A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych
Transkrypt
A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych
Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych Spis treści W Niemczech obowiązują nieco inne przepisy ............................................................ 3 Warunki pracy ...................................................................................................................... 3 Wynagrodzenie minimalne, dodatki za pracę w nadgodzinach, wypłata wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy ................................................................................................. 3 Wypowiedzenie .................................................................................................................... 3 Kwestie uregulowane przez Unię Europejską .............................................................. 4 Europejskie prawo pracy ...................................................................................................... 4 Jurysdykcja dla procesów toczonych w sądach pracy .......................................................... 4 Jak wygląda sytuacja w Niemczech? ........................................................................... 4 Umowa o pracę .................................................................................................................... 4 Czas pracy ........................................................................................................................... 5 Przerwy i czas odpoczynku .................................................................................................. 5 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy .............................................................................. 5 Okres próbny........................................................................................................................ 6 Wynagrodzenie za pracę i wynagrodzenie minimalne .......................................................... 6 13. Wynagrodzenie miesięczne ............................................................................................ 6 Wypłata wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy spowodowany chorobą ................. 7 Urlop .................................................................................................................................... 7 Zgłaszanie choroby .............................................................................................................. 7 Opieka nad członkiem rodziny .............................................................................................. 7 Okresy wypowiedzenia ......................................................................................................... 8 Ogólna ochrona przed wypowiedzeniem, postępowanie sądowe ......................................... 8 Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem ..................................................................... 10 Odprawa ............................................................................................................................ 10 Świadectwo pracy .............................................................................................................. 10 Związki zawodowe ............................................................................................................. 10 Reprezentowanie pracowników w zakładzie pracy ............................................................. 12 Spory pracownicze, strajk................................................................................................... 12 Kształcenie i doskonalenie zawodowe ................................................................................ 12 www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -1- Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Co powinni wiedzieć pracownicy transgraniczni ...................................................... 14 Które prawo pracy dotyczy mnie? ....................................................................................... 14 Informacje i doradztwo na miejscu ............................................................................. 14 Ośrodki doradztwa EURES w Polsce ................................................................................. 