7. Inicjatywa lokalna- wprowadzenie

Projekt pn. „Edukacja dla inicjatywy lokalnej w Gminie Lubomierz” jest współfinansowany ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet IX, działanie 9.5
Prezentacja nr 2
Inicjatywa lokalna jako aktywna forma
współpracy mieszkańców z samorządem
- wprowadzenie do zagadnień
Moduł I: Obszary interwencji inicjatywy lokalnej
Gmina Lubomierz
59-623 Lubomierz ∗ Plac Wolności 1
tel. 75 78 33 166 ∗ fax 75 78 33 167
www.lubomierz.pl ∗ e-mail: [email protected]
INICJATYWA LOKALNA
Inicjatywa lokalna jest umową, która może być zawarta na
czas określony.
Jest to forma współpracy j.s.t. z mieszkańcami, w celu
Wspólnego realizowania zadania na rzecz społeczności lokalnej
W ramach inicjatywy lokalnej mieszkańcy jednostki samorządu
terytorialnego bezpośrednio, bądź za pośrednictwem organizacji
pozarządowych, lub podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 mogą
złożyć wniosek o realizacje zadania publicznego do jednostki
samorządu terytorialnego, na terenie której maja miejsce zamieszkania
lub siedzibę, -patrz art. 47 ustawy o finansach – oferta
Zadania w ramach inicjatywy
Wniosek (w rozumieniu k.p.a.) do j.s.t. o realizację zadania publicznego
w zakresie działalności :
wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych (4 ust. 1 pkt 13):
w szczególności budowę, rozbudowę lub remont dróg, kanalizacji, sieci
wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność
gminną;
na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego;
a także kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego (art. 4 ust. 1
pkt 3, 4, 5, 16 i 27);
edukacji, oświaty i wychowania (art. 4 ust. 1 pkt 14);
działalności w sferze kultury fizycznej i turystyki (art. 4 ust. 1 pkt 17 i 19);
ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach (art. 4 ust. 1 pkt 18);
porządku i bezpieczeństwa publicznego (art. 4 ust. 1 pkt 20).
Wniosek jest wnioskiem w rozumieniu KPA – to nie jest oferta
Ocena wniosku w ramach inicjatywy
• Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego
określa tryb i szczegółowe kryteria oceny wniosków
o realizacje zadania publicznego w ramach inicjatywy
lokalnej
• Szczegółowe kryteria oceny powinny uwzględniać
przede wszystkim wkład pracy społecznej w realizacje
inicjatywy lokalnej
• Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego,
dokonując oceny wniosku, bierze pod uwagę
szczegółowe kryteria oceny wniosku oraz jego celowość
z punktu widzenia potrzeb społeczności lokalnej.
Po uwzględnieniu wniosku
• Po uwzględnieniu wniosku, o którym mowa w art.
19b ust. 1, organ wykonawczy jednostki samorządu
terytorialnego zawiera na czas określony umowę
o wykonanie inicjatywy lokalnej z wnioskodawcą.
• Zobowiązanie wnioskodawcy może polegać na
świadczeniu pracy społecznej, na świadczeniach
pieniężnych lub rzeczowych
• Ważne: nie chodzi o zobowiązanie organu tylko
wnioskującego o inicjatywę
Użyczenie od samorządu
• Wnioskodawca może na podstawie umowy użyczenia
otrzymać od jednostki samorządu terytorialnego na czas
trwania umowy rzeczy konieczne do wykonania
inicjatywy lokalnej
• Ważne: nie ma tutaj mowy o otrzymaniu dotacji od
organu administracji publicznej w ramach inicjatywy
• Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego
wspólnie z wnioskodawcą opracowuje dokumenty
niezbędne do przeprowadzenia inicjatywy lokalnej,
w tym harmonogram i kosztorys
Odesłanie w zakresie inicjatywy
• W zakresie nieuregulowanym w ustawie, do umowy
o wykonanie inicjatywy lokalnej stosuje się przepisy
ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. – Kodeks cywilny
(Dz. U. Nr 16, poz. 93, z pózn. zm.
• Odesłanie do KC przesądza o tym, że nie mamy do
czynienia z dotacją w inicjatywie lokalnej – zob. art. 60
ufp –niepodatkowe należności budżetowe o charakterze
publicznoprawnym – stosowanie art. 67 ufp
Praktyczne zastosowanie inicjatywy
• Inicjatywa lokalna, gdy przyjrzymy się działaniom w społecznościach
lokalnych, nie jest niczym nowym.
