cam cam amatorskie

Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
Mikołaj Urbanowski
Wizualna dokumentacja zabytków
Zainteresowanie rozwojem metod dokumentacji wizualnej związane jest z pracą doktorską
realizowaną przez autora. Jej przedmiotem są środkowopaleolityczne kultury z nożami dwustronnymi.
W trakcie zbierania materiału do pracy okazało się, że istniejąca dokumentacja zabytków w postaci
publikowanych rysunków w większości wypadków nie spełnia minimalnych wymogów analizy.
Wymagania studiów technologicznych pociągają za sobą m.in. konieczność rejestrowania obrazu
zabytków w wielu, optymalnie w sześciu rzutach. Tylko w ten sposób można analizować związki
między negatywami odbić widocznymi na różnych płaszczyznach i krawędziach artefaktu, co
umożliwia rekonstrukcję procesów produkcji i napraw narzędzia. Z tego względu konieczne okazało
się ponowne przestudiowanie i zadokumentowanie zabytków z większości znanych skądinąd kolekcji.
Konieczność opracowania standardu dokumentacji, który umożliwiałby zrealizowanie założonych
analiz, jak również znaczny zakres prac, obejmujący studia tysięcy zabytków wymusił opracowanie
rozwiązań wspomagających proces dokumentacji. Przyjętym rozwiązaniom teoretycznym i
sprzętowym nadano nazwę Systemu Dokumentacji Artefaktów (SAD). Celem systemu było
wspomaganie szybkiego i szczegółowego dokumentowania zabytków analizowanych w trakcie
zbierania materiałów do pracy.
Wobec tak zdefiniowanych celów i wobec założeń analizy, system musiał spełniać określone
wymagania:
− rejestracja obrazu w co najmniej 4, a optymalnie w 6 rzutach. Poza wspomnianymi wcześniej
przyczynami, dodatkowym powodem takich wymagań jest fakt, iż dokumentacja tego typu
umożliwia teoretycznie pełną rekonstrukcję trójwymiarową obiektu. Taka dokumentacja może
być w przyszłości wykorzystana do prowadzenia złożonych analiz trójwymiarowych, co
sprawia, że zastosowany standard ma charakter przyszłościowy.
− znacząca redukcja czasu dokumentowania pojedynczego zabytku. Czas poświęcony na
czynności takie jak dokumentacja ma duże znaczenie logistyczne przy realizacji projektu
badawczego. Z reguły jest on mocno ograniczony, szczególnie w trakcie studiów kolekcji
zagranicznych. Przy badaniach wymagających szczegółowej dokumentacji tysięcy zabytków
minimalizacja tego czasu ma kluczowe znaczenie dla powodzenia projektu. System powinien
również mieć charakter przenośny, tak, by można było korzystać z niego w dowolnym
miejscu.
− oddzielenie interpretacji od właściwej dokumentacji zabytku. Tradycyjnej metoda – rysunek –
wyraża oceny badacza, przedstawiając obraz zabytku tak, jak postrzega go rysujący.
Tymczasem niuanse w rodzaju oceny kierunków odbić widocznych na powierzchni artefaktów
mogą być czasem dyskusyjne. Biorąc pod uwagę ich znaczenie dla zrozumienia narzędzia
krzemiennego, należałoby oddzielić sferę dokumentacyjną publikacji zabytku od sfery
interpretacyjnej. To pozwoliłoby na samodzielną ocenę i weryfikację publikowanego materiału
przez innych badaczy.
− łatwe i bezpieczne zarządzanie danymi zabranymi podczas dokumentacji. Ten postulat
sprowadza się do przeniesienia całej dokumentacji do standardu cyfrowego, umożliwiającego
obróbkę komputerową materiału, jego publikację w sieci, gromadzenie w bazach danych i
archiwizację na wymiennych nośnikach.
1
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
Od początku założono, że docelowe rozwiązanie powinno mieć charakter systemu komputerowego,
złożonego z urządzenia rejestrującego obraz zabytku i jednostki przetwarzającej zebrane dane, czyli
komputera przenośnego typu notebook. Prace nad stworzeniem systemu dokumentacji spełniającego
sformułowane wyżej wymagania były procesem prowadzonym równolegle ze zbieraniem danych na
potrzeby pracy doktorskiej. To umożliwiało bezpośrednie testowanie wprowadzanych rozwiązań.