14 Ośrodki doradztwa EURES w Niemczech .......................................................................... 16 Przedstawicielstwa pracowników ........................................................................................ 17 Uwaga: Dla lepszej czytelności tekstu zrezygnowano bez wyjątku z używania obok siebie formy męskiej i żeńskiej. Jeśli użyta została sama forma męska, skierowana jest ona zawsze także do kobiet. www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -2- Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski W Niemczech obowiązują nieco inne przepisy Warunki pracy • W Niemczech ustawowo dopuszczalny jest tygodniowy czas pracy wynoszący 48 godzin, podczas gdy w Polsce wynosi on maksymalnie 40 godzin. • Niemiecka ustawa o czasie pracy nie przewiduje weekendowej przerwy w pracy w wymiarze 35 godzin, lecz jedynie 24-godzinną przerwę w niedzielę i święta. • Okres próbny jest regularnym składnikiem umowy o pracę, tzn. z reguły nie zawiera się oddzielnej "umowy na okres próbny", jak w Polsce. Dość powszechny jest dłuższy okres próbny, wynoszący do 6 miesięcy. Poza tym w okresie próbnym obowiązuje ustawowy 2tygodniowy okres wypowiedzenia. • Ustawowe prawo do urlopu wynosi 20 dni (dla 5-dniowego tygodnia pracy) i przysługuje każdemu pracownikowi niezależnie od okresu zatrudnienia. Jednak większość układów zbiorowych przewiduje 30 dni robocze płatnego urlopu. • Powyżej określonej wielkości zakładu zatrudnienia (ponad 15 osób zatrudnionych) istnieje możliwość otrzymania zwolnienia z pracy na okres do 6 miesięcy w celu opieki na bliskim członkiem rodziny. Wynagrodzenie minimalne, dodatki za pracę w nadgodzinach, wypłata wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy • Od stycznia 2015 wprowadzone zostanie w Niemczech po raz pierwszy powszechne ustawowe wynagrodzenie minimalne w wysokości 8,50 euro. Wynagrodzenia minimalne obowiązują do tej pory tylko dla nielicznych branż, np. dla branży budowlanej, opieki (opieka nad osobami starszymi i opieka nad chorymi w domu), sprzątania obiektów, gospodarki odpadami, malarzy i lakierników oraz pracowników tymczasowych. • Nie istnieje żadne ustawowe prawo do zapłaty dodatków za pracę w nadgodzinach. To, czy i w jakiej wysokości wypłacane będą dodatki za pracę w nadgodzinach, uregulowane jest wyłącznie w układach zbiorowych lub w indywidualnych umowach o pracę. • W przypadku choroby pracodawca wypłaca Państwu pełne wynagrodzenie przez okres 6 tygodni, niezależnie od czasu trwania stosunku pracy. Wypowiedzenie • W Niemczech wyraźniejsze jest uzależnienie terminów wypowiedzenia od czasu trwania stosunku pracy. Od 10-go roku zatrudnienia niemieckie okresy wypowiedzenia są znacznie dłuższe niż polskie. • Niemieccy pracodawcy nie są zobowiązani do informowania związków zawodowych, reprezentujących danego pracownika o planowanym wypowiedzeniu. www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -3- A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne • §§ Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Odprawy, tzn. odszkodowania pracodawcy po wypowiedzeniu umowy o pracę, są przyjęte także w Niemczech. Proszę pamiętać jednak, że inaczej niż ma to miejsce w Polsce nie przysługuje Państwu żadne ustawowe prawo do otrzymania odprawy. Kwestie uregulowane przez Unię Europejską Europejskie prawo pracy Prawo pracy reguluje prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Europejskie prawo pracy, w tytule X (art. 151 do 161) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z dnia 1 grudnia 2009 oznaczone jako "polityka społeczna", składa się z wielu przepisów prawnych, które definiują na poziomie Unii Europejskiej wymogi minimalne dla • Warunków pracy, np. postanowienia dotyczące równego traktowania w miejscu pracy, przepisów BHP, czasu pracy, pracy w niepełnym wymiarze czasu, umów o pracę na czas określony i delegowania pracowników, • Informacji i doradztwa dla pracowników, przede wszystkim w przypadku zwolnień masowych i zmiany stosunków własnościowych w przedsiębiorstwie. Unijne dyrektywy dotyczące poszczególnych warunków pracy i uczestnictwa pracowników znajdziecie Państwo na stronie Komisji Europejskiej pod adresem ec.europa.eu/social > Direkt weiter: Rechte am Arbeitsplatz > Arbeitsrecht. W państwach członkowskich UE za wdrożenie prawa wspólnotowego do prawa danego kraju odpowiedzialne są urzędy krajowe - przede wszystkim sądy. Jurysdykcja