanego działania, umożliwia podkreślenie
indywidualności; człowiek realizujący czynnie swoje zamiłowania i pasje, czuje się
dowartościowany i spełniony, z większym optymizmem podchodzi do codziennych
obowiązków;
funkcja percepcyjna – polega na odbiorze cudzej twórczości po przez: słuchanie
muzyki, czytanie książek i prasy, oglądanie telewizji, przedstawień teatralnych, itp.;
pobudza wyobraźnię, wzbogaca zasób słów, znacznie poszerza wiedzę; do jej
realizacji nie trzeba posiadać wybitnych uzdolnień, wystarczy jedynie interesować się
jakąkolwiek dziedziną i zgłębiać jej tajniki wszelkimi dostępnymi środkami
przekazu;
funkcja rekreacyjna – obejmuje wszelkie ruchowe sposoby zagospodarowania czasu,
czyli tzw. wypoczynek czynny; są to spacery, zabawy ruchowe, gry sportowe i
amatorskie, uprawianie różnych dyscyplin sportowych; usprawniają one
funkcjonowanie ciała, poprawiają wygląd sylwetki, dodają sił witalnych, uczą
współdziałania, pobudzają do rywalizacji i pokonywania trudności;
funkcja uspołeczniająca – polega na szeroko rozumianej działalności na rzecz innych
np. organizowanie pomocy dla osób potrzebujących, opieka nad chorymi, nad
zwierzętami, roślinami, miejscami związanymi z męczeństwem narodu, itp.; tak
5
Przecławski K., Czas wolny dzieci i młodzieży, Warszawa 1978
Walczak M., Wychowanie do wolnego czasu, Zielona Góra 1994
7
http://www.literka.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=15128
6
2
spędzany czas wolny uczy wrażliwości, współczucia, odpowiedzialności, daje
poczucie satysfakcji, czasami ogromnej radości;
funkcja szkodliwa – wynika z nadmiernej ilości czasu wolnego, chęci
zaimponowania innym, braku wartościowych wzorców i umiejętności jego
gospodarowaniem; to nadużywania alkoholu, narkotyków, komputera, telewizora
itp.8.
Rozmiar czasu wolnego ludności jest miarą cywilizacyjnego rozwoju
kraju, a sposoby jego wykorzystania stanowią wskaźnik kulturowego rozwoju
społeczeństwa, stanu zbiorowej świadomości, rozbudzenia potrzeb wyższego rzędu
oraz aspiracji ich zaspokajania. Istotne jest wykorzystanie bogactwa czasu wolnego
na urzeczywistnianie ludzkich pragnień. Niebezpieczeństwem jest jego
marnotrawienie na społeczne patologie. Podłożem alkoholizmu, chuligaństwa,
przestępczości, narkomanii i innych schorzeń cywilizacji jest brak umiejętności,
możliwości oraz potrzeb wartościowego spożytkowania czasu wolnego. Dlatego też
zdobycz czasu wolnego wymaga umiejętności i ambicji sensownego jego
wykorzystania9.
Bierne formy wypoczynku w postaci biesiad, oglądania telewizji, siedzenia przy
komputerze lub fascynacji innymi dobrami konsumpcyjnymi coraz częściej
zastępowane są racjonalnymi formami wypoczynku, określanymi jako ucieczka do
natury. Wspólny wypoczynek i zajęcia rekreacyjne są silnym czynnikiem
integrującym ludzi, są też źródłem swoistych przeżyć emocjonalnych, zaspokajają
także naturalną potrzebę ruchu. Rozładowanie kompleksów i nadmiaru energii,
kształtowanie osobowości oraz nawiązywanie trwałych przyjaźni jest również
pozytywnym aspektem społecznym zajęć rekreacyjnych10.
