1 STRESZCZENIE — INSIGHTS nr 9 Badanie obecności

STRESZCZENIE — INSIGHTS nr 9
Badanie obecno ci narkotyków w ciekach: mo liwo ci i ograniczenia nowej metody kontroli
Wprowadzenie
W niniejszym raporcie przedstawiono ró ne prace dotycz ce analizy cieków komunalnych pod k tem
obecno ci narkotyków i produktów ich rozpadu w celu oszacowania stopnia stosowania narkotyków
w społecze stwie. Ten obszar bada rozwija si w sposób multidyscyplinarny, anga uj c naukowców
z ró nych dziedzin; z tego te powodu w niniejszej publikacji przedstawiono podej cia z ró nych punktów
widzenia, w tym z punktu widzenia chemii analitycznej, fizjologii i biochemii, in ynierii cieków,
epidemiologii przestrzennej i statystyki oraz konwencjonalnej epidemiologii narkomanii.
Szacowanie poziomu stosowania narkotyków w danej społeczno ci
Ettore Zuccato i wsp. przedstawili przegl d procedur pozwalaj cych na oszacowanie poziomu za ywania
narkotyków w danej społeczno ci poprzez analiz cieków. Metoda ta opiera si na pomiarze poziomów
produktów rozpadu zakazanych substancji wydalanych zbiorowo przez osoby je za ywaj ce
i przenoszonych systemem cieków do oczyszczalni. Przy wzi ciu pod uwag czynników
farmakokinetycznych i metabolicznych oraz losu produktów wydalania, ilo ci wprowadzanych do cieków
substancji narkotycznych oraz produktów ich rozpadu mog by wykorzystane jako wska niki spo ycia.
Metoda polega na badaniu przepływów masowych wydalanych z moczem produktów rozpadu narkotyków
w celu wyznaczenia szacunkowych danych epidemiologicznych, tj. odsetków spo ycia narkotyków w danej
populacji. Cho metoda mo e dostarcza obiektywne dane na temat spo ycia narkotyków w czasie
rzeczywistym, z epidemiologicznego punktu widzenia istnieje kilka ródeł niepewno ci mog cych wpływa
na dokładno szacowanych ilo ci spo ywanych w subpopulacjach za ywaj cych narkotyki.
Metabolizm narkotyków
Teresa Summavielle dokonała przegl du dróg metabolicznego rozkładu kokainy i metadonu oraz rozpadu
tych substancji w organizmie człowieka przed przedostaniem si do cieków. W rozdziale wzi to pod
uwag niektóre czynniki mog ce mie miejsce na poziomie osobniczym przed wydaleniem pozostało ci
narkotyku do cieków. Na przykład ró ne drogi podawania narkotyku prowadz do ró nych st e we krwi
i ró nych czasów, po których osi gane s st enia maksymalne. Autorka zwraca równie uwag na
niepewno zwi zan z mi dzyosobnicz zmienno ci odpowiedzi na ustalon dawk narkotyku. ródłami
niepewno ci mog by mi dzy innymi wiek, płe , masa ciała, czynno nerek i w troby, oddziaływania
z innymi lekami, historia stosowania narkotyków i zmienno genetyczna.
Zakazane substancje w ciekach
Jörg Rieckermann omawia aktualny stan wiedzy na temat transportu i losu zakazanych substancji
narkotycznych w kanalizacji miejskiej. System kanalizacji miejskiej zazwyczaj obejmuje podł czenia
domowe, włazy do kanałów, zasadnicze kanały ciekowe i zbiorniki retencyjne. System zazwyczaj
uzupełniony jest oczyszczalni cieków. Systemy kanalizacyjne s same z siebie bardzo skomplikowane:
w wi kszo ci przypadków ewoluowały one z upływem czasu; niewiele tego rodzaju systemów zostało
kompleksowo zaplanowanych od pocz tku do ko ca. W rozdziale wzi to pod uwag profile uwalniania
narkotyków do cieków oraz przedstawiono opis procesów zachodz cych w ciekach. Omówione zostało
równie znaczenie tych procesów w dokładnej wstecznej analizie wielko ci spo ycia. Rozdział ten zawiera
równie spojrzenie na kwestie dotycz ce monitorowania zmian obci enia systemu substancjami
narkotycznymi w czasie. Podobnie jak w innych rozdziałach, powy sze kwestie rozpatrywane s głównie
w odniesieniu do kokainy, jako dla substancji, dla której istnieje najwi ksza ilo dost pnych danych.
1
Georeferencyjne pobieranie próbek cieków i stosowanie metod statystyki przestrzennej
Fátima Pina omawia wykorzystanie w naukach o zdrowiu map stanowi cych cenne narz dzia pozwalaj ce
na zrozumienie zło onych zale no ci pomi dzy lud mi, schorzeniami a rodowiskiem. Wykorzystanie map
mo e stanowi uzupełnienie dla innych informacji i narz dzi przestrzennej analizy statystycznej,
epidemiologii i zdrowia publicznego w celu poszerzenia naszej wiedzy na temat cz sto ci wyst powania
i lokalizacji zdarze zdrowotnych. Geograficzne systemy informacyjne zapewniaj nowe opcje analizy
przestrzennej, pozwalaj c na nakładanie na siebie ró nych map w celu ustalenia topologicznych zale no ci
dotycz cych ł czno ci, blisko ci i graniczenia obszarów. Ma to szczególne znaczenie dla epidemiologii
systemów kanalizacyjnych.