dla procesów toczonych w sądach pracy W przypadku wytoczenia przez pracownika procesu w sądzie pracy przeciwko jego pracodawcy, właściwym sądem jest z zasady sąd pracy państwa członkowskiego UE, w którym znajduje się miejsce zamieszkania pracodawcy lub siedziba oddziału, w którym pracownik został zatrudniony. D Jak wygląda sytuacja w Niemczech? Umowa o pracę Umowa o pracę na czas nieokreślony może zostać zawarta na piśmie lub ustnie. Ograniczenie okresu obowiązywania umowy musi zostać jednak zawsze uregulowane na piśmie. Jeżeli tak nie jest, umowę o pracę uważa się za zawartą na czas nieokreślony. Dla umów kształcenia wymagana jest forma pisemna. Jeżeli nie zawarto pisemnej umowy o pracę, pracodawca jest na mocy umowy o konieczności dokumentowania umów o pracę zobowiązany, najpóźniej na jeden miesiąc od uzgodnionego dnia rozpoczęcia stosunku pracy do określenia na piśmie istotnych warunków pracy, podpisania i wydania ich pracownikowi. Pisemna umowa o pracę musi zawierać następujące punkty: www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -4- A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski • Imię, nazwisko i adres pracownika • Nazwa i adres pracodawcy • Miejsce pracy • Opis zakresu czynności • Termin przystąpienia do pracy • Czas trwania okresu próbnego • W przypadku umów o pracę na czas określony: czas trwania stosunku pracy • W przypadku umów o pracę zawartych na czas nieokreślony: terminy i okresy wypowiedzenia • Tygodniowy lub dzienny czas pracy • Wysokość wynagrodzenia za pracę i ewentualnych dodatków • Termin oraz sposób zapłaty • Czas trwania urlopu • Informację dotyczącą układów zbiorowych, umów zawartych z radą zakładową, umów między urzędem a przedstawicielem pracowników Czas pracy Ustawowy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin dziennie i 48 godzin tygodniowo. Może on jednak zostać przedłużony do 10 godzin dziennie, jeżeli pracownik otrzyma w zamian odpowiednie wyrównywanie i jeśli czas pracy w ciągu 6 miesięcy kalendarzowych nie przekroczy średnio 8 godzin na dzień roboczy. W zależności od układu zbiorowego tygodniowy czas pracy wynosi od 35 do 41 godzin. Przerwy i czas odpoczynku Po 6 godzinach pracy należy zapewnić pracownikom przerwę trwającą co najmniej 30 minut, po 9 godzinach pracy przerwa powinna trwać co najmniej 45 minut. Po zakończeniu codziennego czasu pracy przysługuje Państwu odpoczynek przez czas co najmniej 11 godzin. Dla osób zatrudnionych w sektorze turystycznym, w szpitalach, zakładach komunikacji i innych obowiązują dodatkowo regulacje specjalne. W tym przypadku czas na odpoczynek może zostać skrócony, jeśli pracodawca zapewni w zamian za to odpowiednie wyrównywanie. W niedziele i dni świąteczne wymagany jest odpoczynek trwający 24 godziny. Dla określonych branż i grup zawodowych obowiązują jednak wyjątki od tych przepisów. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy Pracodawca jest zobowiązany do ochrony pracowników w swoim zakładzie przed zagrożeniami dla zdrowia i życia. Przepisy BHP dotyczą różnych obszarów, które są ze sobą powiązane: • Środowisko pracy (włącznie z higieną zakładową) www.zav.de/grenzregionen -5- www.psz.praca.gov.pl A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski • Maszyny, sprzęt i urządzenia techniczne • Substancje niebezpieczne • Regulacje dotyczące czasu pracy • Ochrona określonych grup osób • Organizacja BHP w zakładzie Ważnymi normami prawnymi są na przykład ustawa o bezpieczeństwie i higienie pracy z dnia 07 sierpnia 1996, ustawa o czasie pracy z dnia 01 lipca 1994 lub ustawa o ochronie macierzyńskiej w jej nowej wersji z dnia 20 czerwca 2002 w sprawie ochrony pracujących kobiet w trakcie i po okresie ciąży. Okres próbny W Niemczech przyjęte jest stosowanie okresu próbnego, który trwa maksymalnie 6 miesięcy. W okresie próbnym obowiązuje ustawowy, 2-tygodniowy okres wypowiedzenia, o ile w układzie zbiorowym lub w umowie o pracę nie uzgodniono inaczej. W przypadku praktykantów okres próbny wynosi co najmniej jeden miesiąc, a maksymalnie 4 miesiące. Umowy na odbycie praktyk mogą zostać w okresie próbnym wypowiedziane bez zachowania terminu. Wynagrodzenie za pracę i wynagrodzenie minimalne Od stycznia 2015 w Niemczech wprowadzone ma zostać po raz pierwszy powszechne ustawowe wynagrodzenie minimalne w wysokości 8,50 euro. Rząd federalny uchwalił już odpowiedni projekt ustawy. Obecnie