Zbierane na bieżąco doświadczenia ułatwiały modernizację systemu. Rozwój systemu przebiegał w
trzech etapach:
1 Etap pierwszy – wspomaganie rysowania.
W pierwszym okresie prac podstawą
systemu było urządzenie optyczne
skonstruowane w oparciu o zasadę
działania episkopu. Przypominało ono
działaniem stacjonarne stanowiska do
rysowania zabytków, stosowane w
niektórych
instytucjach
archeologicznych. Obraz artefaktu
powstały dzięki odbiciu dużej ilości
światła był rzutowany przez obiektyw
na matówkę – kalkę techniczną. Dzięki
takiemu rozwiązaniu obraz był
pozbawiony zakłóceń powodowanych
paralaxą, a samo rysowanie było
szybkie i nie wymagało uciążliwego
wymiarowania artefaktu. Obrazy na
kalkach były następnie skanowane,
Ryc. 1 Urządzenie optyczne wspomagające rysowanie.
umieszczane w bazie danych i
archiwizowane na nośnikach CD-R.
Urządzenie oferowało możliwości skalowania rysunków w proporcji 2:1 i 1:2, stosowanie oświetlenia
różnego typu (halogenowego i fluorescencyjnego) oraz zmianę kąta padającego światła, co pozwalało
uwypuklać detale w rodzaju fal odbić. Technologia ta miała jednak sporo ograniczeń, związanych
głównie z dużymi rozmiarami samego urządzenia (50x40x30 cm) oraz niewielkimi maksymalnymi
rozmiarami rysowanego artefaktu. Urządzenie teoretycznie umożliwiało rysowanie okazów o długości
do 15 cm, ale przy tych rozmiarach obraz był już silnie zakrzywiony. Podstawową wadą systemu było
to, że nie spełniał on postulatu oddzielenia interpretacji i dokumentacji. Przedmiotem analizy nadal
były rysunki zabytków, jakkolwiek ich tworzenie odbywało się nieomal mechanicznie. Ponadto
problemem były gabaryty systemu i konieczność ręcznego pośredniczenia w digitalizacji obrazu
artefaktu.
2
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
2 Etap drugi – Skanowanie
Istotnym krokiem na przód było
zastąpienie nieporęcznego urządzenia
optycznego płaskim skanerem CCD,
umożliwiającym
tworzenie
dwuwymiarowych
skanów
z
trójwymiarowych artefaktów. Skanery
tego typu są powszechnie dostępne na
rynku, i w odróżnieniu od urządzeń
typu LED (diodowych) posiadają
elementy optyczne, co umożliwia ich
wykorzystanie do celów dokumentacji
zabytków. Dużą zaletą tych urządzeń
jest ich cena, w granicach 200-500 zł.
Ostatecznie
wybrano
urządzenie
Plustek OpticPro9636T. Dzięki temu
gabaryty systemu uległy znacznemu
zmniejszeniu
i
całość
nabrała
charakteru przenośnego. Platforma
Ryc. 2 System dokumentacji wykorzystujący skaner.
sprzętowa składała się ze teraz ze
skanera, komputera typu notebook i
tabletu graficznego. Obraz zabytku wprowadzany był do komputera bez dodatkowego pośrednictwa i
stał się podstawowym elementem obiektywnej dokumentacji. Proces rysunkowej interpretacji zabytku
wykonywany był teraz w programie graficznym, a nie odręcznie, tak jak poprzednio. Ze względu na
potrzebną precyzję rysunku konieczne stało się korzystanie z dodatkowych urządzeń, takich jak tablet
graficzny, ułatwiający rysowanie subtelnych detali zabytku. Przeniesie rysowania na platformę
komputerową umożliwiło wspomaganie tego procesu programami automatyzującymi niektóre
czynności, np. sporządzanie obrysów. Do pliku wprowadzano także dodatkowe informacje, takie jak
np. waga mierzona przy pomocy dodatkowych urządzeń czy uwagi nasuwające się podczas
bezpośredniej obserwacji. Kompletna dokumentacja artefaktu zawierała zdjęcia (skany w
rozdzielczości od 300 dpi do 1200 dpi w zbliżeniach) i umieszczone w osobnej warstwie dodatkowe
dane oraz uwagi interpretacyjne, w tym obrysy negatywów i kierunki odbić. Dzięki temu uzyskiwano
dokumentację spełniającą zarówno kryteria obiektywnego opisu (zdjęcia), jak i interpretacji (rysunki
grani, uwagi). Dane archiwizowano na płytach CD. System nie był pozbawiony pewnych wad.