Założenia i zadania łowiectwa jako aktywnej formy spędzania czasu wolnego
............................. Łowiectwo jako pasję oraz sposób spędzania wolnego czasu
w bliskim kontakcie z przyrodą można odziedziczyć po ojcach, dziadkach, wujkach
bądź znajomych, wprowadzających w tajemnice tej sztuki. Można też czerpać
wzorce zachowań z książek oraz z Łowca Polskiego. Łowiectwo to hobby dla osób,
które pragną bez przeszkód obserwować zwierzynę, podziwiać jej dostojność i
doskonałość, do końca posmakować uroku i atmosfery lasu, dla tych, których kusi
oczekiwanie na ambonie na jelenia lub inną zwierzynę, a także dla tych, którzy chcą
przeżyć niezapomniane przygody łowieckie. To alternatywna forma spędzania
wolnego czasu przeznaczona dla ludzi dorosłych, dla pasjonatów, osób miłujących
przyrodę oraz tradycję i kulturę łowiecką. Nie jest to, jak się niektórym wydaje,
podporządkowanie ubitej zwierzyny zyskowi materialnemu. Taki sport, jak
odbieranie żywym stworzeniom życia i traktowanie zwierzyny w sposób nieludzki,
jest wart potępienia. Dla większości polskich myśliwych łowiectwo jest cegiełką
włożoną w ochronę dzikiej przyrody, formą z nią obcowania, pełną emocji, na które
jednak solidną pracą hodowlaną trzeba sobie zasłużyć11. Żywot łowiecki ma w sobie
te niezrównane rozkosze, że jest cały stopniowym wcielaniem życie, a także
8
http://www.literka.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=15128
9
Bugiel R., Mazurkiewicz A., Nałęcka D., Świerczyńska K., Wieczorek R., Metodyka rekreacji
ruchowej, Warszawa 1986
10
http://www.odn.pila.pl/opracowanianauczycieli/gimnazja/nowicki/nowicki.htm
11
http://www.polowanie.glt.pl/
3
ziszczeniem się najczarowniejszych snów. Natomiast jawa od tych snów bywa
najczęściej jeszcze stokroć piękniejsza12.
Obecnie myśliwi zrzeszeni w Polskim Związku Łowieckim stanowią zaledwie 0,25
% ludności kraju. Wypływa z tego ogólna nieznajomość spraw łowiectwa, a także
negatywny do niego stosunek większości społeczeństwa i mediów. Nieznane są
proekologiczne działania organizacji łowieckich, działania w zakresie hodowli i
ochrony zwierzyny, których celem jest ochrona przyrody dzisiaj i zachowanie jej na
przyszłość13. Bolączką jest fakt, iż większość Polaków uważa za łowiectwo tylko
uprawianie polowania, a więc zabijanie zwierząt.
Tymczasem dzisiejsi myśliwi to ludzie rozumnie użytkujący dobra przyrody.
To pasjonaci, którzy własne środki finansowe przeznaczają na ochronę przyrody, jej
utrzymanie i wzbogacenie14.Za pomocą tradycji łowieckich wyrażają swój szacunek
dla zwierzyny i łowiska15. Pielęgnowanie wytworzonych przez wieki obrzędów,
tradycji, obyczajów i zwyczajów łowieckich to świadectwo, że polowanie to więcej,
niż zdobywanie mięsa i skór, to więcej nawet, niż sposób ochrony przyrody, czy miła
forma rekreacji16. Łowiectwo jest nie tylko aktywną formą spędzania wolnego czasu,
nie tylko sportem czy hobby. Łowiectwo jest pasją, światopoglądem oraz
specyficznym sposobem na życie. To piękna i głęboko zakorzeniona
w tradycji ideologia, która będzie trwała tak długo, jak długo człowiek będzie
otoczony bujną przyrodą chroniącą dzikie ptactwo i zwierzynę.
Rodzaje działań myśliwych świadczące o ich zaangażowaniu
w kultywowanie łowiectwa jako aktywnej formy spędzania wolnego czasu
– wyniki badań własnych
„Ludzie spod znaku świętego Huberta” dokonują wiele poczynań
w dziedzinie hodowli zwierzyny, ochrony jej naturalnego środowiska, walki z
kłusownictwem, edukacji ekologicznej młodzieży, przestrzegania zwyczajów i etyki
łowieckiej oraz koleżeńskiego przeżywania przygody w polu i kniei17. Kierując się
ogółem norm moralnych, które wyznaczają postępowanie w stosunku do zwierzyny,
myśliwych, pomocników, psów myśliwskich, środowiska naturalnego, organizacji
łowieckiej i społeczeństwa, tradycjami i obyczajami świadczącymi o szacunku dla
zwierzyny oraz łowiska18 zagospodarowują swój czas wolny.