ustawowo określone wynagrodzenie minimalne obowiązuje jedynie w niektórych branżach - np. w branży budowlanej, w sektorze opieki nad osobami starszymi i opieki nad chorymi w domu, sprzątania obiektów, gospodarki odpadami, malarzy i lakierników oraz pracowników tymczasowych. Przegląd aktualnych branżowych wynagrodzeń minimalnych zgodnie z ustawą o delegowaniu pracowników znajdziecie Państwo na stronie Niemieckiej Federacji Związków Zawodowych (Deutscher Gewerkschaftsbund, w skrócie DGB) pod adresem www.mindestlohn.de > Hintergrund > Branchenmindestlöhne. Wynagrodzenie za pracę regulowane jest z zasady przez układy zbiorowe lub umowy indywidualne. Pod pojęciem wypłat specjalnych rozumie się świadczenia wypłacane dodatkowo do podstawowego wynagrodzenia miesięcznego (np. dodatek bożonarodzeniowy, dodatek urlopowy, nagrody jubileuszowe). Prawo do takowych świadczeń przysługuje tylko wówczas, jeśli zostały one uzgodnione w układzie zbiorowym lub w umowie o pracę. W Niemczech nie ma przepisów ustawowych określających, czy i w jakiej wysokości wypłacane muszą być dodatki za pracę w nadgodzinach. Obowiązują regulacje zapisane w układzie zbiorowym oraz w indywidualnej umowie o pracę. 13. Wynagrodzenie miesięczne Nie istnieje ustawowe prawo do 13-tej pensji miesięcznej, jednak w wielu układach zbiorowych znajdują się odpowiednie regulacje w tym zakresie. W nielicznych branżach jak np. w bankowości www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -6- A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski przyjęta jest nawet niekiedy 14-ta pensja miesięczna. Przy zawieraniu umowy o pracę proszę zawracać na to uwagę. Wypłata wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy spowodowany chorobą Zapłata wynagrodzenia za pracę w przypadku choroby jest uregulowana ustawowo. W przypadku choroby otrzymają Państwo od swojego pracodawcy pełne wynagrodzenie przez okres do 6 tygodni, jeśli stosunek pracy trwał nieprzerwanie co najmniej 4 tygodnie. Po upływie 6 tygodni świadczenia przejmuje niemiecki zakład ubezpieczeń zdrowotnych w postaci zasiłku chorobowego w wysokości 70 procent regularnego wynagrodzenia brutto, maksymalnie jednak 90 procent regularnego wynagrodzenia netto. W ciągu 3 lat zasiłek chorobowy dla tej samej choroby przysługuje maksymalnie przez okres 18 miesięcy. Matki objęte ubezpieczeniem zdrowotnym otrzymują w okresie ochrony macierzyńskiej (z reguły 6 tygodni przed i 8 tygodni po urodzeniu dziecka) zasiłek macierzyński w wysokości maksymalnie 13 euro za dzień. Dodatkowo pracodawca musi wypłacić różnicę między kwotą 13 euro, a dotychczasowym wynagrodzeniem netto, jako dodatek do zasiłku macierzyńskiego. W przypadku choroby dziecka zakład ubezpieczeń zdrowotnych wypłaca zasiłek pielęgnacyjny, jeśli jeden czynny zawodowo rodzic musi przejąć opiekę i jeśli nie przysługuje mu płatne zwolnienie ze strony pracodawcy. Świadczenie wypłacane jest z ubezpieczenia zdrowotnego rodzica, który skorzysta z tego prawa. Zasadniczo przysługuje Państwu 10 dni na opiekę nad dzieckiem w roku. Urlop Przy 6-dniowym tygodniu pracy przysługuje Państwu ustawowe prawo do urlopu w wymiarze co najmniej 24 dni roboczych lub w przypadku 5-dniowego tygodnia pracy co najmniej 20 dni roboczych w roku. W wielu układach zbiorowych uzgodniony jest jednak wyższy wymiar prawa urlopowego. Często prawo do urlopu wynosi 30 dni roboczych. Zgłaszanie choroby W przypadku choroby pracownik musi możliwie najszybciej zawiadomić pracodawcę o swojej niezdolności do pracy i jej przewidywanym czasie trwania. W przypadku choroby trwającej dłużej niż 3 dni, pracownik winien najpóźniej w następnym dniu roboczym przedłożyć odpowiednie zaświadczenie lekarskie. Opieka nad członkiem rodziny W przypadku zatrudnienia u pracodawcy zatrudniającego ponad 15 pracowników, przysługuje Państwu ustawowe prawo do otrzymania częściowego lub pełnego zwolnienia z pracy na czas opieki nad bliskim członkiem rodziny. Maksymalny okres opieki wynosi 6 miesięcy. Podczas tego okresu pracodawca nie może wypowiedzieć Państwu umowy o pracę. Konieczne jest jednak udowodnienie konieczności sprawowania opieki nad członkiem rodziny w formie zaświadczenia Kasy Ubezpieczenia Pielęgnacyjnego (Pflegekasse) lub Służby Medycznej (Medizinischer Dienst) zakładu ubezpieczeń zdrowotnych. Od 01 stycznia 2012 weszła w życie Ustawa o opiece nad członkiem rodziny (FPfZG). Na jej