Procedura dokumentacji, choć wielokrotnie krótsza niż w pierwszej wersji systemu, nadal jednak
zabierała sporo czasu. Działo się tak za sprawą trudności w pozycjonowaniu artefaktów na szybie
skanera. Mimo skonstruowania specjalnego stelaża mocującego zabytki, nadal było to dość uciążliwe.
Także przenośność systemu pozostawiała nieco do życzenia – do transportu systemu konieczny był
duży plecak. Jednak największą wadą skanera był brak głębi ostrości i niedoświetlenie dalszych
planów. Powodowało to, że o ile dokumentacja powierzchni płaskich wychodziła bardzo dobrze, o
tyle skany noży krzemiennych od strony krawędzi czy wierzchołków były w części ciemne i nieostre.
3
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
3 Etap trzeci – fotografia cyfrowa
Kolejnym etapem było zastąpienie skanera aparatem cyfrowym. Po przetestowaniu różnych urządzeń
wybrano aparat posiadający niezbędne cechy, w tym rozdzielczość matrycy powyżej 3 mln pixeli,
obrotowy obiektyw i pełną manualną kontrolę ustawień ekspozycji. Ceny aparatów tego typu wahają
się między 2 a 4 tysiące zł.
Zdecydowano się na model Nicon
Coolpix 995. Aparat umieszczono na
specjalnie wykonanym statywie. Aby
ułatwić
przenoszenie,
statyw,
wykonany z lekkiego aluminium, miał
konstrukcję
składaną.
Dzięki
specyficznej
budowie
aparatu,
umożliwiającej odchylanie obiektywu
pod kątem 90 stopni w stosunku do
korpusu, pozycjonowanie artefaktów
dokonywane było bez większych
trudności. Podczas ustawiania obiektu
do zdjęcia można było na bieżąco
kadrować
scenę
widoczną
na
kolorowym
wyświetlaczu
ciekłokrystalicznym.
Artefakty
umieszczano na blacie roboczym,
Ryc. 3 SAD - dokumentacja z użyciem aparatu cyfrowego.
pokrytym kontrastowym tłem na
zasadzie tzw. blue-box. Znacznie
krócej trwało teraz wykonanie zdjęcia, także jego przesył do komputera był szybszy dzięki użyciu
łącza USB. Zastosowanie aparatu cyfrowego sprawiło, że system stał się szybszy, bardziej przenośny i
umożliwiał wykonywanie ostrych, dobrze doświetlonych zdjęć w dowolnych rzutach. Ujawniły się
jednak i wady takiego rozwiązania. Możliwość wykonywania zbliżeń artefaktów ułatwiała
fotografowanie małych obiektów, jednocześnie jednak powodowała różnice w skali pomiędzy
poszczególnymi zdjęciami. Powodowało to konieczność skalowania zdjęć podczas obróbki graficznej.
W odróżnieniu od skanera, fotografowanie odbywało się bez użycia stałego systemu oświetlenia. Nie
używano również nie używano flesza, ze względu na niepożądane odbłyski na powierzchni artefaktu.
Większa elastyczność sterowania oświetleniem dawała teoretycznie lepsze możliwości uwypuklania
detali zabytku. W praktyce jednak stosowanie dodatkowego oświetlenia było trudne w warunkach
przenośności systemu i każdorazowo należało dostosować się do lokalnych warunków
oświetleniowych. Kompensowanie różnic w oświetleniu wymagało zatem precyzyjnych ustawień
parametrów ekspozycji i balansu bieli. Mimo kompensacji, wpływ zewnętrznego oświetlenia mógł
powodować czasem różnice w kolorystyce kolejnych serii zdjęć, robionych w odmiennych warunkach
oświetleniowych. Wymagało to wówczas dodatkowej kompensacji podczas obróbki graficznej zdjęć.
