Lekcja 4. Temat: Skuteczne komunikowanie się Komunikowanie się

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 4.
Temat: Skuteczne komunikowanie się
Temat w podręczniku: Komunikacja społeczna
Komunikowanie się jest to przekazywanie informacji (komunikatu) przez jedną osobę, zwaną
nadawcą, i zdolność do rozumienia tego przekazu przez drugą osobę, zwaną odbiorcą.
Komunikacja społeczna jest to proces porozumiewania się przebiegający między jednostkami,
grupami i organizacjami.
Rodzaje komunikacji
Komunikacja niewerbalna
Komunikacja werbalna
(słowna)
Forma ustna
(bez słów)
Forma
pisemna
 listy
 e-maile
 SMS-y
Mowa ciała
 gesty (ruchy rąk,


głowy, całego ciała)
mimika (ułożenie
brwi, nosa, ust,
brody)
dotyk (podanie
ręki)
Parajęzyk
(dźwiękowe składniki wypowiedzi, które niosą
znaczenie niezależnie od treści)






westchnienia
pomruki
śmiech
dźwięki takie jak eee, aaa, yyy
siła głosu
tempo wypowiedzi
 postawa ciała
(sposób chodzenia I
siedzenia, ułożenie
głowy I kończyn, a
także pozycja ciała)
 wygląd
zewnętrzny
(ubiór, fryzura,
makijaż)
Dominującą częścią komunikowania jest mowa ciała. W komunikowaniu się „twarzą w twarz”
55% przekazu dokonuję się poprzez mowę ciała, 35% przez ton głosu, 7% przez słowa.
Sposoby podawania ręki:
1. „Ręka śniętej ryby”.
2. „Strzelające kostki”.
3. Naturalny, odwzajemniony uścisk dłoni.
Rodzaje spojrzeń:
1. Spojrzenie biznesmena (czoło – oczy).
2. Spojrzenie towarzyskie (oczy - usta).
3. Spojrzenie intymne (oczy – piersi).
Dystans przestrzenny:
1. Sfera intymna (0,15 – 0,5m)
2. Obszar osobisty (1 – 1,5m)
3. Sfera społeczna (pow. 1,5m)
Zajmowanie miejsc wokół stołu:
1. Obok siebie - współpraca osób bliskich.
2. Narożnikowo - współpraca osób obcych.
1
Krzysztof Gergelewicz
3. Naprzeciw - pozycja współzawodnicząca, defensywna.
4. Po przekątnej - pozycja „obserwatora”.
Zachowania niewerbalne w zależności od nastawienia do rozmówcy
Nastawienie nieprzyjazne
Nastawienie przyjazne
 unika wymiany spojrzeń
 patrzy w oczy rozmówcy
 pochyla odwraca, głowę
 kiwa głową aprobująco
 mimika zła, uboga
 uśmiecha się
 mocno ściska dłonie
 trzyma otwarte dłonie
 pociera często nos, głowę
 rzadko dotyka głowy
 odsuwa się od rozmówcy
 zbliża się ku rozmówcy
Zachowania osoby lękliwej
Zachowania osoby pewnej siebie
 często przymyka oczy
 oczy naturalnie otwarte
 nerwowo rusza rękami
 trzyma ramiona luźno, swobodnie
 zasłania często usta
 odsłania sylwetkę, twarz
 wierci się na krześle
 siedzi pewnie, spokojnie
 nerwowo kiwa głową
 trzyma nogi spokojnie, wygodnie
Nastawienia wrogie, agresywne
Nastawienie zdecydowania, bez wrogości
 uśmiecha się z politowaniem
 spogląda na rozmówcę około trzy
czwarte czasu rozmowy
 nieprzyjemny wyraz twarzy
 wyraz zdecydowania, pewności
 grozi palcem wskazującym
 gestykuluje dłońmi
 podnosi brwi z niesmakiem
 lekko odwraca głowę w bok
 wstaje, by unieść się nad rozmówcę
 lekko napina ciało, gdy zaczyna mówić
 ściska dłonie w pięści
 trzyma dłonie otwarte
 patrzy ponad głowę rozmówcy
 patrzy prosto w oczy
Proces efektywnego porozumiewania się może zostać zakłócony przez wystąpienie różnego
rodzaju barier komunikacyjnych. Bariery te mogą mieć charakter zewnętrzny lub wewnętrzny.
Bariery zewnętrzne są to czynniki niezależne od uczestników procesu komunikacji, np. bodźce
rozpraszające uwagę rozmówców (hałas itp.), upał, brak czasu.
Bariery wewnętrzne są to czynniki, które zależą od nadawcy bądź odbiorcy komunikatu.
Wybrane bariery wewnętrzne komunikacji:
1. Stan fizyczny nadawcy lub odbiorcy, np. zmęczenie, ból głowy.
2. Stan emocjonalny, gniew, złość, zniecierpliwienie, euforia, rozpacz.
3. Posługiwanie się innymi kodami, czyli tworzenie barier językowych przez używanie pojęć
niezrozumiałych dla rozmówcy, np. obcy język, slang młodzieżowy.
4. Sprzeczność komunikatów werbalnych i niewerbalnych.
5. Różnice światopoglądowe (różnice w postrzeganiu, ocenianiu i analizowaniu świata)
i kulturowe.
6. Przeciążenie informacyjne (zbyt duża ilość informacji powoduje, że część z nich jest
pomijana lub zapominana).
7. Wzajemny stosunek nadawcy i odbiorcy, np. brak zaufania, uprzedzenie, zazdrość,
obojętność, wykazywanie wyższości, pouczanie.
8. Różna znajomość tematu rozmowy przez rozmówców (ta ze stron, która ma mniejszą wiedzę