podstawie pracownik i pracodawca mogą zawrzeć umowę dotyczącą opieki nad członkiem rodziny. www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -7- A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Okres opieki nad członkiem rodziny przewiduje, że osoby zatrudnione mogą skrócić swój tygodniowy czas pracy przez okres maksymalnie 2 lat do 15 godzin, jeśli sprawują opiekę nad bliskim członkiem rodziny. Jeśli na przykład czas pracy w okresie opieki zostanie skrócony o 50 procent, pracownik będzie otrzymywać nadal 75 procent ostatniego wynagrodzenia brutto. W celu wyrównywania musicie Państwo później ponownie pracować w pełnym wymiarze czasu, jednak otrzymacie wówczas tylko 75 procent wynagrodzenia do czasu pełnego wyrównania konta czasu pracy. Pracodawca nie ma obowiązku zawarcia takiej umowy. Okresy wypowiedzenia W Niemczech wypowiedzenie zawsze musi mieć formę pisemną. Dla pracowników i pracodawców przy okresie zatrudnienia trwającym co najmniej 2 lata obowiązują różne ustawowe okresy wypowiedzenia. Okresy te przedstawiono w poniższej tabeli. Termin wypowiedzenia podczas uzgodnionego okresu próbnego wynosi dla obydwu stron 2 tygodnie. Czas trwania stosunku pracy Ustawowy okres wypowiedzenia Zakończenie stosunku pracy Wypowiedzenie przez pracodawcę do 2 lat 4 tygodnie 2 do 4 lat* 1 miesiąc 5 do 7 lat* 2 miesiące 8 do 9 lat* 3 miesiące 10 do 11 lat* 4 miesiące 12 do 14 lat* 5 miesięcy 15 do 19 lat* 6 miesięcy 20 lat i dłużej* 7 miesięcy od 15-go lub ostatniego dnia miesiąca każdorazowo od ostatniego dnia miesiąca Wypowiedzenie przez pracownika dowolny czas trwania umowy od 15-go lub ostatniego dnia miesiąca 4 tygodnie * Do 2009r. uwzględniane były tylko lata od ukończenia 25-go roku życia pracownika, zatem do ukończenia 27-go rok życia obowiązywał zawsze 4 tygodniowy okres wypowiedzenia. W styczniu 2010 Europejski Trybunał Sprawiedliwości uznał jednak takie ograniczenia za niezgodne z prawem. Ogólna ochrona przed wypowiedzeniem, postępowanie sądowe W zakładach zatrudniających ponad 10 pracowników (pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu uwzględniani są w sposób proporcjonalny do ich czasu pracy), dla pracowników, których stosunek pracy trwa dłużej niż 6 miesięcy obowiązuje ogólna ochrona przed wypowiedzeniem. Obowiązuje ona dla osób zatrudnionych przed dniem 01 stycznia 2004, także w zakładach zatrudniających powyżej 5 pracowników. www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -8- A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Zgodnie z ustawą o ochronie zatrudnienia pracodawca może wypowiedzieć umowę z następujących powodów: • powody dotyczące osoby pracownika (np. choroba, nałóg) • powody dotyczące postępowania pracownika (np. odmowa wykonywania pracy); w takim przypadku wypowiedzenie musi z reguły poprzedzić upomnienie • powody dotyczące zakładu pracy (np. upadłość) Jeśli nie występuje żaden z tych powodów, możliwe jest wszczęcie postępowania przed sądem pracy. W tym celu w terminie 3 tygodni od dnia otrzymania wypowiedzenia należy złożyć powództwo we właściwym sądzie pracy. W razie niedotrzymania tego terminu, wypowiedzenie będzie w każdym przypadku skuteczne. Proszę pamiętać: Postępowanie przed Sądem Pracy i reprezentowanie przez adwokata są z zasady płatne. Jako członek związków zawodowych macie Państwo jednak po konsultacji z Państwa związkami zawodowymi prawo do bezpłatnej reprezentacji prawnej w postępowaniu przed Sądem Pracy. www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl -9- A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem W następujących przypadkach pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę tylko za specjalnym zezwoleniem: • osoby z ciężkim stopniem inwalidztwa • kobiety w okresie ciąży oraz w okresie do 4 miesięcy od porodu • podczas urlopu rodzicielskiego • członkowie rady zakładowej i rady przedstawicieli pracowników służby publicznej Odprawa Nie istnieje ustawowe prawo, zobowiązujące pracodawcę do zapłaty odprawy. Pracodawca może przyznać Państwu odprawę, jednak nie jest do tego zobowiązany przez prawo. Pracodawcy i pracownicy zawierają często porozumienie w kwestii wypłaty odprawy w przypadku wszczęcia postępowania o ochronę przed wypowiedzeniem. Z reguły odprawa równa jest połowie rocznego wynagrodzenia brutto. Regulacje specjalne: W przypadku wypowiedzenia z przyczyn dotyczących zakładu pracy pracodawca