Broszura informacyjna - Centrum Reagowania Epidemiologicznego

Broszura informacyjna - Centrum Reagowania Epidemiologicznego

Zagrożenia i profilaktyka
chorób odkleszczowych
Warszawa 2016
* Niniejsza broszura nie zastępuje porady medycznej. Jeśli masz jakiekolwiek pytania lub wątpliwości zapytaj
swojego lekarza.
Niegdyś o nich nie słyszeliśmy, a dzisiaj alarmujące informacje
sprawiają, że coraz mniej ludzi chodzi do lasu czy na łąkę. Mowa
o kleszczach, które roznoszą bakterie i wirusy, wywołujące bardzo
niebezpieczne choroby.
W tym roku kleszczy jest
wyjątkowo dużo. Mówi się nawet
o ich pladze! Doradzamy jak się
od nich
ustrzec,
co
robić
w przypadku ukąszenia, jakie można
stosować szczepionki a także jak
ograniczyć kontakt z nimi.
Kleszcze - temat cały czas aktualny
Kleszcze to stawonogi, będące pasożytami zewnętrznymi ludzi
i zwierząt. Żyją one w różnych środowiskach od silnie wilgotnych do
pustynnych. Na świecie występuje ponad 800 gatunków, z czego
w Polsce żyje 21 z nich.
Mapa 1. Tereny występowania kleszczy w Polsce
2
W Europie Środkowej największe znaczenie epidemiologiczne ma
kleszcz pospolity (Ixodies ricinus). Może przenosić na człowieka liczne
patogeny (wirusy, riketsje, bakterie, pierwotniaki) wywołujące groźne
choroby. Rezerwuarem patogenów są dzikie ssaki – drobne gryzonie
i jeleniowate, a także same kleszcze.
Mapa 2. Obszary występowania kleszczy z rodzaju Ixodes ricinus
3
Cykl rozwojowy kleszcza…
…pospolitego trwa dwa lata i obejmuje trzy stadia rozwojowe – od larwy
(wielkości 0,8-0,9 mm), poprzez nimfę (1-1,5 mm) do dorosłego osobnika
(2-3 mm samiec i do 5 mm samica).
Rys. 1 Cykl rozwojowy
Fot. 1. Wielkości poszczególnych stadiów rozwojowych
4
Taki mały - taki groźny
PATOGENY
CHOROBOTWÓRCZE
przenoszone na człowieka przez
kleszcze:
krętki borelia,
wirusy kleszczowego
zapalenia mózgu i
piroplazmy babeszjozy,
czasem riketsje wywołujące
gorączki riketsjowe.
CHOROBY ODKLESZCZOWE:
Borelioza,
Kleszczowe zapalenie mózgu,
Anaplazmoza ludzka,
Babeszjoza występująca u ludzi,
Gorączki plamiste wykrycie w kleszczach
Rickettsia slovaca, Rickettsia. raoultii i
Rickettsia helvetica wskazuje na możliwość
występowania rodzimych przypadków tych
gorączek,
Neoehrlichioza
GDZIE ZNALEŹĆ KLESZCZA ???
najczęściej wybierają okolice szyi,
miejsca pod pachami i pod kolanami,
wczepiają się na głowie na granicy włosów i karku.
5
Borelioza – podstępna choroba
PRZEBYCIE ZAKAŻENIA NIE DAJE TRWAŁEJ ODPORNOŚCI
I NIE CHRONI PRZED PONOWNYM ZAKAŻENIEM
Borelioza zwana jest też chorobą z Lyme lub krętkowicą kleszczową.
Jest to zakaźna choroba, którą wywołują bakterie: Borrelia burgdorferi,
Borrelia garinii, Borrelia afzelii, Borrelia Japonia. Jest to najczęściej
występująca choroba przenoszona przez kleszcze, w Europie, Azji
i Ameryce Północnej. Bakterie przenoszone są przez kleszcze z rodzaju
Ixodes na człowieka, ale na boreliozę mogą także chorować niektóre
zwierzęta takie jak psy, koty czy bydło. Po raz pierwszy choroba została
opisana w Stanach Zjednoczonych w miejscowości Lyme w 1975 roku.
W Polsce zachorowania na boreliozę zaczęto rozpoznawać dopiero
w latach 80 XX wieku.
Rys. 2 . Objawy boreliozy.
Leczenie: podawanie antybiotyków przez okres minimum 3-4 tygodni.
Brak dostępnej szczepionki przeciwko tej chorobie.
6
KZM – mała przyczyna, duży problem
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to groźna, wirusowa choroba
ośrodkowego układu nerwowego przenoszona przez kleszcze.
Czynnikiem etiologicznym są 3 podtypy wirusa KZM (dalekowschodni,
syberyjski i europejski) należącego do rodziny Flaviviridae. Do
zakażenia człowieka dochodzi na skutek ukłucia przez zakażonego
kleszcza – podczas ssania krwi wprowadza on ślinę zawierającą
namnożone w jego organizmie wirusy. Do około 1% wszystkich
zakażenia może dojść prawdopodobnie na skutek picia mleka
zakażonych kóz (najczęściej), owiec i krów. W Polsce najwięcej
przypadków KZM notuje się w województwie podlaskim, warmińskomazurskim i mazowieckim. Najwięcej zachorowań obserwuje się od
kwietnia do listopada.
