Przykłady ćwiczeń fonacyjnych

Transkrypt

PRZYKŁADY GIER, ZABAW ORAZ
ĆWICZEŃ ARTYKULACYJNYCH,
SŁUCHOWYCH, FONACYJNYCH
I ODDECHOWYCH.
mgr Agnieszka Kasperczuk
Centrum Terapii Mowy i Słuchu
Logo Center
Zalecenia dotyczące prowadzenia zabaw
logopedycznych z dziećmi
Ćwiczenia ortofoniczne należy rozpoczynać już w najmłodszych grupach
przedszkolnych, ponieważ jest to intensywny okres pojawiania się głosek,
a narządy artykulacyjne w wieku 5-6 lat osiągają pełną gotowość. Sprawne
działanie narządów mowy umożliwia prawidłowe wymawianie wszystkich
głosek.
Ćwiczenia artykulacyjne powinny być wykonywane dokładnie i bez pośpiechu.
Ćwiczenia mogą mieć charakter zabawowy lub zadaniowy. Powodzenie
ćwiczeń ortofonicznych zależy od systematyczności i dokładności w ich
prowadzeniu.
Zalecenia dotyczące prowadzenia
zabaw logopedycznych z dziećmi
We wszystkich zabawach czynnie powinien uczestniczyć nauczyciel, który
wyjaśnia i jednocześnie demonstruje wykonywane ruchy narządów mowy.
Dzieci obserwują wzór prawidłowego układu narządów artykulacyjnych
nauczyciela, porównują go ze swoim i starają się naśladować.
Dobrze, jeśli zabawy przeprowadza się w mniejszych grupach, w przypadku
dzieci szczególnie ruchliwych nawet kilkuosobowych.
Doskonałą pomocą są małe lusterka, choć duże lustro też powinno się
znaleźć w sali ćwiczeń.
Ćwiczenia narządów artykulacyjnych
Ćwiczenia języka, warg i podniebienia przygotowują dziecko do
prawidłowego mówienia. Można je prowadzić w formie zabawy. Dzieci
mają naturalną skłonność do wielokrotnego powtarzania ulubionych
zabaw, stąd jeśli potraktujemy ćwiczenie jako zabawę, będzie ono dla
dziecka autentyczną przyjemnością.
Rola dorosłego polega na pokazaniu poprawnie wykonanego ćwiczenia
i zachęcaniu dziecka do pracy przez chwalenie za podejmowany wysiłek,
choćby efekty nie były od razu widoczne. Powtarzajmy proste ćwiczenia
przechodząc do coraz trudniejszych. Sprawmy, aby dziecko odczuwało
radość i zadowolenie. Niech będzie to czas dobrej zabawy. Nie krytykujmy,
ani nie zmuszajmy do ćwiczeń. Czas trwania i liczbę powtórzeń należy
dostosować do indywidualnych potrzeb oraz możliwości dziecka.
Zabawy i ćwiczenia warg i policzków
Minki – naśladowanie min:
-wesołej - płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha,
-smutnej - podkówka z warg,
-obrażonej - wargi nadęte,
-zdenerwowanej - wargi wąskie.
Zabawa w „Minki” do wiersza
Wychowawczyni pokazuje dzieciom jakie minki robią zwierzątka, które
będą występowały w wierszu. Podczas czytania wiersza dzieci nasłuchują
o jakim zwierzątku wychowawczyni mówi i wykonują odpowiednie minki.
ryjek świnki – wargi wysunięte do przodu, lekko rozchylone na brzegach
dziobek ptaka – złączone wargi wysunięte daleko do przodu
uśmiech konia – warga górna uniesiona do góry tak, by było widać wszystkie
zęby, przy czym górna warga jest ruchliwa
wiewiórka gryząca orzechy – pracuje dolna warga
warczący pies – uniesiona górna warga, zęby widoczne
„ Jest na podwórzu świnek gromada
Na drzewie rude wiewiórki siedzą,
Każda ze świnek smacznie zajada.
Ruszają wargą, orzechy jedzą.
I każda świnka już po posiłku,
Twarde łupinki na dół zrzucają,
Wysuwa ryjek nie bez wysiłku.
I o porządek wcale nie dbają.
W stajni stoją koniki gniade,
Widzą to pieski, o czystość proszą
patrzą na ptaków dużą gromadę.
I w górę wyraźnie wargi unoszą.
Ptaki swe dziobki w przód wyciągają,
One tu dobrze porządku pilnują,
Koniki dziobki ich wyśmiewają.
Dlatego warczą i kły pokazują.”
•Całuski - przesyłanie całusków, wargi wysunięte do przodu, cmokanie.
•Rybka - wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb.
•Zły pies – naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie
zębów, warczenie psa.
•Gorąca zupa – dmuchanie na złożone w kształcie talerza ręce.
•
Echo - dobitne wymawianie za nauczycielem samogłosek a, o, i,u
Zgadnij jaką samogłoskę mówię?
Dzieci siedzą półkolem przed wychowawczynią, która wyraźnie,
prawidłowo wymawia głoski a, i, u, e, o, y. Następnie „wymawia" je
bezgłośnie, a dzieci rozpoznają każdą z nich z ruchów warg. Po tym
wstępie dzieci umawiają się, jaką głoskę będą bezgłośnie wypowiadać,
a wychowawczyni zgaduje, wskazując u których dzieci ruchy warg były
prawidłowe.
•
Kotki – dziecko robi pyszczek (wargi do przodu) i przesuwa nim w prawą
i w lewą stronę. Kotek ma wąsy i nimi porusza (między wargami dziecko
trzyma słomkę). Kot ziewa, oblizuje się itp.
•
Masaż warg - nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.
•
Baloniki - nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach,
przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł dziecko palcami uderza w policzki.
•
Zajęczy pyszczek – wciąganie policzków do jamy ustnej.
•
Motorek - parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora.
•
Wzywanie pomocy - wyraźne wymawianie samogłosek w parach:
e-o - naśladowanie karetki pogotowia,
i-u - naśladowanie policji,
e-u - naśladowanie straży pożarnej.
•
Gwizdanie
•
Wargi układamy jako do samogłoski „u" i poruszamy dzióbkiem w prawo
i lewo
•
Nakładanie/ przegryzanie dolnej wargi na górna i odwrotnie
•
Przetrzymywanie ołówka nad górną wargą
•
Dmuchanie przez złączone wargi.
•
Półuśmiech . Odciągamy na przemian
kąciki warg.
Zabawy i ćwiczenia języka
•
Kotki - kotek pije mleko (szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się
(czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi).
•
Zmęczony piesek - dzieci naśladują pieska, który głośno oddycha i język ma
mocno wysunięty na brodę.
•
Sięgnij jak najdalej - kierowanie języka do nosa, do brody, w prawą i w lewą
stronę.
•
Szczoteczka - język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne
od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron. W
trakcie zabawy naśladujemy płukanie buzi wodą - powietrze z jednego policzka
przechodzi do drugiego itp.
•
Język na defiladzie - język maszeruje jak żołnierz:
na raz - czubek języka na dolną wargę,
na dwa - czubek języka do prawego kącika ust,
na trzy - czubek języka na górną wargę,
na cztery - czubek języka do lewego kącika ust.
•
Cyrkowiec - język próbuje wykonać różne sztuczki np.
górkę - czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza, rurkę - przez
którą można wdychać lub wydychać powietrze, szpilkę - układanie wąskiego
języka, wahadełko - przesuwanie językiem do kącików ust w stronę prawą i lewą,
język nie dotyka warg.
•
Łyżeczka - unoszenie przodu i boków języka,
•
Łopatka - wysuwanie płaskiego i szerokiego języka, itp.
•
Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie
wolno, to biegnie, parska, śmieje się iha, iha.
•
Żabka - dziecko z talerzyka zbiera płatki kukurydziane za pomocą czubka języka,
stara się wyciągnąć długi język, jak u żaby.
•
Język masażysta - czubek języka masuje delikatnie podniebienie, dziąsła na
górze i dole, wargi, policzki od środka, próbuje rysować kreseczki, kółeczka.
•
Winda - otwórz szeroko buzię, poruszaj językiem tak, jakby był windą - raz do
góry, raz do dołu;
•
Ćwiczenie pionizacji języka - Dotykamy palcem lub zimną łyżeczką podniebienia
tuż za górnymi zębami, nazywając je "zaczarowanym miejscem", "parkingiem"
itp.. w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać;
•
Ćwiczenie pionizacji języka - Przytrzymywanie czubkiem języka przy
podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków halls (z wgłębieniem
w środku) itp;
•
Ćwiczenie pionizacji języka - Zlizywanie nutelli, mleka w proszku itp.
z podniebienia przy szeroko otwartych ustach;
•
Konik jedzie na przejażdżkę - naśladowanie konika stukając czubkiem języka o
podniebienie, wydając przy tym charakterystyczny odgłos kląskania;
•
Malarz - maluje sufit dużym pędzlem. Pomaluj pędzlem (językiem) swoje
podniebienie, zaczynając od zębów w stronę gardła;
•
Młotek - Ćwiczenie pionizacji języka - wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj
zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując
wbijanie gwoździa;
• Żyrafa
- ma długą szyję, wyciąga mocno szyję do góry. Otwórz szeroko
usta i spróbuj wyciągnąć język do góry, najdalej jak potrafisz;
• Słoń
- ma długą trąbę i potrafi nią wszędzie dosięgnąć. Ciekawe czy
potrafisz dosięgnąć językiem do ostatniego zęba na górze i na dole,
z prawej i lewej strony;
• Sklejanie
pierogów – nagryzanie brzegów języka zębami (masaż
i rozciąganie języka);
• Wyżymaczka
siebie zęby;
– przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do
Liczenie zębów – dotykanie czubkiem języka najpierw górnych, a potem
dolnych zębów;
Schodki – czubek języka dotyka górnych jedynek, górnej wargi, a następnie
nosa – buzia cały czas otwarta;
Zabawa logopedyczna z lusterkami „Wesołe miny chłopca i
dziewczyny”. Nauczyciel pokazuje satyryczne rysunki przedstawiające różne
miny. Proponuje ćwiczenia języka i warg. Dzieci powtarzają ćwiczenia
pokazywane przez nauczyciela, sprawdzając w lustrze ich wykonanie.
Gimnastyka narządów artykulacyjnych
Prowadzący rozdaje
dzieciom lusterka
i prosi, aby
posłuchały wiersza
i w trakcie
powtarzały
wykonane przez
niego ćwiczenia
artykulacyjne
patrząc w lusterka.
Źródło: „Języczkowe przygody i inne bajeczki
logopedyczne” – Anna Tońska- Morawiec.
Kuchenna logopedia
Propozycje zabaw dla najmłodszych:
• wylizywanie talerza po jedzeniu, rysowanie językiem "obrazków" na
talerzu pokrytym rozpuszczonymi lodami, kefirem, kisielem (dobrze jak
talerz jest ciemny - lepiej widać rysunek).
• jedzenie słonych paluszków bez przytrzymywania ich dłonią.
• trzymanie zębami i wargami lekkich produktów na małej plastikowej
łyżeczce.
• oblizywanie językiem warg posmarowanych czekoladą, miodem, dżemem.
• lizanie czubkiem języka lizaków i lodów z wysuniętym daleko językiem.
• zbieranie językiem z talerza pokruszonych chrupek kukurydzianych, ryżu
preparowanego, płatków śniadaniowych.
• przy porannym myciu zębów język wita sie z każdym ząbkiem, przy
wieczornym każdemu mówi dobranoc.
• chłodzenie zupy na talerzu, herbaty w szklance, chuchanie na zziębnięte
ręce (np. po zimowym spacerze),
• żucie skórek od chleba, suszonych śliwek, jabłek itp.
Zabawa w naśladowanie
• „Dlaczego ziewa hipopotam” ćwiczenia logopedyczne dla dzieci –
Ewa Morkowska
Ćwiczenia pionizacji języka
• Przykładowe materiały do ćwiczeń pionizacji języka wykorzystywane
w terapii logopedycznej, źródło: www.raabe.com.pl
Ćwiczenia podniebienia miękkiego
gra na instrumentach dętych – trąbka, organki, flet, piszczałki;
• nadmuchiwanie baloników;
• puszczanie baniek mydlanych;
• dmuchanie przez nos na watkę zawieszoną na nitce;
• wymawianie przy dość szeroko otwartych ustach: ka, ko, ke,ku, ki aka, oko, eke,
uku, iki, ga, ge, gu, gi, go, aga, ege, ugu, igi, ogo;
• nadymanie policzków, wypuszczanie powietrza nosem;
• płukanie gardła wodą – gulgotanie;
• ziewanie
• kaszlenie z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej,
• chrapanie na wdechu i wydechu,
• wymawianie sybal: ak-ka, ag-ga, uk-ku, ug-gu, uku, aka, ok-ko, og-go, ek-ke, egge, ik-ki, ig-gi, yk-gi
• oddychanie : wdech przez nos, wydech przez usta,
• naśladowanie śmiechu staruszka /ho ho ho ho/, dziewczynki / hi hi hi/, pana /hu hu
hu/, pani /ha ha ha/, staruszki /he he he/,
•
Ćwiczenia usprawniające wymowę
W powyższych pozycjach książkowych znajdą Państwo mnóstwo pomocnych ćwiczeń
i materiałów wykorzystywanych podczas usprawniania narządów artykulacyjnych.
Ćwiczenia oddechowe
Ćwiczenia oddechowe poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu
fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone
są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np.
piórek, piłeczek, wody mydlanej, chrupek, wiatraczków itp. Są także wplatane
w opowieści i zabawy ruchowe.
Rodzaje ćwiczeń oddechowych:
•
kształtujące oddychanie brzuszno-przeponowe,
•
mobilizujące aparat oddechowy,
•
łączące oddychanie z ruchem
•
oddechowo-fonacyjne.
Przykłady ćwiczeń oddechowych
•
„Spacer na łące”. Dziecko wyobraża sobie że jest na łące. Podchodzi do
każdego kwiatka i wącha go
– wciąga powietrze nosem, zatrzymuje wdech i wypuszcza powietrze nosem
•
zabawa „Huśtanie misia na brzuchu”. Prezentujemy ćwiczenie; leżymy na
plecach, na brzuch umieszczamy książkę, a na niej siedzi miś. Robimy wdech
i brzuch uwypukla się; wydech i brzuch opada
•
łączenie ćwiczeń oddechowych z ćwiczeniami gimnastycznymi. Wdech
wykonujemy z jednoczesnym podnoszeniem rąk , wydech połączony
z powolnym krzyżowaniem rąk z przodu lub opuszczaniem w dół
• wykonanie wdechu i zdmuchanie świeczki (powoli szybko) na wydechu
• zdmuchiwanie kartki papieru z gładkiej powierzchni
• zabawa ze słomką, przenoszenie kawałków styropianu do kubeczka,
dmuchanie na styropian słomką
• wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę
• dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki
•
gra na organach, trąbce gwizdku
•
„balonik” –naśladowanie dmuchania balonu
•
„zmarznięte ręce” dmuchanie na ręce, bo zmarzły
•
gwizdanie na jednym wydechu
•
dmuchanie na własną grzywkę
•
„czarodziejski obrazek” – każde dziecko dostaje kartkę na której jest kropla
tuszu, dziecko dmucha na nią przez słomkę tak aby powstał czarodziejski
obrazek
•
liczenie na jednym wydechu (ciągiem)- dmuchanie na wiatraczek
•
naśladowanie lokomotywy –wydmuchiwanie „nadmiaru pary” ffff, szszsz.
•
naśladowanie balonika –wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem
„ sssss”
•
„ Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadną wszystkie nasionka
Pomoce do ćwiczeń oddechowych
Przykłady zabaw oddechowych
•
„Dmuchamy piórka”. Nauczyciel rozdaje dzieciom piórka. Może to być dowolna
zabawa piórkami, np.: podrzucanie lekkich piórek i dmuchanie na nie tak, by jak
najdłużej utrzymały się w powietrzu.
•
„Latawce” przy akompaniamencie do piosenki „Kolorowy taniec-połamaniec”.
Polega ona na tym, że dzieci trzymają po jednej kartce w zielonym lub żółtym
kolorze, ujmują ją za dwa rogi (karta w pozycji pionowej na wysokości ust).
W trakcie lekkiego potrząsania przez nauczyciela grzechotką dzieci wykonują
głęboki wdech nosem (usta zamknięte), podczas uderzania grzechotką o dłoń
dmuchają w dolną część kartki (z kartki robią „stoliczek” – pozycja pozioma).
Następnie nauczyciel pokazuje, w jaki sposób należy zgniatać i formować
z kartek kolorowe kulki. Podczas śpiewania piosenki (w siadzie klęcznym)
nauczyciel zachęca dzieci do przekładania kulki z ręki do ręki (w trakcie I zwrotki –
żółtej, podczas II – zielonej). Po zakończeniu piosenki spacer na czworakach
z jednoczesnym dmuchaniem na zmianę w żółte i zielone kulki (zgodnie z
instrukcją nauczyciela).
•
„Długi język” ćwiczenie polega na dmuchaniu na przyklejony na nosie kawałek
bibuły sięgający aż do brody tak, by jak najdłużej utrzymać z dala od twarzy
i wprawić w ruch. Mówimy dzieciom, że jest to długi język jak u węża.
Przykłady zabaw oddechowych
•
„Wiosenny wiatr”- dzieci delikatnie dmuchają na papierowe trawki długim
strumieniem powietrza. Naśladują wiosenny wiatr. Prowadzący zwraca uwagę
na prawidłowy tor oddechowy.
•
„Wirujące śnieżynki”- ćwiczenie oddechowe. Dzieci dmuchają na kuleczki
z waty imitujące śnieżynki. Zadaniem dzieci jest dmuchanie w taki sposób aby
kulki wirowały.
•
„Konfetti”. W tym zadaniu dzieci, wykorzystując słomki do napojów, wciągają
powietrze nosem i dmuchają na konfetti umieszczone w słoiku.
•
,,Tańczący płomyk”. Nauczyciel stawia przed chętnym dzieckiem świecę
i ją zapala. Przestrzega dzieci przed dotykaniem zapałek i płomienia świecy.
Zadaniem dziecka jest tak lekko dmuchać na płomyk świecy, aby nie zgasł.
•
,,Talerz truskawek”. Nauczyciel wraz z chętnymi dziećmi wycina
nadrukowane na serwetkach truskawki. Następnie chętne dzieci przenoszą je
za pomocą słomki i układają na papierowych talerzach.
Ćwiczenia fonacyjne
Ich zadaniem jest nauczenie dzieci właściwego posługiwania się głosem. Dziecko
nie powinno piszczeć, krzyczeć czy przekrzykiwać się. Mówienie powinno
rozpoczynać się z wydechem. Są to też ćwiczenia emisyjne, dzięki którym głos
staje się przyjemniejszy dla ucha. Prowadzą one do zniesienia napięcia mięśni
krtani i gardła.
Ćwiczenia fonacyjne powinny być prowadzone po podstawowych ćwiczeniach
oddechowych, a potem łącznie z tymi ćwiczeniami oddechowymi, które wydłużają
fazę wydechową.
Z przedszkolakami możemy bawić się elementami ćwiczeń fonacyjnych
wykorzystując nosowe głoski m i n np. dzieci mruczą przez nos- jakby wydłużając
wymowę m lub n. Wymowie tych głosek towarzyszy zawsze drganie skrzydełek
nosa i warg, co łatwo sprawdzić przez dotyk palcem.
Przykłady ćwiczeń fonacyjnych
•
wymawianie długo samogłosek: a, e, o, u, i, y (śpiewnie) ,każdej oddzielnie,
•
kilkakrotne powtarzanie tej samej głoski, np. aaa (płynnie, rytmicznie), zabawa
"śpij laleczko" - dzieci kołyszą lalki i śpiewają: aaa, lalki jednak płaczą: uuu,
przychodzi pajacyk, który dziwi się, że lalki płaczą i mówi: ooo, one jednak
nadal płaczą: uuu, usłyszał to koziołek i śpiewa swoją kołysankę: eee, lalki dalej
płaczą: uuu, a dzieci im śpiewają: aaa, w odwiedziny do lalek przyszła myszka,
która też stara się je uciszyć: iii, ale to nie pomaga, lalki płaczą: uuu, wreszcie
przychodzi ostatni gość- małpka, która martwi się, dlaczego lalki płaczą: yyy,
one jednak wreszcie zasypiają...(można przeprowadzić zabawę z podziałem na
role, wymyślić podobne zabawy),
•
zabawa "Echo"- wywoływanie poszczególnych samogłosek, powtarzanie ich
głośno a następnie coraz ciszej,
•
łączenie wymowy samogłosek ze spółgłoskami:
i w odwrotnym kierunku (am, em, om...),
m,n
(ma,me,mo...)
Przykłady zabaw fonacyjnych
Zabawa ruchowa z użyciem ćwiczeń ortofonicznych „syczące węże”.
Zadaniem dzieci jest naśladowanie syczenia węża w rożnym tempie i o różnej
głośności.
• Dzieci wykonują ćwiczenia według opisu nauczyciela:
– Na jednym wydechu wymawiajcie sylaby: mi-je-mi-jo…
– Na dwóch sąsiednich dźwiękach zróbcie syrenę: i-ja-i-ja-i-ja…
– Na kolejnych dźwiękach wyśpiewujcie coraz wyżej: ma-me-mi-mo-mu.
• ,,Odgłosy Lodowej Krainy”. Dzieci dobierają się w pary, tworząc zaprzęgi. Na
dźwięk dzwonków zatrzymują się i naśladują odgłosy, jakie usłyszała „Królowa
Zima”: chodzenia po śniegu (skrzyp, skrzyp, skrzyp), jazdy na sankach (szu,
szu, szu), na nartach (wiu, wiu, wiu) i na łyżwach (fiu, fiu, fiu).
• ,,Koncert świerszczy”. Dzieci naśladują cykanie świerszczy, powtarzając za
nauczycielem: cyk, cyk, cyk raz energicznie, a następnie szeptem, wydłużając
sylabę na jednym wydechu. Następnie na grzechotce i trójkącie dzieci
wystukują rytm cykania świerszczy.
•
•
„Odwiedziny w przedszkolnej sali”. Nauczyciel pokazuje wybrane zabawki. Mówi,
co mogą robić, jakie odgłosy wydawać. Dzieci naśladują odgłosy wydawane przez
zabawki, np. lalki płaczą – uu, uu, uu; wołają: ma-ma, ta-ta; trąbka trąbi – tu, tu, tu;
samochód jedzie – brum, brum, brum...
•
„Naśladujemy instrumenty” . Nauczyciel pokazuje dzieciom kolejno wybrane
instrumenty perkusyjne oraz prawidłowy sposób wydobywania z nich dźwięków.
Dzieci nazywają je, a następnie naśladują dźwięki, jakie one wydają. Np.:
•
bębenek: bum, bum, bum,
•
kołatka: klap, klap, klap,
•
trójkąt: cyk, cyk, cyk,
•
grzechotka: szu, szu, szu,
•
tamburyn: pac, pac, pac.
•
O mamma mia! Celem zabawy jest rozpoczynanie mówienia wraz
z wydechem oraz zniesienie napięcia mięśni gardła i krtani. Wszyscy stoją
w rzędzie i wypowiadają: O mamma mia! w następujący sposób:
-raz wolno, a raz szybko,
-sylabami z przedłużeniem samogłosek,
-jedną sylabę cicho, a drugą głośno. Najpierw wolno, potem coraz szybciej.
•
Cicho-głośno
Celem zabawy jest nauka właściwego gospodarowania oddechem w czasie
recytacji oraz stosowanie odpowiedniego tempa mowy, siły głosu, dykcji
i akcentu.
Wszyscy mówią znany wiersz, używając średniego natężenia głosu. Następnie
nauczycielka umawia się z dziećmi, że będą recytować wiersz głośniej lub ciszej
w zależności od podanego sygnału( wzniesiona lub opuszczona ręka).
Ćwiczenia słuchowe
Ćwiczenia kształtujące słuch fonematyczny - rozwijają zdolność precyzyjnego
słyszenia i różnicowania dźwięków mowy, uczą dzieci wyodrębniać z potoku
mowy wyrazy, w wyrazach- sylaby, w sylabach- głoski, a także uchwycić
kolejność głosek w wyrazie (wyróżniać głoski w nagłosie, śródgłosie i wygłosie),
odróżniać poszczególne głoski, np. dźwięczne od bezdźwięcznych, itp., tego
rodzaju ćwiczenia przeznaczone są dla dzieci starszych, młodsze natomiast
rozpoznają, porównują i naśladują
naturalne dźwięki z otoczenia
(np. odgłosy zwierząt, pojazdów, itp.)
Przykładowe ćwiczenia słuchowe
•
rozróżnianie dźwięków mowy ludzkiej, świata przyrody, instrumentów
muzycznych, itp,
•
wsłuchiwanie się w ciszę- wyłapywanie i nazywanie dźwięków z otoczenia, np.
tykanie zegara, szum wiatru, brzęczenie muchy, itp.,
•
rozpoznawanie osób po głosie- kolegów, którzy naśladują np. głosy zwierząt,
zabawy "W ciemnej piwnicy", "Kto cię woła?",
•
określanie źródła i kierunku dźwięku,
•
łączenie w pary przedmiotów, wydających takie same dźwięki,
•
liczenie dźwięków, rozpoznawanie melodii nuconej lub granej,
•
zabawa "Echo rytmiczne"- powtarzanie dźwięków następujących po sobie,
początkowo takich samych, później różnych graficzne
•
odtwarzanie wysłuchanych rytmów za pomocą kresek, kółek, itp.,
Przykładowe ćwiczenia słuchowe
•
wyróżnianie wyrazów w zdaniu, ilość wyrazów ilustruje liczba klocków, klaśnięć,
itp.
•
różnicowanie wyrazów(wskazywanie na obrazku), które różnią się tylko jedna
głoską, powoduje to zmianę znaczenia wyrazu, np. bułka-półka, domek-Tomek,
góra-kura, dama-tama, koza-kosa, rok-lok, kasa-kasza, kos-kosz, buty-budy,
itp.,
•
rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej: szafa-safa, sanki-szanki,
dziecko ma określić kiedy mówimy prawidłowo, wydzielanie sylab w wyrazach,
•
dzielenie na sylaby imion, prostych wyrazów, np. z wyklaskiwaniem ilości sylab
•
wyodrębnianie głosek w nagłosie, śródglosie i wygłosie
•
wyodrębnianie samogłoski w nagłosie- wydłużanie samogłoski nagłosowej,
•
wyszukiwanie imion rozpoczynających się od wybranej samogłoski,
Przykładowe zabawy słuchowe
„Dźwiękozabawki”
Celem zabawy jest rozpoznawanie w otoczeniu przedmiotów wydających
określone dźwięki oraz rozwijanie zdolności różnicowania dźwięków.
W zabawie tej dzieci nazywają przedmioty z najbliższego otoczenia, które
wydają typowe dla siebie dźwięki. Mogą również te dźwięki różnicować:
-
syczenie- balonik, z którego uchodzi powietrze, żmija itd.
-
Dzwonienie – telefon, dzwonek u drzwi, dzwon kościelny itd.
-
Warczenie- odkurzacz,kosiarka itd.
-
Tykanie, szumienie , gwizdanie, skrzypienie, pukanie, szuranie. Dzieci próbują
naśladować odgłosy tych przedmiotów.
Zabawy doskonalące pamięć słuchową i słowną
– „Zgadnij co słyszysz”, „Zgadnij czyj to głos”, „Zgadnij jakie były dźwięki”,
- zapamiętywanka ( zapamiętywanie kolejności powtarzanych wyrazów),
- słuchanie opowiadań i przypomnienie zapamiętanych zdarzeń
Zagadki muzyczne: „Kto schował się za parawanem?” – ćwiczenie przeznaczone
jest dla młodszych i starszych dzieci. Należy rozpoznać po dźwięku, jaki
instrument gra w ukryciu (dzieci, które nie znają nazw instrumentów lub nie
komunikują się werbalnie mogą wskazywać na ilustracji), jakie zwierzę wydaje
takie odgłosy?, jaki przedmiot?
„Dźwiękowe memo” -pojemniki po jogurtach (z zamknięciami), oklejone do pary
w takich samych barwach. W każdym znajduje się dokładnie taka sama ilość
różnorodnych materiałów sypkich np. groch, piasek, łuskany groszek, koraliki
itp. Zadaniem dzieci jest odszukanie tak samo brzmiących pojemników
(ułatwieniem jest ten sam kolor). W wersji trudniejszej nauczyciel chowa za
parawanem swój pojemnik, uczeń musi tylko po odgłosie odnaleźć dokładnie
taki sam. W miarę możliwości rozszerzamy ilość dźwięków zwiększając ilość
pojemników. Dzieci bardzo lubią tę zabawę, szczególnie kiedy to one zadają
dźwiękową zagadkę.
Ćwiczenia dykcyjne
Ćwiczenia do powtarzania
•
Raz żabka z Rabki dostała sapki,
Bo zamiast botków nosiła klapki.
•
Kura biała piała,
Kaczka czkawkę miała.
•
Gdyby słota była złota, to by słotę kryła pozłota.
•
Nie marszcz czoła!
•
A po suszy szosa sucha.
•
Szedł Sasza suchą szosą. Suchą szosą Sasza szedł.
•
Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
•
Stół z powyłamywanymi nogami.
•
Kruk przy kruku tkwi na bruku.
•
No cóż, że ze Szwecji.
•
Koszt poczt w Tczewie.
Ćwiczenia dykcyjne
•
Łamańce samogłoskowe
Nauczyciel wymawia wyrażenia, dzieci powtarzają.
W domu Ani –ani ani.
W domu Oli – ni fasoli.
W domu Eli – nie wiedzieli.
W domu Uli – nie wyczuli.
W domu Izy – dwie walizy.
•
Wierszyk na dykcję
BĄK
Spadł bąk na strąk,
a strąk na pąk.
Pękł pąk, pękł strąk,
a bąk się zląkł.
Ćwiczenia dykcyjne
•
Tara – bara
Kasa, Kasia, kasza, kacza, kara,
Tasa, tasia, tasza, tacza, tara,
Basa, Basia, basza, bacza, bara,
Dasa, dasia, dasza, dacza, dara,
Rasa, rasia, rasza, racza, rara
Wasa, wasia, wasza, wacza, wara.
•
Głośno i wyraźnie wypowiadaj połączenia:
"abba, obbo, ubbu, ebbe, ibbi, ybby";
"assa, osso, ussu, esse, issi, yssy".
Wybierz sobie różne spółgłoski i łącz je z samogłoskami według powyższego
wzoru. Każda głoska musi być słyszalna!
•
W różnym tempie wypowiedz:
"da-ta-za-sa-dza-ca-na-ła";
"di-ti-zi-si dzi"; "zia-sia-dzia-cia-nia";
"ga-ka-ha-cha";
"gia-kia-hia-chia".
WSPÓŁPRACA NAUCZYCIELI
Z RODZICAMI, PSYCHOLOGAMI
I LOGOPEDAMI
mgr Agnieszka Kasperczuk
Centrum Terapii Mowy i Słuchu
Logo Center
„Interdyscyplinarność i współpraca
– kluczem do sukcesu”
Współpraca z psychologiem
Jednym z pierwszych, a zarazem trudnych momentów w życiu Przedszkolaka,
jest przyjście do przedszkola i związana z nim adaptacja. Dla wielu dzieci,
zwłaszcza tych 3-, 4-letnich jest to bardzo trudne doświadczenie, któremu
towarzyszy ogromne przeżycie. Każde z dzieci inaczej reaguje na nową
rzeczywistość, jaką jest przedszkole. Na każde dziecko oddziałuje duża ilość
silnych bodźców. Zasady panujące w przedszkolu różnią się od wymogów
domowych. Dlatego rolą nauczyciela jest czujna obserwacja dzieci oraz
ewentualne objęcie dziecka opieką psychologiczną.
Objawy wskazujące na potrzebę konsultacji z psychologiem:
•
Unika kontaktu z rówieśnikami,
•
Rozwija się wolniej niż jego rówieśnicy,
•
Sprawia duże trudności wychowawcze,
•
Przez dłuższy czas wykazuje niepokojące objawy somatyczne, np. zaczęło się
moczyć, często budzi się w nocy i jest niespokojne, ma tiki, przestało jeść,
•
W zabawach powtarza sceny przemocy seksualnej,
•
Wychowuje się w rodzinie alkoholowej,
•
Przeżywa rozwód lub rozstanie rodziców,
•
Gdy znajduje się w tak zwanej grupie „ryzyka ciążowo –
okołoporodowego”(istotne problemy w okresie ciąży lub okresie
okołoporodowym)
•
Gdy dziecko nie osiąga przewidzianych dla danego wieku osiągnięć rozwojowych
•
Gdy dziecko nie chce i nie potrafi bawić się zabawkami, unika całej grupy,
•
Gdy ma problemy z nawiązaniem relacji społecznych,
•
Gdy nie nawiązuje prób komunikacji z otoczeniem stosownych do wieku,
•
Gdy wykazuje w sposób przewlekły nasilone reakcje złości, smutku, agresji,
płaczu, lęku, nie potrafi radzić sobie z niepowodzeniami
•
Gdy funkcjonuje w swoim świecie i jest miernie zainteresowane otoczeniem.
Dzięki współpracy nauczyciela z psychologiem prowadzone są działania
diagnostyczne, dotyczące możliwości psychofizycznych dziecka, we współpracy
z pedagogiem konstruowane są również opinie psychologiczne na temat
zaobserwowanego funkcjonowania dziecka oraz programy wspierania dziecka.
Współpraca psychologa z nauczycielami jest bardzo ważna w celu
minimalizowania skutków zakłóceń i/lub zaburzeń rozwojowych występujących
u dzieci oraz minimalizowania zaburzeń zachowania przedszkolaków.
Psycholog nawiązuje współpracę z nauczycielami w celu inicjowania różnych
form pomocy wychowawczej jak również w celu rozwiązywania problemów
wychowawczych.
Współpraca z logopedą
W rozwoju językowym dziecka niezmiernie ważne jest oddziaływanie
wielu czynników, w szczególności należy podkreślić wpływ środowiska
rodzinnego, przedszkola i pracy logopedy. Ważna jest również postawa
nauczyciela przedszkola, jego wykształcenie, osobowość i talent
pedagogiczny w rozwijaniu poprawnej polszczyzny, korygowaniu
podstawowych wad wymowy, inspirowaniu do twórczości słownej,
w ścisłym kontakcie z rodzicami i logopedą. Wyrabianiu u dziecka dużej
motywacji do doskonalenia języka przez rodzinę, przedszkole, logopedę
i uświadomienie płynących z tego korzyści przynosi wiele satysfakcji.
Obecność logopedy w każdym przedszkolu powinna być obligatoryjna.
Właściwa współpraca logopedy, nauczyciela i rodziców jest gwarancją
powodzenia terapii logopedycznej.
Celem nadrzędnym współpracy logopedy i nauczyciela przedszkola winno
być poszukiwanie efektownych metod współpracy przedszkola, rodziny,
logopedy w zakresie rozwijania prawidłowej mowy dziecka
i jego sprawności językowej.
PRZYKŁADOWE FORMY REALIZACJI WSPÓŁPRACY
LOGOPEDY I NAUCZYCIELA W PRZEDSZKOLU:
1. Zapoznanie rodziców z aspektem rozwoju mowy dziecka na zebraniu
z udziałem logopedy - prelekcja: " Rozwój mowy dziecka w wieku
przedszkolnym oraz podstawowe wady wymowy tego okresu".
2. Diagnoza logopedyczna dzieci i udostępnienie wyników badań
zainteresowanym.
3. Objecie opieką logopedyczną wyznaczonych dzieci i prowadzenie zajęć
logopedycznych w przedszkolu przez wykwalifikowanego logopedę:
- udzielanie porad i wskazówek,
- zaprowadzenie zeszytów logopedycznych, dzienników logopedycznych.
4. Poinstruowanie nauczyciela przez logopedę o sposobach korektywy wad
wymowy z dziećmi przedszkolnymi - prowadzenie cyklicznych zajęć
z profilaktyki logopedycznej.
5. Indywidualne spotkania rodziców z nauczycielka grupy w celu wymiany
spostrzeżeń i omówienie rozwoju dziecka w tym zakresie.
6. W przypadku trudności nawiązania kontaktu z psychologiem,
audiologiem, ortodontą, laryngologiem, foniatrą.
PRZYKŁADOWE FORMY REALIZACJI WSPÓŁPRACY
LOGOPEDY I NAUCZYCIELA W PRZEDSZKOLU:
7. Pobudzanie dzieci do aktywności słownej przez udział w uroczystościach,
inscenizacjach, teatrzykach, montażach słowno - muzycznych z udziałem i przy
współpracy środowiska rodzinnego.
8. Konkurs recytatorski "Dziecięce wierszowanie" - zasiadanie rodziców
i logopedy w jury. Zwrócenie szczególnej uwagi na prawidłową wymowę,
dykcje, prozodię wypowiedzi.
9. Budzenie zainteresowań literackich wśród dzieci poprzez włączanie się do
akcji " Cała Polska czyta dzieciom". Głośne czytanie wierszy, prozy przez
rodziców, logopedę, dzieci, nauczycieli.
10. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych poprzez nawiązywanie współpracy
z biblioteką i udziałem w cyklu zajęć bibliotecznych.
11. Przeprowadzenie ankiety wśród rodziców wszystkich grup na temat " Czy
Twoje dziecko mówi poprawnie".
12. Prowadzenie gazetki informatycznej dla rodziców dotyczącej zagadnień
logopedycznych i pedagogicznych. Udostępnienie rodzicom literatury
dotyczącej rozwoju mowy dziecka.
Współpraca z rodzicami
Większość rodziców troszczy się o wszechstronny rozwój i wychowanie
swoich dzieci. Niestety, niepokojąco zwiększa się też liczba rodziców, którzy
poświęcają swoim dzieciom zbyt mało czasu.
Włączenie rodziców w proces wychowawczo - dydaktyczny ma niezwykle
cenną wartość zarówno dla dzieci, rodziców oraz nauczycieli. Wspólne działanie
przygotowuje dziecko zarówno do szkoły jak i do życia. Niewątpliwie naczelnym
celem współdziałania nauczycieli i rodziców w przedszkolu jest:
• dobro dziecka, któremu trzeba stwarzać, w porozumieniu z rodzicami, warunki
optymalnego rozwoju;
• dążenie do usprawniania pracy wychowawczej z dziećmi;
• lepsze poznanie dzieci przez nauczycieli i rodziców zarówno w środowisku
przedszkolnym jak i domowym;
• wzajemne poznanie się i zrozumienie nauczycieli i rodziców;
• wzmacnianie więzi emocjonalnej między nauczycielami i rodzicami podczas
wspólnie wykonywanych zadań
Nie powinno się lekceważyć niepokojących symptomów
i jak najwcześniej udać się do specjalisty. Należy zachęcać
rodziców do zadawania pytań, walki ze stereotypami, że
,,dziecko wyrośnie i trzeba poczekać - może samo przejdzie’’.
Powinno się uświadomić wagę stwierdzenia: ,,im wcześniej
rozpocznie się terapię, tym szybciej dziecko osiągnie sukces”.
Lepiej zapobiegać, niż leczyć - korygować wady wymowy
i uchronić dzieci przed stresem, frustracją , problemami
z czytaniem i pisaniem w szkole. Jest to wielkie wyzwanie i misja
do spełnienia przez logopedów, lekarzy pierwszego kontaktu,
nauczycieli przedszkoli i szkół.
Literatura
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
A. Tońska-Mrowiec - „Języczkowe przygody i inne bajeczki
logopedyczne”
E. Morkowska – „ Dlaczego ziewa hipopotam”
B. Toczyska – „ Głośno i wyraźnie – 9 lekcji dobrego mówienia”
G. Billewicz, B. Zioło, Z. Bator- „Ćwiczenia dykcyjne dla dzieci
przedszkolnych i szkolnych : jesień : [głoski szumiące]”
A. Tońska- Mrowiec, I. Pojmaj- „Zabawy słuchowe Ćwiczenia dla
uczniów klas O i 1-3”
M. Malkiewicz- „Jarmark logopedyczny. Wybór zabaw
Wspomagających mowę przedszkolaków”
R. Sprawka,j. Graban- „ Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci
od 4 do 7 lat”
T. Bogdańska, G.M. Olszewska „Rymowanki do ćwiczeń dykcji”

Przykłady ćwiczeń fonacyjnych

Transkrypt

Podobne dokumenty

Rozwijanie mowy - Specjalny Ośrodek Szkolno

Ćwiczymy w domu

„GIMNASTYKA BUZI I JĘZYKA” Gimnastykę buzi i języka najlepiej

zabawy logopedyczne

innowacja pedagogiczna - Strony www dla przedszkoli