Pewien problem stanowią również cienie, które choć dodają zdjęciu plastyczności, utrudniają
wycinanie obiektów z tła, wydłużając proces obróbki graficznej. Najpoważniejszy problem był jednak
związany z zakrzywieniem obrazu, powstającego szczególnie podczas zbliżeń. Zakrzywienie to jest
immanentną cechą stosowania obiektywu i stanowi cenę, jaką trzeba zapłacić za możliwość
regulowania głębi ostrości. Z tego względu niektóre zdjęcia musiały być poddawane dodatkowej
obróbce z zastosowaniem przekształceń fotogrametrycznych. Podsumowując, zastosowanie fotografii
cyfrowej zamiast skanera uczyniło system naprawdę przenośnym, skróciło czas tworzenia
dokumentacji i umożliwiło uzyskiwanie ostrych, doświetlonych zdjęć w dowolnych rzutach.
Zaowocowało jednak wydłużeniem czasu obróbki zdjęć.
4
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
4 Perspektywy: dokumentacja trójwymiarowa.
Doświadczenia z tworzenia i użytkowania systemu podpowiadają kierunki dalszych usprawnień.
Należałoby połączyć zalety testowanych rozwiązań m.in. poprzez skonstruowanie specjalizowanego
zastawu oświetleniowego, w miarę możliwości opartego o lampy bezcieniowe. Bardzo istotne jest
opracowanie efektywnych narzędzi informatycznych wspierających proces obróbki i interpretacji
obrazów zabytków, w tym np. automatycznie niwelujących zakrzywienia obrazu, czy dokonujących
interpretacji sekwencji negatywów.
Prawdziwy postęp w metodach dokumentacji dokona się jednak wraz z upowszechnieniem metod
dokumentacji trójwymiarowej. Tylko w ten sposób możliwe jest pozyskanie informacji
umożliwiających tworzenie zaawansowanych systemów eksperckich i automatyzację najbardziej
czasochłonnych analiz. W przypadku badań nad wytwórczością narzędzi krzemiennych chodziłoby
przede wszystkim o automatyzację metody składanek, czyli odtwarzania sekwencji produkcyjnych lub
naprawczych narzędzia w drodze rekombinacji odłupków krzemiennych będących produktami lub
odpadami tego procesu. Operowanie przestrzennymi odwzorowaniami artefaktów umożliwi też
zaawansowane analizy morfologiczno-stylistyczne. Trójwymiarowe modele zabytków mogą być
publikowane w Internecie dzięki technologii VRML (Gillings, M., Goodrick, G., 1996) w postaci
kolekcji dla specjalistów lub wirtualnych muzeów dla szerszej publiczności. Możliwe jest również
automatyczne wykonanie kopii z masy plastycznej, dzięki urządzeniom w rodzaju ploterów
frezujących czy obrabiarek laserowych.
W chwili obecnej istnieje wiele metod uzyskiwania trójwymiarowego odwzorowania zabytków.
Żadna z nich nie jest jeszcze w pełni funkcjonalna, ale warto się im przyjrzeć z myślą o docelowym
kierunku rozwoju prezentowanego tu systemu dokumentacji zabytków:
-
Fotogrametria bliskiego zasięgu, umożliwiająca tworzenie modeli 3D poprzez przetwarzanie
zestawów klasycznych zdjęć dwuwymiarowych. Teoretycznie, w przypadku nieskomplikowanych
obiektów możliwe jest stworzenie ich trójwymiarowej rekonstrukcji na podstawie zaledwie dwóch
zdjęć, wykonanych z przeciwnych kierunków. Oczywiście, im więcej zdjęć, tym bardziej
precyzyjna może być rekonstrukcja. Z tego powodu prezentowany tu sposób dokumentacji,
zakładający wykonywanie optymalnie 6 zdjęć zabytku powinien stać się standardem, ponieważ
umożliwia późniejsze przekształcenie dokumentacji na w pełni trójwymiarową. Istnieje
oprogramowanie wspierające proces przekształceń 2D-3D, zarówno jako składnik większych
aplikacji, jak również w postaci samodzielnych programów. W porównaniu z innymi, metoda jest
relatywnie tania, koszt oprogramowania lokuje się poniżej 4 tys zł. Co ciekawe, metoda umożliwia
wykorzystanie jako źródła także tradycyjnych rysunków, co daje możliwość odtworzenia np.