może zgodnie z § 1a ustawy o ochronie zatrudnienia (KschG) zaoferować pracownikowi odprawę i równocześnie postawić warunek, zmuszający pracownika do rezygnacji z 3-tygodniowego terminu na złożenie powództwa. Wysokość odprawy wynosi 0,5 miesięcznego wynagrodzenia brutto za każdy rok obowiązywania umowy o pracę. Świadectwo pracy Macie Państwo ustawowe prawo do otrzymania pisemnego świadectwa pracy. Minimalny zakres danych, jakie powinno zawierać świadectwo pracy obejmuje rodzaj i czas trwania zatrudnienia, podczas gdy kwalifikowane świadectwo zawiera dodatkowo ocenę moralną i ocenę pracy pracownika. Wszystkie dane muszą być prawdziwe. Związki zawodowe Członkowstwo w związkach zawodowych jest dobrowolne. Związki zawodowe negocjują z pracodawcami układy zbiorowe, między innymi dotyczące wysokości wynagrodzeń, czasu pracy i urlopu. Wspierają one pracowników przy zakładaniu rad zakładowych i reprezentują ich w przypadku sporów z pracodawcą. Ponadto oferują swoim członkom bezpłatną ochronę prawną w postępowaniach przed sądami pracy. W przypadku sporów pracowników z pracodawcą związki zawodowe organizują strajk i wypłacają swoim członkom zasiłek strajkowy. W Niemieckiej Federacji Związków Zawodowych (DGB) zrzeszonych jest 8 związków zawodowych, skupiających łącznie ponad 6 milionów członków. 3 największe związki zawodowe to Vereinigte Dienstleistungsgewerkschaft (www.verdi.de), Industriegewerkschaft Metall (www.igmetall.de) i Industriegewerkschaft Bergbau, Chemie, Energie (www.igbce.de). Ponadto istnieje związek zawodowy dla sektora gastronomii: Gewerkschaft Nahrung-Genuss-Gaststätten (www.ngg.net). www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 10 - A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Więcej informacji na temat tych i innych związków zawodowych należących do DGB znajdziecie Państwo pod adresem www.dgb.de > Über uns > DGB heute > Gewerkschaften im DGB. www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 11 - A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Reprezentowanie pracowników w zakładzie pracy Rada zakładowa lub w sektorze publicznym rada przedstawicieli pracowników służby publicznej jest wybierana demokratycznie przez pracowników. Przegląd ich najważniejszych zadań: • • • • Rada reprezentuje pracowników przed pracodawcą w sprawach personalnych i społecznych. Dba o przestrzeganie ustaw, rozporządzeń, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, układów zbiorowych i uzgodnień zakładowych. Współdziała przy kształtowaniu stanowisk pracy, regulowaniu czasu pracy, planowaniu zatrudnienia personelu oraz szkoleniach. Musi ona zostać wysłuchana przy każdym wypowiedzeniu, w przeciwnym razie wypowiedzenie będzie nieskuteczne. Reprezentowanie pracowników w zakładzie pracy uregulowane jest w ustawie regulującej strukturę przedsiębiorstw lub w przypadku zakładów prawa publicznego przez daną ustawę o przedstawicielstwie personelu. Dla ustanowienia lub wyboru rady zakładowej wymaganych jest co najmniej 5 pracowników, którzy ukończyli 18 rok życia. Zagraniczni pracownicy mają pod względem aktywnego i pasywnego prawa głosowania takie same prawa co ich niemieccy koledzy. Spory pracownicze, strajk Po nieudanych negocjacjach w sprawie układu zbiorowego lub po bezowocnych próbach pojednawczych związki zawodowe w Niemczech mogą przeprowadzać legalne strajki. Wcześniej jednak musi odbyć się tajne referendum, w którym co najmniej 75 procent pracowników zorganizowanych w związkach musi opowiedzieć się za strajkiem. Po upływie uzgodnionego zobowiązania obu stron układu zbiorowego do przestrzegania zawartych w nim postanowień w celu podkreślenia żądań podczas bieżących negocjacji w sprawie układu zbiorowego dopuszczalne są także strajki ostrzegawcze i krótkie przerwanie pracy. Strajkować mogą wszyscy pracownicy, dla których zakładu związki zawodowe ogłosiły strajk - obojętnie, czy są oni zorganizowani w związkach czy też nie. Pracownicy biorący udział w legalnym strajku nie muszą obawiać się żadnych konsekwencji wynikających z prawa pracy. Podczas strajku umowa o pracę pozostaje ważna, jednak nie następuje wypłata wynagrodzenia. Członkowie związków zawodowych otrzymują od ich związków zawodowych zasiłek strajkowy z tytułu utraty zarobku. Strajkujący niezorganizowani w związkach zawodowych nie otrzymują natomiast nic. Podczas sporów pracowniczych z pracodawcą pracodawca