Dane przedstawiające opinię myśliwych na temat tego, czy łowiectwo jest
aktywną formą spędzania wolnego czasu prezentuje poniższy wykres.
Łowiectwo jako aktywna forma spędzania czasu wolnego w opinii
myśliwych okręgu Łomża.
12
http://kola.lowiecki.pl/ao/
13
Przybylski W., Łowiectwo. Historia, obyczaje, etyka. Kultura, Warszawa 1998
http://www.lowiecki.lublin.pl/zwiazek/kultura/historia-1.htm
15
http://www.lowiectwo.art.pl/etyka.htm
16
http://www.lowiecki.pl/tradycja1/objasnienia.php
17
http://kola.lowiecki.pl/kalisz/mo.htm
18
http://www.lowiecki.pl/tradycja1/objasnienia.php
14
4
45
40
35
30
TAK
25
NIE
20
NIE WIEM
15
10
5
0
Źródło: obliczenia własne
Przeprowadzone badania dowodzą, że większość badanych myśliwych (88%
respondentów) jest zdania, że łowiectwo jest aktywną formą spędzania wolnego
czasu. Żaden myśliwy nie zaprzeczył temu stwierdzeniu. Jedynie nieliczni (12%
badanych) nie mieli zdania w tej kwestii. Ponadto znaczna większość myśliwych
okręgu Łomża (45,5%) umotywowała swój sąd stwierdzeniem, iż wiele jego
czynności wymaga sprawności fizycznej i rozwija ją w czasie zajęć związanych z
łowiectwem19.
Badani myśliwi okręgu łomżyńskiego dostrzegają swoje działania świadczące
o ich zaangażowaniu w kultywowanie łowiectwa jako aktywnej formy spędzania
czasu wolnego. Zauważają oni budowanie urządzeń (paśniki, ambony, budki dla
kuropatw), wykładanie karmy dla zwierzyny, ochronę łowisk, uprawianie poletek
łowieckich, udział w zebraniach i spotkaniach łowieckich, hodowanie psów
myśliwskich, strzelectwo myśliwskie, udział w imprezach łowieckich i szkoleniach,
liczenie zwierząt, spotkania rodzin łowieckich w ramach koła, propagowanie
łowiectwa oraz szkolenie psów myśliwskich, prezentacja umiejętności psów podczas
zawodów i imprez łowieckich, a także walka z kłusownictwem20. Na podobne
działania zwrócił również uwagę Łowczy Okręgowy okręgu Łomża21. Także w
dokumentach urzędowych Łomżyńskiej Okręgowej Rady Łowieckiej, wśród których
skoncentrowałam się na rocznych planach imprez łowieckich oraz na Sprawozdaniu z
działalności Łomżyńskiej Okręgowej Rady Łowieckiej i jej organów za okres
14.10.2000 – 22.05.2005, znajdują się podobne informacje świadczące o
zaangażowaniu myśliwych w kultywowanie łowiectwa jako aktywnej formy
spędzania czasu wolnego22 .
Twórczy i czynny wypoczynek to dla badanych myśliwych główne funkcje
łowiectwa. Regeneracja sił fizycznych i psychicznych odbywa się naturalnie szybko
i głównie w formie czynnej. Oprócz odnowy sił wypoczynek taki niesie w sobie
elementy rozrywki, emocji, przygody, atrakcji, zabawy. Wypoczynek ten jest
związany z rozrywką, która daje pożądane odprężenie psychiczne, uczucie radości,
19
Dane pochodzą z ankiety przeprowadzonej z myśliwymi okręgu Łomża w styczniu i lutym 2008r.
Dane pochodzą z ankiety przeprowadzonej z myśliwymi okręgu Łomża w styczniu i lutym 2008r.
21
Dane pochodzą z wywiadu przeprowadzonego z Łowczym Okręgowym okręgu Łomża w lutym
2008r.
