Alkoholizm młodzieży

Alkoholizm młodzieży
Zjawisko używania alkoholu jest czymś powszechnie znanym i stanowi
nieodzowny obraz naszej rzeczywistości, mimo że jest rozmaicie oceniany,
traktowany czy wykorzystywany – nie podlega dyskusji jego stała obecność w
naszym życiu. To, jak ta obecność i możliwe decydowanie o niej wygląda może
i powinna zależeć od nas, jednak wpływ, jaki człowiek nań posiada i zeń
korzysta bywa różny, za co odpowiada niezliczona wręcz liczba czynników.
Używanie alkoholu, mimo że jest udziałem większości populacji, dla wyraźnej
jej części stanowi problem w postaci szkód czy chorób z uzależnieniem włącznie,
dla pozostałych też najczęściej w sposób wtórny przynosi wiele trudności. Są
one na tyle wyraźne, że całość zjawisk określa się mianem alkoholizmu i termin
ten traktowany jako zjawisko społeczne wykracza daleko poza ramy li tylko
uzależnienia.
Szczególną grupę w kontekście zjawiska alkoholizmu stanowi młodzież. Okres
dorastania jest najczęściej momentem inicjacji alkoholowej, używania tej
substancji w sposób często niekontrolowany (czego przecież trzeba się nauczyć
a przynajmniej poznać jej indywidualny zakres), pod presją otoczenia, z chęci
poznania jakości działania (w tym doświadczania siebie w stanie odurzenia), a
także pierwszych prób wykorzystywania intoksykacji w określonych celach.
Według cyklicznie prowadzonych badań (np. badania ESPAD) nastolatki piją
alkohol i na przestrzeni lat notuje się zarówno spadek wieku inicjacji
alkoholowej z jednoczesną wyraźną tendencją wzrostu ilości i częstości jego
spożycia. Badania podkreślają fakt, iż ponad 70% nastolatków piło w ciągu
ostatniego roku, zaś blisko połowa w ciągu ostatniego miesiąca z czego wyraźny
odsetek (ok. 15%) wprowadziło się w stan upojenia alkoholowego.
Spośród wielu czynników skłaniających młodzież do sięgania po alkohol, prócz
wspomnianej chęci zaspokojenia ciekawości, doświadczania „efektu upicia” czy
presji rówieśniczej, wyraźną rolę odgrywa przykład dorosłych (w tym rodziny),
dostrzeganie głównie pozytywnych efektów działania alkoholu, chęć oderwania
się od rzeczywistości czy wpływania na pożądaną zmianę nastroju. Nie można
też pominąć w piciu nastolatków chęci poczucia się jak dorosły, dopasowywania
się do otoczenia, celebrowania w społecznie akceptowany na ogół sposób
ważnych wydarzeń życiowych czy już sam fakt dostępności napojów
alkoholowych w przestrzeni publicznej.
To, że alkohol i jego spożycie jest zawsze obarczone pewnym ryzykiem nie ulega
wątpliwości, zaś w przypadku młodzieży owe ryzyko nabiera szczególnej
postaci. Wszystkie napoje alkoholowe, mimo wielu rodzajów i postaci, zawierają
etanol – substancję dla fizjologii organizmu trującą i szkodliwą, jednak użyta w
odpowiedniej formie (rozcieńczona) jest powszechnie używana nie powodując
na ogół „natychmiastowych” szkód zdrowotnych. Jako substancja chemiczna
alkohol etylowy jest środkiem wyraźnie wpływającym na ośrodkowy układ
nerwowy – głównie na mózg aktywnie zmieniając jego działanie, co znajduje
odbicie w funkcjonowaniu psychiki i organizmu. Powoduje wyraźne zmiany w
sferze nastroju, samopoczucia, oceny rzeczywistości zewnętrznej i wewnętrznej
(tzw. poczucie „siebie” czyli tożsamość), kontroli zachowania, podejmowania
decyzji na poziomie i jakości myślenia kończąc.