może zastosować wobec swoich pracowników lokaut. Lokaut oznacza przejściowe wykluczenie określonej liczby pracowników z zatrudnienia i zapłaty wynagrodzenia, a więc zaprzestanie pracy zakładu. Kształcenie i doskonalenie zawodowe Kształcenie www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 12 - A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Podstawowe kształcenie zawodowe można zacząć po zakończeniu obowiązku szkolnego, tzn. zwykle od 15-go roku życia. Kształcenie zawodowe w systemie dualnym odbywa się w dwóch miejscach: w zakładzie (alternatywnie: w ponadzakładowym ośrodku kształcenia) i w szkole zawodowej. Czas trwania kształcenia wynosi między 2 a 3,5 roku. Młodzież zawiera umowę z zakładem kształcenia i może wybrać spośród ok. 350 uznanych zawodów wymagających odpowiedniego szkolenia. Listę aktualnych zawodów znajdziecie Państwo w Federalnym Instytucie Kształcenia Zawodowego (Bundesinstitut für Berufsbildung, w skrócie BIBB) pod adresem www.bibb.de > Berufe > Liste der staatlich anerkannten Ausbildungsberufe. Niektórych zawodów, np. w sektorze społecznym i medycznym, można wyuczyć się tylko w całodziennych szkołach zawodowych (z reguły są to specjalistyczne szkoły zawodowe - niem. Berufsfachschulen). Kształcenie trwa od 1 do 3 lat i jest uzupełnione częściowo przez praktyki lub przez praktykę roczną. Znowelizowana w roku 2005 ustawa o kształceniu zawodowym otwiera możliwość ukończenia części kształcenia dualnego za granicą. Pobyty zagraniczne uzgadnia się w umowie kształcenia i mogą one obejmować maks. jedną czwartą okresu kształcenia. Przy organizacji pobytów zagranicznych pomaga europejski program kształcenia zawodowego LEONARDO DA VINCI Mobilność. Udziela on wsparcia finansowego pokrywającego część kosztów pobytu i podróży oraz pomaga w przygotowaniu pobytu zagranicą. Szczegółowe informacje dotyczące dofinansowanych projektów oraz wskazówki dotyczące składania wniosku dostępne są w Krajowej Agencji "Bildung für Europa" pod adresem www.na-bibb.de > Leonardo da Vinci > Mobilität. Pobyty zagraniczne dla praktykantów w celach związanych z edukacją i pracą finansuje także projekt "Berufsausbildung ohne Grenzen", prowadzony przez Izby Przemysłowo-Handlowe, Izby Rzemieślnicze oraz Federalne Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (BMAS). Ponad 30 doradców ds. mobilności w całych Niemczech pomaga przy planowaniu, realizacji i ocenie zagranicznych pobytów związanych z pracą w okresie kształcenia zawodowego. Więcej informacji można znaleźć pod adresem www.mobilitaetscoach.de. Więcej ofert pobytów zagranicznych dla praktykantów dostępnych jest na stronie Niemieckiego Towarzystwa Współpracy Międzynarodowej (Deutsche Gesellschaft für internationale Zusammenarbeit, w skrócie GIZ) pod adresem www.giz.de > Weltweit > Europa. Doskonalenie zawodowe W zakresie doskonalenia zawodowego w Niemczech istnieją liczne instytucje, oferujące odpowiednie szkolenia, np.: • uznane instytucje państwowe i instytucje finansowane ze środków publicznych • ośrodki doskonalenia zawodowego, prowadzone przez Izby Rzemieślnicze, Izby Przemysłowo-Handlowe i przedsiębiorstwa • prywatne i komercyjne ośrodki szkoleniowe Bezpłatne wyszukiwanie odpowiednich ofert szkoleń zawodowych umożliwia KURSNET (kursnetfinden.arbeitsagentur.de), wiodący w Niemczech portal poświęcony szkoleniom zawodowym, prowadzony przez Federalną Agencję Pracy (BA). Portal oferuje Państwu ponad 650.000 ofert kształcenia, publikowanych przez ok. 17.000 ośrodków szkoleniowych. www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 13 - A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Ponieważ uczenie się przez całe życie staje się dla pracowników coraz ważniejsze, ustawodawca wprowadził szereg możliwości dofinansowania, np.: • program Meister-BAföG wspierający rozwój kariery zawodowej (www.meister-bafoeg.info) • stypendia umożliwiające awans i dokształcanie zawodowe, oferowane przez fundację pomocy osobom uzdolnionym (www.sbb-stipendien.de) • "Prämiengutschein" i "Weiterbildungssparen" dla osób zatrudnionych za niskie wynagrodzenie (www.bildungspraemie.info) • bon edukacyjny (Bildungsgutschein) Agencji Pracy, umożliwiający dokształcanie w celu integracji na rynku pracy Informacje dotyczące bonu edukacyjnego oraz dalszych możliwości dofinansowania doskonalenia zawodowego można uzyskać na stronach internetowych Federalnej Agencji