• Współpraca taka realizowana była już wcześniej w wielu miejscach
w Polsce w formie np. komitetów obywatelskich (budowa drogi
osiedlowej czy przyłączy wodnych). Ustawa o finansach
publicznych ograniczyła te możliwości.
• Również w wymiarze społecznym mamy sporo przykładów działań
podobnych do inicjatywy lokalnej. Taką formą współpracy jest
współorganizowanie przez samorząd różnych wydarzeń
lokalnych (np. festynów, turniejów sportowych), gdzie często
procedury konkursowe zastępuje się finansowaniem bezpośrednio
z budżetu jednostki samorządu terytorialnego lub jego jednostek
organizacyjnych.
Praktyczne zastosowanie inicjatywy
• Inicjatywa lokalna uregulowana ustawą o pożytku to z jednej strony
stworzenie formy prawnej do realizacji współpracy, która nie
zawsze takie podstawy miała, a z drugiej strony – przede wszystkim
narzędzie zachęcania mieszkańców do „brania spraw w swoje
ręce”.
• Nie ma też potrzeby wyodrębniania nowych środków na inicjatywę
lokalną (chociaż można to zrobić). Podstawą jest podejście do
realizacji zdań publicznych, które samorządy i tak już realizują,
a które można podejmować wspólnie z mieszkańcami lub
występującymi w ich imieniu organizacjami.
Dlaczego warto korzystać z inicjatywy lokalnej
•
Samorządy muszą przygotować wieloletnie prognozy finansowe oraz
plany inwestycji. Załóżmy, że w gminie X planowany jest remont
świetlic. Szacowany koszt remontu to ok. 25000 zł. Do wyboru władze
mają miejscowości: A i B – w każdej jest świetlica kwalifikująca się do
remontu.
•
Pytanie, która powinna być pierwsza, którą wpisać w grafik remontów na
rok 2012, a którą na 2013. Dlaczego wybrać A, a nie B? Takie dylematy ma
wielu włodarzy.
•
A czy nie łatwiej byłoby, gdybyśmy pytanie zadali inaczej – „mieszkańcy
której z miejscowości mają pomysł na świetlicę i jej potrzebują?”.
Przecież świetlica w pierwszej kolejności powinna powstać tam, gdzie jest
potrzebna i gdzie chcą jej mieszkańcy.
•
Inicjatywa lokalna może stać się w tej sytuacji katalizatorem aktywizacji
społecznej. Organ wykonawczy przed wpisaniem danej świetlicy do
planu może zaproponować mieszkańcom możliwość składania
wniosków w ramach inicjatywy lokalnej. Czy wnioski będą czy nie to
zależy od faktycznej motywacji mieszkańców.
Dlaczego warto korzystać z inicjatywy lokalnej
Załóżmy, że sytuacja jest następująca:
1. Mieszkańcy miejscowości A – nie złożyli wniosku, ponieważ stwierdzili
na zebraniu, że to obowiązek gminy, która powinna zapewnić takie miejsce
mieszkańcom.
2. Mieszkańcy miejscowości B wniosek złożyli i zaproponowali swój
wkład:
–
–
na etapie remontu – w postaci pracy społecznej przy remoncie ścian i malowaniu – według
cen rynkowych koszt pomalowania świetlicy to robocizna (3000 zł) plus farby (1000 zł);
wyposażenie – przekazanie do świetlicy stołu tenisowego, telewizora, DVD – wkład ten
oszacowany został na kwotę 2500 zł.
Od gminy mieszkańcy oczekują:
• remontu dachu;
• remontu posadzek;
• wykonania gładzi.
Szacowany koszt to 21000 zł.
Dlaczego warto korzystać z inicjatywy lokalnej
Jaki wymiar ma inicjatywa lokalna w tym wypadku?
•
Po pierwsze, „polityczny” – decydenci wiedzą, gdzie rozpocząć
inwestycje w pierwszej kolejności, nie narażając się na zarzuty ze strony
mieszkańców innych miejscowości.
•
Po drugie, „ekonomiczny” koszt inwestycji spadł bezpośrednio o 4000 zł
plus uzyskano wyposażenie o wartości 2500 zł. Po trzecie, jest też wymiar
„społeczny” – mieszkańcy, którzy włączyli się w prace nad świetlicą, będą
brali za nią odpowiedzialność.
Dlaczego warto korzystać z inicjatywy lokalnej
•
Powyższy przykład, mimo swojej schematyczności, pokazuje, że inicjatywa
lokalna to z jednej strony narzędzie służące racjonalizacji działań,
z drugiej – aktywizacji mieszkańców.
•
Model powyższy może być swobodnie realizowany przy większości
inwestycji, gdzie zakłada się, że mieszkańcy będą bezpośrednimi
użytkownikami.
