9. Joanna Wiśniewska

Joanna Wiśniewska
© Centrum Edukacji Artystycznej
Mama trojga dorosłych dzieci i babcia czworga pięknych wnucząt.
Z Państwową Szkołą Muzyczną w Olsztynie związana jest od prawie
30 lat. Od 16 lat jest kierownikiem Sekcji Teorii, od 2009 roku –
ekspertem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Przez 10 lat, obok
pracy w szkole, prowadziła zajęcia „Szkraby i Muzyka” dla dzieci
w wieku od 18 miesięcy do 4 lat.
1
Joanna Wiśniewska
PSM I i II stopnia im. Fryderyka Chopina w Olsztynie
Piosenka z kanonem DO RE MI jako przykład wprowadzenia faktury
monofonicznej, homofonicznej i polifonicznej oraz polirytmii
W punkcie 1 przedstawiona jest melodia zwrotki z błędami. Uczeń ma dokonać korekty,
zaznaczając błędy kółkiem. Wcześniej powinien przeanalizować ten fragment „w myśli”.
Nauczyciel gra prawidłową melodię, która jest zapisana w punkcie 2.
Jeśli połączymy zwrotki z getodźwiękami, powstanie polirytmia – równoczesne stosowanie
różnych rytmów w różnych głosach. Gestodźwięki wykonujemy przez cały czas trwania
zwrotki. Schemat przedstawiony w punkcie 3 powtórzy się cztery razy:
nogi to dwa kroki w miejscu (lewa, prawa noga) na 1 i 2 ćwierćnutę,
ręce to uderzenie rękoma o uda na 3 i 4 ćwierćnutę,
pstryknięcie to pstryknięcie palcami na 1 ćwierćnutę kolejnego taktu.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Fragment ten (punkt 2) jest przykładem monofonii – muzyki, którą tworzy wyłącznie jedna
linia melodyczna. Należy określić interwały, ich przewroty, stopnie gamy oraz funkcje
harmoniczne wynikające z przebiegu melodii.
2
Śpiew i gra z akompaniamentem fortepianowym są przykładem muzyki homofonicznej.
Homofonia to technika kompozytorska, w której jeden głos jest główny, a inne tworzą
akompaniament.
Druga część piosenki to kanon. Uczniowie zapisują rytm tego fragmentu – punkt 4.
Następnie transponują kanon do tonacji D-dur (po drugiej zwrotce) i E-dur (po trzeciej
zwrotce) i śpiewają go literowo i solmizacyjnie we wskazanych tonacjach – punkt 5.
Do refrenu (kanonu) uczniowie akompaniują sobie na dzwonkach (dwie grupy wykonują
ostinato melodyczne). Podobnie jak podczas realizacji kanonu nazwami solmizacyjnymi
© Centrum Edukacji Artystycznej
Śpiew solmizacją w kanonie zaprezentuje polifonię – technikę kompozytorską, która polega
na równoczesnym prowadzeniu samodzielnych i równorzędnych linii melodycznych.
3
i literowymi, po drugiej zwrotce uczniowie grają ostinato w tonacji D-dur, a po trzeciej –
w E-dur.
Dla utrwalenia faktury monofonicznej, homofonicznej i polifonicznej nauczyciel prezentuje
wybrane przykłady z literatury muzycznej, np. C. Debussy – Syrinx (monofonia), W.A. Mozart
– Eine kleine Nachtmusik, cz. III Menuet (homofonia), J.S. Bach – Credo z Mszy h-moll
(polifonia).
Podsumowanie
Scenariusz jest swobodną propozycją dla nauczyciela. Można zrealizować całość na 2–3
lekcjach lub wybrać sobie dowolne zadanie. Dla utrwalenia poszczególnych typów faktury
uczniowie mogą zaprezentować utwory, które wykonują na lekcjach instrumentu głównego.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Na zakończenie uczniowie wykonują całą piosenki DO RE MI. Pierwsza część (zwrotka)
połączona jest z gestodźwiękami. Po pierwszej zwrotce następuje refren w kanonie,
połączony z ostinatem melodycznym, w tonacji C-dur. Następnie nauczyciel podaje akord
D-dur i druga zwrotka oraz kanon wykonywane są w tonacji D-dur, zaś trzecia – w E-dur.
4
Utwory wykorzystane na lekcji:
© Centrum Edukacji Artystycznej
1. Claude Debussy – Syrinx
2. Wolfgang Amadeus Mozart – Eine kleine Nachtmusik, cz. III Menuet
3. Johann Sebastian Bach – Credo z Mszy h-moll
5