Pracy pod adresem www.arbeitsagentur.de > Bürgerinnen & Bürger > Weiterbildung. Programy wsparcia w poszczególnych krajach związkowych znajdziecie Państwo pod adresem www.arbeitsagentur.de > Veröffentlichungen > Themenhefte "durchstarten" > Weiter durch Bildung > Förderung. Co powinni wiedzieć pracownicy transgraniczni Które prawo pracy dotyczy mnie? Dla Państwa, jako pracowników z Polski obowiązuje prawo pracy państwa, w którym pracujecie, tzn. niemieckie prawo pracy. Macie Państwo te same prawa i obowiązki w zakładzie pracy co pracownicy niemieccy i nie możecie być traktowani gorzej niż oni. i Informacje i doradztwo na miejscu Ośrodki doradztwa EURES w Polsce Poniżej znajduje się wykaz polskich doradców EURES (od zachodu na wschód), którzy udzielą Państwu informacji i porad w zakresie prawa pracy w Niemczech: Katarzyna Burdzińska WUP Szczecin Słowiańska 15 A PL 75-846 Koszalin Tel.: +48 (0)94 3445020 E-mail: [email protected] Joanna Osetek WUP Zielona Góra Wyspiańskiego 15 PL 65-036 Zielona Góra Tel.: +48 (0)68 4565622 E-mail: [email protected] www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 14 - A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Agata Bajon WUP Zielona Góra Wyspiańskiego 15 PL 65-036 Zielona Góra Tel.: +48 (0)68 45677 07 E-mail: [email protected] Małgorzata Kociuba DWUP Wałbrzych ul. Wojska Polskiego 18 PL 58-500 Jelenia Góra Tel.: +48 (0)75 7545184 E-mail: [email protected] Judyta Babiarz DWUP Wałbryzch ul. Wojska Polskiego 18 PL 58-500 Jelenia Góra Tel. +48 (0)75-75-45-179 E-mail: [email protected] Marta Łyko DWUP Wałbrzych ul. Ogrodowa 5B PL 58-306 Wałbrzych Tel. +48 (0)74-88-66-546 E-mail: [email protected] Marta Kędzierska DWUP Wałbrzych ul. Ogrodowa 5B PL 58-306 Wałbrzych Tel. +48 (0)74-88-66-546 E-mail: [email protected] Anna Uznańska DWUP Wałbrzych Armii Krajowej 54 PL 50 541 Wrocław Tel.: +48 (0)71 397 43 10 E-mail: [email protected] Magdalena Wieczorek Armii Krajowej 54 PL 50-541 Wrocław Tel.: +48 (0)71 397 43 10 E-mail: [email protected] www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 15 - A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Więcej doradców EURES w Polsce znajdziecie Państwo na stronie www.eures.praca.gov.pl (> Doradcy EURES). Ośrodki doradztwa EURES w Niemczech Dr Sabine Teubner-Schoebel Agentur für Arbeit Am Gorzberg, Haus 7 D-17489 Greifswald Tel.: +49 (0)3834 517304 E-mail: [email protected] Djane Jennricke Agentur für Arbeit Löcknitzer Straße 10 D-17309 Pasewalk Tel.: +49 (0)3973 202210 E-mail: [email protected] Bozena Witt Agentur für Arbeit Löcknitzer Straße 10 D-17309 Pasewalk Tel.: +49 (0)3973 202209 E-mail: [email protected] Oliver Fiedermann Agentur für Arbeit Bahnhofstraße 10 03046 Cottbus Tel. +49 (355) 619 1307 E-mail: [email protected] Regina Gebhardt-Hille Agentur für Arbeit Heilbronner Str. 24 D-15203 Frankfurt (Oder) Tel.: +49 (0)335 570 4733 E-mail: [email protected] Matthias Klemm DGB-Region Ostsachsen Dr.-Maria-Grollmuss-Str. 1 D-02625 Bautzen Tel.: +49 (0)3591-42042 E-mail: [email protected] www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 16 - A2 Prawo pracy i prawo układów zbiorowych A7 Ubezpieczenie pielęgnacyjne Przewodnik dla pracowników transgranicznych z Polski Simona Schiemenz Agentur für Arbeit Albert-Einstein-Straße 47 D-02977 Hoyerswerda Tel.: +49 (0)3571 464616 E-mail: [email protected] Sonnhild Vydrel Agentur für Arbeit Neusalzaer Straße 2 D-02625 Bautzen Tel.: +49 (0)3528 439012 E-mail: [email protected] Przedstawicielstwa pracowników Tutaj możecie Państwo zasięgnąć informacji na temat członkowstwa we właściwych dla Państwa związkach zawodowych: DGB, region wschodniej Saksonii Dr.-Maria-Grollmuß-Straße 1 D-02625 Bautzen Tel.: +49 (0)3591 42042 E-mail: [email protected] Internet: http://ostsachsen.dgb.de DGB, region południowej Brandenburgii i Łużyc Straße der Jugend 13/14 D-03046 Cottbus Tel.: +49 (0)355 22726 E-mail: [email protected] Internet: http://suedbrandenburg-lausitz.dgb.de DGB, region wschodniej Brandenburgii Grabowstraße 49 D-16225 Eberswalde Tel.: +49 (0)3334 382940 E-mail: [email protected] Internet: http://ostbrandenburg.dgb.de DGB, region wschodniej Meklemburgii-Pomorza Przedniego Tilly-Schanzen-Straße 17 D-17033 Neubrandenburg Tel: +49 (0)395 57063930 E-mail: [email protected] Internet: http://ost-mv.dgb.de www.zav.de/grenzregionen www.psz.praca.gov.pl - 17 -