Efekty używania alkoholu to skutki krótkoterminowe, czyli dotyczące bycia
aktualnie pod wpływem tej substancji odurzającej oraz długoterminowe,
związane
z
kumulowaniem
się
i
wzajemnym
dynamicznym
współoddziaływaniem konsekwencji spożywania tej używki. Mówiąc o
przypadłościach wiążących się ze używaniem alkoholu z oczywistych względów
wskazujemy na samą osobę poń sięgającą, lecz nie można zapominać o osobach
z jej otoczenia – rodzinie, znajomych, przyjaciołach, również doświadczających
w wyraźny sposób konsekwencji tego faktu. W związku z tym, że alkohol dość
szybko przedostaje się do krwi a z nią do mózgu, jego działanie jest szybkie i
wyraźne, a zdarza się że gwałtowne. Jest to uzależnione tak od jego ilości i
jakości, co od osoby pijącej, jej płci, wieku, wagi, wcześniejszych doświadczeń
i cech indywidualnych, także od poziomu tolerancji, stanu organizmu i
…kondycji emocjonalnej. Już niewielka dawka alkoholu potrafi obniżyć zdolność
racjonalnego myślenia i trafności oceny, co popycha do decyzji i zachowań
innych, niźli miałoby to miejsce „na trzeźwo”. Osoba czuje się swobodniejsza,
odważniejsza, skłonna do zachowań ryzykownych ocierających się o brawurę
lub wprost o bezmyślność czy głupotę. Większe dawki alkoholu komplikują
sytuację poprzez pogłębiającą się utratę kontroli i panowania nad sobą z
jednoczesnym trwaniem w przekonaniu, że jest… odwrotnie, np. poprzez
nieracjonalną wiarę we własne siły i możliwości czy wynikającą z błędnej, bo
niemożliwej przy zaburzeniach myślenia, oceny swego stanu. Wraz ze wzrostem
stężenia alkoholu we krwi wyraźnie szwankuje funkcjonowanie organizmu i
panowanie nad jego odruchami – wydłużeniu ulega czas reakcji, pojawiają się
zaburzenia uwagi, spowolnienie ruchów z zachwianiem ich koordynacji
przejawiających się miedzy innymi zataczaniem się, przewracaniem, bełkotliwą
mową aż po utraty świadomości (palimpsesty), zaburzenia przytomności,
zapadanie w sen, śpiączkę a w ekstremalnych sytuacjach nawet
śmierć. Młodzież w kontekście używania alkoholu stanowi szczególną grupę ze
względu na moment życiowy i charakterystyczne dla niego wymogi jakim
należałoby optymalnie sprostać mając na uwadze jak najlepszą „bazę” do
wejścia i funkcjonowania w okresie dorosłości. Okres dorastania to czas
ostatecznego formowania się tożsamości. Czas rozwoju emocjonalnego,
fizycznego, społecznego – nauka i ćwiczenie podejmowania decyzji, radzenia
sobie z ich konsekwencjami, doświadczaniem wpływu radzenia sobie ze
stresem, konfrontowania ze światem dorosłych do którego, mimo buntu i
kontestacji, nieodwołalnie się aspiruje i, co bardzo istotne, budowania relacji z
otoczeniem z jednoczesnym badaniem w nich pozycji własnej osoby. Używanie
bądź nadużywanie w tym okresie alkoholu to ryzyko negatywnego wpływu na
jego rolę i znaczenie – alkohol może go hamować, opóźniać, spłycać i
zniekształcać, co ma niebagatelny wpływ nie tylko na okres bycia nastolatkiem,
ale też kolejne etapy życia. Szybkie wejście w świat używek z alkoholem na
czele potrafi demotywować w obliczu trudności, zniechęcać do wytrwałości,
tworzyć i utrzymywać własne normy, wartości, zasady, komplikować relacje z
innymi, co skutkuje mniejszym bądź większym zafałszowaniem rzeczywistości.
Chęć radzenia sobie w niej, tzn. w świecie w którym jest obecny alkohol
wymusza, a z pewnością ułatwia sięganie poń i używanie go, co szeroko otwiera
drogę do nadużywania i w konsekwencji do uzależnienia od tej używki, co w
perspektywie młodej, nastoletniej osoby, ze zrozumiałych względów nijak się
nie mieści.
Artur Sokołowski
psycholog, psychoterapeuta
(materiał przygotowany dla Centrum Profilaktyki, Terapii i Rehabilitacji GOPS
Czerwonak)