na dany temat, nie zawsze chce się do tego przyznać).
9. Skupianie uwagi na tych informacjach, które są dla danej strony najważniejsze,
a ignorowanie pozostałych.
2
Krzysztof Gergelewicz
Empatia jest to zdolność utożsamiania się z inną osobą, rozumienie jej uczuć i przeżyć oraz
umiejętność przejęcia jej sposobu myślenia i widzenia rzeczywistości.
Cechy dobrego nadawcy:
 posługuje się językiem zrozumiałym dla odbiorcy,
 wypowiada się w sposób jasny i rzeczowy (na temat),
 dobiera tempo wypowiedzi, ton głosu oraz słownictwo do potrzeb odbiorcy,
 jest spokojny i życzliwie nastawiony do odbiorcy,
 nie narzuca swego zdania,
 nie obraża odbiorcy,
 okazuje odbiorcy empatię,
 zachowuje spójność przekazu werbalnego i niewerbalnego,
 uwzględnia stan psychiczny oraz kondycję emocjonalną rozmówcy.
Cechy dobrego odbiorcy:
 jest zainteresowany tym, co mówi nadawca,
 nie przerywa,
 nie ironizuje i nie krytykuje pochopnie,
 potrafi aktywnie słuchać (okazywać rozmówcy akceptacji i szacunku),
 potrafi skupić uwagę na rozmówcy (dać mu odczuć, że jest wysłuchiwany i zrozumiany),
 uwzględnia stan psychiczny oraz kondycję emocjonalną rozmówcy.
Zasady zadawania pytań:
1. Pytając, zważaj na ton (zwłaszcza, gdy pytanie wnioskuje o czymś).
2. Pytania zadawaj w odpowiedniej kolejności.
3. Wybierz właściwy moment.
4. Słuchaj odpowiedzi na postawione przez siebie pytanie.
5. Stosuj pytania otwarte.
Pytania otwarte znacznie ułatwiają komunikację, ponieważ powodują, że wypowiedź się
rozwija. Pytania zamknięte prowadzą do zablokowania dialogu. Odpowiedź na nie może
sprowadzić się do form „Tak”, „Nie” lub kilkuwyrazowej odpowiedzi.
Przyczyny „wyłączenia odbioru”:
1. Coś lub ktoś rozprasza naszą uwagę.
2. Pochłaniają nas nasze myśli.
3. Rozprasza nas mowa ciała.
4. „Mówca widmo”, „orator anemik”.
5. Rozmówca nie utrzymuje ze słuchającym kontaktu wzrokowego.
6. Oczekiwanie na zabranie głosu.
7. Permanentna abnegacja (brak dbałości o wygląd własny, otoczenia) mówcy.
Sposoby pomagające skupić się na słuchaniu:
1. Najważniejsze to zdać sobie sprawę, że zdarza nam się czasami nie słuchać.
2. Słuchaj aktywnie.
3. Utrzymuj kontakt wzrokowy.
4. Rób notatki.
5. Okazuj, że słuchasz.
6. Nie kończ myśli za innych.
7. Słuchaj i mów, a nie odwrotnie.
8. Unikaj przedwczesnego oceniania.
9. Nie blokuj mówcy swoją pozycją (społeczną) i wpływami.
3
Krzysztof Gergelewicz
Ćwiczenia
1. Zdefiniuj pojęcia: komunikowanie się, komunikacja społeczna, komunikacja werbalna,
komunikacja niewerbalna, parajęzyk, empatia.
2. Wymień 4 elementy parajęzyka.
3. Uzasadnij, dlaczego w sytuacji niespójności przekazu werbalnego i niewerbalnego należy
wierzyć niewerbalnemu.
4. Oceń, która bariera wewnętrzna komunikacji najczęściej występuje w twoich kontaktach
z rówieśnikami, rodzicami, nauczycielami.
5. Oceń znaczenie empatii w skutecznej komunikacji.
6. Oceń siebie jako nadawcę w procesie komunikacji uwzględniając wymienione wyżej cechy
dobrego nadawcy.
7. Oceń siebie jako odbiorcę w procesie komunikacji uwzględniając wymienione wyżej cechy
dobrego odbiorcy.
8. Zademonstruj różne sposoby podawania ręki.
9. Zademonstruj różne rodzaje spojrzeń.
10. Zademonstruj różne sposoby zajmowania miejsc przy stole.
11. Wymień 4 elementy komunikacji niewerbalnej świadczące o nastawieniu agresywnym.
12. Wymień 4 elementy komunikacji niewerbalnej świadczące o nastawieniu przyjaznym.
13. Wymień 4 elementy komunikacji niewerbalnej świadczące o nastawieniu nieprzyjaznym.
14. Zademonstruj różne zachowania niewerbalne w zależności od nastawienia do rozmówcy.
Zadania testowe
1. Pomruki i śmiech zaliczamy do
A. parajęzyka.
B. mowy ciała.
C. komunikacji werbalnej.
D. barier komunikacyjnych.
2. Współpracujące ze sobą bliskie osoby zajmują przy stole miejsce
A. obok siebie.
B. narożnikowo.
C. naprzeciw.
D. po przekątnej.
3. Zdolność utożsamiania się z inną osobą, rozumienie jej uczuć i przeżyć oraz umiejętność
przejęcia jej sposobu myślenia i widzenia rzeczywistości nazywana jest
A. introwersją.
B. empatią.
C. komunikacją.
D. antykonformizmem.
4. Osoba, która wstaje, by unieść się nad rozmówcę, jest do niego nastawiona
A. nieprzyjaźnie.
B. przyjaźnie.
C. agresywnie.
D. lękliwie.
4