22
Sprawozdanie
z
działalności
Łomżyńskiej
Okręgowej
Rady
Łowieckiej
i jej organów za okres 14.10.2000 – 22.05.2005
20
5
zabawę, a przy tym jest świetnym sposobem na rozwijanie zainteresowań, kontakt z
innymi pasjonatami oraz pracy nad sobą23.
Przeprowadzone badania dowodzą, że łowiectwo jest wspaniałą formą
spędzania czasu wolnego. W toku analizy materiału empirycznego możliwe było
poznanie rodzajów działań myśliwych okręgu łomżyńskiego świadczących o ich
zaangażowaniu w kultywowanie łowiectwa oraz opisanie funkcji łowiectwa jako
aktywnej formy spędzania czasu wolnego w łomżyńskim okręgu myśliwskim.
Kwintesencją podjętych analiz wydaje się sąd jednego z badanych, który
stwierdził: „Dobry myśliwy musi być człowiekiem sprawnym fizycznie, ale przede
wszystkim prawym moralnie”24. Tego należy życzyć każdemu myśliwemu, a przede
wszystkim naszej przyrodzie.
Kilka słów na zakończenie
Wśród form spędzania czasu wolnego wzrasta popularność sportów
przestrzennych, uprawianych w naturalnym środowisku. Dla człowieka żyjącego w
zurbanizowanym świecie korzystną przestrzenią dla odpoczynku są lasy, góry,
akweny wodne, tereny zielone. Sporty plenerowe hartują, uodporniają, odprężają,
mają działania kondycyjno – sprawnościowe i ogólno – wychowawcze25.
Polowanie jest sportem. Jest okazją do wykazania swojej sprawności. Jest
przeciwstawieniem swoich umiejętności zmysłom zwierzęcia oraz jego zdolnościom
szybkiej ucieczki i ukrycia się26. Całokształt zagadnień związanych z polowaniem to
myślistwo, które z kolei stanowi element składowy łowiectwa27.
Wszystko co się chce w czasie wolnym osiągnąć w zakresie łowiectwa, musi
być z góry zaplanowane, a do wykonania tego niezbędne jest współdziałanie
myśliwego z przyrodą. Łowiectwo to sumaryczna całość wszystkich zagadnień
natury łowieckiej. Myślistwo jest znajomością etycznego zdobywania zwierzyny
przez umiejętną organizację, prawidłowe polowanie i łowy. Podczas gdy łowiectwo
mógłby prowadzić całkiem dobrze zamiłowany hodowca, to dobrym myśliwym może
być tylko osobnik, w którym pasję myśliwską zapaliła iskra Boża, który myślą i
jestestwem lgnie z natury do polowań28.
Łowiectwo jest nie tylko aktywną formą spędzania wolnego czasu. Jest przede
wszystkim pasją, światopoglądem oraz specyficznym sposobem na życie. Wśród tak
wielu nowo powstających form wzbudzania w człowieku emocji, łowiectwo wiodło i
wiedzie prym. Jednak nie zrozumie jego istoty ten, kto nie pozna historii, tradycji,
obyczajów i etyki. Nie zrozumie jego istoty także ten, kto doszukiwać się będzie
jedynie uśmiercania zwierzyny. Łowiectwo to nie tylko hobby, to nie tylko sposób
spędzania wolnego czasu, to nie tylko umiłowanie przyrody; to przede wszystkim
ideologia, która swe początki wzięła w czasach prahistorycznych oraz która, dopóki
żyją pasjonaci, końca nigdy nie zazna.
23
Dane pochodzą z ankiety przeprowadzonej z myśliwymi okręgu Łomża w styczniu i lutym 2008r.
24
Dane pochodzą z ankiety przeprowadzonej z myśliwymi okręgu Łomża w styczniu i lutym 2008r.
Siwiński W., Wprowadzenie do teorii czasu wolnego i rekreacji ruchowej, Poznań 1996
26
Przybylski W., Łowiectwo. Historia, obyczaje, etyka. Kultura, Warszawa 1998
27
Jóźwiak Z., Biały K., Słownik podstawowych terminów łowieckich i ekologicznych, Warszawa 1994
28
http://www.mysliwstwo.pl/
25
6