zabytków, które uległy zniszczeniu lub zaginęły i nie są obecnie dostępne. Niestety, na razie
procedury przekształceń są dość żmudne i raczej nie pozwalają uzyskać precyzji niezbędnej do
większości profesjonalnych analiz. Problem wydaje się jednak być związany z aktualnymi
możliwościami oprogramowania i należy się spodziewać w tej dziedzinie, szybkiego postępu.
Rozwój oprogramowania umożliwiającego konwersję 2D-3D powinien więc stać się istotnym
elementem prac nad rozwojem archeologicznego warsztatu badawczego. Warto dodać, że istnieją
systemy umożliwiające automatyczne tworzenie modeli 3D z konwencjonalnych zdjęć. Systemy
te oparte są na metodzie stereoskopowej, zakładającej wykonanie zdjęć z dwóch aparatów
ustawionych pod pewnym kątem. W grę wchodzi też metoda światła strukturalnego,
wykorzystująca pojedynczy aparat oraz projektor rzutujący na obiekt specjalny wzór, którego
odkształcenia są później interpretowane przez komputer. W obu wypadkach niezbędne są więc
specyficzne rozwiązania sprzętowe, jakkolwiek oparte na dość standardowych komponentach.
Cena profesjonalnych urządzeń tego typu przekracza jednak 12 tys zł. Koszty wykorzystania
urządzeń amatorskich lub samodzielnej ich budowy są minimalne, jednak precyzja otrzymanych
5
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
modeli 3D może być niewystarczająca. Niemniej, rysuje się tu interesująca możliwość dalszych
badań nad rozwojem systemu SAD.
-
Digitalizacja, umożliwiająca tworzenie modeli 3D przy użyciu elektro-mechanicznych urządzeń
dotykowych (digitizerów) podłączonych do komputera. Tego typu urządzenia, sprzedawane
samodzielnie lub jako dodatek do aplikacji graficznych są wciąż dostępne na rynku, mimo
ekspansji innych rozwiązań. Generalnie konstrukcją przypominają pantograf, którego ramię,
prowadzone przez operatora wzdłuż powierzchni obiektu przekazuje komputerowi informacje o
kształcie bryły. Metoda tworzenia modeli trójwymiarowych przy użyciu takich urządzeń ma wady
podobne do wcześniej opisanej – pochłania dużo czasu, wymaga stałej obecności operatora i nie
zapewnia precyzyjnego oddania mikrostruktury powierzchni, niezbędnej do zaawansowanych
analiz. Ceny tego typu urządzeń oscylują między 12 tys a 20 tys zł w przeliczeniu. Inną ciekawą
metodę zaimplementowano w urządzeniach działających w oparciu o technologię
piezoelektryczną. Skanery tego typu można kupić w cenie poniżej 5 tys zł. Powodem relatywnie
niskiej ceny jest poważne ograniczenie tej technologii – skanowane mogą być jedynie bardzo
niewielkie przedmioty, nie grubsze niż 6 cm.
-
Skanowanie laserowe. Interesująca metoda tworzenie modeli 3D, w której większa część procesu
tworzenia modelu trójwymiarowego odbywa się automatycznie. Urządzenie pozyskuje informacje
o kształcie bryły analizując jej powierzchnie za pomocą promienia lasera. Ceny urządzeń w ciągu
ostatniej dekady znacznie się obniżyły. Mimo wszystko dobrej klasy skanery o potencjalnym
zastosowaniu archeologicznym kosztują od 40 do 100 tys zł w przeliczeniu. W przypadku
zaawansowanych urządzeń umożliwiających skanowanie obiektów wielkogabarytowych cena
osiąga wielokrotność tej kwoty. Pojawiły się jednak tańsze urządzenia amatorskie w cenie ok. 4
tys zł. Skanery laserowe są od pewnego czasu wykorzystywane do dokumentacji zabytków
archeologicznych, w tym narzędzi krzemiennych, a nawet do automatyzacji takich czynności
badawczych jak wyszukiwanie składanek (Schurmans, U., Razdan, A., Simon, A., et al, 2001).