•
Na podstawie dotychczasowej praktyki inicjatywa lokalna może też stać się
narzędziem współpracy samorządu z mieszkańcami przy inwestycjach
kluczowych lokalnie, np. droga osiedlowa, chodnik. W wielu przypadkach
takie podejście może przyspieszyć oczekiwane od lat lokalne
inwestycje, dając mieszkańcom narzędzie, samorządowi zaś podstawę
prawną do wspólnej realizacji zadania.
Korzyści z inicjatywy - przykład II
•
Innym przykładem wykorzystania inicjatywy lokalnej może być realizacja
zadań publicznych, które ze względu na swoją specyfikę oraz lokalne
uwarunkowania z trudnością mogą być realizowane w trybie
konkursów, w rozumieniu ustawy o pożytku.
•
Takim przykładem może być działanie lokalnych kół gospodyń wiejskich
czy organizacji seniorów, które często nie mają osobowości prawnej.
Częstym przykładem współpracy pomiędzy samorządami a tymi
organizacjami jest realizacja zadania z tzw. wydatkiem bezpośrednim
z budżetu. Chodzi tutaj o sytuację, w której do władz wykonawczych trafia
pismo z prośbą o np. dofinansowanie festynu lokalnego lub wyjazdu
edukacyjno-kulturalnego.
•
Samorząd, uznając celowość takich działań, w praktyce bezpośrednio
pokrywa koszty ich realizacji, dokonując np. wynajmu środka
transportu czy zakupu artykułów spożywczych na zapewnienie
wyżywienia na festynie. Wydatki te budzą jednak wątpliwości, szczególnie
wśród kontrolerów Regionalnej Izby Obrachunkowej. I w tej sytuacji
inicjatywa lokalna może być bardzo przydatnym narzędziem.
Korzyści z inicjatywy - przykład II
•
Należy pamiętać, że inicjatywa w czasie realizacji to umowa między
samorządem a mieszkańcami lub reprezentującą ich organizacją.
Umowa, która zakłada wkład każdej ze stron przy realizacji zadania
publicznego, gdzie samorząd wykonuje swoją część zadania, ponosząc
wydatki bezpośrednio z budżetu.
•
W opisanym przykładzie wnioskodawcami mogą być lokalne
organizacje niemające osobowości prawnej, działające w imieniu
mieszkańców, swoich członków.
•
Zgłaszane zadanie, np. festyn, w praktyce jest faktycznie realizowany na
podstawie ustnej umowy władz z mieszkańcami, tutaj inicjatywa lokalna
tworzy możliwość sformalizowania współpracy oraz nadania podstawy
prawnej do wydatkowania środków z budżetu, bez narażania się na
zarzut wydatkowania bezpośredniego środków na zadanie publiczne
realizowane przez inny podmiot.
Zagrożenia dla rozwoju inicjatywy lokalnej
•
Jednym z większych zagrożeń dla rozwoju tej formy współpracy jest
podchodzenie do składanych wniosków jako do „nowych zadań”,
na które w danym roku budżetowym nie ma środków.
•
Dlatego, by inicjatywa nie stała się martwym przepisem, warto w
społecznościach lokalnych wypracować mechanizm zgłaszania
pomysłów w odpowiednim czasie do właściwych instytucji.
•
Aby inicjatywa mogła być zrealizowana, samorząd musi mieć środki, żeby
zaś mieć środki, musi je zapisać w budżecie. Dlatego istotnym było by
stworzenie obyczaju zgłaszania wniosków na inicjatywę lokalną na
etapie tworzenia założeń do budżetów przez jednostki organizacyjne
samorządu.
Podsumowanie
Aby inicjatywa lokalna przyniosła dobre efekty w społeczności
lokalnej, konieczna jest:
•
przychylność władz samorządowych, które powinny przygotować
odpowiednie procedury i potraktować inicjatywę jako narzędzie współpracy
lokalnej;
•
edukowanie mieszkańców, szczególnie w zakresie idei inicjatywy jako
narzędzia współpracy z samorządem, a nie zgłaszania roszczeń
Projekt pn. „Edukacja dla inicjatywy lokalnej w Gminie Lubomierz” jest współfinansowany ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet IX, działanie 9.5
DZIĘKUJEMY
Materiały szkoleniowe do I modułu wybrali i opracowali:
Jadwiga Olszowska –Urban i Janusz Dubajka
Gmina Lubomierz
59-623 Lubomierz ∗ Plac Wolności 1
tel. 75 78 33 166 ∗ fax 75 78 33 167
www.lubomierz.pl ∗ e-mail: [email protected]