Rys. 3. Fazy choroby kleszczowe zapalenie mózgu.
7
Leczenie: Z uwagi na brak leku dedykowanego KZM, leczenie ma
jedynie charakter objawowy i wymaga długiej hospitalizacji. Choremu
podawane są w razie potrzeby leki przeciwzapalne przeciwbólowe
i przeciwgorączkowe.
Fot. 2. Preparaty zarejestrowane w Polsce do szczepienia przeciw KZM.
8
Pomocy !!!! Mam kleszcza !!!
Kleszcza nie należy wydrapywać, wyciskać, przypalać, smarować
tłustymi substancjami, alkoholem lub benzyną, gdyż zwiększa to ilość
wymiocin i śliny kleszcza wydalanych do krwi i ryzyko zakażenia.
Jeżeli w skórze pozostanie część głowowa kleszcza (nie zwiększa
ryzyka zakażenia) wystarczy sama dezynfekcja skóry. Po usunięciu
kleszcze należy obserwować miejsce ukłucia przez 30 dni pod kątem
wystąpienia rumienia wędrującego.
Rys. 4 Różne formy rumienia wędrującego.
9
Sposoby usuwania kleszcza
1. za pomocą plastykowego haczyka
Wsunąć haczyk między skórę a kleszcza, jak najbliżej skóry (A, B), aż
do lekkiego zaklinowania kleszcza w szczelinie (C); następnie lekko
unosząc haczyk przekręć go 2–3 razy wokół jego długiej osi (D).
2. za pomocą lassa typu Trix
Wysunąć pętelkę i umieść ją wokół kleszcza jak najbliżej skóry (A),
następnie przybliżyć niebieską końcówkę do kleszcza i skóry, po czym
zwolnić przycisk (B); trzymając niebieską końcówkę blisko skóry,
skierować przyrząd prostopadle do powierzchni skóry i wykonać
między palcami obrót przyrządem w dowolnym kierunku, wykręcając
jednocześnie kleszcza (C). W celu zmniejszenia ryzyka rozerwania
kleszcza, nie należy go ciągnąć w górę (wzdłuż długiej osi urządzenia).
3. przy pomocy pęsety
Ująć kleszcza przy samej skórze i zdecydowanym
ruchem pociągnąć ku górze.
10
PROFILAKTYKA … czyli jak ochronić się przed kleszczami
Ryzyko kontaktu z kleszczem można ograniczyć poprzez:
noszenie długich spodni (nogawki należy wpuścić do skarpetek),
koszul z długim rękawem,
stosowanie repelentów (preparaty odstraszające) w formie
sprayów, żeli, kremów a nawet nasączonych plastrów i opasek,
zgodnie z zaleceniami producenta, nie należy wydłużać odstępów
czasu pomiędzy ich stosowaniem, ponieważ ochrona staje się
wtedy nieskuteczna.
dokładna obserwacja całego ciała, wstępne oględziny należy zrobić
jeszcze przed wejściem do pomieszczenia ponieważ kleszcze
przyniesione w ubraniu potrafią przeżyć w pomieszczeniach wiele
miesięcy,
jak najszybsze usunięcie kleszcza po jego zauważeniu.
11
Żródła:
 Buczek A., Choroby pasożytnicze – epidemiologia, diagnostyka,
objawy, Lublin 2010.
 Cianciara J., Juszczyk J., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wyd.
Czelej 2012.
 Cisak E., Zwoliński J., Borelioza i inne choroby przenoszone przez
kleszcze w aspekcie narażenia zawodowego – poradnik dla lekarzy,
Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera 2010.
 Furmaga S., Choroby pasożytnicze zwierząt domowych, Państwowe
Wydawnictwo Rolnicze i Leśne 1984.
 Godek A., Borelioza i inne choroby przenoszone przez kleszcze,
Wyd. Borgis 2016.
 Grzeszczuk A., Borelioza w praktyce klinicznej, PZWL 2010.
 Stowarzyszenie Chorych na Boreliozę
 http://www.naszlas.pl/choroby-odkleszczowe-w-polskich-lasach/,
 http://kleszcze.net/ochrona.html,
 www.kleszcze.edu.pl
 http://portalemedyczne.pl/5959/8437/kzm-mala-przyczyna-duzyproblem/,
 www.pzh.gov.pl,
 www.mz.gov.pl,
Autorzy:
Centrum Reagowania Epidemiologicznego SZ RP Zespół Analiz, Epidemiologiczny Zespół Kryzysowy
kpt. lek. wet. Agata Przewrocka – Plak,
mgr farm. Małgorzata Jurkiewicz,
mgr zdr. publ. Agnieszka Bochniak.
12