Integracja analizy cieków z tradycyjnymi metodami pomiaru stopnia spo ywania narkotyków
Lucas Wiessing i wsp. omawiaj mo liwe sposoby integrowania danych pochodz cych z badania cieków
z szacunkowymi danymi o spo yciu narkotyków pochodz cymi z tradycyjnych metod analitycznych.
Rozdział ten zawiera krótkie omówienie aktualnie wykorzystywanych metod monitorowania i szacowania
wielko ci stopnia spo ycia narkotyków, jak równie omówienie kwestii dotycz cych dalszej pracy nad
poł czeniem bada cieków z metodami szacowania skali spo ycia.
Kwestie prawne i etyczne
W cz ci ostatniego rozdziału Roberto Fanelli i Norbert Frost omawiaj prawne i etyczne kwestie zwi zane
z b d c przedmiotem raportu now metod oceny skali spo ycia narkotyków.
•
W przypadkach, gdy celem analizy cieków jest wyznaczenie profilu stosowania narkotyków dla
danego obszaru, mało prawdopodobny jest konflikt z przepisami dotycz cymi danych osobowych.
•
Obecnie oprócz standardowych procedur post powania dotycz cych ograniczania dost pu do
cieków, ochrona prawna przed dost pem do cieków z gospodarstw domowych ze strony agencji
prywatnych lub pa stwowych jest bardzo słaba lub wr cz nie istnieje.
•
Pobieranie próbek bezpo rednio z poziomu przył cza domowego przekracza zakres
monitorowania systemu kanalizacji i nie mo e by zalecane z etycznego punktu widzenia.
•
Nale y dokona wyra nego rozdzielenia celów i zakresów bada obejmuj cych pobieranie próbek
cieków: jasno jest w szczególno ci wymagana w kwestii, czy uzyskane informacje maj zosta
wykorzystane w interesie zdrowia publicznego, czy te jako rodek egzekwowania prawa lub
kontroli politycznej.
•
Podczas gdy program monitorowania głównych cieków ciekowych lub materiału wpływaj cego do
oczyszczalni cieków ma na celu ustalenie rednich warto ci reprezentatywnych dla całej
społeczno ci, pobieranie konkretnych próbek z instytucji publicznych lub prywatnych gospodarstw
domowych nie dostarcza informacji posiadaj cych znaczenie dla zdrowia publicznego, i jako takie
nie mo e by z tego punktu widzenia zalecane.
•
W przypadku wykorzystania b d cej przedmiotem raportu nowej metody badania spo ycia
narkotyków do celów innych ni badania naukowe, pojawiłoby si wiele oczywistych trudno ci
natury etyczno-prawnej. W standardowych procedurach badawczych z reguły wymaga si
zastosowania gwarancji anonimowo ci. To samo podej cie etyczne powinno dotyczy pobierania
próbek cieków. Istotn ró nic stanowi jednak fakt, e pobieranie próbek cieków mo e odbywa
si bez wiadomej zgody, za u ytkownikom nie mo na zaoferowa opcji „odmowy wzi cia
udziału”.
•
Wymagane jest uzyskanie wi kszej jasno ci w odniesieniu do aktualnie istniej cego i wymaganego
prawodawstwa w kwestii procedur pobierania próbek. Zaleca si , aby wszystkie zainteresowane
podmioty wzi ły udział w pełnej, otwartej dyskusji nad etycznymi i prawnymi kwestiami zwi zanymi
z wykorzystywaniem analizy cieków do bada spo ycia narkotyków.
Podsumowanie
Cho wizja szacowania ilo ci spo ywanych narkotyków na podstawie pomiarów dokonywanych w ciekach
jest atrakcyjn propozycj , metodzie tej towarzysz pewne niejasno ci. Istnieje szereg czynników
mog cych mie istotny, lecz jak na razie słabo poznany wpływ na uzyskiwane dane i ich interpretacj .
Kwestie te s interesuj ce same z siebie i niew tpliwie konieczne b dzie przeprowadzenie dalszych bada
2
w celu umo liwienia lepszego zrozumienia przydatno ci takiego podej cia oraz jak najlepszej interpretacji
jego wyników.
Raport „Badanie obecno ci narkotyków w ciekach: mo liwo ci i ograniczenia nowej metody kontroli” —
EMCDDA Insights nr 9 (w j z. angielskim) jest dost pny w postaci drukowanej (cena 15 €) oraz do ci gni cia w
postaci pliku PDF (bezpłatnie) ze strony internetowej EMCDDA
(http://www.emcdda.europa.eu/publications/insights/wastewater).
3