Jak na razie efekty tych prac nie są imponujące. Istotną rolę odgrywają ograniczenia samej
metody. Jak się okazuje, skaner laserowy nie radzi sobie z niektórymi materiałami o
właściwościach refleksyjnych, zawodzi również w przypadku przedmiotów przeźroczystych.
Promień lasera przechodzi przez półprzeźroczyste krawędzie krzemiennych odłupków, co
powoduje konieczność uciążliwego, ręcznego korygowania tworzonych w ten sposób modeli.
Ponadto mocowanie obiektu na obrotowej podstawie przesłania część płaszczyzn i powoduje, że,
wskanowanie całego obiektu wymaga co najmniej dwóch sesji, rozdzielonych zmianą położenia
skanowanego artefaktu. Wyniki obu sesji muszą być następnie łączone w programie graficznym.
Jak na razie wyszukiwanie składanek wspomagane komputerowo zajmuje więcej czasu niż ręczne.
Co więcej, wyniki ograniczają się do wskazywania prostych złamań. Chociaż ten ostatni problem,
jak się wydaje, będzie stopniowo niwelowany w toku rozwoju oprogramowania, jednak
techniczne ograniczenia samej metody wydają się poważną przeszkodą. Na marginesie warto
dodać, że skanowanie laserowe znajduje także inne, bardziej skuteczne zastosowania w
archeologii. Mowa tu o tzw. skanerach terenowych (terrestrial scaners), umożliwiających
precyzyjne odwzorowanie 3D dużych obiektów, np. wykopów archeologicznych, budowli, wnętrz
jaskiń i kopalń (Schaich, M., 1998).
-
Tomografia komputerowa. Ze względu na ograniczenia skanerów laserowych wzrasta
zainteresowanie innymi metodami tworzenia modeli 3D, w tym m.in. metodami
wykorzystującymi ultradźwięki, pola magnetyczne oraz inne niż światło rodzaje promieniowania.
Z pośród tych ostatnich metod największe zainteresowanie wzbudza tomografia komputerowa
(CT), od lat stosowana z powodzeniem w medycynie i przemyśle. Analizy tomograficzne są
również od dawna wykorzystywane na potrzeby archeologii, m.in. w badaniach mumii egipskich
(Baldock, C. et al, 1997,). Podstawową zaletą technologii CT jest całkowita automatyzacja
procesu skanowania – artefakt nie wymaga obracania, a cały proces odbywa się bez konieczności
6
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
stałego nadzoru. Tomografia daje teoretycznie bardzo wysoką precyzję pomiaru i byłaby
świetnym rozwiązaniem dla potrzeb dokumentacji archeologicznej. Podstawową wadą tego
rozwiązania jest jednak bardzo wysoki koszt aparatury – dobrej klasy tomograf kosztuje ponad
1 300 000 zł. W efekcie próby zastosowań archeologicznych CT dokonywane są na sprzęcie
projektowanym do celów medycznych lub przemysłowych, obsługiwanych przez personel
nieobeznany z tematyką archeologiczną, co może decydować o ich niepowodzeniu (J.
Burdukiewicz, informacja ustna). Z drugiej strony są też przykłady pozytywnego zastosowania
tomografii w archeologii (Illerhaus, B. et al 1997). Te pozytywne przykłady, jak również brak
zasadniczych ograniczeń metody każą przypuszczać, że stanowi ona najbardziej perspektywiczną
drogę rozwoju dokumentacji archeologicznej.
5 Literatura i odsyłacze
-
Artymiak J., 1998 a, Profesjonalne skanery trójwymiarowe, CAD/CAM Forum, 10/98. Artykuł
zawiera dobry opis technologii skanowania laserowego. Ze względu na datę publikacji szczegóły
odnośnie cen i produktów trochę zdezaktualizowane. Całość jednak warta przeczytania:
http://cadcamforum.pl/10'98/skan3d.htm
-
Artymiak, J., 1998 b, Digitizery i skanery 3D, PC Kurier 23/98. Artykuł omawia różne
technologie tworzenia modeli 3D i tworzenia wirtualnej rzeczywistości, także na potrzeby
archeologii. Uwagi odnośnie aktualności – jak wyżej:
http://www.pckurier.pl/archiwum/index.asp?Rok=1998&Dzial=8
-
Baldock, C., Hughes, S., Whitaker, D., 1997, 3-D Reconstruction of Ancient Egyptian Mummy
using X-ray Computer Tomography: http://www.sci.qut.edu.au/physci/seminar/mummies/
-
Gillings, M., Goodrick, G., 1996, Sensuous and Reflexive GIS
Exploring Visualisation and VRML, Internet Archaeology 1/96:
http://intarch.ac.uk/journal/issue1/gillings_toc.html
-
Illerhaus, B., Goebbels, J., Riesemeier H., 1997, 3D Computerized Tomography - Synergism
Between Technique and Art, Bundesanstalt für Materialforschung und -prüfung (BAM), Unter den
Eichen 87, D-12205 Berlin, Germany: http://www.ct.bam.de/daten/paper.html
-
Schaich, M., 1998, Computergestützte Grabungsdokumentation, w: [ E. Gersbach, Ausgrabung
heute. Methoden und Techniken der Feldgrabung (Darmstadt 3. Aufl. 1998) 117-142.]:
http://www.arctron.de/Publikationen/Computergestuetzte_Grabungsdokumentation/
-
Schurmans, U., Razdan, A., Simon, A., et al, 2001, Advances in Geometric Modelling and
Feature Extraction on Pots, Rocks and Bones for Representation and Query via the Internet,
http://3dk.asu.edu/archives/publication/g3dk/caa2001.pdf
-
Simply 3D. Bogata witryna ze szczegółowymi i aktualnymi informacjami o wszystkich
technologiach i narzędziach generowania obrazów 3D. Zawiera ogromną ilość posegregowanych
tematycznie odsyłaczy do stron producentów sprzętu i oprogramowania, w tym także
wymienionego w niniejszym artykule. Znajdują się tu odnośniki do stron ilustrujących różne
zastosowania 3D, także archeologiczne. Ponadto strona zawiera odnośniki do witryn
poświęconych
samodzielnemu
konstruowaniu
skanerów
3D:
http://wwwx.netheaven.com/~simple3d/
7
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
Mikołaj Urbanowski
The visual documentation of archaeological finds
SKAMANDER 1
-
Paulo Cezar, IMPA. Witryna poświęcona fotografii 3D z informacjami i kursami nt. różnych
technologii 3D i ich zastosowań. Zawiera m.in. opis samodzielnego tworzenia systemów fotografii
3D opartych na metodzie światła strukturalnego: http://w3.impa.br/~pcezar/3dp/original/
-
Computed Tomography (CT) and Archaeology Research Project. Witryna projektu poświęconego
zastosowaniu tomografii komputerowej do odczytywania zapieczętowanych listów klinowych
(Applbaum, N., Applbaum, Y., Horowitz, W.,), poruszająca też ogólniejsze aspekty zastosowań
CT w archeologii: http://www.hum.huji.ac.il/Archaeology/ct/index.htm.
-
BAM (Bundesanstalt fur Materialforschung). Witryna poświęcona tomografii komputerowej,
także
jej
zastosowaniom
archeologicznym.
Bardzo
obszerna
bibliografia:
http://www.ct.bam.de/daten/welcome.html
-
Photo Modeler. Oprogramowanie do konwersji obrazów 2D na modele 3D, także w darmowej
wersji demo: http://www.photomodeler.com/
-
Roland. Relatywnie tanie digitizery piezoelektryczne i plotery frezujące do tworzenia
rzeczywistych kopii modeli 3D: http://www.roland3d.com/
-
Geometrix.
Relatywnie
http://www.geometrix.com/
-
Cyberware. Zaawansowane i drogie skanery laserowe: http://www.cyberware.com/
tanie
digitizery
oparte
na
fotografii
8
PDF created with FinePrint pdfFactory Pro trial version http://www.pdffactory.com
stereoskopowej: