ŁOTWA Przewodnik dla przedsiębiorców

Transkrypt

ŁOTWA
Przewodnik dla przedsi biorców
Wydanie drugie rozszerzone
Warszawa, pa dziernik 2004
z suplementem (maj 2005)
Przewodnik wydany pod patronatem
Ministerstwa Gospodarki i Pracy
przez
Biuro Promocji Inwestycji i Technologii
Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego
Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji okre lenia i s dy w aden sposób nie
odzwierciedlaj opinii Sekretariatu UNIDO na temat statusu prawnego jakiego kraju,
terytorium, miasta, obszaru, rz du lub granic danego kraju. Wymienianie nazw firm
i produktów nie oznacza, e s one popierane przez UNIDO.
© Copyrights by: UNIDO ITPO Warszawa 2004
Wydawca:
UNIDO ITPO Warszawa
Al. Niepodległo ci 186; 00-608 Warszawa
tel.: (+48-22) 8259186, 8259467; fax: 8258970
e-mail: [email protected]
http://www.unido.pl
Opracowanie i redakcja: dr Alina Naruniec
Współpraca:
Aneta Matysek
Zdj cia na okładce pochodz z portalu Komisji Europejskiej:
http://www.europa.eu.int/comm/enlargement/latvia/pictures/latvia_pictures.htm
Autorzy zdj : Garis Diezins, Boriss Kolesnikovs, Normunds Mezins (EPA PHOTO/AFI)
ŁOTWA - Przewodnik dla przedsi biorców
3
PRZEDMOWA
„ŁOTWA – Przewodnik dla przedsi biorców” jest kolejn pozycj nowego cyklu wydawniczego
warszawskiego Biura UNIDO, realizowanego z my l o przedsi biorcach zainteresowanych
rozwijaniem handlu i współpracy przemysłowej z wybranymi krajami Europy rodkowo-Wschodniej
i Wspólnoty Niepodległych Pa stw.
Niniejsza seria obejmuje w 2004 roku ju 10 przewodników, w tym siedem wznawianych po raz trzeci
lub czwarty oraz trzy ukazuj ce si po raz drugi dotycz ce Rosji, Litwy i Łotwy. Konsekwencja z jak
realizowana jest ta inicjatywa wynika m.in. z rozszerzenia zakresu działalno ci warszawskiego Biura
UNIDO, które koncentruje si obecnie na wspieraniu współpracy polskich przedsi biorstw z
partnerami na wybranych rynkach Europy rodkowej, Wschodniej oraz Azji Centralnej. Pierwszym
krokiem w tym kierunku jest dostarczenie wszystkim zainteresowanym obszernych informacji na
temat warunków działania w poszczególnych krajach, potencjalnie obiecuj cych pod wzgl dem
handlowym i kooperacyjnym ale z ró nych powodów ci gle jeszcze trudno dost pnych dla polskich
firm lub wr cz przez nie niezauwa anych.
Istotn cech tej publikacji jest to, i pokazuje ona sprawy zwi zane z bezpo rednim, praktycznym
funkcjonowaniem przedsi biorstw na Łotwie, kraju Polsce bliskim, geograficznie, historycznie,
kulturowo i gospodarczo – na szerszym makroekonomicznym tle. Sprawia to, i polscy eksporterzy
rozwa aj cy mo liwo ci wprowadzenia na ten rynek swoich towarów b d kooperacyjnoinwestycyjnego zaanga owania si w tym kraju, maj do swej dyspozycji szersze spektrum
informacji, pozwalaj cych na lepsze zrozumienie zasad funkcjonowania łotewskiej administracji i
gospodarki. Tym samym, rednie i mniejsze polskie firmy maj ce aspiracje „zaistnienia na Łotwie”,
w tej czy innej korzystnej formie, mog łatwiej okre li swoje zamiary i wpisa je w strategi
konkretnego działania.
Tak jak poprzednie publikacje, równie i ta opiera si na sprawdzonym wzorze przewodnika „How to
do business in Poland”, wydawanego od wielu lat przez warszawskie Biuro UNIDO w kilku wersjach
j zykowych, z których na uwag „wschodnich” biznesmenów zasługuje zwłaszcza edycja
rosyjskoj zyczna, prezentuj ca Polsk jako kraj zainteresowany rozwijaniem współpracy
gospodarczej i przyjazny dla zagranicznych partnerów.
Jak ju wy ej wspomniano, przewodnik o Łotwie wprowadza w zagadnienia zwi zane z działalno ci
podmiotów gospodarczych w tym kraju na tle sytuacji makroekonomicznej. Jednocze nie ksi ka ta
zawiera informacje odnosz ce si do praktycznych, prawnych i finansowych aspektów dwustronnej
współpracy gospodarczej, mog cej le e w obszarze zainteresowa polskich przedsi biorstw. To im
wła nie maj słu y listy adresowe jednostek pierwszego kontaktu: organizacji, firm, urz dów,
komitetów i instytucji, które mog okaza si niezb dne jako ródła informacji i punkt odniesienia dla
dalszych działa .
Publikacja ta mo e zatem by pomocna dla ludzi biznesu przygotowuj cych si dopiero do
nawi zania bezpo rednich kontaktów gospodarczych z Łotw lub maj cych ju pierwsze
do wiadczenia. Jako ródło wiedzy na temat poszczególnych sektorów gospodarki, przekształce
strukturalnych w ci gu ostatnich dziesi ciu lat, warunków inwestowania i prowadzenia działalno ci
gospodarczej, systemu finansowego i podatkowego, ksi ka ta mo e zainteresowa równie
naukowców, studentów i polityków.
4
Przedmowa
Z uwagi na to, e tytuł „przewodnik” w jaki sposób zobowi zuje, autorzy wł czyli do tej pozycji
tak e rozdział opisuj cy skrótowo warunki podró owania, mieszkania oraz rekreacji i wypoczynku na
tle kulturowej i turystycznej panoramy tego interesuj cego kraju.
Oprócz materiałów powszechnie dost pnych, osi galnych m.in. w internecie, opierano si tak e na
informacjach otrzymanych dzi ki przychylno ci i pomocy polskich placówek dyplomatycznych i
handlowych, instytucji naukowych, organizacji mi dzynarodowych oraz wielu osób.
Za yczliwo , wskazówki i sugestie pragniemy serdecznie podzi kowa pracownikom Wydziału
Ekonomiczno-Handlowego Ambasady RP w Rydze, Departamentu Stosunków Europejskich i
Wielostronnych Ministerstwa Gospodarki i Pracy oraz Korporacji Ubezpiecze Kredytów
Eksportowych KUKE SA.
Ko cz c ju niniejsze słowo wst pne pragniemy zwróci uwag Czytelników na cenn naszym
zdaniem, mo liwo skorzystania z tego przewodnika w Internecie, gdzie został zamieszczony
w witrynie warszawskiego Biura UNIDO, jako jeden z tomów coraz bogatszej, obejmuj cej ju
kilkana cie tytułów, biblioteki elektronicznej dla przedsi biorców, znajduj cej si pod
adresem: www.unido.pl.
Wspomniana strona internetowa zawiera tak e, regularnie zamieszczane informacje na temat
seminariów promocyjnych dotycz cych poszczególnych rynków wschodnich, po wi canych im
konferencji gospodarczych, szkole
słu cych podnoszeniu konkurencyjno ci polskich
przedsi biorstw oraz mo liwo ci nieodpłatnej promocji ich własnych ofert eksportowych,
kooperacyjnych i technologicznych w maj cym wiatowy zasi g portalu „UNIDO Exchange”.
Przekazujemy ten kolejny ju przewodnik, tym razem Łotwie, do r k polskich przedsi biorców
w nadziei, i pomo e im on w rozwijaniu współpracy gospodarczej z tym krajem.
Biuro UNIDO w Warszawie
W latach 2001-2003 w serii przewodników o rynkach wschodnich ukazały si
ksi kowej i/lub elektronicznej:
w postaci
„Ukraina – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2001, 2002, 2003)
„Białoru – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2001, 2002, 2003)
„Kazachstan – przewodnik dla przedsi biorców” – trzy wydania (2001, 2002, 2003)
„Bułgaria – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2002, 2003)
„Uzbekistan – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2002, 2003)
„Azerbejd an – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydanie (2002, 2003)
„Mołdowa – przewodnik dla przedsi biorców” – dwa wydania (2002, 2003)
„Litwa – przewodnik dla przedsi biorców” – I wydanie (2003)
„Łotwa – przewodnik dla przedsi biorców” – I wydanie (2003)
„Federacja Rosyjska – przewodnik dla przedsi biorców” – I wydanie (2003)
Wersje internetowe kolejnych, zaktualizowanych i poszerzonych wyda powy szych publikacji
ukazuj na stronie warszawskiego Biura UNIDO:
www.unido.pl
5
SPIS TRE CI
I. INFORMACJE OGÓLNE ......................................................................................................9
Poło enie i klimat ..............................................................................................................9
Ludno i j zyk ...............................................................................................................10
Zasoby naturalne i surowce energetyczne .........................................................................11
Ustrój polityczny .............................................................................................................11
Partie polityczne ..............................................................................................................12
Podział administracyjny kraju ..........................................................................................13
Władza lokalna................................................................................................................14
S downictwo...................................................................................................................15
II. UWARUNKOWANIA GEOPOLITYCZNE .................................................................... 16
Kraje bałtyckie ................................................................................................................16
Rada Pa stw Morza Bałtyckiego (RPMB)........................................................................16
Organizacje i umowy mi dzynarodowe ............................................................................18
III. GOSPODARKA.................................................................................................................... 19
Informacje ogólne ..........................................................................................................19
Aktualna sytuacja gospodarcza ......................................................................................20
Rynek pracy ...................................................................................................................26
Przemysł.........................................................................................................................28
Rolnictwo.......................................................................................................................29
Transport i komunikacja ................................................................................................30
Porty ...............................................................................................................................30
Energetyka i no niki energii .............................................................................................31
Gaz .................................................................................................................................31
Ropa naftowa ..................................................................................................................32
Paliwo.............................................................................................................................32
Energia elektryczna .........................................................................................................32
Telekomunikacja .............................................................................................................33
Internet............................................................................................................................33
Technologie informatyczne..............................................................................................33
Turystyka ........................................................................................................................34
Relacje z Uni Europejsk ...............................................................................................35
IV. PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNO CIOWE .................................................................... 36
Informacje ogólne ..........................................................................................................36
Metody prywatyzacji......................................................................................................37
V. FINANSE ............................................................................................................................... 38
Bud et.............................................................................................................................38
Wymienialno waluty ....................................................................................................38
Sektor bankowy...............................................................................................................39
Nadzór nad bankami komercyjnymi .................................................................................41
Kredyty...........................................................................................................................42
Banki zagraniczne ...........................................................................................................42
Rynek kapitałowy............................................................................................................43
Ubezpieczenia .................................................................................................................44
6
Spis tre ci
VI. SYSTEM PODATKOWY ................................................................................................... 45
Podatek dochodowy od przedsi biorstw ........................................................................46
Podatek dochodowy od osób fizycznych .......................................................................47
Podatek od warto ci dodanej (VAT) ..............................................................................48
Podatek akcyzowy..........................................................................................................49
Opodatkowanie obcokrajowców ....................................................................................50
Podatek socjalny ............................................................................................................50
Podatek od surowców naturalnych.................................................................................50
Podatek od nieruchomo ci .............................................................................................51
VII. OCHRONA WŁASNO CI .............................................................................................. 52
Własno ziemi ...............................................................................................................52
Własno nieruchomo ci..................................................................................................52
Ochrona Własno ci Intelektualnej ....................................................................................53
VIII. PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ ........................................... 55
System prawny ................................................................................................................55
Tworzenie i funkcjonowanie przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym ..............................56
Nabywanie ziemi .............................................................................................................58
Zatrudnianie pracowników................................................................................................59
Procedura ubiegania si o zezwolenie na pobyt i prac ........................................................59
Dost p do rynku pracy......................................................................................................60
Zakup ziemi przez obcokrajowców....................................................................................61
Ksi gowo i kontrola rachunkowa....................................................................................61
Rozwi zywanie sporów....................................................................................................62
IX. INWESTYCJE ZAGRANICZNE ...................................................................................... 63
Podstawy prawne inwestycji zagranicznych......................................................................63
Umowy mi dzynarodowe ................................................................................................63
Zach ty dla inwestycji zagranicznych...............................................................................64
Ograniczenia dotycz ce inwestycji zagranicznych.............................................................64
Transfer zysków ..............................................................................................................64
Klimat inwestycyjny........................................................................................................65
Specjalne Strefy Ekonomiczne i Wolne Porty ...................................................................66
Inwestycje zagraniczne na Łotwie .................................................................................69
X. HANDEL ZAGRANICZNY................................................................................................ 71
Ramy prawne ..................................................................................................................71
Certyfikacja i dokumenty celne ........................................................................................71
Cła i polityka celna ..........................................................................................................73
Bilans handlowy..............................................................................................................75
Struktura towarowa eksportu i importu .............................................................................75
Struktura geograficzna eksportu i importu.........................................................................77
Bilans płatniczy ...............................................................................................................78
XI. WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK ............................................................. 79
Podstawy prawno-traktatowe ...........................................................................................79
Handel ............................................................................................................................80
Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji i wspierania eksportu ..............84
Ryzyko handlowe..........................................................................................................101
7
Oferta KUKE SA ..........................................................................................................102
Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego ..........107
XII. WARUNKI PRZEBYWANIA I ZAMIESZKIWANIA NA ŁOTWIE .................... 108
Przekraczanie granicy ....................................................................................................108
Podró owanie................................................................................................................110
Rekreacja i turystyka......................................................................................................111
Hotele ...........................................................................................................................114
Mieszkania....................................................................................................................115
Przydatne informacje .....................................................................................................116
Bezpiecze stwo.............................................................................................................116
XIII. ZAŁ CZNIKI.................................................................................................................. 117
XIV. BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................. 153
SUPLEMENT (sytuacja makroekonomiczna Łotwy w roku 2004) ......................... 155
Spis tre ci
8
SPIS TABLIC:
Tablica 1. Podstawowe wska niki ekonomiczne w latach 1996-2004........................................ 22
Tablica 2. Struktura PKB w latach 1995-2003 (w %) ................................................................. 23
Tablica 3. Struktura zatrudnienia wg wybranych działów gospodarki w latach 1996-2003 ...... 27
Tablica 4. Stopa bezrobocia na koniec roku w latach 1996-2003 (%) ........................................ 28
Tablica 5. Struktura sektora transportu i komunikacji w latach 1996-2003................................ 30
Tablica 6. Wykorzystanie surowców energetycznych na Łotwie w latach 1999-2003 .............. 31
Tablica 7. Liczba osób przekraczaj cych granic kraju (tys. osób) ............................................ 34
Tablica 8. Udział sektora prywatnego w tworzeniu warto ci dodanej oraz zatrudnienie ........... 37
Tablica 9. Skonsolidowany bud et pa stwa w latach 1998-2004 (prognoza) ............................ 38
Tablica 10. Roczny napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych w krajach bałtyckich...... 70
Tablica 11. Wykaz łotewskich urz dów celnych wła ciwych dla transportu drogowego........... 74
Tablica 12. Obroty w handlu zagranicznym Łotwy w latach 1995-2003 (mln LVL) ................. 75
Tablica 13. Główni partnerzy Łotwy w eksporcie w latach 2002-2003....................................... 77
Tablica 14. Główni partnerzy Łotwy w imporcie w latach 2002-2003........................................ 77
Tablica 15. Struktura towarowa eksportu z Polski na Łotw w latach 2000-2003 (mln USD)... 81
Tablica 16. Struktura towarowa importu z Łotwy do Polski w latach 2000-2003 (mln USD) ... 82
WYKRESY I MAPY:
Mapa pogl dowa Łotwy...................................................................................................................9
Wykres 1. Porównanie dynamiki PKB Łotwy i innych krajów w latach 1994-2003................. 21
Wykres 2. Geograficzna struktura zagranicznych inwestycji bezpo rednich ............................. 69
Wykres 3. Skumulowana warto bezpo rednich inwestycji zagranicznych w krajach bałtyckich
.............................................................................................................................................. 70
Wykres 4. Struktura eksportu towarów w 2003 roku .................................................................. 76
Wykres 5. Struktura importu towarów w 2003 roku ................................................................... 76
Wykres 6. Główne grupy towarowe w wymianie handlowej mi dzy Łotw i Polsk w 2003 .. 83
I.
9
INFORMACJE OGÓLNE
Poło enie i klimat
Łotwa le y w Europie Wschodniej na wybrze u Morza Bałtyckiego. Powierzchnia kraju
wynosi 64.689 km² i jest wi ksza od terytorium Estonii a mniejsza od Litwy. Na północy
kraj ten graniczy z Estoni (343 km), na wschodzie z Rosj (282 km), na południowym
wschodzie z Białorusi , za na południu z Litw (576 km). Ł czna długo granic
l dowych Łotwy wynosi 1862 km, a granic morskich 494 km.
Mapa pogl dowa Łotwy
ródło: UNEP GRID-Arendal na podstawie "The Times Atlas of the World"
Informacje ogólne
10
Wybrze e morskie tworz wydmy i piaszczyste pla e, najwi ksza zatoka – Ryska od
strony otwartego morza oddzielona jest Półwyspem Kurlandzkim. Wi kszo kraju
stanowi niziny z licznymi formami polodowcowymi. rodkow cz
zajmuje Nizina
rodkowołotewska otoczona od zachodu Pojezierzem Inflanckim, od południowego
wschodu Pojezierzem Latgalskim, a od północy Nizin Północnołotewsk . Najni szym
punktem jest Morze Bałtyckie 0 m, a najwy szym Gaizinkalns – 312 m n.p.m.
Klimat jest umiarkowanie morski, we wschodniej cz ci kraju przechodzi w
kontynentalny. Najcieplejszymi i najbardziej obfitymi w deszcze miesi cami s lipiec
i sierpie . Na terytorium Łotwy znajduje si wiele rzek, wa niejszymi z nich s Daugava
(D wina), Lielupe, Gauja i Venta.
Ludno
i j zyk
Łotwa jest jednym z najmniejszych krajów Europy. W ci gu kilku ostatnich lat liczba
ludno ci tego kraju zmniejsza si na skutek spadku liczby urodzin i wzrostu wska nika
umieralno ci oraz procesów migracyjnych. Na Łotwie wyst puje jeden z najni szych w
regionie wska ników demograficznych, w roku 2003 miało miejsce 21 tys. urodze i 32
tys. zgonów. W wyniku tych tendencji na pocz tku roku 2004 populacja Łotwy była
mniejsza o 63 tys. ni pod koniec 2000 roku. rednia długo
ycia wynosi 71 lat, 65 dla
m czyzn oraz 77 dla kobiet, za g sto zaludnienia 37,2 osoby na km².
Pod koniec 2003 roku, według szacunków Centralnego Biura Statystycznego Łotwy, kraj
liczył 2319 tysi cy mieszka ców, w tym 68 % stanowiła ludno miejska, a 32 % wiejska.
W stolicy kraju – Rydze zamieszkuje prawie jedna trzecia ludno ci.
Ludno narodowo ci łotewskiej stanowi 57,7 %, a rosyjskiej 29,6 %. Pozostałe 12,7 % to
przede wszystkim Białorusini (4,1 %), Ukrai cy (2,7 %), Polacy (2,5 %) oraz Litwini
(1,4 %).
Oficjalnym j zykiem urz dowym jest j zyk łotewski nale cy do bałtyckiej rodziny
j zyków indoeuropejskich. W kraju mo na porozumie si tak e w j zyku rosyjskim,
zwłaszcza w wi kszych miastach. Coraz bardziej powszechny, szczególnie w ród ludzi
młodych jest j zyk angielski i niemiecki.
Łotwa jest krajem zamieszkałym w wi kszo ci przez protestantów (luteranów). Ponadto
wyznawany jest katolicyzm i prawosławie.
11
Zasoby naturalne i surowce energetyczne
Łotwa posiada bardzo mało własnych surowców naturalnych. Poza ziemi uprawn
i lasami istniej tu zło a torfu, wapna, dolomitów i bursztynu. Ostatnio na wybrze u
Morza Bałtyckiego odkryto niewielkie zło a ropy naftowej. Przemysł Łotwy jest
w wysokim stopniu zale ny od importu podstawowych surowców.
Ustrój polityczny
W wyniku I wojny wiatowej obszary dzisiejszej Łotwy w 1917 roku zaj li Niemcy. Za
zgod okupacyjnych władz niemieckich Łotewska Rada Narodowa proklamowała
niepodległo Łotwy w dniu 18 listopada 1918 roku. W tym samym czasie komuni ci
łotewscy ogłosili powstanie republiki radzieckiej, ich działania nie spotkały si jednak ze
znacz cym odzewem ze strony mieszka ców kraju. W 1934 roku na czele rz du stan ł
dyktator K. Ulmanis, który pozostawał u władzy do 1940 roku, tj. do czasu przymusowego
wł czenia Łotwy do ZSRR.
W wyniku podpisania paktu Ribbentrop - Mołotow Łotwa znalazła si w radzieckiej
strefie wpływów i 17 czerwca 1940 roku wojska radzieckie zaj ły terytorium tego kraju,
który powi kszył po II wojnie wiatowej grono republik w strukturach pa stwowych
byłego ZSRR. W latach 80-tych rozpocz ł si na Łotwie ruch społeczny zmierzaj cy do
przywrócenia niepodległo ci.
Po przej ciu władzy w ZSRR przez M. Gorbaczowa (w 1985 roku) i uchwaleniu
programu reform pa stwowych tzw. pierestrojki w kraju tym powstał niezale ny Front
Ludowy Łotwy, który w marcu 1990 roku wygrał wybory. Powstały w ich wyniku
parlament proklamował w dniu 4 maja 1990 roku niepodległo Republiki Łotewskiej,
która została oficjalnie uznana przez Zwi zek Radziecki we wrze niu 1991 roku.
Zdecydowano tak e, i Łotwa pozostanie poza obszarem Wspólnoty Niepodległych
Pa stw. W dniu 6 czerwca 1993 roku przywrócona została konstytucja łotewska z 1922
roku.
Łotwa jest republik parlamentarn z jednoizbowym parlamentem Saeima licz cym 100
miejsc. Deputowani do parlamentu wybierani s na kadencj czteroletni w wyborach
powszechnych, w głosowaniu równym, bezpo rednim, tajnym i proporcjonalnym.
Kandyduj cy do parlamentu musz by członkami partii.
Czynne prawo wyborcze posiadaj tylko obywatele łotewscy, co oznacza, i mniejszo
rosyjska pozbawiona jest prawa do głosowania. Równie obywatele, którzy byli
członkami partii komunistycznej po 13 stycznia 1991 roku lub pracowali w przeszło ci w
KGB nie s uprawnieni do uczestniczenia w wyborach.
12
Informacje ogólne
Głow pa stwa jest prezydent, wybierany przez parlament wi kszo ci głosów
w głosowaniu tajnym na kadencj czteroletni . Obecnym prezydentem Łotwy jest Vaira
Vike-Freiberga – pierwsza kobieta na tym stanowisku w Europie rodkowo-Wschodniej1.
Prezydentem mo e zosta wybrany ka dy obywatel Łotwy, który uko czył 40 lat
(z wył czeniem osób o podwójnym obywatelstwie). Urz d prezydenta nie mo e by
pełniony równocze nie z innym urz dem, a okres jego sprawowania nie powinien
przekracza o miu lat.
Jako głowa pa stwa prezydent reprezentuje kraj na zewn trz, mianuje ambasadorów
i przedstawicieli korpusu dyplomatycznego, jest odpowiedzialny za wykonywanie uchwał
parlamentu, ratyfikuje umowy i traktaty mi dzynarodowe oraz gwarantuje wypełnianie
zobowi za z nich wynikaj cych. Jest tak e zwierzchnikiem sił zbrojnych i mianuje ich
głównego dowódc . Na mocy decyzji parlamentu prezydent posiada prawo wypowiadania
wojny. Ponadto dysponuje on prawem łaski w stosunku do oskar onych i skazanych, ma
prawo do inicjatywy ustawodawczej, mo e zwoływa posiedzenia rz du i im
przewodniczy oraz rozwi za parlament, przewodniczy te Radzie Bezpiecze stwa
Narodowego.
Prezydent nie ponosi politycznej odpowiedzialno ci za wypełnianie obowi zków
wynikaj cych z urz du. Odpowiedzialno ta spoczywa na premierze lub odpowiednich
ministrach.
Pomimo licznych kompetencji prezydent Łotwy pełni głównie funkcje reprezentacyjne,
natomiast polityk zagraniczn de facto kształtuje rz d – organ władzy wykonawczej. Na
jego czele stoi premier, który powołuje ministrów. Rz dowi podlegaj wszystkie instytucje
administracyjne w kraju.
Partie polityczne
Scen polityczn Łotwy charakteryzuje wielopartyjno . W wyniku ostatnich wyborów do
parlamentu, które odbyły si 5 pa dziernika 2002 roku tylko 6 partiom udało si
przekroczy wymagany 5 procentowy próg wyborczy. Nale do nich Jaunais Laiks
(Nowa Era) – partia centrowa, z której wywodzi si obecny premier – uzyskała ona 26
miejsc w parlamencie, Par Cliv ka Ties b m Vienot Latvij (Prawa Człowieka w
Zjednoczonej Łotwie) – 25 miejsc i Tautas Partija – partia konserwatywno-reformatorska,
której przypadło 20 miejsc. Kolejne miejsca w parlamencie zaj ła Zalo un Zemnieku
Savien ba (Unia Zielonych i Rolników), Latvijas Pirm Partija (Pierwsza Partia) oraz
1
W sierpniu 2004 roku pani Vyke-Freiberga została umieszczona przez ameryka skie pismo „Forbes” na
li cie najbardziej wpływowych kobiet na wiecie. Prezydent Łotwy zaj ła 70 miejsce w ród stu
wytypowanych kobiet i była w tej grupie jedyn przedstawicielk z Europy Wschodniej.
13
Apvien ba „T vzemei un Br v bai”/LNNK (Ruch na Rzecz Wolno ci i Niepodległo ci
Łotwy) – partia narodowo-konserwatywna.
Po wyborach, w listopadzie 2002 roku łotewski parlament uformował nowy
centroprawicowy rz d na czele którego stan ł Einars Repše, były dyrektor Banku Łotwy.
Nowy rz d był zdominowany przez biznesmenów, pracowników naukowych, osoby nie
posiadaj ce wi kszego do wiadczenia politycznego. Według premiera miało to zapobiec
korupcji władz oraz wzmocni efektywno rz du. W wyniku zastosowania tych zało e
w praktyce Tautas Partija – partia konserwatywno-reformatorska, która utrzymywała si
przy władzy przez ostatnie lata, została usuni ta z koalicji pomimo zdobycia 1/5 miejsc w
parlamencie. Na pocz tku lutego 2004 roku premier Repše podał si do dymisji.
Przyczyn było przegłosowanie przez parlament, wbrew woli rz du, podwy ki płac dla
nauczycieli, na co trzeba byłoby wyda około 28 mln USD, których jak uwa ał premier,
brakowało w bud ecie.
Po upływie niespełna 2 lat, Parlament Łotwy zatwierdził w dniu 9 marca 2004 roku nowy
rz d centro-prawicowy na czele z Indulisem Emsisem, pierwszym w Europie premierem,
członkiem partii „Zielonych”.
W skład nowej Rady Ministrów weszło 6 członków „Łotewskiej Pierwszej Partii”,
5 członków „Partii Ludowej” i 4 członków „Partii Zielonych Rolników” (z której
wywodzi si Premier). Rz d popiera równie „Partia Zgody Narodowej”, która jednak nie
ma w nim swojego przedstawiciela. Obecna koalicja utworzyła rz d mniejszo ciowy
(w 100-osobowym Sejmie Łotwy trzy partie koalicyjne maj ł cznie 46 posłów), musi
wi c szuka dodatkowych sojuszników i zawiera porozumienia przej ciowe.
Podział administracyjny kraju
Administracyjnie Łotwa jest podzielona na 4 rejony: Kurzeme, Zemgale, Vidzeme
i Latgale oraz na 26 rejonów wiejskich i 7 miast o znaczeniu republika skim (Ryga,
Daugavpils, Liepaja, Jelgava, Jurmala, Ventspils, Rezekne). Ogółem na Łotwie istnieje 77
miast – 23 z nich posiadaj liczb mieszka ców przekraczaj c 10.000 osób.
Najwi ksze miasto – stolica Ryga liczy sobie 739 tys. mieszka ców. Nast pnymi pod
wzgl dem wielko ci s Daugavpils 113 tys., Liepaja 89 tys., Jelgava 63 tys., Jurmala
56 tys., Ventspils 44 tys. i Rezekne, w którym mieszka 39 tysi cy osób.
14
Informacje ogólne
Władza lokalna
Władza lokalna na Łotwie sprawowana jest przez samorz dy terytorialne. Ich kompetencje
s ci le okre lone przez prawo.
Do obowi zków samorz dów nale y mi dzy
programów rozwoju regionalnego, nadzór nad
przygotowanie bud etu lokalnego, zarz dzanie
nakładanie podatków na szczeblu lokalnym, zarz
wyborów do samorz dów lokalnych.
innymi przygotowanie i wdra anie
zagospodarowaniem przestrzennym,
ruchomo ciami i nieruchomo ciami,
dzanie finansami oraz organizowanie
Władze lokalne s równie odpowiedzialne za organizacj transportu publicznego,
zapewnienie mieszka com mo liwo ci korzystania z sieci wodoci gowej i kanalizacyjnej,
centralnego ogrzewania i wywozu mieci. Ponadto w ich kompetencjach znajduje si
nadzór nad obiektami u yteczno ci publicznej (utrzymanie budynków, parków, renowacja
dróg, itp.), zapewnienie dost pu do edukacji, słu by zdrowia oraz opieki społecznej,
utrzymanie zabytków, instytucji kulturalnych, domów starców i domów dziecka. S one
równie odpowiedzialne za promocj rozwoju gospodarczego regionu, udzielanie
zamówie publicznych, wydawanie licencji oraz ró nego rodzaju zezwole firmom
i instytucjom.
Wykonuj c swoje zadania władze lokalne maj prawo do tworzenia własnych instytucji
samorz dowych oraz podejmowania ró nego rodzaju inicjatyw i przedsi wzi .
Samorz dy lokalne mog posiada udziały w przedsi biorstwach, prywatyzowa
instytucje b d ce ich własno ci , nabywa nieruchomo ci i inne aktywa, wprowadza
ró nego rodzaju opłaty, wnosi sprawy do s du oraz skargi do ró nych instytucji
pa stwowych.
ródłem finansowania samorz dów lokalnych s ich własne zasoby, na które składaj si
podatki i darowizny od osób fizycznych i prawnych, dotacje z bud etu pa stwa, kredyty,
grzywny oraz ró nego rodzaju opłaty, które pobieraj . Dysponuj one tak e dochodami
osi ganymi w wyniku zarz dzania własno ci komunaln oraz prowadzenia działalno ci
gospodarczej.
15
S downictwo
Na Łotwie istnieje trójpoziomowy system s downictwa, na który składaj si s dy
okr gowe (miejskie), rejonowe oraz S d Najwy szy.
S dy okr gowe (miejskie) tworz pierwszy poziom systemu, w całym kraju istnieje ich
obecnie 34. Na drugi poziom s downictwa składa si pi
s dów rejonowych
zlokalizowanych w regionach: Kurzeme, Latgale, Ryga, Vidzeme i Zemgale. Ka dy s d
rejonowy posiada własny wydział cywilny, karny i administracyjny.
S dy okr gowe (miejskie) oraz rejonowe s s dami pierwszej instancji a ich kompetencje
okre la kodeks post powania cywilnego i karnego. Jako s dy pierwszej instancji
rozstrzygaj one sprawy z zakresu prawa cywilnego, karnego i administracyjnego
(z wył czeniem podlegaj cych jurysdykcji S du Najwy szego). Dodatkowo s dy
rejonowe s ciałem apelacyjnym w przypadkach spraw, które były rozstrzygane przez
s dy okr gowe (miejskie) jako s dy pierwszej instancji.
Najwy szym organem władzy s downiczej na Łotwie jest S d Najwy szy. Jego
orzeczenia s ostateczne. Składa si on z Senatu oraz dwóch izb, które rozstrzygaj sprawy
z zakresu prawa cywilnego i karnego. S d Najwy szy funkcjonuje jako s d apelacyjny w
przypadku kwestii, które były rozpatrywane przez s dy rejonowe jako s dy pierwszej
instancji. Jest s dem kasacyjnym dla wszystkich spraw rozstrzyganych przez s dy
okr gowe (miejskie) i rejonowe.
Oddzielnym organem władzy s downiczej jest S d Konstytucyjny. Do jego jurysdykcji
nale y rozstrzyganie o zgodno ci prawa z konstytucj . S d ten posiada równie inicjatyw
prawotwórcz i jest ciałem niezale nym od innych organów władzy. S dziowie S du
Konstytucyjnego wybierani s wi kszo ci głosów w głosowaniu tajnym po uprzednim
zatwierdzeniu przez parlament.
S dziowie wszystkich s dów s nieusuwalni i niezale ni od innych organów władzy, a ich
nominacja musi by zatwierdzona przez parlament. Tylko w przypadkach jasno
okre lonych przez prawo parlament mo e zwolni s dziów z wykonywanej funkcji.
Zgodnie z konstytucj prac s dów rejonowych i okr gowych (miejskich) nadzoruje
Ministerstwo Sprawiedliwo ci. Nie mo e ono jednak ingerowa w proces rozstrzygania
sporów. Ministerstwu Sprawiedliwo ci podlega równie działalno notarialna. Notariusze
i adwokaci stanowi cz
łotewskiego systemu s downictwa. Ich prac kontroluje Rada
Adwokacka i Rada Notarialna.
Uwarunkowania geopolityczne
16
II.
UWARUNKOWANIA GEOPOLITYCZNE
Kraje bałtyckie
Pod poj ciem „republiki bałtyckie” w niniejszym przewodniku rozumie si pa stwa
bałtyckie znajduj ce si w regionie Morza Bałtyckiego, tj. Litw , Łotw i Estoni , które
odzyskały niepodległo na pocz tku lat 90-tych, po długim okresie przymusowego
wł czenia ich do ZSRR.
Litwa, Łotwa i Estonia s pa stwami, w których od 13 lat istnieje ustrój demokratyczny.
W dziedzinie polityki zagranicznej niepodwa alnym priorytetem krajów bałtyckich stało
si członkostwo w strukturach NATO i w Unii Europejskiej. Obecnie te trzy kraje nale
ju do NATO a od maja 2004 roku, podobnie jak Polska, stały si członkami Unii
Europejskiej (UE).
Wszystkie 3 kraje bałtyckie podejmuj obecnie wysiłki maj ce na celu dalsze
dostosowywanie swoich gospodarek oraz systemów instytucjonalnych do wymogów UE.
Chodzi przede wszystkim o „kryterium Kopenhaskie”, kład ce nacisk na konieczno
budowania demokracji i gospodarki rynkowej. Post py, jakie kraje te poczyniły ju w
okresie poprzedzaj cym akcesj do UE przyczyniły si do uzyskania lepszych wyników
gospodarczych w porównaniu z osi ganymi przez kraje WNP. Na przestrzeni ostatnich lat
organizacje mi dzynarodowe znacznie wy ej oceniały poziom respektowania wolno ci
politycznych i obywatelskich w krajach bałtyckich.
Rada Pa stw Morza Bałtyckiego (RPMB)
Morze Bałtyckie jest przykładem unikatowego w skali wiata procesu integracji.
To samo bałtycka i współodpowiedzialno za morze, wynikaj ca m.in. z konieczno ci
ochrony rodowiska naturalnego stały si wyzwaniem, które jednoczyło i integruje nadal
wszystkie pa stwa bałtyckie, mimo drastycznych niegdy podziałów politycznych.
Od czasu załamania si powojennego ładu politycznego na kontynencie europejskim
w 1989 roku region Morza Bałtyckiego przeszedł gł bokie zmiany: w Polsce dokonały si
przeobra enia ustrojowe i gospodarcze; nast piło zjednoczenie Niemiec, za Szwecja
i Finlandia, a nieco pó niej Polska, Litwa, Łotwa i Estonia przyst piły do Unii
Europejskiej. Tak wi c zapocz tkowany w 1989 roku proces gł bokich zmian trwa nadal
i zatacza coraz szersze kr gi.
Przemiany polityczne poci gn ły za sob przewarto ciowanie polityki zagranicznej prawie
wszystkich pa stw Europy, w stosunku do regionu Morza Bałtyckiego, który szybko
zacz ł nabiera dla poszczególnych partnerów nowego, wi kszego znaczenia.
17
Jesieni 1991 roku Dania i Niemcy wyst piły z inicjatyw utworzenia nowego
ugrupowania politycznego w regionie Morza Bałtyckiego. Idei tej przy wiecała przede
wszystkim wola sprzyjania stabilizacji politycznej i ekonomicznej w tej cz ci Europy.
W dniach 5 - 6 marca 1992 roku w Kopenhadze spotkali si ministrowie spraw
zagranicznych Danii, Estonii, Finlandii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Polski, Rosji
i Szwecji. Przyj to deklaracj zało ycielsk RPMB i jej mandat. Postanowiono, i Rada
ma stanowi forum ogólnej koordynacji i kierowania współprac regionaln . Szczególne
znaczenie przywi zuje si do tworzenia demokratycznych instytucji, wspomagania
rozwoju gospodarczego, rozwoju kultury, ochrony
rodowiska, zapewniania
bezpiecze stwa radiologicznego i j drowego oraz rozwi zywania kwestii społecznych.
Członkami RPMB s : Dania, Estonia, Finlandia, Islandia (od 1995 roku), Litwa, Łotwa,
Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja, Szwecja i Komisja Europejska. Status obserwatora
uzyskały: Francja, Holandia, Słowacja, Ukraina, Wielka Brytania, Włochy i USA.
Wy ej wspomniane priorytety znajduj odzwierciedlenie w strukturze Rady obejmuj cej
trzy grupy robocze:
- ds. wspierania instytucji demokratycznych,
- ds. współpracy gospodarczej,
- ds. bezpiecze stwa radiologicznego i nuklearnego.
Do głównych zada RPMB nale :
- sprzyjanie rozwojowi wszechstronnej współpracy regionalnej,
- koordynacja i inicjowanie współpracy regionalnej,
- sprzyjanie przepływowi informacji.
Od czerwca 2003 roku do 21 czerwca 2004 roku przewodnictwo w RPMB sprawowała
Estonia. Natomiast podczas Szczytu w Estonii w czerwcu 2004 roku, po raz drugi w
historii obj ła je Polska. Wa nym elementem obecnej polskiej kadencji b dzie dyskusja nt.
przyszło ci współpracy regionalnej. Zmiany w mi dzynarodowym otoczeniu i post py
integracji wymuszaj bowiem konieczno dostosowania si do nowych form współpracy
w RPMB. Szczególnego znaczenia temu regionowi nadaje obecno partnerów o
zró nicowanym charakterze politycznym. Uwa a si , e RPMB powinna uzupełnia
dialog prowadzony pomi dzy UE a Rosj , poprzez wzbogacanie go o w tki współpracy
regionalnej. Dotyczy to w szczególno ci Obwodu Kaliningradzkiego i jego uczestnictwa
we współpracy regionalnej i transgranicznej, zgodnie z obecnymi realiami
mi dzynarodowymi.
Polska b dzie tak e wspiera m.in. wymian informacji mi dzy innymi ugrupowaniami
regionalnymi (np. Nordyck Rad Ministrów, Rad Euroarktycznego Regionu Morza
Barentsa, Rad Arktyczn i Inicjatyw rodkowoeuropejsk ).
18
Uwarunkowania geopolityczne
Organizacje i umowy mi dzynarodowe
Łotwa jest członkiem Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (UNECE), Organizacji
ywno ci i Rolnictwa (FAO), Konferencji ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD),
Mi dzynarodowej Komisji Prawa Handlowego (UNCITRAL) oraz Centrum
Mi dzynarodowego utworzonego przez UNCTAD i WTO. Od dnia 10 lutego 1999 roku
kraj ten jest tak e członkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO), a od 1 maja 2004
roku członkiem UE.
Łotwa podpisała nast puj ce konwencje mi dzynarodowe:
- Konwencj Hask o Procesach Prawnych z l marca 1954 roku (obowi zuje od 15
lipca 1993 roku);
- Konwencj Nowojorsk o Uznaniu i Respektowaniu Decyzji Arbitra u
Mi dzynarodowego z 10 czerwca 1958 roku (obowi zuje od 13 lipca 1992 roku);
- Konwencj
Waszyngto sk
o Mi dzynarodowej Współpracy Patentowej
z 19 czerwca 1970 roku (obowi zuje od 7 wrze nia 1993 roku);
- Konwencj Celn o Przewozach Mi dzynarodowych z Wykorzystaniem Certyfikatu
TIR z 14 listopada 1975 roku;
- Konwencj o Powołaniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych
z 11 pa dziernika 1985 roku.
III.
19
GOSPODARKA
Informacje ogólne
Mimo przestarzałej struktury przemysłu, republiki bałtyckie w porównaniu z
pozostałymi krajami byłego ZSRR, zajmowały w nim pierwsze miejsca pod wzgl dem
rozwoju społeczno-gospodarczego. Litwa, Łotwa i Estonia stanowiły zaledwie 0,78 %
powierzchni ZSRR, z ludno ci wynosz c 2,75 % – natomiast generowały w 1990
roku ok. 3,4 % dochodu narodowego Zwi zku Radzieckiego.
Produkcja przemysłowa w przeliczeniu na jednego mieszka ca była w Estonii i na
Łotwie o ok. 40 %, a na Litwie o ok. 20 % wy sza ni rednio w ZSRR. Poziom ycia
ludno ci Estonii i Łotwy przewy szał redni poziom ZSRR o 35 - 40 %, i był o 15 20 % wy szy ni na Litwie.
Na Łotwie, podobnie jak i w dwóch pozostałych krajach bałtyckich, przeprowadzono
program radykalnej stabilizacji gospodarki. Wszystkie reformy wprowadzono na
zalecenie MFW. Podstawowe zało enia programu stabilizacyjnego polegały na
radykalnej liberalizacji systemu cen i ostrym ci ciu dotacji – o wiele bardziej
zdecydowanym, ni w wielkich krajach europejskich WNP.
Uwolnienie cen szło w parze z radykalnym otwarciem gospodarki i liberalizacj handlu
zagranicznego, który był prowadzony na równych prawach zarówno przez pa stwowe,
jak i prywatne podmioty gospodarcze. Kluczowym elementem tego programu była
redukcja wydatków publicznych i deficytu bud etowego oraz cisłe ograniczenie
przyrostu zasobów pieni nych wprowadzanych do obiegu.
Na pocz tku lat dziewi dziesi tych kraj został dotkni ty silnym wstrz sem
gospodarczym na skutek zerwania dotychczasowych wi zów z dawnym ZSRR.
Szczególnie bolesne było pogorszenie si warunków prowadzenia handlu („terms of
trade”) w wyniku przej cia Rosji na ceny wiatowe w rozliczeniach dotycz cych dostaw
surowców energetycznych.
W 1991 roku produkcja przemysłowa na Łotwie obni yła si , a inflacja wzrastała w
tempie rocznym wynosz cym 124 %. Po wy ej wspomnianym szoku cenowosurowcowym i ograniczeniu wymiany z dawnymi republikami ZSRR, nast piła
liberalizacja cen i otwarcie gospodarki na wiat, co spowodowało przej ciowo jeszcze
gwałtowniejszy skok cen i spadek produkcji.
20
Gospodarka
Pomimo wy ej wspomnianych perturbacji, dzisiaj po upływie 13 lat, Łotwa mo e
poszczyci si szybkim rozwojem gospodarczym, który zawdzi cza przede wszystkim
transformacji systemowej obejmuj cej daleko id c liberalizacj gospodarki, elastyczne
regulacje na rynku pracy oraz niskie podatki. Na Łotwie jak i w pozostałych krajach
bałtyckich systematycznie ro nie wydajno pracy.
Aktualna sytuacja gospodarcza
Po okresie zmian systemowych i przystosowa gospodarczych maj cych miejsce
w latach dziewi dziesi tych i przej ciowym zmniejszeniu tempa wzrostu
przypadaj cym na lata 1997-1998, Łotwa wst piła w 1999 roku ponownie na cie k
przyspieszonego wzrostu gospodarczego, któr nadal pod a staj c si jednym z
najszybciej rozwijaj cych si pa stw Europy. Produkt Krajowy Brutto (PKB) w latach
1996-2003 wzrósł o 55,6 %, co oznacza, e rednia stopa wzrostu wynosiła rocznie
6,9 % i była prawie dwukrotnie wy sza ni w Unii Europejskiej i o 1,6 raza wy sza ni
rednia innych krajów w owym czasie do niej kandyduj cych.
Jak wynika z poni szego wykresu, przej ciowy spadek tempa wzrostu łotewskiego
PKB, spowodowany m.in. kryzysem rosyjskim, okazał si znacznie mniej gł boki ni
w przypadku Litwy i Estonii. Krzywa wzrostu po osi gni ciu najni szego punktu
w 1999 roku zacz ła szybko pi si do góry osi gaj c w latach 2000-2002 poziom
zbli ony do najlepszych wyników ubiegłej dekady.
Pomimo pogorszenia si koniunktury gospodarczej w krajach europejskich, Łotwa
zdołała utrzyma w roku 2003 wysokie tempo wzrostu dzi ki du emu popytowi
wewn trznemu i zdolno ci dostosowywania si do zmieniaj cych si warunków
zewn trznych. Na koniec roku 2003 wzrost PKB wyniósł 7,5 %. Czynnikiem
sprzyjaj cym konkurencyjno ci firm łotewskich na rynkach UE był wzrost kursu euro.
W konsekwencji, w pierwszym kwartale 2004 roku PKB wzrósł o 8,8 % w porównaniu
z analogicznym okresem ubiegłego roku, za w całym roku 2004 b dzie on nieco ni szy
i wyniesie 7 %, co potwierdzaj najnowsze prognozy Ministerstwa Gospodarki.
21
Wykres 1. Porównanie dynamiki PKB Łotwy i innych krajów w latach 1994-2003
(poprzedni rok = 100)
12
10
8
6
Litwa
4
Łotwa
2
Estonia
0
Polska
-2
-4
-6
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Według Eurostatu, w 2004 roku kraje bałtyckie wyprzedz Polsk pod wzgl dem
rozwoju gospodarczego. W 2003 roku, Łotwa była, w porównaniu z innymi krajami
obecnej Unii Europejskiej najbiedniejsza pod wzgl dem siły nabywczej dochodu
narodowego przypadaj cego na jednego obywatela. W 2004 roku wyprzedzi ona ju
minimalnie Polsk , a wspomniany wska nik wyniesie 47,4 % redniej unijnej (dla
Polski – 47,2 %). Według prognoz Eurostatu, ró nica mi dzy Polsk a Łotw b dzie si
w przyszło ci pogł bia . Jeszcze lepsze wyniki osi gnie Litwa, w 2005 roku przekroczy
ona psychologiczny próg jakim jest 50 % tej redniej. Jednak pomimo tych
niezaprzeczalnych osi gni poziom ycia ludno ci jest na Łotwie nadal o wiele ni szy
ni w wi kszo ci krajów UE.
Zgodnie z Human Development Index (Indeks Rozwoju Człowieka) wydawanym przez
ONZ, w 2003 roku, Łotwa zaj ła 50 miejsce na wiecie pod wzgl dem standardu ycia,
co równie wiadczy o post puj cej co roku poprawie sytuacji pod tym wzgl dem
(w 1997 roku – 97 miejsce, w 2002 – 53 miejsce). Dwa pozostałe kraje bałtyckie w
2003 roku uplasowały si w tym rankingu nieco wy ej ni Łotwa: Litwa na 45 miejscu,
Estonia na 41 miejscu.
Gospodarka
22
Tablica 1. Podstawowe wska niki ekonomiczne w latach 1996-2004
Wyszczególnienie
Zmiana produktu
krajowego brutto (%)
Produkt krajowy brutto
w cenach bie cych
(mln USD)
per capita, w cenach
bie cych (USD)
Deficyt bud etowy (%)
Saldo bilansu
handlowego (mln USD)
Deficyt na rachunku
bie cym
jako % PKB
Stopa bezrobocia (%)
Zagraniczne inwestycje
bezpo rednie netto (mln
USD)
Inflacja (%)
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
3,7
8,4
4,8
2,8
6,8
7,9
6,1
5583
6132
6615
7221
7732
2272
2521
2745
3021
-1,8
0,3
-0,8
-4,0
2003 2004*
7,5
7,0
8230
9210 11073
-
3258
3495
3938
4762
-
-2,8
-2,1
-2,5
-1,6
-2,1
-798
-848 -1130 -1027 -1058 -1351 -1444 -2342
-
-5,5
-10,6
-9,7
-9,8
-6,4
-9,0
-7,0
-8,6
-8,5
18,3
14,4
13,7
14,5
14,6
13,3
12,1
10,7
10,0
379
515
303
331
401
170
388
351
-
17,6
8,4
4,7
2,4
2,6
2,5
1,9
3,6
2,9
stycze marzec
Kurs wymiany LVL/USD 0,581 0,590 0,585 0,607 0,606 0,628 0,618 0,571 0,57
LVL/EUR
0,560 0,563 0,583 0,645 0,64
ródło: Centralne Biuro Statystyki Łotwy, Ministerstwo Gospodarki Łotwy, Republic of Latvia:
Statistical Appendix, IMF Country Report No 03/112, April 2003.
* prognozy Ministerstwa Gospodarki
W strukturze działowej gospodarki łotewskiej nast piły istotne zmiany. W latach 19962003 znacznie zmniejszył si udział przemysłu w PKB na rzecz usług (zob. tab.2).
Wzrost udziału tego sektora w PKB był zasług przede wszystkim dynamicznie
rozwijaj cego si handlu, usług transportowych oraz obrotów w nieruchomo ciach.
23
Tablica 2. Struktura PKB w latach 1995-2003 (w %)
Wyszczególnienie
Rolnictwo*
Przemysł
Budownictwo
Dystrybucja gazu,
elektryczno ci i wody
Usługi, w tym:
Handel**
Transport i komunikacja
Po rednictwo finansowe
Handel nieruchomo ciami
Administracja publiczna
Edukacja
Opieka społeczna i zdrowia
Inne usługi publiczne
Pozostałe
1996
7,1
18,5
4,1
1997
4,9
19,5
4,2
1998
3,8
15,5
5,9
1999
7,6
13,4
6,2
2000
4,3
13,0
5,9
2001
4,2
13,2
5,5
2002
4,6
13,6
5,5
2003
4,4
13,9
5,6
4,7
4,3
4,6
3,9
3,4
3,3
3,2
3,0
52,7
14,5
15,0
5,0
2,9
4,5
4,5
3,1
3,2
12,9
54,3
15,2
14,7
4,2
4,4
5,1
4,3
3,0
3,4
12,8
56,5
15,6
14,4
3,1
6,6
5,6
4,7
3,1
3,4
13,5
60,1
16,6
13,4
4,4
8,2
6,1
4,7
3,0
3,7
8,8
61,6
16,9
13,6
4,7
9,2
5,8
4,8
2,8
3,8
11,8
62,4
17,7
13,6
4,1
10,1
5,7
4,7
2,7
3,8
11,4
72,8
18,7
15,2
5,0
14,0
8,0
5,0
3,0
3,9
0,3
72,9
19,4
15,5
5,4
13,2
7,8
4,8
2,9
4,0
0,2
* wł czaj c rybołówstwo, my listwo i le nictwo
** wł czaj c restauracje i hotele
ródło: dane za lata 1996-2001:Republic of Latvia: Statistical Appendix, IMF Country Report No
03/112, April 2000, lata 2002-2003; www.em.gov.lv.
W 2003 roku wysoki wzrost gospodarczy osi gni to dzi ki pozytywnym wynikom
przemysłu przetwórczego, budownictwa, handlu, transportu i ł czno ci. Produkcja
przemysłowa w porównaniu z 2002 rokiem wzrosła o 6,5 %. Najwi kszy wzrost
wyst pił w przemy le przetwórczym – o 7,9 %, podczas gdy w wydobywczym wzrost
wyniósł 5,3 %, a w dziale zaopatrzenia w media (elektryczno , gaz i woda) o 2,8 %. Do
wa niejszych bran y przemysłu przetwórczego, które zanotowały istotny wzrost nale :
produkcja maszyn i urz dze , produkcja metali, produkcja u ywek, produkcja gumy i
tworzyw sztucznych, produkcja urz dze i aparatury elektrycznej, bran a wydawniczodrukarska oraz przetwórstwo mi sa.
W budownictwie wyst pił w 2003 roku, w porównaniu z rokiem 2002 wzrost o 15 %.
Było to spowodowane m.in. innymi popraw ogólnej sytuacji gospodarczej, łatwiejszym
dost pem do kredytów oraz stałym wzrostem dochodów pracowników i przedsi biorców.
W rolnictwie, ze wzgl du na bardzo niekorzystne warunki pogodowe w 2003 roku,
(m.in. długotrwałe obfite deszcze w okresie letnim), miał miejsce spadek produkcji zbó
o 9,4 % w stosunku do roku 2002. Natomiast produkcja mi sa wyniosła 105,4 tys. ton
i była o 14 % wy sza ni w ubiegłym roku. W produkcji mleka dał si zauwa y spadek
o 3,4 %. Niestety niska efektywno pracy, rozdrobnienie gospodarstw rolnych oraz
silna konkurencja na rynku wewn trznym oraz ze strony producentów zagranicznych, s
głównymi przeszkodami w rozwoju sektora rolnego.
24
Gospodarka
Usługi tranzytowe s bardzo wa n dziedzin łotewskiej gospodarki. Udział transportu
w strukturze PKB w ci gu ostatnich kilku lat przekraczał 10 %. Rok 2001 był bardzo
pomy lny dla usług transportowych jednak w roku 2002 nast pił regres. Natomiast w
2003 roku wielko przeładunków w portach łotewskich wzrosła ponownie o 5 % w
porównaniu z rokiem 2002, pomimo spadku obrotów w najwi kszym łotewskim porcie
Ventspils, który od dwóch lat obsługuje drastycznie zmniejszone dostawy ropy
rosyjskiej
Pozytywnym zjawiskiem jest utrzymywanie si na niskim poziomie inflacji, której
wska nik wyniósł w 2002 roku rednio zaledwie 1,9 %, za w 2003 roku 3,6 %.
Łotwa prowadziła restrykcyjn polityk fiskaln maj c na celu redukcj deficytu
bud etowego. W roku 2003 faktyczny deficyt wyniósł 1,6 % PKB, a wi c osi gn ł
warto
zdecydowanie ni sz od okre lonego przez Układ z Maastricht progu
ustanowionego na poziomie 3 % PKB. W roku 2004 deficyt ma wynie ok. 2,5 %, co
tłumaczy si potrzeb finansowania rozpocz tych reform pa stwowych, kosztami
integracji z NATO i Uni Europejsk oraz wzrostem płac nauczycieli i pracowników
słu by zdrowia.
Stosunkowo trudnym problemem był utrzymuj cy si deficyt na rachunku bie cym.
Spowodowany był on wysokim wewn trznym popytem i szczególnie dynamicznym
wzrostem inwestycji. Poniewa deficyt ten jest głównie pokrywany przez napływ
bezpo rednich inwestycji zagranicznych i długoterminowe kredyty, jego poziom nie
zagra ał stabilno ci gospodarki. Rezerwy netto Banku Łotwy wzrastały i w pełni
pokrywały rezerwy pieni dza znajduj cego si w obiegu oraz zdeponowanego w
bankach.
Deficyt na rachunku bie cym na koniec roku wynosił 8,6 % (w 2002 roku – 7,0 %).
Uwa a si , i w rednim okresie czasu, zmniejszy si on dzi ki wzrostowi eksportu,
wspomaganemu przez reformy strukturalne i inwestycje.
Jak ju wy ej wspomniano, w 2003 roku poziom inflacji na Łotwie wzrósł osi gaj c
3,6 %, podczas gdy wzrost redniej płacy brutto w stosunku do roku 2002 wyniósł 11 %.
Jak st d wynika, płace realne wzrosły o 7,4 %. Szybszy wzrost inflacji mo e wiadczy
o „przegrzewaniu si ” łotewskiej gospodarki, która w ostatnich latach charakteryzowała
si bardzo wysok dynamik .
Według prognoz, ceny na Łotwie wzrosn w 2004 roku o około 4 %. Jednym z
głównych czynników wywołuj cych wzrost cen niektórych towarów jest obci enie ich
akcyz lub VAT-em, z powodu przyst pienia Łotwy do UE (np. dro sze paliwa).
Zgodnie z wymogami UE dokonano tak e znacznych podwy ek cen, mi dzy innymi
25
pr du elektrycznego i gazu naturalnego, jak równie obło ono VAT-em szereg
towarów, które poprzednio miały zerow stawk tego podatku.
W 2003 roku udział sektora prywatnego w tworzeniu PKB wyniósł 71 % (w 2002 –
70 %), przy czym zatrudniał on 73 % osób czynnych zawodowo, podobnie jak w roku
poprzednim.
Wyniki gospodarcze uzyskane przez Łotw w 2003 roku wiadcz jednoznacznie o
prawidłowych kierunkach działa podj tych przez rz d tego kraju. Strategie rozwoju
poszczególnych sektorów całej gospodarki s w du ym stopniu wynikiem
kilkunastoletniej współpracy ró nych instytucji centralnych Łotwy i UE oraz MFW, B
i innych organizacji mi dzynarodowych. W ród całego pakietu zada zrealizowanych w
2003 roku w sferze gospodarczej nale y zwróci uwag na nast puj ce dokonania2:
- zbudowanie formalno-instytucjonalnych podstaw umo liwiaj cych otrzymywanie
funduszy strukturalnych z UE,
- rozpocz cie przygotowa do reformy systemu emerytalnego,
- poddanie indeksacji wiadcze emerytalnych oraz podniesienie wysoko ci
minimalnej emerytury,
- podniesienie wynagrodze nauczycieli, pracowników słu by zdrowia oraz
wymiaru sprawiedliwo ci i policji,
- stworzenie programu konsolidacji całej słu by cywilnej i wł czenie agencji
podporz dkowanych rz dowi do jednolitego systemu,
- zmodyfikowanie systemu przetargów rz dowych i samorz dowych zgodnie z
zasadami realizacji projektów inwestycyjnych z funduszy strukturalnych UE oraz
w celu zapewnienia ich przejrzysto ci,
- zreorganizowanie Łotewskiej Agencji Inwestycji i Rozwoju odgrywaj cej wa n
rol w rozwoju gospodarki łotewskiej,
- reaktywowanie i zreformowanie działalno ci Łotewskiej Agencji Gwarancji,
- reorganizacja Pa stwowej Słu by Dochodów, co zapewniło jej zdecydowanie
wi ksz skuteczno działania,
- zreformowanie działalno ci Biura ds. Przeciwdziałania Korupcji i Przest pczo ci,
- rozpocz cie prac Rady ds. Współpracy Małych i rednich Przedsi biorstw i
Rzemiosła.
Powołany w marcu 2004 roku nowy rz d łotewski kontynuuje reformy rozpocz te przez
poprzedników.
Priorytetem rz du jest doprowadzenie do realizacji opracowanej ju uprzednio
długoterminowej strategii rozwoju łotewskiej gospodarki oraz udoskonalenie warunków
sprzyjaj cych rozwojowi przedsi biorczo ci, tak aby w ci gu najbli szych lat podwoi
2
Sprawozdanie Ekonomiczne za 2003 rok, Ambasada RP, WEH Ryga.
26
Gospodarka
liczb aktywnych gospodarczo przedsi biorstw. Najbli sze zamierzenia rz du istotne dla
utrzymania korzystnej wewn trznej koniunktury gospodarczej Łotwy i jej współpracy
handlowej z zagranic sprowadzaj si mi dzy innymi do:
- uruchomienia programów inwestycyjnych w oparciu o współfinansowanie z
funduszy strukturalnych i funduszu spójno ci UE,
- nadzór nad wdra aniem szeregu programów ogólno-gospodarczych, bran owych,
regionalnych i innych znajduj cych si w ró nych fazach realizacji,
- zapewnienie utrzymania wska ników makro-ekonomicznych na poziomie
ustalonym w bud ecie na rok 2004,
- podj cie kompleksowych działa zmierzaj cych do zmniejszenia bezrobocia w
szeregu regionach Łotwy,
- dora na poprawa sytuacji w ochronie zdrowia,
- otwarcie nowych przedstawicielstw handlowych za granic ,
- wdro enie programu wspierania eksportu,
- zdecydowana intensyfikacja eksportu w celu zmniejszenia ujemnego salda
obrotów handlowych i ograniczenia deficytu na rachunku bie cym bilansu
płatniczego,
- d enie do poprawy stosunków politycznych i gospodarczych z Rosj .
Rynek pracy
Od 1994 roku na Łotwie rozpocz to reform edukacji. Jak podaje Ministerstwo
Gospodarki Łotwy w tej dziedzinie nast piły pozytywne zmiany. Zwi kszyła si liczba
osób z wy szym wykształceniem. W 2000 roku wyniosła ona 13,9 %, co stanowi wzrost
o 2,4 % w porównaniu z 1989 rokiem. Wzrósł równie odsetek ludno ci ze rednim
wykształceniem do 51,2 % (o 2,3 %). Zmniejszyła si natomiast liczba osób z wykształceniem podstawowym z 16,2 % do 8,4 %. Pozytywn cech łotewskiego systemu
edukacji jest wzrost liczby studentów, na pocz tku roku akademickiego 2001/2002
wyniosła ona 111 tys. i była o 2,4 razy wy sza ni w latach 1990/1991.
W 2003 roku 43,9 % ludno ci czynnej zawodowo znajdowało zatrudnienie w usługach,
17,4 % w przemy le, 13 % w rolnictwie a 7,5 % w budownictwie. W ci gu ostatnich lat,
zaszły zmiany strukturalne charakterystyczne dla procesu unowocze niania gospodarki,
zmniejszyła si liczba osób pracuj cych w przemy le i rolnictwie, a zwi kszyła w
usługach (tab.3).
Przeci tne miesi czne wynagrodzenie netto w 2003 roku wynosiło 138 LVL
(242 USD), natomiast przeci tna emerytura netto 64 LVL (113 USD). Od 1 stycznia
2004 roku wzrosła o 10 LVL miesi czna płaca minimalna, która obecnie wynosi 80
LVL (58 % przeci tnej). Nale y zauwa y , i poziom przeci tnego miesi cznego
wynagrodzenia na Łotwie jest ni szy ni w pozostałych dwóch republikach bałtyckich:
na Litwie wynosi ono 271 USD, a w Estonii 387 USD.
27
W 2003 roku wzrost redniej płacy brutto w stosunku do roku 2002 wyniósł 11 %,
a rednia roczna inflacja w tym samym okresie wyniosła 3,6 %. Tak wi c realny wzrost
płac wyniósł 7,4 %. Od pocz tku transformacji gospodarczej w kraju wyst puje du a
rozpi to poziomu płac w poszczególnych działach gospodarki. W 2003 roku
najwy szy poziom przeci tnych wynagrodze wyst pował w transporcie lotniczym (553
LVL), po rednictwie finansowym (478 LVL), transporcie wodnym (372 LVL), poczcie
i komunikacji (296 LVL). Natomiast najni sze wynagrodzenia pobierali pracownicy
zatrudnieni w rolnictwie, rybołówstwie oraz hotelarstwie i restauracjach. Poziom płac
kształtował si tu od 20 % do 43 % poni ej przeci tnego miesi cznego wynagrodzenia
w kraju.
Tablica 3. Struktura zatrudnienia wg wybranych działów gospodarki w latach 1996-2003
(w %)
Wyszczególnienie
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Razem
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Przemysł
21,7
20,7
21,1
19,9
20,5
19,3
17,2
17,4
Rolnictwo
16,8
21,0
18,6
16,1
14,2
14,9
15,5
13
Budownictwo
5,4
5,2
5,5
6,0
6,0
7,1
6,1
7,5
Usługi, w tym:
55,4
52,3
54,3
57,3
58,8
58,3
58,9
43,9
- Handel hurtowy i detaliczny
12,3
13,3
14,7
14,7
15,4
15,7
17,4
15,3
- Zdrowie i usługi socjalne
6,1
5,4
5,3
5,4
5,1
5,2
5,2
5,8
- Transport i komunikacja
8,9
8,3
8,0
8,5
8,4
8,1
8,7
9,5
- Edukacja
10,0
9,3
8,5
9,0
9,2
9,1
9,2
7,7
- Inne usługi
18,1
16,0
17,8
19,7
20,7
20,2
18,4
5,6
Pozostałe
0,7
0,8
0,5
0,7
0,5
0,4
2,3
18,2
ródło: IMF Country Report 03/112, Centralne Biuro Statystyki Łotwy, obliczenia własne
Dynamiczny rozwój gospodarki łotewskiej w ci gu ostatnich kilku lat pozytywne
wpłyn ł na stan zatrudnienia w tym kraju. Wzrosło ono w 2003 roku do 61,8 % czynnej
zawodowo ludno ci (w 2001 roku wska nik ten wynosił 58,8 %). Pod koniec 2003 roku
liczba zatrudnionych ogółem wynosiła 1433 tys. osób. Najbardziej znacz co poziom
zatrudnienia wzrósł budownictwie (o 23,3 %) oraz w transporcie i w komunikacji (o
9,9 %).
Faktyczne bezrobocie, na które składa si odsetek ludno ci poszukuj cej pracy oraz
tych, którzy nie s zarejestrowani jako bezrobotni wynosiło w 2003 roku – 10,7 % i było
o 1,3 % ni sze ni w 2002 roku (12 %). Według danych Pa stwowego Biura
Zatrudnienia pod koniec 2003 roku liczba osób zarejestrowanych jako bezrobotne
wyniosła 90,5 tys. Bezrobocie na Łotwie jest bardzo zró nicowane regionalnie.
Najwy sza jego stopa wyst powała w Latgale, gdzie przekroczyła 20 %. Natomiast
najni sze bezrobocie miało miejsce w Rydze – 4,4 %, zwłaszcza na jej przedmie ciach
Saldus, Tukums i Ogre.
28
Gospodarka
Tablica 4. Stopa bezrobocia na koniec roku w latach 1996-2003 (%)
Stopa bezrobocia
1996
1997
1998
1999
2000
zarejestrowana
7,2
7,0
9,2
9,1
7,8
rzeczywista
20,6
15,1
14,1
14,3
14,4
ródło: IMF Country Report 03/112, Centralne Biuro Statystyki Łotwy
2001
7,7
13,1
2002
8,5
12,0
2003
8,6
10,7
Przemysł
W ci gu pi ciu ostatnich lat (1999-2003) produkcja w przemy le przetwórczym na Łotwie
wzrastała o około 5,6 % rocznie przewy szaj c o 0,8 % wska nik dynamiki dla całej
gospodarki. W 2003 roku produkcja przemysłowa wzrosła o 9,1 %. Najwi ksza warto
dodana powstała w sektorach przetwórstwa drewna oraz produkcji metali i maszyn.
Na tempo i kierunki rozwoju przemysłu łotewskiego negatywnie wpłyn ł kryzys
rosyjski maj cy miejsce w 1999 roku. Obecnie w przemy le tym dominuj bran e:
spo ywcza, przetwórstwa drewna, metalowa i produkcja wyrobów z metali, maszynowa
oraz przemysł lekki.
Najwi kszy udział ma przemysł spo ywczy, na który przypada około jednej czwartej
warto ci dodanej całego przemysłu, z czego trzy czwarte produkcji trafia na rynek
wewn trzny, pozostała cz
jest eksportowana, przede wszystkim do Rosji, Litwy i
Estonii. Dzi ki rosn cemu popytowi wewn trznemu produkcja tej gał zi ro nie co roku,
jednocze nie wzrasta import artykułów spo ywczych. W 2003 roku dał si zauwa y
szybki wzrost eksportu do krajów UE.
Kolejna znacz ca bran a – przetwórstwo drewna, równie ma istotny udział w eksporcie
kraju oraz zapewnia zatrudnienie w rejonach wiejskich. W 2003 roku udział tego sektora
w strukturze całego przemysłu wyniósł 17 %. W sektorze tym, od momentu odzyskania
niepodległo ci wyst pił najwi kszy bo a trzykrotny wzrost. Łotwa jest bardziej zasobna
w drewno od innych krajów europejskich. Wynika to z faktu, i 45 % terytorium kraju
zajmuj lasy. Oprócz tego dogodne poło enie kraju oraz wzgl dnie niski koszt siły
roboczej stwarzaj dogodne warunki do rozwijania tego sektora. W 2003 roku na wzrost
wpływów z eksportu wpłyn ły zmiany warto ci euro w stosunku do waluty krajowej.
Przemysł metalowy na Łotwie był bardzo dobrze rozwini ty ju w czasach ZSRR. W
2003 roku powstało w nim około jednej dziesi tej warto ci dodanej przemysłu ogółem.
Obecnie jest to równie gał szczególnie aktywna w eksporcie bowiem od 70 % do
80 % jej produkcji kierowane jest na rynki zagraniczne. Ostatnio produkcja ta cieszy si
zwi kszonym popytem równie na rynku wewn trznym.
29
W produkcji przemysłu lekkiego, który wygenerował w 2003 roku, podobnie jak
przemysł metalowy, ok. 10 % warto ci dodanej całego przemysłu, dominuj tekstylia
oraz szycie odzie y. Wi kszo wyrobów tego przemysłu kierowana jest na rynki
zagraniczne – w 2003 roku na rynku wewn trznym pozostało jedynie 16 % jego
produkcji. Wyroby s eksportowane przede wszystkim do krajów Unii Europejskiej.
Oprócz gotowych ubra , których udział w strukturze produkcji zmniejsza si , mocn
pozycj maj równie półfabrykaty.
Rolnictwo
Znaczenie rolnictwa w gospodarce łotewskiej systematycznie spada. W 1990 roku jego
udział w PKB wynosił 21,1 %, a w 2003 roku ju tylko 4,4 % (w 2002 – 4,6 %).
Łotewskie rolnictwo charakteryzuje si nisk efektywno ci małych gospodarstw, którym
brakuje specjalizacji oraz pewnymi opó nieniami w prywatyzacji gruntów. Obecnie ponad
90 % gruntów znajduje si ju w r kach prywatnych. W ci gu ostatnich kilku lat
zwi kszyła si powierzchnia ziemi rolnej le cej odłogiem. W 2001 roku wyniosła ona
520 tys. ha i stanowiła jedn pi t obszarów ogółem potencjalnie nadaj cych si do upraw
i hodowli. Mimo relatywnie gorszych wyników rolnictwa, dział ten nadal zachowuje
istotne znaczenie dla całej gospodarki. W 2003 roku zatrudnionych było w nim ok. 13 %
ludno ci. Poza tym szereg produktów rolnych zajmuje wa n pozycj w eksporcie i
imporcie rzutuj c pozytywnie na wyniki bilansu handlowego kraju.
Do podstawowych towarów rolno-spo ywczych nale
cukrowe oraz warzywa.
mleko, mi so, zbo e, buraki
W ramach procesu dostosowywania gospodarki łotewskiej do wymogów Unii
Europejskiej, rolnictwo ma zosta dofinansowane z bud etu UE. Jednym z
najwa niejszych ródeł pomocy jest program SAPARD. Zgodnie z planem, w latach
2001-2006 Łotwa otrzyma rocznie około 13 mln LVL z UE.
Do najwa niejszych projektów, które b d finansowane ze rodków SAPARD nale :
- modernizacja maszyn rolniczych, sprz tu oraz budynków,
- zalesianie ziemi rolnej,
- poprawianie produkcji oraz zasad promocji produktów rolnych,
- dywersyfikacja gospodarki rolnej, wspomaganie alternatywnych ródeł przychodu,
- ogólna poprawa jako ci infrastruktury terenów wiejskich.
W latach 2001-2003 zaopiniowano pozytywnie 1785 projektów.
Gospodarka
30
Transport i komunikacja odgrywaj bardzo istotn rol w gospodarce łotewskiej.
W 2003 roku udział tego działu w strukturze PKB wyniósł 15,5 %. Dogodne poło enie
nad Morzem Bałtyckim i niezamarzaj ce porty stanowi mocne fundamenty dla
rozwoju transportu pasa erskiego oraz towarowego. Szczególnie wysokie obroty
wyst puj w tranzycie i w przewozach mi dzynarodowych. Natomiast w transporcie
pasa erskim s one znacznie mniejsze.
Jak wynika z poni szej tablicy, w ci gu ostatnich lat najwi kszy udział przypadał w
transporcie na działalno pomocnicz , do której nale : przeładowywanie ładunków,
usługi portowe, agencje turystyczne, parkingi samochodowe, usługi gara owania itd.
Jednak udział tej działalno ci wspomagaj cej wła ciwy transport maleje, w
przeciwie stwie do dziedzin zasadniczych, obejmuj cych usługi pocztowe
i komunikacyjne. To wła nie dzi ki nim w dziale tym wygenerowano w 2003 roku
ponad połow dochodów ogółem.
Tablica 5. Struktura sektora transportu i komunikacji w latach 1996-2003
(% warto ci dodanej)
Wyszczególnienie
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Udział transportu i komunikacji w PKB
17,2 16,9 16,6 15,3 14,2 15,4 15,2 15,5
Ogółem
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Transport l dowy i ruroci gi
29,9 33,8 29,6 31,2 28,3 25,0 22,8
24
Transport wodny
5,7
4,2
6,0
4,2
4,7
5,0
4,7
4,4
Transport lotniczy
0,5
0,5
1,8
0,7
1,7
1,8
1,4
1,4
Transportowa działalno pomocnicza,
47,7 42,6 37,4 34,1 36,7 39,7 44,9 44,4
działalno agencji turystycznych
Poczta i komunikacja
17,2 18,9 25,2 29,7 28,6 28,0 26,1 25,8
ródło: Economic Development of Latvia, Report, Ministry of Economics Republic of Latvia,
Riga, June 2004
Porty
Łotewskie porty odgrywaj decyduj c rol w tranzytowym transporcie ładunków
realizowanym na terytorium kraju. Na Łotwie znajduje si 10 portów morskich, w tym
trzy du e: Ryga, Ventspils i Liepaja oraz siedem małych, które maj raczej charakter
lokalny. Udział tych ostatnich w przychodach z tytułu transportu towarów ogółem wynosił
w 2003 roku tylko 1,6 %.
W trzech du ych portach odbywa si spedycja ładunków przeznaczonych dla krajów
WNP oraz krajów zachodnich. W 2003 roku obroty cargo zwi kszyły si o 5 % w
porównaniu z rokiem 2002 i stanowiły 54,7 mln ton. Wprawdzie obroty w najwi kszym
31
porcie Ventspils znacznie si zmniejszyły, jednak ich wzrost w dwóch pozostałych du ych
portach zrekompensował ten spadek. Powodem słabszych wyników portu Ventspils był
konflikt z rosyjskimi producentami ropy. Na pocz tku 2002 roku Rosja zaprzestała dostaw
ropy naftowej do tego portu. Firma rosyjska Transnieft o wiadczyła, e wstrzymała
dostawy przez Łotw , poniewa ta droga okazała si zbyt kosztowna.
Podstawow grup towarów obsługiwanych w portach łotewskich jest ropa oraz produkty
pochodne. Nast pne miejsce zajmuj nawozy mineralne, drewno oraz w giel.
Energetyka i no niki energii
Wszystkie no niki energii na Łotwie, importowane (gaz ziemny i ciekły, ropa naftowa,
w giel) oraz miejscowe (drewno opałowe oraz torf) s wykorzystywane w celu
zapewnienia ogrzewania oraz dostarczania energii elektrycznej. Energia elektryczna w
kraju jest generowana przez własne elektrownie cieplne i wodne oraz importowana
z Rosji, Estonii i Litwy.
Tablica 6. Wykorzystanie surowców energetycznych na Łotwie w latach 1999-2003
(tys. ton paliwa umownego o warto ci opałowej 7000 kcal/kg)
Wyszczególnienie
Zu ycie – ogółem
W tym:
Gaz ziemny i ciekły
Paliwo lekkie oraz inne produkty ropopochodne
Paliwo ci kie, olej łupkowy
Drewno opałowe, torf, koks oraz inne rodzaje paliwa
W giel
Elektrownie (wodne, wiatrowe, generatory oraz import z zagranicy)
ródło:
1999 2000 2001 2002 2003
5730 5259 5740 6466 6583
1495 1560 1980 1847 2138
1335 1366 1313 1610 1727
406
269
233
166
900
1300 1267 1475 2084 1854
94
123
99
90
120
566
580
593
608
580
Economic Development of Latvia, Report, Ministry of Economics Republic of Latvia, Riga,
June 2004
Według prognoz Ministerstwa Gospodarki Łotwy, w strukturze wykorzystywanych
surowców energetycznych zmniejszy si w przyszło ci udział paliw ci kich, co jest
zgodne z wymogami dyrektywy UE, w my l których nie mo e on przekroczy 1 %.
Gaz
Łotwa jest całkowicie uzale niona od importu gazu, który sprowadza przede wszystkim z
Rosji. Najwi kszym odbiorc tego surowca jest elektrociepłownia Latvenergo, na któr
przypada około 50 % importu ogółem. Głównym odbiorc gazu jest rejon Rygi, w którym
zu ywa si około 80 % ł cznej jego ilo ci konsumowanej w kraju. Dystrybucj gazu
ziemnego na terenie całej Łotwy kontroluje przedsi biorstwo Latvijas Gaze. Posiada ono
32
Gospodarka
podziemny magazyn, poło ony nieopodal Rygi, który jest jedynym w krajach bałtyckich i
trzecim co do wielko ci w Europie. Obecnie po restrukturyzacji i przekształceniu tego
przedsi biorstwa w spółk akcyjn , najwi kszymi akcjonariuszami Latvijas Gaze s :
rosyjski Gazprom, niemiecki Ruhrgas, EON Energie i Itera Łatvija.
Ropa naftowa
Ropa naftowa importowana jest przede wszystkim z Białorusi, Rosji i Litwy. Około 3 %
pochodzi z UE. Kraj nie posiada własnej rafinerii ropy naftowej. Ceny surowca s
całkowicie zliberalizowane.
W kwietniu 2002 roku powstała ameryka sko-norweska spółka typu joint-venture TGS,
która otrzymała na okres 5 lat licencj na wydobywanie ropy naftowej z wód Morza
Bałtyckiego nale cych do Łotwy. Według szacunków znajduje si tam ponad 300 mln
baryłek ropy naftowej.
Ropa naftowa oraz jej produkty pochodne maj du e znaczenie na rynku surowców
energetycznych kraju. Ich udział w tym rynku stanowi 30 - 40 %, ł cznie z paliwami
ci kimi, na które przypada 7 %. Najwi kszymi odbiorcami tego paliwa s : ciepłownie
(53 %) oraz przemysł (35 %). Wykorzystywane jest ono przede wszystkim w du ych
miastach, gdzie dost p do gazu ziemnego jest ograniczony.
Paliwo
Na Łotwie u ywane s paliwa importowane z WNP (w giel) oraz pochodzenia lokalnego
(torf i drewno opałowe). Stosunkowo du y udział w strukturze u ywanego paliwa stanowi
drewno opałowe 25 - 30 %. Najwi kszymi jego odbiorcami s gospodarstwa domowe –
39 %, ciepłownie – 25 % oraz przemysł (głównie przedsi biorstwa przetwórstwa drewna).
W giel i drewno u ywane s w charakterze paliwa w całym kraju. W ci gu ostatnich lat
spadło wykorzystanie torfu.
Energia elektryczna
W 2002 roku najwi ksza elektrociepłownia w kraju Latvenergo wytworzyła 58,3 %
energii elektrycznej ogółem. Około 37 % pochodziło z importu, a reszt 4,7 % zakupiono
w małych krajowych elektrowniach cieplnych. W porównaniu z 2001 rokiem popyt na
energi elektryczn wzrósł o 3 %.
33
Telekomunikacja
Telekomunikacja jest jednym z najbardziej dynamiczniej rozwijaj cych si sektorów
gospodarki łotewskiej. Na Łotwie zajmuje si ni trzech operatorów, monopolistyczne
przedsi biorstwo telekomunikacyjne Lattelekom, działaj ce w zakresie telefonii
stacjonarnej oraz dwaj operatorzy cyfrowi: Latvijas Mobilais Telefons oraz Tele2.
Wszyscy funkcjonuj na podstawie Ustawy o Telekomunikacji.
Od 1 stycznia 2003 roku na Łotwie zliberalizowano rynek telefonii stacjonarnej,
otwieraj c go tak e dla innych spółek, oprócz wspomnianego Lattelekom.
W ci gu ostatnich kilku lat, w kraju zmniejsza si liczba linii stacjonarnych, a wzrasta
liczba u ytkowników telefonii cyfrowej. Pod koniec 2003 roku istniało 653 tys. linii
stacjonarnych (o 6,8 % mniej ni na pocz tku roku).
Popyt na usługi telefonii komórkowej wzrasta co roku, co potwierdza rosn ca liczba jej
u ytkowników (w 1996 roku 28,5 tys., w 1999 roku 278,9 tys., w 2003 roku 583 tys.).
Konkurencja pomi dzy operatorami doprowadziła do obni enia taryf za usługi.
Terytorium prawie całego kraju znajduje si w zasi gu istniej cych stacji
przeka nikowych telefonii komórkowej. Najbardziej popularne s aparaty firmy Nokia
(ponad 50 % u ytkowników), a nast pnie Ericsson oraz Siemens.
Internet
Co roku wzrasta na Łotwie liczba u ytkowników usług internetowych. Ministerstwo
Gospodarki cytuj c dane przegl du TNS Interactive, podaje, i w 2002 roku 17 % czyli
402 tys. osób u ywało internetu. W kraju działalno prowadzi około 40 dostawców usług
internetowych (providerów), w tym 70 % w Rydze. Najwi kszym z nich jest Delfi
(www.delfi.lv), firma na któr przypada około połowy krajowych u ytkowników. Według
danych Ministerstwa Transportu Łotwy, 65 % u ytkowników posiada dost p do stałych
ł czy. Ponadto 53 % u ytkowników komputerów korzysta z internetu.
Technologie informatyczne
Od 1997 roku na Łotwie wdra ana jest polityka pa stwa w zakresie rozwoju technologii
informatycznych. Przyj to programy rozwoju finansowane przez Narodowy Fundusz
Inwestycyjny, najwa niejsze z nich to: Informatyczny System Dochodów Pa stwa oraz
Urz dów Celnych, System Informatyczny Edukacji Łotwy, Ochrony Granic Pa stwa oraz
Zunifikowany System Informacji S dów.
34
Gospodarka
Na pocz tku 2003 roku na Łotwie było skomputeryzowanych prawie 50 %
przedsi biorstw. Najwy szy poziom wyposa enia firm w komputery wyst pował w Rydze
(53 %). Ogólna liczba komputerów na Łotwie wynosiła wówczas ponad 50 tys.
Turystyka
W 1998 roku Sejm przyj ł ustaw „O turystyce”, która jest podstaw prawn realizacji
polityki rz du w tej dziedzinie. Natomiast w grudniu 2001 roku Rada Ministrów przyj ła
Narodowy Program Rozwoju Turystyki na Łotwie. Jest to dokument zawieraj cy strategi
promocji kraju w latach 2000-2010.
Za rozwój i promocj turystyki na Łotwie odpowiedzialne jest Ministerstwo Ochrony
rodowiska oraz Rozwoju Regionalnego i Agencja Rozwoju Turystyki Łotwy.
Współpracuj cymi partnerami s 54 O rodki Informacji Turystycznej na Łotwie oraz
Centra Informacji znajduj ce si w Helsinkach, Londynie i Berlinie. W 2004 roku planuje
si utworzenie kolejnych w Moskwie i w Sztokholmie.
Turystyka jest jednym z najbardziej obiecuj cych działów gospodarki łotewskiej, jednak
wykorzystanie jej potencjalnych mo liwo ci wymaga zainwestowania znacznych rodków
w infrastruktur i baz turystyczn . Obecnie usługi turystyczne nie s jeszcze na Łotwie
wystarczaj co rozwini te. Z danych bilansu płatniczego wynika, i w 2003 roku ich
eksport stanowił tylko 2 % PKB, podczas gdy w krajach UE wska nik ten wynosi rednio
4,8 %. Pozytywnym zjawiskiem jest jednak rosn ca co roku liczba turystów
przyje d aj ca na Łotw (tab.7).
Tablica 7. Liczba osób przekraczaj cych granic kraju (tys. osób)
Wyszczególnienie
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Wyjazdy obywateli Łotwy za granic
1798 1877 1961 2256 2596 2697 2306 2286
Przyjazdy obcokrajowców na Łotw
1750 1842 1788 1738 1882 2061 2297 2524
ródło: Economic Development of Latvia, Report, Ministry of Economics Republic of Latvia, Riga,
June 2004
Jak wynika z powy szych danych, w 2003 roku po raz pierwszy od 7 lat wyst piła
pozytywna tendencja – liczba turystów odwiedzaj cych Łotw jest wy sza od liczby
Łotyszy wyje d aj cych za granic . Mo na zatem przypuszcza , e Łotwa b dzie czerpa
coraz wi ksze wpływy z turystyki przyjazdowej.
Najwi cej turystów przybywaj cych z wizyt na Łotw pochodzi z nast puj cych krajów:
z Litwy (17 %), Rosji (16 %), Niemiec (12 %), Estonii (11 %), Finlandii (8 %) oraz
Szwecji (6 %). W 2003 roku tury ci zagraniczni wydali na Łotwie 124 mln LVL, tzn. o 28
mln LVL (30 %) wi cej ni w roku 2002.
35
Natomiast najwi cej Łotyszów podró owało na Litw (28 %), do Estonii (24 %), Białorusi
(7 %), Niemiec (5 %), Polski (3 %) oraz Szwecji (3 %).
Relacje z Uni Europejsk
13 grudnia 2002 roku podczas spotkania w Kopenhadze, Łotwa oficjalnie zamkn ła
negocjacje akcesyjne i została zaproszona do członkostwa w Unii. W wyniku
przeprowadzonych negocjacji kraj ten uzyskał tzw. okresy przej ciowe, przewiduj ce, e
Łotwa wypełni niektóre unijne wymagania w okre lonym czasie po przyst pieniu do UE.
Na przykład, dla utworzenia i obsługi magazynów produktów naftowych z zapasami
równymi 90 dniowej konsumpcji, został ustalony okres przej ciowy do 1 stycznia 2010
roku. Podobnie ma si sprawa z wymogami UE dotycz cymi minimalnej stawki akcyzy na
papierosy.
Ogółem ustanowiono ok. 30 ró nych okresów przej ciowych. Uzyskano równie pewne
ust pstwa ze strony UE polegaj ce na czasowej rezygnacji z niektórych wymogów,
dotyczy to przykładowo zwolnienia z obowi zku wprowadzenia re imów połowowych na
wodach Zatoki Ryskiej i na kilku innych obszarach.
Istotnym momentem procesu negocjacyjnego było dla Łotwy rozwi zanie sporu z Rosj .
Podczas negocjacji nad protokołem o rozszerzeniu porozumienia UE – Rosja, zako czyły
si kompromisem rozmowy w sprawie mniejszo ci rosyjskoj zycznej na Łotwie i w
Estonii, które poprzednio z uwagi na brak wyników były przeszkod w podpisaniu
porozumienia. Rosja zrezygnowała ze stawianego dotychczas wymogu wymienienia tych
konkretnych krajów we wspólnym o wiadczeniu, a Unia zgodziła si na zapis mówi cy o
„ochronie praw człowieka i osób nale cych do mniejszo ci”. Protokół musi by
ratyfikowany przez Parlament Europejski i rosyjsk Dum . Niezale nie od terminu, w
którym to nast pi, nowe porozumienie obowi zuje od 1 maja 2004 roku.
Łotewska administracja pa stwowa i przedsi biorcy traktuj przyst pienie Łotwy do UE
jako szans na du y awans cywilizacyjny i mo liwo
przyspieszenia rozwoju
gospodarczego, m.in. dzi ki: dost powi do szerokiego i stabilnego jednolitego rynku
europejskiego, zwi kszonemu zainteresowaniu zagranicznych inwestorów gospodark
łotewsk , szybszej modernizacji, restrukturyzacji i specjalizacji gospodarki, dost powi do
funduszy strukturalnych UE, oraz ograniczeniu ryzyka kursowego i finansowego.
Przekształcenia własno ciowe
36
IV.
PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNO CIOWE
Informacje ogólne
W lutym 1994 roku na Łotwie uchwalono Ustaw o Prywatyzacji Maj tku
Pa stwowego i samorz dowego. Na mocy tego dokumentu powołano do ycia,
w kwietniu 1994 roku, Prywatyzacyjn Agencj Łotwy (PAŁ). Jej zadaniem było
przeprowadzenie prywatyzacji maj tku pa stwowego oraz nadzór nad tym procesem,
który rozpocz ł si w lutym 1995 roku. W sierpniu 2003 roku Rada Ministrów
zatwierdziła do realizacji „Strategi prywatyzacji maj tku nale cego do pa stwa oraz
władz lokalnych”. W dokumencie tym podkre lono cele oraz formy realizacji zało e
prywatyzacyjnych przy jednoczesnym zapewnieniu maksymalizacji wpływów z
transakcji prywatyzacyjnych.
Prywatyzacja małych i rednich przedsi biorstw została w zasadzie zako czona
w połowie 1998 roku Natomiast prywatyzacj du ych przedsi biorstw zako czono
w 2002 roku. W posiadaniu pa stwa pozostały: łotewskie przedsi biorstwo dystrybucji
energii elektrycznej Łatvenergo, poczta, pa stwowa spółka kolejowa, mi dzynarodowe
lotnisko w Rydze oraz około 40 małych i rednich przedsi biorstw zajmuj cych si
głównie usługami zwi zanymi z opiek zdrowotn i społeczn oraz remontami dróg.
W ci gu 10 lat działalno ci PAŁ, do maja 2004 roku sprywatyzowano 2040 obiektów
maj tku pa stwa o warto ci 210,9 mln LVL, przy czym nowi wła ciciele
sprywatyzowanych przedsi biorstw zobowi zali si zainwestowa kolejne 153 mln LVL.
Reforma rolna równie dobiega ko ca, jak ju wy ej wspomniano około 90 % ziemi
ornej znajduje si ju w prywatnych r kach.
Proces prywatyzacji w zasadniczy sposób zmienił struktur własno ciow gospodarki
łotewskiej. Na pocz tku 2003 roku w przemy le oraz usługach dominował sektor
prywatny (za wyj tkiem energetyki oraz zaopatrzenia w wod ). Udział sektora
prywatnego w tworzeniu warto ci dodanej w gospodarce łotewskiej ogółem wyniósł
w 2003 roku 71 % (w 2002 roku 70 %), a liczba zatrudnionych w nim osób 74 %
wszystkich zatrudnionych w gospodarce (w 2002 roku 73 %). Dane te wiadcz o
zbli aniu si „parametrów” gospodarki łotewskiej do podobnych wska ników wyst puj cych w krajach UE.
37
Tablica 8. Udział sektora prywatnego w tworzeniu warto ci dodanej oraz zatrudnienie
w latach 1999-2002
Warto
dodana ogółem
1999 2000
Gospodarka ogółem
Rolnictwo
Rybołówstwo
Przemysł wydobywczy
Przemysł przetwórczy
Dystrybucja gazu, energii oraz wody
Budownictwo
Handel
Hotele i restauracje
Po rednictwo finansowe
Nieruchomo ci
Administracja rz dowa i bezpiecze stwo
Edukacja
Opieka zdrowia
Inne rodzaje działalno ci, usługi socjalne
66
91
92
97
99
12
99
99
92
46
84
73
11
26
63
68
91
91
99
99
20
99
99
92
54
85
77
11
25
62
Zatrudnienie w sektorze
prywatnym ( rednioroczne)
2001
2002
1999
2000
2001
2002
69
91
92
100
99
23
99
99
92
55
86
78
11
26
63
70
91
92
99
99
22
99
99
93
57
87
78
12
26
63
70
80
72
99
97
20
97
99
93
38
78
58
3
13
32
71
82
66
99
98
18
98
99
94
41
90
64
3
13
34
72
83
77
99
97
16
98
99
97
43
90
65
3
13
35
73
84
77
99
97
17
98
99
97
44
91
65
4
14
35
ródło: www.em.gov.lv, Economic Development Report, Riga June 2003
Metody prywatyzacji
Prywatyzacja łotewska miała podobne cechy jak esto ska ale odbywała si stopniowo
na zasadzie indywidualnego traktowania ka dego przypadku („case by case”), w oparciu
o odpowiedni metod okre lan dla ka dego przedsi biorstwa osobno.
Ustawa dot. prywatyzacji na Łotwie dopuszczała nast puj ce jej metody:
- sprzeda prywatyzowanych przedsi biorstw wybranym oferentom na aukcji,
- ogłaszanie oferty publicznej na sprzeda akcji przedsi biorstw,
- ogłaszanie mi dzynarodowych przetargów.
Cz
akcji niektórych du ych przedsi biorstw została sprzedana w drodze oferty
publicznej na Ryskiej Giełdzie Papierów Warto ciowych, za gotówk lub za vouchery
prywatyzacyjne. W niektórych przypadkach pa stwo podj ło decyzj o utrzymaniu
własno ci pewnej liczby akcji w przedsi biorstwach o znaczeniu strategicznym dla
gospodarki kraju.
Finanse
38
V.
FINANSE
Bud et
Jak ju wspomniano w innym miejscu, od 1996 roku deficyt bud etu pa stwa był na
Łotwie ni szy ni dopuszczaj zało enia Układu z Maastricht (3 % PKB). Wyj tkiem był
szczególnie trudny rok 1999. W 2003 roku skonsolidowany deficyt bud etowy na Łotwie
był ni szy ni zakładano i wyniósł 103,1 mln LVL, czyli 1,6 % PKB (w 2002 roku – 130,5
mln LVL czyli 2,3 % PKB). Wpływy do bud etu pa stwa były wy sze o 12,6 % w
porównaniu z 2002 rokiem, za wydatki wzrosły odpowiednio o 10,7 %. Na 2004 rok
parlament zatwierdził deficyt w wysoko ci 2,1 % PKB (134,9 mln LVL), co jak ju wy ej
wspomniano wi e si z rosn cymi wydatkami na finansowanie rozpocz tych reform,
udziałem w finansowaniu projektów wynikaj cych z członkostwa w UE i w NATO oraz
wdra aniem polityki społecznej maj cej na celu podniesienie standardu ycia ludno ci
Łotwy.
Tablica 9. Skonsolidowany bud et pa stwa w latach 1998-2004 (prognoza)
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Deficyt bud etowy (mln LVL)
-31,9 -162,1 -120,1 -101,5 -130,5 -103,1
% PKB
-0,9
-4,2
-2,8
-2,1
-2,5
-1,6
Wpływy do bud etu (mln LVL)* 1540,4 1583,0 1623,0 1696,0 1874,0 2239,2
% PKB
42,9
40,7
37,3
35,3
36,1
35,4
Wydatki (mln LVL)
1567,1 1732,6 1743,8 1801,0 2022,0 2239,2
% PKB
43,6
44,5
40,1
40,0
38,4
35,4
2004
-134,9
-2,1
-
* nie uwzgl dniaj c wpływów z tytułu prywatyzacji maj tku pa stwowego
ródło: Economic Development of Latvia, Report, Ministry of Economies Republic of Latvia, Riga 2004
W dochodach bud etu w 2003 roku najwi kszy udział miały wpływy z tytułu podatku
VAT (19,9 %) oraz dochodowego od osób fizycznych (14,6 %).
W 2003 roku wzrosły wydatki z bud etu pa stwa we wszystkich podstawowych grupach:
na inwestycje i usługi publiczne oraz na edukacj , wiadczenie opieki społecznej,
zdrowotnej czy udzielanie dotacji, itd.
Wymienialno
waluty
Na wczesnym etapie reformowania gospodarki kraju istotne było wprowadzenie własnego
pieni dza. W pierwszych miesi cach 1992 roku na Łotwie posługiwano si nadal rublem,
ale szybko wprowadzono tymczasowy rodek płatniczy – rubel łotewski, kr cy
równolegle z rublami rosyjskimi i przeliczany według parytetu 1:1. Wkrótce potem, w
1992 roku ustanowiono całkowicie odr bn własn , narodow walut łata (LVL),
wycofuj c ruble z powszechnego obiegu.
39
Na pocz tku łotewski łat miał kurs zmienny (floating). Wzoruj c si na zachodnich
bankach centralnych Łotwa przyj ła strategi polegaj c na regulowaniu ilo ci pieni dza
jako sumy gotówki poza systemem bankowym oraz wkładów a vista i terminowych
znajduj cych si w bankach komercyjnych. Ten agregat stał si obiektem regulowania i
kotwic monetarnej stabilizacji, podczas gdy kurs waluty krajowej mógł si zmienia .
Od połowy lutego 1994 roku na mocy rozporz dzenia Banku Łotwy, łotewski łat został
powi zany z koszykiem walut SDR według kursu 1 SDR3=0,7997 LVL, co oznaczało
wprowadzenie stałego kursu wymiany waluty.
W strategii rozwoju Banku Łotwy oraz zało eniach rz du od 1 stycznia 2005 roku
przewidziano odej cie w przyszło ci od wi zania Łata z koszykiem walut SDR, na rzecz
powi zania go z EUR oraz przyst pienia tym samym do Europejskiego Mechanizmu
Kursu Wymiany – European Exchange Rate Mechanizm (ERM II). W konsekwencji, w
latach 2005-2007 w porozumieniu z Europejskim Bankiem Centralnym planuje si
prowadzi polityk monetarn zgodn z kryteriami z Maastricht. W przypadku spełnienia
wszystkich wymogów od 1 stycznia 2008 roku planuje si wprowadzenie na Łotwie EUR.
Nale y zauwa y , e ju obecnie Łotwa spełnia, i to w wysokim stopniu, wi kszo
warunków wi cych si z przej ciem na t walut .
Bank Łotwy wykonuje funkcje zarz dzania walut : swobodnie kupuje i sprzedaje waluty
zagraniczne. Jednak w odró nieniu od Litwy i Estonii, gdzie waluty krajowe s
przywi zane do sztywnych kursów walutowych, na Łotwie Bank Centralny mo e w
bardziej aktywny sposób przeciwdziała nieprzewidzianym sytuacjom pojawiaj cym si
na rynku pieni dza (np. spekulacje walutowe).
Rezerwy walutowe netto Banku Łotwy całkowicie pokrywaj ilo pieni dza w obiegu
i stanowi ekwiwalent warto ci 3 - 4 miesi cy operacji importowych kraju. Rezerwy
zagraniczne s przechowywane we wszystkich walutach koszyka SDR, proporcjonalnie do
ich udziału w koszyku. Pod koniec 2003 roku rezerwy walutowe Banku Łotwy wyniosły
1535 mln USD, podczas gdy w2002 roku osi gn ły poziom 1327 mln USD, a w 2001 rok
–1218 mln USD.
Sektor bankowy
Bank Łotwy (Bank Centralny – BC) jest instytucj niezale n odpowiedzialn za polityk
monetarn w kraju. W Ustawie „O Banku Łotwy” zawarte s główne zadania BC, przede
wszystkim prowadzenie stabilnej polityki monetarnej. Podstawowe zasady tej polityki s
nast puj ce:
3
Od 1 stycznia 2001 roku koszyk walut SDR zawiera: USD (45 %), EUR (29 %), japo ski jen (15 %) oraz
brytyjski funt (11 %).
40
-
Finanse
wymienialno waluty krajowej (równie na rachunkach transakcji kapitałowych),
brak restrykcji w przepływach kapitału,
wewn trzna stabilizacja waluty krajowej,
utrzymanie stopy inflacji na jak najni szym poziomie,
prowadzenie polityki stopy procentowej, co dodatkowo ułatwia zarz dzania
płynno ci .
Od pocz tku lat 90-tych sektor bankowy prze ywał okres szybkiego wzrostu. W roku
1995 miał miejsce pierwszy kryzys, na skutek którego znacznie spadła liczba łotewskich
banków. Na pocz tku roku upadł Baltija Bank (dysponuj cy 30 % wszystkich depozytów
kraju) oraz 10 małych banków, z przyczyn okre lanych jako „niewypłacalno dłu ników
i nadu ycie zaufania”. Projekt wypłacania chocia cz ciowych odszkodowa nie powiódł
si z powodu braku rodków bud etowych.
Negatywny wpływ na rozmiary operacji i kondycj finansow banków łotewskich wywarł
tak e rosyjski kryzys finansowy maj cy miejsce w 1998 roku. W roku 1999 łotewski
kryzys bankowy został przezwyci ony, za cały system bankowy obj to wzmo onym
nadzorem ze strony Banku Centralnego. Umocnienie nadzoru wynikło mi dzy innymi
z wniosków wyci gni tych po wspomnianym ju wy ej upadku najwi kszego w trzech
krajach bałtyckich banku – Banka Baltija.
Obecnie na Łotwie funkcjonuje dwuszczeblowy system bankowy (bank centralny i banki
komercyjne). Pierwsze dwa banki komercyjne powstały w 1988 roku według
obowi zuj cych wtedy przepisów radzieckich. Jak ju wspomniano, po okresie szybkiego
wzrostu, sektor bankowy Łotwy przeszedł na pocz tku 1995 roku kryzys; obecnie działaj
tylko najbardziej efektywne i stabilne banki.
Na pocz tku 2004 roku na Łotwie działalno prowadziły 22 banki komercyjne, 1 oddział
zagranicznego banku (Nordea Bank Finland, Plc) oraz kilka przedstawicielstw banków
zagranicznych (m.in. Niemiecki Dresdner Bank AG, ukrai ski Nadra Bank) bez prawa
prowadzenia działalno ci bankowej. Dla porównania, w innych krajach bałtyckich, banki
zagraniczne dominuj w sektorze bankowym, w Estonii działalno prowadzi 7 banków
zagranicznych, a na Litwie 13. Wszystkie banki na Łotwie s prywatne (pod koniec 2003
roku w r kach pa stwa znajdowało si 6,5 % kapitału akcyjnego całego sektora
bankowego). Własno ci pa stwa pozostaj tylko Mortgage and Land Bank of Latvia.
Aktywa pi ciu najwi kszych banków stanowi prawie 2/3 warto ci aktywów sektora
bankowego ogółem. Ponad połowa kapitału akcyjnego banków na Łotwie nale y do
inwestorów zagranicznych, przede wszystkim z Niemiec, Szwecji, Finlandii, Estonii, Rosji
oraz kilku organizacji finansowych (EBOR, Swedfund i in.). Obecnie najwi ksze
inwestycje w tym sektorze napływaj na Łotw poprzez banki macierzyste finansuj ce
nale ce do nich spółki córki.
41
W 2003 roku zyski banków komercyjnych wyniosły 71,5 mln LVL, co oznacza wzrost o
27 % w porównaniu z 2002 rokiem. W pierwszym kwartale 2004 roku równie wyst pił
wzrost zysków o 1,7 raza w porównaniu z analogicznym okresem roku 2003.
Łotewski system bankowy charakteryzuje si stosunkowo znaczn warto ci aktywów.
Porównuj c je jednak z wielko ci depozytów krajowych mo na przypuszcza , e
najpewniej nie s to aktywa łotewskie. Na Łotwie funkcjonuje wiele małych banków, nie
ma tam zdecydowanego lidera, jak w pozostałych krajach bałtyckich.
Nadzór nad bankami komercyjnymi
Ramy ustawodawcze w zakresie kontroli działalno ci instytucji kredytowych tworzy
Regulamin Banku Łotwy, opracowany zgodnie z mi dzynarodowymi zasadami kontroli
ustalonymi przez Komitet Bazylejski, Dyrektywy UE oraz Mi dzynarodowe Standardy
Ksi gowo ci. Bank Łotwy wykorzystuje dla oceny banków komercyjnych nast puj ce
wska niki: wysoko kapitału własnego, minimalny kapitał zakładowy, płynno kapitału,
koncentracj kredytów, jako portfela kredytowego, jako funduszy specjalnych i rol
jak w ich operacjach odgrywaj waluty obce.
Aktywa banków regulowane s przez ustaw „O instytucjach kredytowych”, dostosowan
do dyrektyw UE, oraz ustaw „O spółkach akcyjnych”.
Przedsi wzi te zostały rodki zapewniaj ce kontrol kredytów udzielanych spółkom
offshore oraz identyfikacj wierzycieli i dłu ników. Wi kszo banków łotewskich
wł czyło si do mi dzynarodowego systemu finansowego SWIFT (Society for Worldwide
Interbank Financial Telecommunications), który prowadzi standaryzacj i charakteryzuje
si wysok efektywno ci i bezpiecze stwem rozlicze .
Od 1 lipca 2001 roku rozpocz ła działalno
Komisja Rynku Finansowego
i Kapitałowego, która została powołana w celu sprawowania jednolitego nadzoru nad
rynkami: bankowym, ubezpieczeniowym i papierów warto ciowych.
Zgodnie z Ustaw o Gwarancjach Depozytów Osób Fizycznych, wysoko maksymalnej
kwoty, która mo e by rekompensowana w jednym banku wynosi dla jednej osoby 6000
LVL. W styczniu 2008 roku planuje si zwi kszenie tej kwoty do 13 000 LVL. Zgodnie z
wymogami UE, łotewski Sejm przyj ł ustaw (weszła w ycie 1 stycznia 2003 roku),
zgodnie z któr system gwarancji depozytów obejmuje równie osoby prawne.
Banki komercyjne, oferuj szereg usług bankowych. Jako uzupełnienie typowego pakietu
usług tj. kredytów i obsługi transakcji płatniczych, niektóre z nich zajmuj si dodatkowo
42
Finanse
wymian walut, usługami promocyjnymi, prywatyzacyjnymi oraz prowadz operacje
giełdowe.
Banki łotewskie wystawiaj te najbardziej popularne typy mi dzynarodowych kart
kredytowych oraz debetowych takie jak EC/MC, edc/Maestro, VISA, VISA Electron.
W Rydze szeroko praktykowany jest obrót bezgotówkowy. Karty wykorzystywa mo na
dla uzyskania gotówki w bankomatach znajduj cych si na obszarze całego kraju.
Coraz bardziej stabilnej sytuacji gospodarczej, niskiej inflacji oraz rosn cemu popytowi na
kredyty towarzyszyła nasilaj ca si konkurencja mi dzy bankami. Jej pozytywnym dla
kredytobiorców wynikiem było m.in. obni enie prowizji i opłat bankowych oraz
wprowadzanie wi kszej liczby, bardziej zró nicowanych kredytów długoterminowych.
Coraz pewniejsze otoczenie gospodarcze, niski poziom inflacji oraz du y popyt na kredyty
wpłyn ły na zmniejszenie poziomu oprocentowania kredytów w bankach. W maju 2004
roku przeci tne oprocentowanie kredytów krótkoterminowych udzielanych w łatach
wynosiło 7,5 % (w maju 2000 roku 11 %), kredytów długoterminowych – 8,6 % (w maju
2000 roku 11,2 %) za kredytów krótkoterminowych w walutach krajów OECD 5,8 % (w
maju 2000 roku 13,6 %) oraz kredytów długoterminowych w walutach krajów OECD
5,9 % (w maju 2000 roku 10 %).
Kredyty
Banki łotewskie oferuj kredyty krótkoterminowe (na okres do l roku) oraz długoterminowe (na okres powy ej l roku) o zró nicowanej stopie procentowej. Podobnie jak
w innych krajach znajduj cych si w okresie transformacji gospodarczej, stopy
procentowe s do wysokie, lecz podlegaj stałej redukcji dzi ki racjonalizacji systemu
bankowego, nasilaj cej si konkurencji mi dzy bankami oraz zmniejszaj cemu si
generalnie ryzyku prowadzenia operacji. Nale y zakłada , i tempo i skala tych obni ek
b dzie zapewne wzrasta w miar dalszego rozwoju gospodarki.
Banki zagraniczne
Banki zagraniczne maj prawo otwierania filii i przedstawicielstw na Łotwie. Bank
Łotwy zach ca je oraz kapitał zagraniczny do podejmowania w tym kraju
działalno ci. Procedury licencyjne dla banków zagranicznych, ich filii i
przedstawicielstw nie ró ni si od obowi zuj cych w przypadku banków krajowych.
Filia lub przedstawicielstwo powinno uzyska rejestracj jako płatnik podatków
w Republice Łotewskiej, zgodnie z obowi zuj cymi umowami mi dzynarodowymi,
w celu unikni cia podwójnego opodatkowania.
43
Ustawa „O instytucjach kredytowych” wprowadza wymóg minimalnego kapitału
zakładowego w wysoko ci 5 mln EUR. Bank zagraniczny uruchamiaj cy fili na Łotwie
powinien zainwestowa w tym kraju co najmniej l mln EUR w ci gu l roku.
W celu zmniejszenia ryzyka defraudacji Stowarzyszenie Banków Komercyjnych Łotwy
przygotowuje projekt utworzenia Rejestru Zastawów, do którego byłyby wpisywane
wszelkie zastawy rzeczowe.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy odgrywa pozytywn rol w przyci ganiu inwestycji oraz pozyskiwaniu
kapitału przez spółki. Obecnie, na Łotwie jest tworzona baza legislacyjna słu ca
rozwojowi tego rynku, zgodna z wymogami UE. Jednak łotewski rynek kapitałowy jest
nadal stosunkowo słabo rozwini ty, tym samym nie ma du ego wpływu na rozwój
gospodarki kraju.
Pod koniec 2003 roku kapitalizacja łotewskich przedsi biorstw notowanych na Ryskiej
Giełdzie Papierów Warto ciowych (RGPW) wyniosła 608 mln LVL lub 9,6 % PKB, dla
porównania w 2002 roku wyniosła ona 418 mln LVL lub 7,4 % PKB, a przedmiotem
obrotów były akcje 56 przedsi biorstw.
W styczniu 2000 roku utworzono List Bałtyck , obejmuj c 15 najwi kszych spółek
(ka da o kapitalizacji co najmniej 12 mln USD) notowanych na giełdach w Rydze,
Tallinie i Wilnie.
W lipcu 2002 roku akcjonariusze RGPW zaakceptowali propozycje zakupu akcji ryskiej
giełdy zło on przez wła cicieli Fi skiej Giełdy Papierów Warto ciowych „HEX Group”.
Po nabyciu 92,98 % akcji RGPW Hex Group jest najwi kszym akcjonariuszem ryskiej
giełdy.
Na podstawie do wiadcze krajów Europy rodkowej mo na zakłada , e istotny wpływ
na dalsze losy rynku kapitałowego b d miały reforma systemu ubezpiecze społecznych i
powołanie do ycia kapitałowych funduszy emerytalnych.
44
Finanse
Ubezpieczenia
Działalno spółek ubezpieczeniowych na Łotwie reguluj ustawy: „O ubezpieczeniach”,
„O spółkach akcyjnych” i „O kontroli ubezpiecze publicznych”. W zwi zku z
przyst pieniem Łotwy do Unii Europejskiej, ustawodawstwo ubezpieczeniowe
dostosowywane jest do wymogów unijnych.
Ustawa „O spółkach akcyjnych” okre la minimaln wysoko kapitału zakładowego
spółki oferuj cej ubezpieczenia na ycie na 2 mln LVL, za spółki oferuj cej inne
ubezpieczenia na l mln LVL.
Zgodnie z ustaw „O kontroli ubezpiecze publicznych” Komisja Rynku Finansowego
i Kapitałowego, działaj ca od 1 lipca 2004 roku, zawiesza i anuluje licencje oraz
kontroluje działalno
finansow spółek ubezpieczeniowych. Komisja licencjonuje
nast puj ce rodzaje ubezpiecze :
- ubezpieczenia na ycie,
- ubezpieczenia od wypadków,
- ubezpieczenia zdrowotne,
- ubezpieczenia w transporcie l dowym,
- ubezpieczenia w transporcie kolejowym,
- ubezpieczenia statków i samolotów,
- ubezpieczenia ładunków,
- ubezpieczenia maj tkowe,
- ubezpieczenia rodków transportu,
- ubezpieczenia od odpowiedzialno ci cywilnej,
- ubezpieczenia ryzyka finansowego,
- ubezpieczenia kredytów,
- ubezpieczenia gwarancji.
Rynek ubezpiecze na Łotwie znajduje si w pocz tkowym stadium rozwoju. W 2001
roku statystyczny Łotysz wydawał na ubezpieczenia 74 EUR, co oznaczało wzrost o 10 %
w porównaniu z 1997 rokiem. W portfelu spółek ubezpieczeniowych dominuj ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (27 %), ubezpieczenia maj tkowe
(18 %), ubezpieczenia transportowe (18 %) oraz ubezpieczenia zdrowotne (11 %).
Na Łotwie s obecne znane zagraniczne spółki ubezpieczeniowe takie jak Codan (Dania),
Alte Leipziger (Niemcy), ERGO (Niemcy) oraz Sampo (Finlandia). W 2002 roku
zagraniczni akcjonariusze byli w posiadaniu 52 % kapitału zakładowego wszystkich
spółek zajmuj cych si ubezpieczeniami na Łotwie.
VI.
45
SYSTEM PODATKOWY4
Po wst pieniu Łotwy do UE, ministerstwo finansów tego kraju pracuje nad poprawkami
w celu zharmonizowania systemu podatkowego zgodnie z wymogami legislacji unijnej.
Dlatego przedstawiony poni ej łotewski system podatkowy mo e ulec w przyszło ci
zmianom.
Obecny system podatkowy w Republice Łotewskiej funkcjonuje zgodnie z zaleceniami
mi dzynarodowych organizacji finansowych. Ogólne przepisy i zasady podatkowe
okre la ustawa „O podatkach” z 1995 roku. Ustawa ta wymienia rodzaje podatków,
zasady ich ustalania i regulowania, jak równie prawa, obowi zki i odpowiedzialno
podatników i organów administracji podatkowej oraz procedur apelacyjn dotycz c
podatków. Ustawa stosowana jest generalnie wobec wszystkich rodzajów podatków
w kraju, o ile ustawy dotycz ce poszczególnych podatków nie stanowi inaczej.
Od 1 stycznia 2003 roku w łotewskim systemie podatkowym nast piły zmiany,
zmniejszono stawki niektórych podatków oraz uproszczono ich pobór.
Aktualnie na Łotwie istniej nast puj ce rodzaje podatków:
- podatek dochodowy od przedsi biorstw,
- podatek od dywidend
- podatek od warto ci dodanej (VAT),
- podatek od gier hazardowych i loterii
- podatek akcyzowy,
- podatek dochodowy od osób fizycznych,
- podatek socjalny,
- podatek od nieruchomo ci,
- podatek od surowców naturalnych,
- podatek celny.
Za administrowanie podatkami odpowiada Pa stwowa Słu ba Dochodów, za
podatkami socjalnymi zajmuje si Pa stwowy Fundusz Socjalny. Samorz dy bior
udział w administrowaniu podatkiem dochodowym, podatkiem od nieruchomo ci
i podatkiem od surowców naturalnych.
Łotwa podpisała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z nast puj cymi
krajami: Armeni (2000), Belgi (1998 i 1999), Białorusi (1995), Chinami (1996),
Czechami (1994), Dani (1993), Estoni (1993), Holandi (1996), Francj (1997),
Grecj (2002), Islandi (1994), Irlandi (1997), Finlandi (1993), Kanad (1995), Litw
4
ródło: Poradnik eksportera Łotwa 2002, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Rydze,
Łotewskie Ministerstwo Finansów.
46
System podatkowy
(1993), Norwegi (1993), Polsk (1993), Portugali (2001), Szwecj (1993), Słowacj
(1999), Słoweni (2002), Szwajcari (2002), Rumuni (2002), Ukrain (1995), USA
(1997), Wielk Brytani (1996), Niemcami (1997) oraz Włochami (1997).
Podatek dochodowy od przedsi biorstw
Podatek ten stosowany jest wobec wszystkich przedsi biorstw zarejestrowanych na
Łotwie, w tym równie
przedsi biorstw zagranicznych oraz ich stałych
przedstawicielstw.
Rz d łotewski stara si zapewni przedsi biorcom zmniejszenie obci e fiskalnych, w
celu przyspieszenia tempa wzrostu gospodarki oraz zwi kszenia jej konkurencyjno ci.
W wyniku sukcesywnego zmniejszania stawki podatku dochodowego, udział wpływów
podatkowych w strukturze PKB zmniejszył si z 33 % w 1998 do 28 % w 2003 roku.
Od 1 stycznia 2004 roku podatek dochodowy od przedsi biorstw na Łotwie wynosi
15 %, jest to jedna z najni szych stawek w krajach UE.
Niskie stawki podatku dochodowego od przedsi biorstw wprowadzone w nowo
przyj tych pa stwach Unii s przedmiotem niezadowolenia w ród niektórych „starych”
jej członków. Niemcy i Francja zarzuciły nowym krajom członkowskim nieuczciw
konkurencj podatkow i za dały wprowadzenia minimalnej stawki opodatkowania
przedsi biorstw. Jednak Komisja Europejska nie wyraziła na to zgody stwierdzaj c, e
polityka podatkowa powinna mie charakter suwerenny, a zatem le y w gestii
poszczególnych krajów członkowskich.
Obecnie małe przedsi biorstwa korzystaj ze zni ki podatkowej w wysoko ci 20 % od
kwoty naliczonego podatku. Do tej grupy przedsi biorstw zaliczaj si te firmy, których:
- maj tek bilansowy nie przekracza 70.000 LVL (ok.123 tys. EUR),
- roczny obrót netto jest mniejszy ni 200.000 LVL (ok. 350 tys. EUR),
- liczba pracowników jest mniejsza ni 25 osób.
Aby firma mogła skorzysta ze wspomnianej zni ki, winna spełnia co najmniej dwa
z powy szych warunków.
Podatek pobierany jest od:
1) dywidend – 10 % (od osób fizycznych);
2) dochodów z tytułu zarz dzania i konsultingu – 10 %;
3) dochodów z tytułu własno ci intelektualnej, takich jak:
- tantiemy za dzieła literackie, sztuki, filmy, nagrania audio-video – 15 %,
- inne tantiemy – 5 %,
4) dochodów z tytułu korzystania z praw maj tkowych na Łotwie – 5 %;
5)
6)
47
dochodów z tytułu sprzeda y papierów warto ciowych – 10 %;
dochodów z tytułu sprzeda y nieruchomo ci na Łotwie – 25 %.
Nie podlegaj odliczeniu od sumy do opodatkowania nast puj ce wydatki:
- rekreacja,
- utrzymanie infrastruktury socjalnej,
- kary pieni ne,
- podatek dochodowy płatny poza granicami Łotwy,
- wypłaty dla nierezydentów,
- wydatki na długoterminowe inwestycje i rezerwy,
- premie z tytułu ubezpieczenia na ycie,
- wypłaty na fundusze emerytalne,
- wypłaty oprocentowania,
- nadpłaty z tytułu podatku od surowców naturalnych,
- 40 % wydatków reprezentacyjnych,
- wydatki zwi zane z ocen maj tku,
- straty udziałowców wymienione w odno nej dokumentacji wpływów i wydatków.
Zni ka podstawy opodatkowania z tytułu darowizn nie mo e przekracza 20 % ogólnej
sumy do opodatkowania.
Okres przechowywania dokumentacji podatkowej wynosi 5 lat.
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Stawka bazowa podatku wynosi 25 %.
Płatnikami podatku s stali rezydenci Republiki Łotewskiej, uzyskuj cy dochody na
Łotwie b d za granic w danym okresie podatkowym oraz nie rezydenci Republiki
Łotewskiej, uzyskuj cy dochody na Łotwie.
Podatek naliczany jest na podstawie dochodów podlegaj cych opodatkowaniu; wpłaty
dokonywane s miesi cznie.
Opodatkowaniu nie podlegaj nast puj ce dochody:
1)
2)
3)
4)
5)
dywidendy z dochodu przedsi biorstw płac cych podatek dochodowy od
przedsi biorstw,
dochody z depozytów w instytucjach kredytowych,
wypłaty z tytułu ubezpiecze ,
wygrane pieni ne i rzeczowe z loterii,
alimenty,
48
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
System podatkowy
rodki uzyskane w trakcie rozwodu na mocy odno nego orzeczenia s dowego,
renty i emerytury pa stwowe i wypłaty z funduszy emerytalnych,
wpływy okre lone ustawami,
stypendia z uczelni,
wpływy z tytułu spadku, z wyj tkiem tantiem i darowizn od osób fizycznych,
premie pieni ne i rzeczowe z tytułu uczestnictwa w zawodach sportowych, o ile
ich ogólna warto nie przekracza 150 LVL oraz premie pieni ne i rzeczowe
z tytułu uczestnictwa w zawodach mi dzynarodowych o ogólnej warto ci do 3.000
LVL w danym roku podatkowym,
wszelkie zapomogi i rekompensaty poniesionych strat,
rekompensaty, z wyj tkiem rekompensat za niewykorzystany urlop,
wpływy ze sprzeda y maj tku, z wyj tkiem wpływów ze sprzeda y dóbr
wyprodukowanych w celu sprzeda y i nabytych w celu odprzeda y,
wpływy z produkcji rolnej w wysoko ci do 3.000 LVL wł cznie,
subsydia dla produkcji rolnej,
inne dochody okre lone przez obowi zuj ce ustawodawstwo.
Podatek od warto ci dodanej (VAT)
Standardowa stawka VAT wynosi 18 % lub 0 %. Podatek od warto ci dodanej stosowany
jest wobec dostaw dóbr, usług, importu dóbr, spo ycia własnej produkcji przez
przedsi biorstwa.
Przedsi biorstwa o obrocie podlegaj cym opodatkowaniu VAT przekraczaj cym 10.000
LVL w okresie 12 miesi cy podlegaj rejestracji w Pa stwowej Słu bie Dochodów.
Podstaw opodatkowania tworzy roczna suma ogólnej warto ci dostarczonych dóbr
i zrealizowanych usług.
Zwroty VAT podlegaj zaksi gowaniu; płatno ci VAT dokonywane s comiesi cznie
do 15 dnia miesi ca nast puj cego po okresie opodatkowania.
Zmniejszon dodatkow stawk VAT w wysoko ci 5 % wprowadzono na:
- literatur szkoleniow , naukow i młodzie ow ,
- produkty weterynaryjne oraz medyczne (od stycznia 2004 roku)
- usługi weterynaryjne,
- działalno rodków masowego przekazu,
- dostawy ciepłej i zimnej wody, kanalizacj , usuwanie mieci,
- specjalistyczne artykuły dla niemowl t,
- usługi pogrzebowe,
- usługi hotelarskie.
49
Z podatku VAT zwolnione s :
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
usługi edukacyjne, socjalne i medyczne,
dostawy farmaceutyków i sprz tu medycznego,
usługi kulturalne,
wpływy z loterii, gier hazardowych itp.,
usługi wiadczone przez instytucje kredytowe i ubezpieczeniowe,
dotacje (w tym rzeczowe) w ramach pomocy humanitarnej, wył cznie w
przypadku gdy odno ne dobra nie s przedmiotem sprzeda y,
usługi konsularne,
badania naukowe,
filmy fabularne, dokumentalne i animowane,
sprzeda nieruchomo ci z wyj tkiem tych, które nie były dot d u ywane oraz
przekazanie nieruchomo ci u ytkownikowi po uko czeniu budowy,
dostawy dóbr importowanych wył czonych z podatku celnego wg Ustawy
„O podatkach celnych” (taryfy celnej), z wyj tkiem dostaw dóbr o stawce zerowej
podatku celnego,
usługi w zakresie po arnictwa,
dostawy eksportowe i mi dzynarodowe usługi (w tym transportowe),
usługi pocztowe,
przewo enie uczniów przez licencjonowanych przewo ników.
W wyniku przyst pienia Polski i Łotwy do UE, zaszły zmiany w zasadach
opodatkowania VAT mi dzy tymi krajami. W obrocie mi dzy krajami UE przestało
bowiem obowi zywa poj cie eksportu i importu towarów. Jest to konsekwencj
zniesienia granic celno-podatkowych mi dzy krajami nale cymi do UE. Nowe
przepisy ustawy o podatku VAT przewiduj i eksport do krajów UE b dzie okre lany
jako wewn trz wspólnotowa dostawa towarów, natomiast import z krajów UE, czyli
przywóz towarów do Polski, czy na Łotw , b dzie stanowił wewn trz wspólnotowe
nabycie towarów.
Podatek akcyzowy
Podatek akcyzowy naliczany jest od napojów alkoholowych (ł cznie z piwem)
i bezalkoholowych, kawy, wyrobów tytoniowych, samochodów osobowych i motocykli,
benzyny i ropy oraz paliw zast pczych i ich składników. Przykładowe stawki akcyzy s
nast puj ce: napoje bezalkoholowe – 2 LVL (3,1 EUR) za 100 litrów, kawa 50 LVL
(78 EUR) za 100 kg, piwo 3,342 LVL (5,1 EUR) za 100 litrów w zale no ci od
zawarto ci alkoholu, wina – 30 LVL (46,8 EUR) za 100 litrów, papierosy (01.01.2004
do 31.12.2004) – 6,4 LVL (10 EUR) za 1000 papierosów itd.
50
System podatkowy
Opodatkowanie obcokrajowców
Opodatkowaniu podlegaj nast puj ce dochody: dywidendy (10 %), opłaty z tytułu
zarz dzania i konsultingu (10 %), tantiemy (5 % lub 15 %), opłaty czynszowe
i dzier awne (5 %) wpływy z tytułu sprzeda y papierów warto ciowych (10 %),
wpływy z tytułu sprzeda y nieruchomo ci na Łotwie (25 %).
Podatek socjalny
Podatek socjalny stosowany jest w odniesieniu do płac i tantiem.
Od 1 stycznia 2003 roku stawk podatku pobieran od wynagrodzenia pracowników
zmniejszono z 35 % do 33 %. Podlegała ona poprzednio poborowi w nast puj cy sposób:
26 % płacił pracodawca oraz 9 % pracownik. Natomiast po zmianach zmniejszono ci ar
opodatkowania pracodawcy, płaci on obecnie 24 %, a pracownik nadal 9 %.
Nast puj ce wpływy nie podlegaj opodatkowaniu: renty i emerytury pa stwowe,
wypłaty z funduszy emerytalnych, rekompensaty i ulgi np. z tytułu szkody na zdrowiu
prowadz cej do utraty zdolno ci do pracy, stypendia, wpływy z tytułu praw autorskich,
inne wypłaty socjalne.
Podatek od surowców naturalnych
Ustawa „O podatku od surowców naturalnych” z 1995 roku przewiduje mo liwo
pobierania specjalnego podatku od u ytkowania, w trakcie prowadzenia działalno ci
gospodarczej, okre lonych surowców naturalnych a tak e od zanieczyszczania
rodowiska naturalnego.
Rz d RŁ mo e równie ustali okre lone stawki podatkowe dla poszczególnych
rodzajów zanieczyszcze . Wpływy podatkowe kumulowane s w bud ecie i traktowane
jako ródło zasilania projektów słu cych ochronie rodowiska naturalnego.
Udzielane b d specjalne zezwolenia okre laj ce limity zanieczyszcze stałych,
płynnych itp. O ile zanieczyszczenie nie przekracza ustalonego limitu, podatek
naliczany jest wg stawki bazowej, za w razie przekroczenia limitu wg stawki potrójnej.
Stawka podatku zale na jest od stopnia szkodliwo ci zanieczyszczenia (nietoksyczne,
toksyczne, niebezpieczne, itp.).
51
Zgodnie z uzupełnieniem do Ustawy „O podatku od surowców naturalnych” z dnia
l pa dziernika 1996 roku wprowadzony został podatek od opakowa .
Podatek ten stosowany jest w odniesieniu do wszelkich wyrobów i towarów
wymagaj cych opakowania (artykuły spo ywcze i napoje w opakowaniach szklanych,
plastikowych, kartonowych lub metalowych).
Podatek od opakowa dla dóbr importowanych opłacany jest na granicy, za dla
opakowa produkcji krajowej – do dnia 20 miesi ca nast puj cego po dacie sprzeda y
towarów.
Podatek od nieruchomo ci
Podatek ten stosowany jest wobec nieruchomo ci i nie uko czonych budowli
znajduj cych si na Łotwie.
Stawka podatku ro nie w zale no ci od warto ci nieruchomo ci – zaczyna si od dolnej
granicy wynosz cej 0,5 % przy warto ci mieszcz cej si w przedziale 1.500 - 25.000
LVL, a ko czy si na 4 % od warto ci nieruchomo ci przekraczaj cej 2,5 mln LVL.
W przypadku zastosowania stawki z „górnego pułapu” dolicza si dodatkowo kwot
wynosz c 78.250 LVL.
Opodatkowaniu nie podlegaj :
1) nieruchomo ci osób prawnych, które nie s wykorzystywane dla działalno ci
gospodarczej,
2) nieruchomo ci wykorzystywane dla produkcji rolnej,
3) nieruchomo ci finansowane przez bud et pa stwa lub samorz du,
4) nieruchomo ci wykorzystywane dla celów słu by zdrowia, sportowych,
edukacyjnych, kulturalnych z wyj tkiem kin i klubów wideo,
5) drogi i nieruchomo ci wykorzystywane dla ich utrzymania (drogi wewn trzne
przedsi biorstw podlegaj opodatkowaniu),
6) nieruchomo ci wykorzystywane dla celów ochrony rodowiska i po arnictwa,
7) nieruchomo ci znajduj ce si w posiadaniu organizacji religijnych, narodowokulturalnych i innych organizacji społecznych,
8) budynki i obiekty przekazane do u ytku jako lokale pa stwowe lub samorz dowe
oraz wzniesione za rodki dewizowe lub ze rodków prywatnych w ci gu 3 lat po
oddaniu do u ytku,
9) budynki mieszkalne i nieruchomo ci u ytku publicznego,
10) nieruchomo ci stanowi ce zabytki kulturalne.
Ochrona własno ci
52
VII.
Własno
OCHRONA WŁASNO CI
ziemi
Kwestie własno ci ziemi na Łotwie reguluje ustawa dotycz ca prywatyzacji ziemi na
obszarach miejskich i wiejskich oraz ustawa dotycz ca rejestru gruntów oraz inne
zarz dzenia wydawane przez Rad Ministrów.
Swobodnym prawem do nabywania ziemi na Łotwie dysponuj obywatele kraju, organy i
instytucje pa stwowe oraz firmy zarejestrowane w Łotewskim Rejestrze Przedsi biorstw,
pod warunkiem, i ponad w 50 % udziałów nale y do:
- obywateli łotewskich i/lub instytucji rz dowych,
- osób fizycznych i prawnych z krajów, z którymi Łotwa podpisała umow o
wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji zagranicznych lub inne traktaty
gwarantuj ce stronom prawo do zakupu gruntów.
Osoby fizyczne i prawne spełniaj ce te warunki mog nabywa ziemi na terytorium
Łotwy poza wyodr bnionymi obszarami takimi jak: tereny przygraniczne, wydmy
nadbałtyckie, tereny chronione, rezerwaty przyrody, tereny pod u ytki rolne i le ne.
Sprzeda ziemi musi si odbywa zgodnie z regionalnym planem zagospodarowania
terenu.
Istniej pewne ograniczenia w stosunku do nabywania ziemi przez obcokrajowców w tym
zagranicznych inwestorów. Obywatele innych krajów maj prawo wydzier awi ziemi
od władz łotewskich lub osób prywatnych na okres nie dłu szy ni 99 lat (u ytkowanie
wieczyste). Mog tak e dokonywa jej zakupu w formie inwestycji dokonywanej jako
wkład partnera zagranicznego w łotewskie przedsi biorstwa lub bezpo rednio, po
otrzymaniu odpowiedniej licencji od władz lokalnych.
Na mocy nowej ustawy, która weszła w ycie 1 stycznia 1998 roku, grunty obj te s
podatkiem od nieruchomo ci, który stanowi 1,5 % ich warto ci.
Własno
nieruchomo ci
W latach dziewi dziesi tych przywrócone zostało na Łotwie prawo do posiadania
nieruchomo ci. Wprowadzone regulacje dotycz ce restytucji maj tku, nabywania,
wynajmu i prywatyzacji budynków oraz nowa ustawa umo liwiaj ca zaci ganie kredytu
hipotecznego na zakup lub budow domu, przyczyniły si do rozwoju łotewskiego rynku
nieruchomo ci.
53
Rynek ten funkcjonuje na podstawie aktów prawnych stanowionych przez władze
pa stwowe oraz władze lokalne. Te ostatnie, decyduj o rozmieszczeniu przestrzennym,
renowacji czy zagospodarowaniu nieruchomo ci. Zabudowa poszczególnych stref obszaru
miasta musi by zgodna z ogólnym planem, który w przypadku Rygi jest
przygotowywany przez Rad Architektów.
Prawo do nabywania nieruchomo ci posiadaj obywatele kraju oraz obcokrajowcy.
Wi kszo budynków obj ta jest podatkiem wynosz cym 1,5 % ich warto ci netto
w danym roku kalendarzowym.5 Wolne od niego s jedynie nieruchomo ci b d ce
własno ci władz pa stwowych, organizacji religijnych i wyznaniowych, placówki
dyplomatyczne i konsularne innych pa stw, zabytki kultury narodowej, publiczne centra
rekreacji i sportu oraz mieszkania prywatne. Nie podlega opodatkowaniu równie
techniczny sprz t budowlany.
Nieruchomo ci nale ce do pa stwa s kontrolowane przez Pa stwow Agencj
Nieruchomo ci, która zgodnie z ustaw dotycz c transferu praw własno ci, zarz dza ich
sprzeda . Transfer tych praw odbywa si na podstawie decyzji rz du, który okre la
warunki transakcji.
Zgodnie z obowi zuj cym ustawodawstwem, nieruchomo mo e równie zosta nabyta
na aukcji. Aukcje s organizowane przez komitet aukcyjny lub przez odpowiedniego
przedstawiciela Pa stwowej Agencji Nieruchomo ci.
Ochrona Własno ci Intelektualnej
W celu dostosowania łotewskiego ustawodawstwa do norm Unii Europejskiej i wiatowej
Organizacji Handlu (WTO) na Łotwie uchwalono nowe normy prawne zobowi zuj ce
osoby fizyczne i prawne do przestrzegania praw własno ci intelektualnej oraz praw
autorskich. W 1993 roku parlament łotewski podj ł uchwały o ochronie praw autorskich,
znaku towarowego i patentów, natomiast w 2002 roku przyj ł now ustaw , która
dodatkowo wzmocniła ochron tych praw.
Od stycznia 1993 roku Łotwa jest członkiem
Intelektualnej (WIPO).
wiatowej Organizacji Własno ci
Jest równie stron nast puj cych traktatów, konwencji i porozumie mi dzynarodowych,
gwarantuj cych przestrzeganie praw własno ci intelektualnej:
- Paryskiej Konwencji o Ochronie Własno ci Przemysłowej (od wrze nia 1993 roku);
- Berne skiej Konwencji o Ochronie Utworów Literackich i Artystycznych (od
sierpnia 1995 roku);
5
Obecnie parlament dyskutuje nad wprowadzeniem 1 %-owej stopy podatkowej.
54
-
Ochrona własno ci
Genewskiej Konwencji o Ochronie Praw Producentów Fonograficznych Przeciwko
Nieautoryzowanemu Kopiowaniu ich Nagra (od sierpnia 1997 roku);
Mi dzynarodowego Porozumienia Patentowego (od wrze nia 1993 roku);
Traktatu Budapeszta skiego o Mi dzynarodowym Uznawaniu Depozytu
Drobnoustrojów dla Celów Post powania Patentowego (od grudnia 1994 roku);
Madryckiego Porozumienia o Znaku Towarowym (od stycznia 1995 roku);
Protokołu Madryckiego dot. Rejestracji Znaku Towarowego (od stycznia 2000
roku);
Porozumienia Nicejskiego o Mi dzynarodowej Klasyfikacji Towarów i Usług (od
stycznia 1995 roku);
Konwencji Rzymskiej o Ochronie Praw Artystów, Producentów Przemysłu
Fonograficznego i Stacji Nadawczych (od sierpnia 1999 roku);
Porozumienia Genewskiego o Znaku Towarowym (od grudnia 1999 roku).
W lipcu 1994 roku Stany Zjednoczone podpisały z Łotw porozumienie dotycz ce handlu
i ochrony praw własno ci intelektualnej. Dodatkowo rz d łotewski wprowadził poprawki
do wszystkich aktów prawnych aby były one zgodne z TRIPS (Trade-Related Aspects of
Intellectual Property Rights – Handlowe Aspekty Ochrony Praw Własno ci Intelektualnej)
porozumieniem dotycz cym handlu prawami własno ci intelektualnej, którego Łotwa stała
si stron po przyst pieniu do wiatowej Organizacji Handlu (WTO).
W roku 2002 dały si zauwa y pewne niewielkie jeszcze ale id ce w dobrym kierunku
i pozytywne zmiany w dziedzinie przestrzegania praw autorskich na Łotwie. Staraj c si
sprosta wymogom porozumie mi dzynarodowych, władze podj ły walk ze
sprzedawcami nielegalnie kopiowanych produktów przemysłu fonograficznego
i kinematograficznego, których du e ilo ci przedostaj si do kraju z Rosji i Ukrainy.
Aby zapobiec wykorzystywaniu ich przez prywatne stacje telewizyjne, 27 pa dziernika
1992 roku Łotewska Rada ds. Radia i Telewizji wprowadziła regulacje prawne, zgodnie
z którymi ka da stacja telewizyjna musi posiada prawo do wy wietlania danego filmu
w celu otrzymania b d przedłu enia licencji nadawczej. Nadal jednak konieczne
s dalsze usprawnienia w tej dziedzinie. Organy władzy, policja oraz oficerowie
słu b celnych wci zbyt słabo akcentuj potrzeb walki z piractwem, a wysiłki
przedsi biorców wydaj si by bezskuteczne. W efekcie Łotwa znajduje si na tzw.
„Watch List 301”, li cie opublikowanej przez Ameryka ski Urz d ds. Handlu,
zawieraj cej wykaz krajów w których łamane s prawa własno ci intelektualnej.
Obcokrajowcy, których prawa autorskie zostały naruszone, mog domaga si
rekompensaty za po rednictwem Rady Apelacyjnej, Łotewskiego Biura Patentowego lub
na drodze s dowej. W takich przypadkach strona poszkodowana ma prawo wnosi
o całkowity zakaz szkodliwej działalno ci, zniszczenie nielegalnych kopii oraz da
wypłaty odszkodowania finansowego za poniesione straty. Prawo karne okre la
konsekwencje gro ce w zwi zku z łamaniem praw autorskich.
VIII.
55
PROWADZENIE DZIAŁALNO CI GOSPODARCZEJ6
System prawny
W ci gu ostatnich kilku lat na Łotwie zaszły istotne zmiany w ustawodawstwie dotycz cym
warunków tworzenia i działalno ci przedsi biorstw. Na pocz tku 2002 roku wszedł w ycie
Kodeks Handlowy, który reguluje tryb rejestracji podmiotów gospodarczych oraz zasady
zarz dzania w tych podmiotach. Obecnie przyj ty Kodeks dotyczy tylko nowo powstaj cych
spółek oraz spółek przerejestrowanych zgodnie z Rejestrem Przedsi biorstw RŁ. Jednak do
31 grudnia 2004 roku wszystkie spółki zarejestrowane na podstawie starych zasad powinny
przerejestrowa si zgodnie z Rejestrem Przedsi biorstw RŁ. Tym samym wszystkie spółki
stan si podmiotami Kodeksu Handlowego.
Powy szy akt prawny dopuszcza dla osób prawnych nast puj ce formy działalno ci:
- spółka z ograniczon odpowiedzialno ci ,
- spółka akcyjna,
- przedstawicielstwo,
- oddział (filia).
Wybranie najdogodniejszej formy zale y od rodzaju działalno ci planowanej na Łotwie.
Dotychczas podmioty zagraniczne najcz ciej rejestrowały si jako spółki z ograniczon
odpowiedzialno ci .
Zgodnie z postanowieniami Kodeksu Handlowego, od 1 lipca 2003 roku Rejestr
Przedsi biorstw ma prawo wykre li ze swych ksi g te firmy, które nie przestrzegaj prawa
lub praktycznie nie funkcjonuj . Firmy, które maj takie same nazwy winny były zgłosi
wniosek o przerejestrowanie. Na Łotwie, ze 171.130 formalnie istniej cych firm, aktywnie
działa tylko 132.278. Firmy, które latami nie składały sprawozda finansowych, nie płaciły
podatków, lub nie działały pod wskazanym adresem, w ci gu 3 miesi cy od 1 lipca 2003
roku musiały nadrobi zaniedbania lub podj działalno . Je li tego nie uczyniły były
skre lane z rejestru. Pozwala na to, bez oddawania sprawy do s du, poprawka do ustawy
„O działalno ci gospodarczej”. Co do firm, które maj takie same nazwy, a jest ich na Łotwie
ok. 5 tys., zastosowano zasad „pierwszej r ki”, zgodnie z któr te firmy, które przed 1 lipca
2003 roku pierwsze zgłosiły stosowne o wiadczenie w Rejestrze zachowaj swoj nazw .
Te, które tego nie uczyniły lub zrobiły to pó niej trac prawo do nazwy na rzecz innej firmy.
W ci gu ostatnich kilku lat na Łotwie poczyniono szereg kroków w kierunku modyfikacji
przepisów dotycz cych zakładania nowych przedsi biorstw pod k tem uproszczenia tego
procesu. Zgodnie z badaniami opublikowanymi przez Bank wiatowy, Łotwa znajduje si
6
Poradnik eksportera, Łotwa 2002, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Rydze, Latvian
Development Agency www.lda.gov.lv
56
Prowadzenie działalno ci gospodarczej
na jednym z pierwszych miejsc pod wzgl dem czasu niezb dnego dla dokonania rejestracji
przedsi biorstwa, który wynosi 11 dni. W ród krajów europejskich mo na najszybciej
zarejestrowa przedsi biorstwo w Danii – w ci gu 4 dni, w Szwecji – 16, na Litwie – 26,
podczas gdy w Polsce potrzeba na to – 31 dni.
Tworzenie i funkcjonowanie przedsi biorstw z kapitałem zagranicznym
Przedstawicielstwo
Zezwolenie na otwarcie przedstawicielstwa firmy zagranicznej, nie posiadaj cej prawa
prowadzenia działalno ci gospodarczej na terenie Łotwy wydaje wspomniany ju wy ej
Rejestr Przedsi biorstw RŁ.
W celu otrzymania zezwolenia na otwarcie przedstawicielstwa, firma powinna zło y w
Rejestrze nast puj ce dokumenty:
- wypełniony kwestionariusz stosowany przez Rejestr Przedsi biorstw RŁ wskazuj cy
cel i potrzeb otwarcia przedstawicielstwa,
- zalegalizowany certyfikat rejestracyjny wydany przez zagraniczn jednostk
rejestruj c firmy,
- zalegalizowany statut firmy zagranicznej,
- zalegalizowany list rekomendacyjny z banku obsługuj cego firm zagraniczn ,
- zalegalizowane pełnomocnictwo dla osoby wyst puj cej w imieniu firmy zagranicznej
wraz z kopia paszportu i dwoma zdj ciami tej osoby (format 3*4),
- dokumenty potwierdzaj ce adres przedstawicielstwa na terenie Łotwy,
- pełnomocnictwo dla osoby upowa nionej do zło enia wniosku i odebrania
dokumentów rejestracyjnych,
- potwierdzenie z banku o dokonaniu opłaty skarbowej.
Wszystkie dokumenty wydane za granic winny by przetłumaczone na j zyk łotewski
i potwierdzone notarialnie.
Przedstawicielem firmy zagranicznej mo e by osoba fizyczna – nie prowadz ca
działalno ci gospodarczej – opłata skarbowa wynosi 50 USD. Opłata za przedłu enie lub
zmian okresu działalno ci i wniesienie zmian do statutu – 100 USD.
Oddział (filia)
Zagraniczne firmy mog prowadzi działalno gospodarcz na terenie RŁ poprzez swoje
stałe oddziały (b d filie). W tym przypadku, stały oddział powinien by zarejestrowany jako
płatnik podatków na Łotwie i w Rejestrze Przedsi biorstw RŁ.
57
W celu rejestracji stałego oddziału (b d filii) firmy zagranicznej, do rejestru Przedsi biorstw
powinny by dostarczone nast puj ce dane lub dokumenty:
- nazwa przedsi biorstwa zagranicznego,
- dane teleadresowe firmy zagranicznej,
- statut stałego oddziału przedstawiaj cy motywy jego zało enia, okre laj cy status,
struktur administracyjn i zasady jego likwidacji,
- dokument z kompetentnej instytucji z odpowiedniego kraju, w którym firma
macierzysta ma swoj siedzib , potwierdzaj cy fakt jej istnienia,
- dokumenty potwierdzaj ce wiarygodno firmy zagranicznej,
- pełnomocnictwo dla osoby reprezentuj cej stały oddział, wiadcz ce o tym, i mo e
działa w imieniu firmy (imi , nazwisko, narodowo , adres),
- dokumenty potwierdzaj ce adres otwieranego oddziału w RŁ (umowa najmu),
- specjalne zezwolenia lub licencje na prowadzenie poszczególnych rodzajów
działalno ci, o ile ich prowadzenie takich licencji i pozwole wymaga,
- potwierdzenie z banku o wniesieniu opłaty skarbowej.
Wszystkie dokumenty wydane zagranic winny by przetłumaczone na j zyk łotewski
Opłata za zało enie oddziału (filii) z prawem prowadzenia działalno ci gospodarczej wynosi
800 USD.
Spółka z ograniczon odpowiedzialno ci
Minimalny kapitał zało ycielski spółki z o.o. wynosi 2.000 LVL (3.400 EUR). Nazwa spółki
z o.o. powinna zawiera słowa „sabiedriba ar ierobetotu atbildibu”, w skrócie SIA lub nazw
„sabiedriba”.
W celu utworzenia nowej sp. z o.o. w Rejestrze Przedsi biorstw Republiki Łotewskiej
powinny by przedło one nast puj ce dokumenty:
- formularz wniosku z podpisami wszystkich zało ycieli zło ony w terminie 14 dni od
daty podpisania statutu,
- umowa spółki zawarta pomi dzy wszystkimi zało ycielami i podpisana przez nich
winna by zło ona w formie 1 zszytego egzemplarza,
- pierwszy protokół zebrania wspólników, podpisany przez wszystkich współwła cicieli
z danymi dotycz cymi liczby udziałów posiadanych przez ka dego z udziałowców,
- dokumenty podpisane przez wszystkich współwła cicieli, potwierdzaj ce wysoko
kwoty zainwestowanej w kapitał zało ycielski:
informacje o wniesionych aportach rzeczowych – budynki, pojazdy, urz dzenia,
itd. lub
potwierdzenie z banku o zdeponowaniu kwoty 2.000 LVL,
58
-
-
-
statut spółki zgodnie z klasyfikatorem NACE – działalno ci gospodarczej w krajach
UE (3 - 6 zszytych egzemplarzy) podpisany przez wszystkich współwła cicieli,
dokumenty potwierdzaj ce adres spółki z o.o.,
wzory podpisów osób działaj cych w imieniu sp. z o.o. i upowa nionych do
podpisywania dokumentów (dyrektor, ksi gowy itd.), wzory podpisów powinny by
potwierdzone notarialnie, dodatkowo nale y zał czy kopie paszportów ww. osób,
pełnomocnictwo osoby upowa nionej do zło enia wniosku i odebrania
zarejestrowanych dokumentów,
potwierdzenie z banku o wniesieniu opłaty skarbowej, wynosz cej odpowiednio:
przy rejestracji spółek, których kapitał zało ycielski nie przekracza 5.000 LVL –
100 LVL,
przy rejestracji spółek, których kapitał zało ycielski przekracza 5.000 LVL – 250
LVL,
potwierdzenie banku o wpłacie 25 LVL za publikacj ogłoszenia w gazecie „Latvijas
Vestnesis” http://www.lv-laiks.lv,
kopie paszportów wła cicieli sp. z o.o.
Spółka akcyjna
Minimalny kapitał zało ycielski spółki akcyjnej wynosi 25.000 LVL (42.500 EUR). Jednak
wysoko kapitału zało ycielskiego zale y od charakteru prowadzonej działalno ci, na
przykład w niektórych przypadkach wysoko tego kapitału kształtuje si nast puj co:
- 2.000.000 LVL – banki,
- 1.000.000 LVL – firmy prowadz ce ubezpieczenia na ycie,
500.000 LVL – firmy prowadz ce inne ubezpieczenia,
100.000 LVL – spółki giełdowe
10.000 LVL – lombardy
5.000 LVL – pozostałe
Dokumenty zało ycielskie s podobne jak w przypadku dokumentów wymaganych przy
spółce z ograniczon odpowiedzialno ci .
Wszystkie dokumenty wydane za granic winny by przetłumaczone na j zyk łotewski
Nabywanie ziemi
Przedsi biorstwo joint-venture zarejestrowane na Łotwie ma prawo zakupu i posiadania
ziemi (vide str. 52) w miastach i na wsi, pod warunkiem pochodzenia z kraju, z którym
Łotwa ma podpisan umow o wzajemnej ochronie i popieraniu inwestycji.
59
Zatrudnianie pracowników
Przepisy prawne dotycz ce pracowników i pracodawców, ich obowi zki i
ustawa „Prawo pracy”, która weszła w ycie 1 czerwca 2002 roku.
zharmonizowana z wymogami prawnym obowi zuj cymi w krajach UE
istotnych zmian, dotycz cych np. kontraktów dla pracowników, kart
okresów próbnych, rozmów kwalifikacyjnych itd.
prawa, reguluje
Ustawa ta jest
i zawiera kilka
pracowniczych,
Tydzie pracy trwa ustawowo 5 dni lub 40 godzin, krótszy czas pracy jest przewidziany w
dwóch przypadkach:
- wiek pracownika poni ej 18 lat (maksymalnie 2 godziny dzienne lub 10 godzin w
ci gu tygodnia podczas roku szkolnego oraz 4 godziny dziennie lub 20 godzin
tygodniowo podczas wakacji),
- pracownicy nara eni na specjalne ryzyko (maksymalnie 7 godzin w ci gu dnia lub 35
godzin tygodniowo).
Obcokrajowcy mog by zatrudnieni na Łotwie tylko w przypadku zaistnienia jednego
z dwóch warunków:
- na podstawie umowy pomi dzy osoba zagraniczn i spółk łotewsk ,
- na podstawie umowy indywidualnej pomi dzy pracodawc zagranicznym oraz spółk
łotewsk .
Obcokrajowcy mog by zatrudnieni na podstawie zezwolenia na pobyt oraz zezwolenia na
prac . W przypadku, gdy kontrakt osoby zagranicznej dobiega ko ca, pracodawca powinien
poinformowa o tym Pa stwowy Urz d Zatrudnienia. W ci gu miesi ca poszukiwana jest na
to stanowisko pracy osoba miejscowa (nie dotyczy to stanowisk mened erskich). Procedura
załatwiania zezwolenia na prac dla obcokrajowca trwa co najmniej miesi c.
Procedura ubiegania si o zezwolenie na pobyt i prac
7
Od dnia 1 maja 2004 roku pobyt obywateli polskich w nowych krajach UE jest regulowany
na zasadach analogicznych do obowi zuj cych w krajach byłej „15”. Pobyt na terytorium
kraju członkowskiego UE, nie przekraczaj cy 90 dni, nie wymaga legalizacji, w przypadku
pobytu dłu szego ni 3 miesi ce nale y wyst pi do wła ciwych organów z wnioskiem
o zezwolenie na pobyt. Osoby przebywaj ce na Łotwie w celach turystycznych, do 90 dni
nie podlegaj obowi zkowi meldunkowemu, podczas gdy przybywaj ce z zamiarem
sp dzenia tam okresu dłu szego ni 90 dni w ci gu pół roku (licz c od dnia pierwszego
wjazdu) powinny zameldowa si w Urz dzie ds. Obywatelstwa i Migracji celem uzyskania
7
Na podstawie:„Informacja dla obywateli polskich wyje d aj cych do krajów Unii Europejskiej /
Europejskiego Obszaru Gospodarczego”, stan na dzie 1 maja 2004 r., MSZ na dzie 1 maja 2004 r.
60
zezwolenia na pobyt czasowy. Zgłoszenia nale y dokona w terminie 3 miesi cy od dnia
wjazdu (na pobyt stały – 30 dni przed upływem terminu zezwolenia na pobyt czasowy). Nie
podlegaj obowi zkowi ubiegania si o zezwolenie na pobyt osoby przebywaj ce na Łotwie
w celach turystycznych do 90 dni, jak równie pracownicy sezonowi oraz zatrudnieni na
Łotwie, których miejscem pobytu jest inne pa stwo członkowskie UE.
Zezwolenia na prac nie potrzebuj osoby podejmuj ce j na podstawie umowy o prac lub
inn umow cywilno-prawnej, jak równie wykonuj ce prac na warunkach
samozatrudnienia. Zezwolenia na pobyt czasowy wydawane s :
- na okres trwania stosunku pracy na czas okre lony (do 1 roku) oraz na
- okres 5 lat:
(a) osobom zatrudnionym na podstawie umowy o prac lub innej umowy cywilnoprawnej,
(b) osobom samozatrudniaj cym si lub
(c) osobom posiadaj cym wystarczaj ce rodki na utrzymanie, jak te na okres nauki
i studiów (maks. na 1 rok).
O zezwolenie na pobyt stały mog ubiega si osoby przebywaj ce na terytorium Łotwy
nieprzerwanie, tj. nie krócej ni 6 miesi cy w roku kalendarzowym, przez 5 lat na podstawie
zezwolenia na pobyt czasowy. Po uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy lub stały nale y
zameldowa si we wła ciwym urz dzie samorz du lokalnego (gminie, powiecie lub
mie cie) w miejscu zamieszkania. Nie dochowanie tego obowi zku obwarowane jest
grzywn 250 LVL (ok. 1800 PLN). Dokumenty: paszport lub dowód osobisty,
kwestionariusz wniosku o zezwolenie na pobyt, dwie fotografie, w przypadku studentów,
emerytów i rencistów wa nej polisy ubezpieczeniowej oraz dokumenty:
(a) po wiadczaj ce zawi zanie stosunku pracy (np. kopia umowy o prac , wiadectwo
rejestracji osoby samozatrudni j cej si ),
(b) za wiadczenie przyj cia do szkoły b d na studia albo
(c) potwierdzenie posiadania wystarczaj cych rodków na utrzymanie.
Dost p do rynku pracy
W stosunkach mi dzy nowymi pa stwami członkowskimi obowi zuje zasada swobodnego
przemieszczania si osób. Stosowanie przepisów wspólnotowych gwarantuj cych swobodny
dost p do rynku pracy mo e jednak ulec zawieszeniu w cało ci lub w cz ci w okresie
przej ciowym (maks. 7 lat od dnia akcesji) w razie wyst pienia lub mo liwo ci wyst pienia
zakłóce stanowi cych powa ne zagro enie dla standardu ycia lub poziomu zatrudnienia w
danym regionie lub zawodzie. Dost p do rynku pracy innego pa stwa członkowskiego
regulowałoby wówczas prawo tego pa stwa.
61
Strona polska nie przewiduje potrzeby zawieszenia wspomnianych przepisów
wspólnotowych przez którekolwiek z nowych pa stw członkowskich. Równie Łotwa, jak i
wszystkie pozostałe nowo przyj te kraje, od maja 2004 roku otworzyła swój rynek pracy dla
Polski.
W zwi zku z przyj ciem Polski i Łotwy do Unii, dyplomy uko czenia uczelni w tych dwóch
pa stwach s automatycznie uznawane, z wyj tkiem tak zwanych zawodów regulowanych.
Zakup ziemi przez obcokrajowców
Łotewskie ustawodawstwo przewiduje kilka ogranicze dotycz cych nabywania ziemi przez
obcokrajowców. Zagraniczne podmioty prawne oraz osoby indywidualne nie mog nabywa
ziemi:
- poło onej w bezpo rednim s siedztwie granicy pa stwa,
- znajduj cej si na wybrze u Morza Bałtyckiego oraz Zatoki Ryskiej,
- na terenach, na których znajduj si zbiorniki wodne, rezerwaty, parki,
- na obszarach przeznaczonych w planach rozwoju do zalesienia lub pod upraw .
Nabywca zanim zarejestruje ziemi w Rejestrze Ziemskim, ma obowi zek uzyskania
stosownego zezwolenia od władzy lokalnej. Ubiegaj c si o nie nale y poda w jakim celu
b dzie wykorzystywany grunt. Urz d decyduje, czy sposób wykorzystania go jest zgodny z
ogólnym planem zagospodarowania przestrzennego. W przypadku, gdy uznaje on, e cel
wykorzystania ziemi nie jest sprzeczny z planem, wydaje decyzj pozytywn .
W przeciwnym razie, odmawia wydania zgody po konsultacjach z Ministerstwem Ochrony
rodowiska oraz Rozwoju Regionalnego.
Ksi gowo i kontrola rachunkowa
Wszystkie przedsi biorstwa działaj ce na Łotwie powinny dysponowa rachunkiem
bankowym – jest to wymóg obligatoryjny przy rejestracji przedsi biorstwa.
Zasady ksi gowo ci i rachunkowo ci na Łotwie reguluje Ustawa o ksi gowo ci oraz
Ustawa o rocznych sprawozdaniach przedsi biorstw. Obydwa akty prawne zostały
opracowane w oparciu o 4-t oraz 7- Dyrektyw Unii Europejskiej. Tak wi c łotewski
system ksi gowo ci i rachunkowo ci jest zbli ony do standardów mi dzynarodowych.
Ustawa o ksi gowo ci dotyczy wszystkich podmiotów uj tych w Rejestrze
Przedsi biorstw, przedsi biorstw łotewskich i zagranicznych, organizacji non-profit,
stałych przedstawicielstw, wszelkich fundacji i stowarzysze . Forma prowadzenia
ksi gowo ci zale y od rodzaju działalno ci oraz typu przedsi biorstwa.
62
Ustawa o rocznych sprawozdaniach przedsi biorstw dotyczy wszystkich przedsi biorstw
oraz organizacji działaj cych na zasadach niekomercyjnych (non-profit). Sprawozdawczo
zale y od rodzaju prowadzonej działalno ci gospodarczej oraz od formy własno ciowej
przedsi biorstwa. Ustawa okre la rodzaje przedsi biorstw na których spoczywa obowi zek
sporz dzania rocznych sprawozda oraz te, które s z tego obowi zku zwolnione. Przyj te w
ustawie zapisy nie dotycz gospodarstw rolnych, zajmuj cych si hodowl ryb oraz
działalno ci indywidualnej, je li roczne dochody z tytułu tych zaj nie przekraczaj kwoty
45.000 LVL (76.000 EUR) na pocz tku roku sprawozdawczego.
Przepisy te nie dotycz równie banków, zakładów ubezpieczeniowych ani prywatnych
funduszy emerytalnych, ich sprawozdawczo reguluj specjalne akty prawne przyj te przez
Parlament.
Okres rozliczeniowy obejmuje na Łotwie 12 miesi cy, zwykle jest to rok kalendarzowy.
Jednak, mo e to by tak e inny termin przyj ty na yczenie przedsi biorstwa.
Przedsi biorstwa nale ce do tej samej grupy obowi zuje taki sam okres rozliczeniowy.
Wszystkie sprawozdania powinny by uj te w krajowej jednostce monetarnej (LVL).
Rozwi zywanie sporów
W marcu 1999 roku na Łotwie przyj to Ustaw o post powaniu cywilnym, która zawiera
rozdział po wi cony s dom arbitra owym. Rozdział ten opracowano wzoruj c si na
zasadach ustawy UNCITRAL, co oznacza, zgodno zasad obowi zuj cych na Łotwie ze
standardami mi dzynarodowymi. Ustawa ta reguluje równie zasady rozwi zywania sporów
w s dach nie maj cych charakteru arbitra owego oraz w arbitra u mi dzynarodowym.
Łotwa przyst piła do Nowojorskiej Konwencji z 1958 roku o Uznaniu oraz Zastosowaniu
Decyzji Arbitra u Mi dzynarodowego. Na mocy tej Konwencji orzeczenia
mi dzynarodowych s dów arbitra owych maj moc prawn na Łotwie. Ponadto Ustawa o
post powaniu cywilnym głosi, i wyroki mi dzynarodowych s dów niearbitra owych maj
równie moc prawn na Łotwie.
IX.
63
INWESTYCJE ZAGRANICZNE
Podstawy prawne inwestycji zagranicznych
Łotewskie prawo dotycz ce bezpo rednich inwestycji zagranicznych jest liberalne
i zgodne z mi dzynarodowymi standardami. Podstawy prawne inwestycji zagranicznych
stanowi nast puj ce ustawy:
- „O inwestycjach zagranicznych” (z 1991 roku z poprawkami),
- „O instytucjach kredytowych” (z 1995 roku),
- „O Banku Łotwy” (z 1995 roku),
- „O papierach warto ciowych” (z 1998 roku),
- „Kodeks Handlowy” (z 2002 roku),
- „O ubezpieczeniach” (z 1999 roku),
- „O licencjach na transport powietrzny”.
Powy sze ustawodawstwo łotewskie przewiduje, i :
- inwestorzy zagraniczni posiadaj prawa i obowi zki identyczne do praw
i obowi zków przedsi biorców miejscowych;
- inwestor zagraniczny mo e by jedynym zało ycielem i wła cicielem
przedsi biorstwa z kapitałem zagranicznym;
- Republika Łotewska gwarantuje ochron inwestycji zagranicznych. W wypadku
skrajnie mało prawdopodobnego wywłaszczenia, inwestor chroniony jest przez
ustaw
„O przymusowym wywłaszczeniu nieruchomo ci”, zapewniaj c
rekompensat w wysoko ci pełnej warto ci rynkowej.
Umowy mi dzynarodowe
Zapobieganie podwójnemu opodatkowaniu w stosunku do tego samego podatnika w
dwóch lub wi cej krajach jest jednym z zasadniczych czynników sprzyjaj cych
zagranicznym inwestycjom bezpo rednim. Maj c to na uwadze, Łotwa zawarła z ponad
25 krajami umowy bilateralne o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu.
Łotwa podpisała tak e bilateralne umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji
z ponad 35 krajami: Dani (1992), Finlandi (1992), Francj (1992), Norwegi (1992),
Szwecj (1992), Szwajcari (1992), Tajwanem – prowincj Chin (1992), Niemcami
(1993), Polsk (1993), Austri (1994), Czechami (1994), Izraelem (1994), Holandi
(1994), Wielk Brytani (1994), Kanad (1995), Grecj (1995), Portugali (1995),
Hiszpani (1995), USA (1995), Wietnamem (1995), Estoni (1996), Republik Korei
(1996), Litw (1996), Belgi /Luksemburgiem (1996), Uzbekistanem (1996), Egiptem
(1997), Włochami (1997), Turcj (1997), Ukrain (1997), Białorusi (1998), Irlandi
(1998), Singapurem (1998), Słowacj (1998), W grami (1999), Mołdow (1999),
Kuwejtem (2001) oraz Rumuni (2001).
64
Inwestycje zagraniczne
Zach ty dla inwestycji zagranicznych
Zgodnie z obowi zuj cymi przepisami prawnymi inwestorom zagranicznym przysługuj
nast puj ce ulgi podatkowe:
- prawo do zwolnienia z podatku od warto ci dodanej VAT i opłat celnych w
odniesieniu do aportu rzeczowego wnoszonego jako składnik inwestycji
długoterminowych, inwestycji kapitałowych oraz dóbr i usług zwi zanych z ich
zakupem lub sprzeda , jak równie w przypadku realizowania eksportu dóbr i
usług poza terytorium Łotwy,
- prawo do zwolnienia z opłat importowych i VAT dla dóbr i towarów wwo onych na
Łotw w celu dalszego przerobu,
- prawo do ulg w podatku dochodowym w wymiarze podatku opłaconego za granic ,
- przedsi biorstwo joint-venture zarejestrowane na Łotwie ma prawo zakupu ziemi w
miastach i na wsi, pod warunkiem pochodzenia z kraju, z którym Łotwa ma
podpisan umow o wzajemnej ochronie i popieraniu inwestycji, o ile ponad połowa
kapitału statutowego (akcji) znajduje si w posiadaniu obywateli RŁ,
Stawka odpisów amortyzacyjnych jest zgodna ze standardami europejskimi i pozwala na
zmniejszenie okresu amortyzacji i przeniesienie strat na kolejne okresy w ci gu pi ciu lat.
Ograniczenia dotycz ce inwestycji zagranicznych
Wszystkie dziedziny gospodarki łotewskiej s otwarte dla inwestycji zagranicznych,
z wyj tkiem tych, które ze wzgl du na interesy pa stwa podlegaj zakazom lub
ograniczeniom z mocy ustaw.
Inwestor zagraniczny nie mo e kontrolowa spółek w dziedzinach zwi zanych
z obronno ci , transportem powietrznym, grami hazardowymi i loteriami.
Transfer zysków
Na Łotwie nie istniej adne ograniczenia w transferze zysku z tytułu inwestycji
dokonywanych w kraju. Inwestor zagraniczny ma prawo wywozu z Łotwy zysków, po
opłaceniu wszystkich podatków. Inwestorzy mog swobodnie wymienia lokaln walut
na zagraniczn według ustalonego kursu lub otrzyma bezpo rednio z banku nale no w
walucie zagranicznej.
65
Klimat inwestycyjny
W 2002 roku Foreign Investment Advisory Service (FIAS) wraz z Agencj Rozwoju
Łotwy przeprowadziły badania w ród zagranicznych inwestorów na Łotwie; ich celem
była identyfikacja przeszkód i barier administracyjnych utrudniaj cych działalno
inwestorom zagranicznym oraz zaproponowanie sposobów ich likwidacji. W wyniku
przeprowadzonych bada sformułowano nast puj ce wnioski:
- wyst puj problemy na poziomie władz lokalnych, które s odpowiedzialne za
wydawanie pozwole ,
- procedury nabycia nieruchomo ci przez obcokrajowców s bardzo czasochłonne,
- zalecane s zmiany w nowym Kodeksie Handlowym odno nie licencjonowanej
pracy notariuszy, których usługi s drogie i czasochłonne, co spowalnia proces
załatwiania formalno ci administracyjnych,
- brak instrumentów pozwalaj cych na specjalne, pozytywne traktowanie tych firm,
które respektuj prawo oraz sankcjonowania tych, które unikaj płacenia podatków
lub uprawiaj praktyki korupcyjne w pa stwowych firmach i instytucjach,
- wyst puje administracyjna korupcja w dziedzinie budownictwa, nieruchomo ci oraz
w urz dzie celnym i policji.
Mimo wymienionych powy ej przeszkód, czy utrudnie wi cych si z niedoskonałym
ci gle jeszcze funkcjonowaniem stosunkowo młodego systemu gospodarki rynkowej oraz
administracj nie zawsze potrafi c sprosta nowym wyzwaniom – Łotw nale y uzna za
stosunkowo atrakcyjny teren dla lokowania bezpo rednich inwestycji zagranicznych. To
optymistyczne stwierdzenie pozytywnie dokumentuj takie m.in. atuty tego kraju jak: tania
i relatywnie dobrze wykształcona siła robocza, dobry dost p do zasobów surowcowych,
atrakcyjne poło enie geograficzne (niezamarzaj ce porty, łatwy dost p do zachodnich i
wschodnich rynków), perspektywy wzrostu popytu krajowego i zdolno ci eksportowych,
otwieranie si gospodarki na wiat. Członkostwo w Unii Europejskiej stało si te wa nym
czynnikiem wzrostu atrakcyjno ci Łotwy dla inwestorów zagranicznych.
Na wzrost atrakcyjno ci Łotwy wskazuje równie zmiana jej pozycji mi dzynarodowych
rankingach atrakcyjno ci inwestycyjnej. Na przykład pod wzgl dem poziomu wolno ci
gospodarczej, mierzonej przez Heritage Foundation i Wall Street Journal, Łotwa w ci gu
siedmiu lat awansowała z 71 pozycji w 1996 roku na 29 - 30 w 2003 roku.
Powołana w celu promowania zagranicznych inwestycji bezpo rednich i zach cania
kapitału obcego do lokowania si na Łotwie, Łotewska Agencja Inwestycji i Rozwoju, w
ostatnich latach znacz co zmieniła strategi swojego działania. Obecnie dokonuje ona
wst pnej selekcji sektorów gospodarki, które maj szanse rozwoju na Łotwie oraz s
zgodne ze strategi rozwoju gospodarczego kraju, a nast pnie kieruje wybrane oferty do
potencjalnych inwestorów. Wiod cym celem Agencji jest przyci gni cie około 25 - 40
66
mln LVL w formie zagranicznych inwestycji bezpo rednich oraz wykreowanie od 1000
do 1500 nowych miejsc pracy. Ponadto Agencja wiadczy m.in. nast puj ce usługi:
- udziela informacji dla zagranicznych przedsi biorców w zakresie mo liwo ci
prowadzenia działalno ci gospodarczej na Łotwie,
- wspiera informacyjnie łotewskich eksporterów w zakresie prowadzenia działalno ci
na rynkach zagranicznych,
- udziela łotewskim przedsi biorcom informacji o mo liwo ciach udziału w
programach finansowanych przez UE,
- pomaga w nawi zywaniu kontaktów pomi dzy inwestorami zagranicznymi a
partnerami lokalnymi.
Agencja wiadczy tak e usługi poprzez swoje przedstawicielstwa w Sztokholmie
(Szwecja), Londynie (Wielka Brytania), Hamburgu (Niemcy), Pary u (Francja), Moskwie
(Rosja), w Kazachstanie oraz w Bałtyckim Biurze Informacji w Hahn (Niemcy).
Specjalne Strefy Ekonomiczne i Wolne Porty8
Na terytorium Łotwy istniej 2 Specjalne Strefy Ekonomiczne: Liepaja i Rezekne. Obie
strefy zostały ustanowione w 1997 roku na okres 20 lat. Okres ten mo e by przedłu ony
w drodze wydania nowych ustaw.
Liepaja SSE
SSE Liepaja została utworzona na terenach byłej bazy wojskowej, portu i przemysłowych
terenów miasta na ł cznej powierzchni ponad 3000 hektarów. Celem SSE jest ułatwienie
dost pu dla inwestycji słu cych modernizacji i rozbudowie portu, rozwojowi lokalnego
przemysłu i infrastruktury, a tak e rozwojowi handlu, eglugi i transportu lotniczego.
Firmy, które podejmuj działalno w ramach SSE Liepaja korzystaj z nast puj cych
przywilejów:
- zmniejszony podatek dochodowy o 80 %,
- zmniejszony podatek od nieruchomo ci o 80 % lub 100 % (dodatkowe 20 % zale y
od decyzji władz miejscowych),
- zmniejszony podatek gruntowy o 80 % lub 100 % (dodatkowe 20 % nale y do
decyzji władz miejscowych),
- podwójna stopa amortyzacji, a do 100 %, mo e by zastosowana dla celów
obliczenia wielko ci podatku dochodowego,
- zwolnienie z podatku VAT, ceł i opłat akcyzowych.
8
ródło: Poradnik eksportera Łotwa 2002, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Rydze.
67
Najwi kszy eksport spo ród firm działaj cych w SSE zrealizowało przedsi biorstwo
metalurgiczne „Liepajas Metalurgs”, b d ce jednym z czołowych zakładów produkcyjnych nie tylko na Łotwie, ale i w krajach całego regionu trzech republik bałtyckich.
Na terytorium SSE mog by zakładane Strefy Wolnego Handlu, które pod wzgl dem
prawa celnego, akcyzowego i podatku VAT s traktowane jak obszary le ce za granic .
Rezekne SSE
SSE Rezekne utworzono w celu rozwini cia przemysłu i transportu, zwi kszenia eksportu
i importu dóbr przez Łotw oraz pobudzenia zainteresowania inwestorów produkcj ,
rozwojem infrastruktury i tworzeniem nowych miejsc pracy.
Firmy podejmuj ce działalno w SSE Rezekne, korzystaj z nast puj cych przywilejów:
- zmniejszony podatek dochodowy o 80 %,
- zmniejszony podatek od nieruchomo ci o 80 %,
- zmniejszony podatek gruntowy o 80 %,
- podwójna stopa amortyzacji (a do 100 %) mo e by zastosowana przy wyliczaniu
podatku dochodowego,
- straty z działalno ci mog by bilansowane z przychodami do opodatkowania
w chronologicznym porz dku, w ci gu nast pnych 10 lat,
- kwoty wydatkowane na inwestycje w infrastruktur i budynki socjalne mog by
wliczane do kosztów uzyskania przychodu,
- zwolnienie z podatku VAT, ceł i opłat akcyzowych.
Strefa w Rezekne rozwija si wolniej ni SSE Liepaja, z uwagi na swoje mniej atrakcyjne
poło enie. Władze strefy czyni zatem ró norodne starania dla przyci gni cia kapitału
zagranicznego.
Opracowano i zło ono do PHARE projekt programu rozwoju małych i rednich
przedsi biorstw. Dotyczy on utworzenia centrum dystrybucji towarów na terytorium SSE,
dla rozwini cia i uatrakcyjnienia przepływów towarowych pomi dzy wschodem
i zachodem.
Władze strefy podj ły tak e współprac z Rad Przemysłowców Rosji, która ci le
współpracuje z biurem mera Moskwy i rz dem Federacji Rosyjskiej.
Rada Przemysłowców Rosji jest przedstawicielem SSE Rezekne w Moskwie
rozpowszechniaj c informacje o funkcjonowaniu SSE i mo liwo ciach podejmowania w
niej działalno ci.
68
Wolny Port Ryga
9 marca 2000 roku Sejm przyj ł now ustaw „O Wolnym Porcie w Rydze”, która
przewiduje nast puj ce zwolnienia od podatków:
1. Za towary i usługi wiadczone przez firmy b d ce płatnikami VAT na rzecz firm
działaj cych na terenie Wolnego Portu albo na rzecz jego administracji b d ustalone
stawki VAT w wysoko ci 0 %.
2. Towary importowane na terytorium portu i na potrzeby administracji Wolnego Portu,
jak równie eksportowane za granic , s zwolnione z opłat celnych i podatku
akcyzowego.
3. Firmy działaj ce na terytorium Wolnego Portu płac podatek od nieruchomo ci
w wysoko ci 20 % normalnej stawki podatkowej. Władze portu maj prawo do
dalszego obni enia tego podatku lub całkowitego zwolnienia firmy z obowi zku jego
płacenia.
Wolny Port Ventspils
Wolny Port w Ventspils został utworzony w celu promowania Łotwy w handlu
mi dzynarodowym, przyci gania inwestorów, rozwoju produkcji i usług oraz zwi kszenia
liczby nowych miejsc pracy.
Firmy działaj ce na terytorium WP Ventspils korzystaj z nast puj cych udogodnie :
1. Za towary i usługi wiadczone przez firmy b d ce płatnikami VAT na rzecz firm
działaj cych na terenie Wolnego Portu albo na rzecz jego administracji b d ustalone
stawki VAT w wysoko ci 0 %.
2. Towary importowane na terytorium znajduj ce si w gestii przedsi biorstwa
zarz dzaj cego portem i na potrzeby administracji Wolnego Portu jak równie
eksportowane za granic , s zwolnione z opłat celnych i podatku akcyzowego.
3. Po wzgl dem wielko ci przeładunków, port ten zajmuje pierwsze miejsce w ród
portów Morza Bałtyckiego i mie ci si w grupie 15 najwi kszych portów Europy.
Przewiduje si , i w roku 2010 b dzie on w stanie przeładowywa 80 mln ton
ładunków rocznie.
W porcie Ventspils funkcjonuj najwi ksze na Bałtyku terminale:
- przeładunku ropy i produktów naftowych,
- przeładunku płynnych chemikaliów,
- drugi co do wielko ci na wiecie terminal przeładunkowy soli potasowej.
69
Inwestycje zagraniczne na Łotwie
Ł czna skumulowana warto bezpo rednich inwestycji zagranicznych osi gn ła na
Łotwie według stanu na koniec 2003 roku 1796 mln LVL (3145 mln USD), co stanowiło
28,4 % PKB. W 2003 roku do gospodarki łotewskiej napłyn ło 205,6 mln LVL (360 mln
USD) kapitału w postaci inwestycji bezpo rednich, tzn. o 31,7 mln LVL mniej ni w 2002
roku.
Na statystycznego Łotysza, mimo systematycznego wzrostu tego wska nika, w roku 2003
roku przypadało 1432 USD inwestycji bezpo rednich. Jest to jeden z najni szych
wska ników w regionie Europy rodkowo-Wschodniej. Na przykład na jednego Czecha
przypada około 3800 USD, a Esto czyka 3200 USD.
Nale y zauwa y , e w ci gu ostatnich kilku lat inwestorów zagranicznych przyci gała do
Łotwy prywatyzacja. Obecnie prawie wszystkie najatrakcyjniejsze zakłady s ju
sprzedane, kraj ten jest wi c promowany pod k tem przyci gania kapitału w celu
lokowania go w projektach inwestycyjnych typu „greenfield” lub „brownfield”.
Dotychczas jednak zrealizowano tylko kilka przedsi wzi w tej formie.
Ponad połowa kapitału pochodzi z krajów UE. Najwi ksze pod wzgl dem warto ci
inwestycje według kryterium geograficznego pochodz ze Szwecji – 15 %, Niemiec –
12 %, Danii – 10 %, Finlandii – 9 %, a nast pnie Holandii – 7 %, USA, Norwegii oraz
Estonii.
Wykres 2. Geograficzna struktura zagranicznych inwestycji bezpo rednich
15,3%
Szwecja
Niemcy
12,2%
39,8%
Dania
Finlandia
10,2%
Holandia
Wlk. Brytania
Pozostałe UE
3,1%
9,2%
3,1% 7,1%
Inne
70
W 2003 roku najwi kszy wzrost inwestycji uzyskały kraje skandynawskie: Szwecja,
Dania oraz Finlandia, na które przypada 60 % zagranicznych inwestycji bezpo rednich
ogółem ulokowanych na Łotwie.
Wykres 3. Skumulowana warto bezpo rednich inwestycji zagranicznych w krajach bałtyckich
(stan na koniec 2003 roku – w mln USD)
2800
2900
3000
3100
3200
3300
Litwa
3400
3500
3600
3700
3800
3900
3383,0
Łotwa
3824,0
Estonia
3200,0
ródło: Economic Intelligence Unit, Press release, lipiec 2004.
Najwi cej kapitału w 2003 roku w postaci inwestycji bezpo rednich trafiło do spółek
zajmuj cych si po rednictwem finansowym (26 %), handlem (18 %), finansami (16 %),
przemysłem przetwórczym (17 %), transportem (8 %), ł czno ci (5 %). Kapitał
inwestowano przede wszystkim w dziedzinach charakteryzuj cych si niskim lub rednim
poziomie zaawansowania technologicznego.
Tablica 10. Roczny napływ bezpo rednich inwestycji zagranicznych w krajach bałtyckich
w latach 1999-2003 (mln USD)
Kraj
Łotwa
Litwa
Estonia
1999
2000
2001
2002
2003
Skumulowana
warto 1990-2003
348
487
305
410
379
387
164
446
543
382
732
285
351
179
844
3383
3824
3200
ródło: Economic Intelligence Unit, Press release, lipiec 2004.
Łotwa według danych na koniec 2003 roku pozyskała kapitału zagranicznego mniej
ni Litwa, jednak wi cej ni Estonia (patrz: wykres 3 i tablica 10). Warto zauwa y , i
te trzy kraje konkuruj ze sob , stwarzaj c coraz lepsze warunki dla inwestorów
zagranicznych.
X.
71
HANDEL ZAGRANICZNY
Ramy prawne
Na Łotwie wprowadzono liberalne zasady prowadzenia handlu zagranicznego. Wynika to
przede wszystkim z post puj cej we współczesnym wiecie globalizacji, integracji kraju
z Uni Europejsk oraz wykonywania zobowi za b d cych konsekwencj przyst pienia
do WTO.9
Certyfikacja i dokumenty celne
Dokumenty wymagane przez słu by celne na granicy łotewskiej przy wwozie artykułów
rolno-spo ywczych:
- Certyfikat weterynaryjny (przy wwozie artykułów pochodzenia zwierz cego);
wiadectwo fitosanitarne (przy wwozie artykułów pochodzenia ro linnego);
wiadectwo pochodzenia;
- Faktura;
- CMR;
- Deklaracja celna;
- Upowa nienie od łotewskiej firmy na oclenie towaru na granicy (ewentualnie);
- Karnet TIR (w przypadku braku karnetu nale y wykupi ubezpieczenie).
Certyfikat weterynaryjny
-
-
9
Certyfikat weterynaryjny winien by wypełniony na maszynie do pisania,
komputerowo lub drukowanymi literami.
Dla ka dego produktu wymagany jest odr bny certyfikat.
Rubryki zawarte w polskim certyfikacie weterynaryjnym musz odpowiada
rubrykom zamieszczonym w łotewskim certyfikacie.
Przedsi biorstwo musi mie nadany w Polsce „numer eksportera” zezwalaj cy na
eksport okre lonego towaru do kraju stanowi cego cz obszaru Unii Europejskiej.
W przypadku braku „numeru eksportera” Departament Weterynaryjny Ministerstwa
Rolnictwa RŁ wysyła, na pro b polskiej firmy, Komisj opiniodawcz (na koszt
zainteresowanego).*
Odbiorca łotewski musi posiada zezwolenie na import towarów pochodzenia
zwierz cego.**
W lutym 1999 roku Łotwa została przyj ta do wiatowej Organizacji Handlu.
Handel zagraniczny
72
wiadectwo fitosanitarne
-
-
Winno by wypełnione na maszynie do pisania, komputerowo lub drukowanymi
literami w jednym z nast puj cych j zyków: łotewski, angielski, rosyjski lub
niemiecki.
W przypadku warzyw, owoców, ro lin i nasion nazwa musi by napisana równie w
j zyku łaci skim.
wiadectwo musi by podpisane przez uprawnion osob i opatrzone piecz ci
instytucji je wydaj cej.
W przypadku nanoszenia korekt w tre ci wiadectwa winny one by opatrzone
podpisem osoby uprawnionej i piecz ci instytucji wydaj cej.
wiadectwo jest wa ne 14 dni od momentu wystawienia.
W przypadku sadzonek, nasion i nawozów, firma musi by uprzednio umieszczona
w spisie importerów.***
Poni ej zamieszczamy nazwy i adresy wła ciwych kompetencyjne instytucji i osób:
-
-
-
(*) Ministerstwo Rolnictwa, Departament Weterynaryjny, pan dr Ernests
Zawadzkis, tel.: +371 7095261, fax: +371 7027205 (Zemkopibas ministrija,
Veterinarais departaments, Republikas laukums 2, LV 1981 Riga, Latvia).
(**) Ministerstwo Rolnictwa, Graniczna Inspekcja Sanitarna, z-ca naczelnika ds.
weterynaryjnych pani Sandra Smulko, tel.: +371 7027124, 7027282, fax: +371
7027590 (Zemkopibas ministrija, Sanitara Robe inspekcija, Republikas laukums 2,
LV 1981 Riga, Latvia).
(***) Pa stwowa Słu ba Ochrony Ro lin, Naczelnik Wydziału pan Bokums,
tel.: +371 7323679, fax: +371 7322039 (Valsts Augu aizsardzibas dienests, Augu
karantinas departamenta prieksnieks, Brie a iela 17, LV 1010 Riga, Latvia).
Towary podlegaj ce obowi zkowej certyfikacji:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Napoje alkoholowe produkowane na Łotwie oraz importowane;
Artykuły spo ywcze produkowane na Łotwie i importowane;
Importowane kosmetyki oraz wyroby chemii gospodarczej;
Kosmetyki produkowane na Łotwie;
Zabawki produkowane na Łotwie oraz importowane;
Wyroby tytoniowe produkowane na Łotwie oraz importowane;
Produkowane na Łotwie oraz importowane paliwo (benzyna i olej nap dowy).
Certyfikaty wydaje Łotewskie Centrum Certyfikacyjne (www.lastert.lv).
73
Cła i polityka celna10
Po przyst pieniu Łotwy do UE obowi zuje j wspólna unijna taryfa celna. W obr bie
krajów nale cych do UE istnieje zakaz stosowania ceł przywozowych i wywozowych oraz
wszelkich opłat wyrównawczych. To samo dotyczy kontyngentów taryfowych i plafonów.
Na przej ciach granicznych mi dzy krajami UE nie ma kontroli celnej, jednak celnicy
zachowuj prawo do wyrywkowej kontroli towarów.
Natomiast członkowie UE, w stosunku do pa stw nie b d cych w UE stosuj wspóln
taryf celn . Stosowane s równie unijne licencje eksportowe i importowe oraz zezwolenia
dla okre lonych grup towarów.
Stawki celne s zró nicowane w zale no ci od rodzaju towaru oraz jego kraju pochodzenia.
Dla krajów spoza UE inne podstawowe stawki celne Łotwa stosuje w odniesieniu do krajów
z którymi Łotwa nie ma podpisanej umowy o wolnym handlu, inne (korzystniejsze) dla
krajów z którymi ma podpisan tak umow a jeszcze inne dla krajów korzystaj cych z
klauzuli najwi kszego uprzywilejowania.
Istniej stawki podstawowe, stawki dla krajów z którymi Łotwa ma podpisane umowy o
wolnym handlu oraz stawki dla krajów korzystaj cych z klauzuli najwi kszego
uprzywilejowania.
Stawki importowe wahaj si w granicach od 0 do 55 %, eksportowe od 0 do 100 %.
Ceł nie pobiera si od nast puj cych towarów:
- pojazdów zaanga owanych w przewozach mi dzynarodowych,
- przepływu waluty łotewskiej i walut zagranicznych,
- towarów przechodz cych tranzytem przez terytorium Łotwy,
- towarów dostarczanych do składów celnych i stref wolnocłowych,
- towarów eksportowanych ze składów celnych lub stref wolnocłowych,
- inwestycji zagranicznych w formie rodków trwałych,
- rodków masowego przekazu,
- importu wyrobów dla u ytku własnego (o warto ci do 300 LVL).
Ze zwolnie celnych korzystaj firmy działaj ce w specjalnych strefach ekonomicznych.
10
ródło: Poradnik eksportera Łotwa 2002, Poradnik eksportera Łotwa 2003, Wydział EkonomicznoHandlowy Ambasady RP w Rydze.
Handel zagraniczny
74
Dodatkowe informacje dotycz ce zagadnie celnych: "Pa stwowa Słu ba Dochodów i
Główny Urz d Ceł" www.vid.gov.lv oraz "Kodeks Celny: www.ttc.lv link: "tulkojumi"
podlink: "likumi" pod numerem E-0037.
Tekst wspólnej taryfy celnej:
www.europa.eu.int/eur_lex/pl/dd/docs/2003/32003R1789-PL.doc
Zintegrowana taryfa wspólnot europejskich (TARIC), która jest codziennie aktualizowana
www.europa.eu.int.comm/taxation_customs/dds/pl/home.htm
Poni ej znajduje si wykaz łotewskich urz dów celnych, odprawiaj cych w eksporcie
i imporcie towary przekraczaj ce granic łotewsk , przewo onych rodkami transportu
drogowego.
Tablica 11. Wykaz łotewskich urz dów celnych wła ciwych dla transportu drogowego
URZ DY CELNE
GŁÓWNY URZ D CEŁ
DEPARTAMENT TOWAROWY
URZ DY CELNE
Rucava
Ezere
Meitene
Grenctale-Salociai
Subate
Medumi
Silene
Paternieki
Terehova
Grebneva
Vientuli
Veclaicene-Murati
Valka-Valga
Ainazi-Ikla
Liepaja Port
Ventspils Port
Riga Port
ADRES
tel.: +371 7047400,
fax: +322440, Riga LV-1841
K. Valdemara iela 1a
tel.: +371 7084120
Riga Maskavas iela 427a
+371 34 86386
+371 38 42280
+371 30 61328
+371 39 60445/442
+371 54 65305
+371 54 98232
+371 54 06522
+371 56 82312
+371 57 81802
+371 57 33357/47
+371 45 63462
+371 43 81257/58
+371 47 07220
+371 4071320/19
+371 34 80114
+371 36 68913
+371 7329175
GODZINY PRACY
8.30 - 17.00
8.00 - 20.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
0.00 - 24.00
75
Bilans handlowy
W 2003 roku obroty w handlu zagranicznym zdecydowanie wzrosły w porównaniu z 2002
rokiem i wyniosły 4639,8 mln LVL (8,13 mld USD). Eksport Łotwy ogółem wyniósł
1650,6 mln LVL (2,89 mld USD), czyli był wy szy o 17,2 % ni przed rokiem. Warto
importu w 2003 roku wyniosła ogółem 2989,2 tys. LVL (5,24 mld USD) i była wy sza o
19,7 % ni w 2002 roku. Ujemne saldo bilansu handlowego wyniosło 1338,6 mln. LVL
(2,34 mld USD), co oznacza wzrost o 12,2 % w porównaniu z rokiem poprzednim. Warto
zauwa y , i mimo wzrostu obrotów handlu zagranicznego Łotwy były one jednak ci gle
mniejsze od obrotów Litwy (16,9 mld USD) a nawet Estonii (8,2 mld USD).
Najwi kszy wzrost eksportu w 2003 roku miał miejsce do krajów UE – o 20 % w
porównaniu z 2002 rokiem. Natomiast warto eksportu do krajów WNP wzrosła o
15,5 %. Pozycje lidera w ród krajów do których łotewski eksport rósł najszybciej miała
Estonia – ze wzrostem o 28,4 %, podczas gdy w przypadku Litwy dynamika wyniosła
14,8 %. Głównymi partnerami handlowymi Łotwy były Niemcy (16 %), Litwa (9 %),
Szwecja (8 %) oraz Wielka Brytania (7 %). Najwi kszy przyrost ujemnego salda wyst pił
w obrotach z Litw , przy czym łotewski eksport na Litw jest dwukrotnie mniejszy ni
litewski na Łotw . Natomiast łotewski eksport do Estonii był w uj ciu warto ciowym o
40 % ni szy od warto ci esto skiego eksportu na Łotw .
Tablica 12. Obroty w handlu zagranicznym Łotwy w latach 1995-2003 (mln LVL)
Obroty
Eksport
Import
Saldo
1995
1628
668,4
959,6
-291,2
1996
2073,4
795,2
1278,2
-483
1997
2554,1
971,7
1582,4
-610,7
1998
2950,2
1068,9
1881,3
-812,4
1999
2732,2
1008,3
1723,9
-715,6
2000
3065,2
1131,3
1933,9
-802,6
2001
3458
1256,4
2201,6
-945,2
2002
3906,2
1408,8
2497,4
-1088,6
2003
4639,8
1650,6
2989,2
-1338,6
ródło: www.csb.lv - Łotewskie Biuro Statystyki
W wyniku otwarcia si Łotwy na wiat, tak jak to miało miejsce równie w innych krajach
Europy rodkowo-Wschodniej, łotewski import wzrasta szybciej ni eksport. Jednak w
ostatnich latach, w strukturze importu zmniejszył si udział dóbr konsumpcyjnych, a
zwi kszył dóbr inwestycyjnych i po rednich.
Struktura towarowa eksportu i importu
Je li chodzi o struktur towarow łotewskiego eksportu, to w 2003 roku tradycyjnie ju
najwi ksz pozycj stanowiło drewno i wyroby z drewna 35,2 % (w 2002 roku 33,6 %),
nast pnie metale nieszlachetne i wyroby z nich wykonywane 21,7 % (w 2002 roku
13,2 %), materiały i wyroby włókiennicze 13,7 % (w 2002 roku 12,8 %), towary
ywno ciowe, napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe 9 % (w 2002 roku 7,1 %), maszyny,
urz dzenia mechaniczne oraz wyroby elektroniczne 7,7 % (w 2002 roku 6,5 %).
Handel zagraniczny
76
Wykres 4. Struktura eksportu towarów w 2003 roku
35,3%
13,4%
7,7%
21,7%
9,0%
12,8%
Drewno i wyroby z drewna
Materiały i wyroby włókiennicze
Maszyny, wyroby elektrotechniczne
Metale nieszlachetne
Towary ywno ciowe
Inne
ródło: www.csb.lv
W 2003 roku w strukturze importu dominowały maszyny i urz dzenia mechaniczne
30,3 % (w 2002 roku 21,3 %), nast pnie produkty przemysłu chemicznego i pokrewnych
15,2 % (w 2002 roku 10,4 %), towary ywno ciowe, napoje alkoholowe i wyroby
tytoniowe 12,1 %, rodki transportu 10,5 % (w 2002 roku 9,8 %), produkty mineralne
9,9 % (9,7 % w 2002 roku) oraz wyroby przemysłu lekkiego 7,8 %.
Wykres 5. Struktura importu towarów w 2003 roku
30,3%
15,2%
12,1%
14,2%
7,8%
Maszyny i urz dzenia
rodki transportu
Inne
ródło: www.csb.lv
10,5%
9,9%
Produkty chemiczne
Produkty mineralne
Towary ywno ciowe
Wyroby tekstylne
77
Struktura geograficzna eksportu i importu
W 2003 roku udział eksportu do krajów UE w łotewskim eksporcie ogółem wyniósł 61 %
(w 2002 roku 60,8 %), a importu 51 % (w 2002 roku 53 %). W zwi zku ze wzrostem
kursu euro, warto eksportu do krajów UE wzrosła o 20 %, przy zwi kszeniu si warto ci
importu o 15 % w porównaniu z rokiem 2002.
Udział krajów WNP w eksporcie Łotwy był znacznie mniejszy. W 2003 roku wyniósł on
9,8 % (w 2002 roku 10 %). Natomiast udział importu z tych krajów pozostał na zbli onym
poziomie: 14,8 % w 2001 roku i 14,5 % w roku 2003.
Tablica 13. Główni partnerzy Łotwy w eksporcie w latach 2002-2003
Miejsce
2002
2003
2.
1.
1.
2.
3.
3.
4.
4.
7.
5.
ródło: www.csb.lv
Kraj
Wielka Brytania
Niemcy
Szwecja
Litwa
Estonia
Warto w tys. LVL
2002
2003
205448
450167
218269
430374
148578
305621
117719
237095
84484
190267
Udział w %
2002
2003
14,6
15,5
15,5
14,9
10,5
10,6
8,4
8,2
6,0
6,6
W 2003 roku w ród „liderów importowych” zaszła zmiana (tab. 13). W 2003 roku
najwi kszym odbiorc towarów łotewskich była Wielka Brytania (450,2 mln USD).
Pod aj za ni : Niemcy (430,4 mln USD), Szwecja (305,6 mln USD), Litwa (237,1 mln
USD) oraz Estonia (190,3 mln USD). Polska utrzymuje si na 10 pozycji z kwot 43,0 mln
USD (według statystyki łotewskiej).
Tablica 14. Główni partnerzy Łotwy w imporcie w latach 2002-2003
Miejsce
2002
2003
1.
1.
2.
2.
3.
3.
4.
4.
5.
5.
6.
ródło: www.csb.lv
Kraj
Niemcy
Litwa
Rosja
Finlandia
Estonia
Szwecja
Warto w tys. LVL
2002
2003
429459
841733
245796
508189
218750
457400
200158
387540
336456
159450
328224
Udział w %
2002
2003
17,2
16,1
9,8
9,7
8,8
8,7
8,0
7,4
6,4
6,4
6,3
W latach 2002-2003 zachowała si praktycznie ta sama kolejno głównych partnerów
Łotwy w imporcie (tab. 14). Na pierwszym miejscu znajduj si Niemcy (841,7 mln
USD), dalsze pozycje nale do: Litwy (508,2 mln USD) i Rosji (457,4 mln USD) oraz
Finlandii (387,5 mln USD) i Estonii (336,5 mln USD). Polska znajduje si na 7-ej pozycji
(267,9 mln USD).
78
Handel zagraniczny
Bilans płatniczy
Ujemne saldo obrotów handlowych na Łotwie negatywnie wpływa na poziom deficytu na
rachunku obrotów bie cych, który w 2003 roku wyniósł 955 mln USD (8,6 % PKB). W
2003 roku deficyt obrotów bie cych zwi kszył si o 1,6 % w porównaniu z rokiem 2002,
co stanowi tym samym odzwierciedlenie rosn cego deficytu w obrotach handlu
zagranicznego (o 2,4 %).
Ujemne saldo zostało wyrównane dzi ki zwi kszonemu eksportowi usług, w ród których
najwi kszy udział miały wpływy z tytułu tranzytu.
Zagraniczne inwestycje bezpo rednie stanowiły w 2003 roku znacz c pozycj dzi ki
której było mo liwe finansowanie ujemnego salda na rachunku obrotów bie cych bilansu
płatniczego Łotwy. Wpływy z tego tytułu pozwoliły na sfinansowania w 37,9 % deficytu
rachunku obrotów bie cych.
XI.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK
79
11
Z dniem 1 maja 2004 roku, po przyst pieniu do Unii Europejskiej, Polska i Łotwa
przyj ły prawodawstwo Wspólnot Europejskich. Od tego dnia oba kraje stały si
uczestnikami jednolitego rynku w ramach UE, który w zało eniu charakteryzuje si
czterema podstawowymi zasadami:
- swobodnym przepływem towarów,
- swobodnym przepływem usług,
- swobodnym przepływem osób,
- swobodnym przepływem kapitału.
Utrzymano w mocy te polsko-łotewskie umowy mi dzynarodowe, które nie s w kolizji z
ustawodawstwem europejskim (acquis communautaire), pozostałe za zostały
wypowiedziane.
Obecnie współpraca gospodarcza pomi dzy Polsk a Łotw b dzie si rozwija z
uwzgl dnieniem nast puj cych przesłanek:
- członkostwo obydwu krajów w UE, z jednej strony ułatwi wzajemn współprac
gospodarcz (zniesienie ceł na artykuły ywno ciowe, uproszczone procedury celne,
brak wymogu posiadania szeregu zezwole , np. w zakresie mi dzynarodowych
przewozów drogowych, łatwiejsze podejmowanie pracy w kraju drugiej strony itp.),
ale ka da ze stron na rynku drugiej strony, napotka ostrzejsz ni obecnie
konkurencj co mo e zmieni charakter szeregu kontaktów handlowych a nawet
doprowadzi do zmiany kontrahenta,
- współpraca mo e by kontynuowana i rozwijana w obszarach aktualnej wymiany
towarowej, takich jak: drewno i wyroby z drewna, maszyny i urz dzenia, produkty
przemysłu chemicznego, tworzywa sztuczne, wyroby z metalu, artykuły spo ywcze,
wyroby elektrotechniczne, wyroby tekstylne, rodki transportu ale równie w
zakresie wykorzystania zasobów morskich, współpracy portów, stoczni
remontowych, organizacji turystycznych, współpracy pomi dzy regionami itp.
Podstawy prawno-traktatowe
W zwi zku z akcesj obydwóch krajów do Unii Europejskiej, z dniem 1 maja 2004 roku
zostały wypowiedziane:
- Umowa mi dzy RP a RŁ o wolnym handlu z 28.04.1997 (obowi zywała od
1.04.1998) z kolejnymi zmianami w Protokole 3 dotycz cym reguł pochodzenia;
11
Sprawozdanie ekonomiczne za 2003 roku, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Rydze,
Notatka nt. polsko-łotewskiej współpracy gospodarczej i rynku pracy, MGiP, Departament Stosunków
Europejskich i Wielostronnych, Warszawa, sierpie , 2004.
Współpraca gospodarcza z Polsk
80
-
Umowa mi dzy RP a RŁ o wzajemnym handlu i współpracy gospodarczej z
27.09.1991.
Nadal obowi zuj :
- Umowa o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji z 26.04.1993;
- Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania i zapobieganiu uchylania si od
opodatkowania w zakresie podatków o dochodu i maj tku z 17.11.1993.
Mi dzy obydwoma krajami funkcjonuj te stałe organy, które na bie co zajmuj si
współprac w interesuj cych je dziedzinach. Nale do nich:
1.
2.
3.
Wspólny Komitet – spotyka si corocznie, przemiennie w ka dym kraju dla
omówienia stanu realizacji Umowy o Wolnym Handlu.
Polsko-Łotewska Mi dzyrz dowa Komisja ds. Współpracy Mi dzyregionalnej,
obejmuj ca sw działalno ci kilka dziedzin ycia gospodarczego. Spotkania
Komisji oraz jej tematycznych grup roboczych odbywaj si corocznie w Polsce i na
Łotwie.
Polsko-Łotewska Komisja Mieszana ds. Mi dzynarodowych Przewozów
Drogowych. Komisja spotyka si corocznie przemiennie w obu krajach. Omawiane
s tematy interesuj ce obie strony w zakresie transportu drogowego. Uzgadniane s
te ilo ci zezwole transportowych, udzielanych sobie wzajemnie przez obydwa
kraje.
Inne wa niejsze zawarte porozumienia mi dzyrz dowe o charakterze gospodarczym:
-
Porozumienie o współpracy mi dzy regionami i samorz dami lokalnymi (1992 r.),
Umowa o mi dzynarodowych przewozach drogowych (1992 r.),
Umowa o cywilnej komunikacji lotniczej (1992 r.),
Umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych,
rodzinnych, pracowniczych i karnych, Dz.U. Nr 110 poz. 534 z 1995 r.,
Umowa dotycz ca rolnictwa i gospodarki ywno ciowej (1994 r.),
Umowa o transporcie morskim (1999 r.).
Handel
Rynek łotewski jest rynkiem małym o ograniczonym popycie wewn trznym
i zewn trznym. Z tego te powodu, nie jest on zbyt interesuj cy dla du ych polskich firm,
które szukaj dla swoich wyrobów znacznie wi kszych rynków zbytu. Mo e natomiast
by atrakcyjny dla małych i rednich przedsi biorców, szczególnie tych, którzy maj do
zaoferowania towary powszechnego u ytku. Oczywi cie s pozytywne wyj tki, jak
cho by sprzeda autobusów Solaris, czy te statków i holowników rzecznych.
81
Polskie towary przemysłowe s z pewno ci konkurencyjne w stosunku do towarów
pochodz cych z krajów, które nie maj z Łotw umów o wolnym handlu. Jednak w
zakresie artykułów rolno-spo ywczych spotykaj si one z du konkurencj ze strony
producentów z Litwy i Estonii, którzy dotychczas eksportowali swoje towary na Łotw
bez opłat celnych w ramach trójstronnej umowy o wolnym handlu.
Polskie wyroby charakteryzuj si na ogół wysok jako ci , o czym coraz bardziej
przekonuj si ich łotewscy u ytkownicy. Stary stereotyp o gorszej jako ci polskich
towarów w stosunku do produktów zachodnich zdaje si zanika , tym bardziej, e wiele
polskich produktów jest wyrabianych przez firmy z zachodnim kapitałem, których marka
jest lepiej rozpoznawalna i akceptowalna na tym rynku.
Udział Łotwy w polskim handlu zagranicznym jest niewielki i wynosi 0,33 % (0,66 % w
polskim eksporcie ogółem oraz 0,77 % w polskim imporcie ogółem), ale od kilku lat
obserwuje si systematyczny wzrost wzajemnych obrotów handlowych. Wzrasta równie
dodatnie dla Polski saldo, co wiadczy o rosn cym zainteresowaniu i aktywno ci polskich
przedsi biorców. W 2003 roku polski eksport na Łotw wzrósł o ponad 24 %. Natomiast
w okresie 4 pierwszych miesi cy 2004 roku polsko-łotewskie obroty handlowe osi gn ły
warto 158,5 mln USD (wzrost o 46,7 %) przy czym polski eksport wyniósł 138,7 mln
USD (wzrost o 45,9 %), a import z Łotwy 19,8 mln USD (wzrost o 52,2 %).
Warto polskiego eksportu w 2003 roku (wg polskiej statystyki, która ró ni si od
łotewskiej) wyniosła 353,7 mln USD (roczny wska nik dynamiki 124,9 %). Natomiast
polski import wyniósł 44,3 mln USD (roczny wska nik dynamiki 117,6 %). Dodatnie
saldo wynosi zatem 309,4 mln USD, co plasuje Łotw na 4-ym miejscu spo ród
wszystkich pa stw z którymi Polska posiada dodatni bilans obrotów handlowych.
Struktur polskiego eksportu i importu przedstawiaj dwie poni sze tabele.
Tablica 15. Struktura towarowa eksportu z Polski na Łotw w latach 2000-2003 (mln USD)
Lp.
Grupy towarowe
2000
2001
2002
2003
1. Maszyny i urz dzenia mechaniczne
37,10
34,83
48,31
60,051
2. Pojazdy, statki powietrzne, wodne
3,62
15,76
36,04
25,643
3. Produkcja przemysłu chemicznego
23,27
27,33
31,60
36,328
4. Tworzywa sztuczne i wyroby z nich
17,57
20,02
25,60
36,895
5. Metale nieszlachetne i wyroby z nich
14,33
16,77
24,41
38,552
6. cier drzewny
12,09
14,55
19,73
24,155
7. Gotowe artykuły spo ywcze
31,37
28,79
17,19
b.d.
ródło: Sprawozdanie za rok 2003, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Rydze.
82
Tablica 16. Struktura towarowa importu z Łotwy do Polski w latach 2000-2003 (mln USD)
Grupy towarowe
2000
2001
2002
2003
Lp.
1. Drewno i wyroby z drewna
7,00
10,31
13,58
19,705
2. Metale nieszlachetne i wyroby z nich
7,74
5,06
6,38
1,987
3. Wyroby z kamieni, gipsu i cementu itd.
6,80
5,22
4,90
4,369
4. Materiały i wyroby włókiennicze
4,27
4,46
3,49
3,855
5. Wyroby ró ne
2,28
2,77
3,10
3,530
6. Produkty mineralne
0,54
1,08
1,54
b.d.
7. Maszyny i urz dzenia mechaniczne
1,48
1,09
1,32
3,907
8. Wyroby ró ne
3,530
Rok 2003 charakteryzował si wzrostem naszego eksportu we wszystkich pozycjach za
wyj tkiem sekcji: „pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływaj ce”, która stanowi istotn
pozycj warto ciow naszej listy eksportowej. Spadek eksportu w tej pozycji wyniósł
28,9 %. Najwi ksz dynamik w eksporcie osi gn ły perły, kamienie szlachetne i
półszlachetne – 198,7 %, ale przy ogólnym niewielkim poziomie sprzeda y – 356 tys.
USD. Du y wzrost eksportu (dynamika 188,9 %) dokonał si w pozycji „zwierz ta ywe i
produkty pochodzenia zwierz cego”. Co prawda, w dniu 3 lipca ub. roku władze łotewskie
wprowadziły rodki ochronne na importowane mi so wieprzowe, w postaci dodatkowych
opłat importowanych na ilo ci sprowadzane ponad przyznane kontyngenty, co
spowodowało tym samym podro enie tych produktów na rynku łotewskim. Jednak
pomimo wprowadzenia dodatkowych opłat importowych, dynamika wzrostu eksportu
mi sa wieprzowego na koniec roku wyniosła 521 % w stosunku do roku 2002 (5,90 mln
USD do 1,13 mln USD).
Znacznie mniejszy wzrost eksportu wyst pił natomiast w przypadku innych produktów
pochodzenia zwierz cego (o 12,8 %), gotowych artykułów spo ywczych (o 19,4 %) oraz
tłuszczów i olejów pochodzenia zwierz cego (o 11,8 %). Jedn z głównych przyczyn
zmniejszenia warto ci sprzeda y niektórych artykułów lub spowolnienia dynamiki
wzrostu eksportu w tej grupie jest brak mo liwo ci sprostania silnej konkurencji litewskiej.
Towary litewskie s na Łotwie zwolnione z opłat celnych. Ponadto przedsi biorstwa
litewskie prowadz na Łotwie ekspansywn polityk promocyjn w odniesieniu do
oferowanych przez siebie artykułów rolno-spo ywczych. Tworz na Łotwie sie sklepów i
supermarketów, w których oferuj swoje towary, cz sto po cenach ni szych od towarów
łotewskich i dlatego trudno jest z nimi konkurowa .
Kolejne pozycje charakteryzuj ce si wysokim wska nikiem wzrostu eksportu to: obuwie
(dynamika 160,1 %), metale nieszlachetne i wyroby z tych metali (155,5 %), skóry i
wyroby skórzane (149,3 %), tworzywa sztuczne (143,2 %).
83
W imporcie licz c si pozycj miało drewno i wyroby drewniane (wzrost o 145,1 %).
Grupa ta osi gn ła warto 19,7 mln USD i dominowała na li cie polskiego importu.
Drugie miejsce zajmowały wyroby z kamienia i gipsu o warto ci 4,4 mln USD. Du y
wzrost wyst pił w grupie maszyn i urz dze mechanicznych (dynamika 295,6 %). Kolejna
pozycja w ród licz cych si warto ciowo towarów przypadła „wyrobom ró nym” z
dynamik wzrostu wynosz c 113,9 %.
Wszystkie podane w tym rozdziale dane liczbowe pochodz z polskiej statystyki.
Porównanie polsko-łotewskich obrotów ze statystyk łotewsk wskazuje, e polskie
warto ci odnosz ce si do eksportu znacznie przewy szaj podawane przez stron
łotewsk . Powodem tego jest kierowanie cz ci polskich towarów na składy celne sk d s
one nast pnie reeksportowane do innych krajów.
Wykres 6. Główne grupy towarowe w wymianie handlowej mi dzy Łotw i Polsk w 2003 r.
60
w milionach USD
50
40
30
20
10
0
Import z Polski
pojazdy, statki powietrzne i wodne
tworzywa sztuczne
metale nieszlachetne
materiały i wyroby włókiennicze
wyroby z kamieni, gipsu i cementu
Eksport do Polski
produkty przemysłu chemicznego
cier drzewny
maszyny i urz dzenia
wyroby z drewna
84
Działalno Ministerstwa Gospodarki i Pracy w zakresie promocji i wspierania eksportu12
Ministerstwo Gospodarki i Pracy realizuje szereg działa promocyjnych, maj cych na
celu kreowanie pozytywnego wizerunku polskiej gospodarki, rozwój współpracy
gospodarczej z zagranic i przede wszystkim wzrost polskiego eksportu.
Odbywa si to poprzez wsparcie (w formie dotacji) działa promocyjnych
podejmowanych głównie przez przedsi biorców czy organizacje samorz du
gospodarczego, a tak e realizacj własnych przedsi wzi
promocyjnych, przede
wszystkim przy wykorzystaniu wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i
konsulatów RP za granic (WEH).
Dofinansowanie udziału polskich przedsi biorstw w targach i wystawach za granic a
tak e dofinansowanie uczestnictwa polskich firm w wyjazdowych misjach
gospodarczych za granic zwi zanych z udziałem w targach 13
27 pa dziernika 2004 roku weszły w ycie:
– rozporz dzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 pa dziernika 2004 roku w
sprawie udzielania pomocy de minimis przedsi biorcom uczestnicz cym w
targach i wystawach za granic oraz
– rozporz dzenie w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsi biorcom
uczestnicz cym w wyjazdowych misjach gospodarczych zwi zanych z udziałem w
targach i wystawach za granic .
Rozporz dzenia okre laj szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy publicznej
w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjno ci
Przedsi biorstw (SPO-WKP), lata 2004-2006, przedsi biorcom uczestnicz cym w
targach i wystawach za granic oraz w wyjazdowych misjach gospodarczych
zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic .
12
Na podstawie informacji opracowanej przez Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu
Ministerstwa Gospodarki i Pracy (listopad 2004).
13
Dofinansowaniem obj te s imprezy wystawiennicze wyszczególnione na listach (tzw. listy „A” „B” i „C”)
publikowanych na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki i Pracy.
Lista imprez obj tych dofinansowaniem odbywaj cych si w latach 2005-2006 na terytorium Łotwy:
Na li cie „A”: „Polska Wystawa Narodowa w Rydze – I połowa 2005 r.
Na li cie „B”: „Intertextil Balticum”, (przemysł tekstylny i skórzany), luty, Ryga
„Maja II, House, Apartment” (wyposa enie domów i mieszka ), pa dziernik, Ryga
Na li cie „C”: „Baltrest” (rekreacja, turystyka i sport), kwiecie , Ryga
„Automechanika” (motoryzacja), kwiecie , Ryga
„Riga Food” ( ywno , napoje, technologia, przetwórstwo ywno ci i opakowa
spo ywczych), wrzesie , Ryga.
85
Istotnym novum w zakresie dofinansowywania kosztów udziału polskich przedsi biorstw w
targach i wystawach zagranicznych, a tak e kosztów udziału polskich przedsi biorców w
misjach gospodarczych, zwi zanych z udziałem w imprezach targowo-wystawienniczych za
granic – w porównaniu z dotychczas obowi zuj cym systemem – jest obj cie tych
instrumentów Sektorowym Programem Operacyjnym Wzrost Konkurencyjno ci
Przedsi biorstw, lata 2004-2006. Program zapewnia, obok rodków z bud etu pa stwa,
współfinansowanie równie ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego –
st d te wysoko dost pnych na ten cel rodków wzro nie blisko trzykrotnie w stosunku do
roku 2003. Zmianie ulega procedura ubiegania si o dofinansowanie, katalog kosztów
kwalifikuj cych si do obj cia pomoc , zmienia si równie – w przypadku udziału w
targach i wystawach – wysoko mo liwego dofinansowania.
Wsparcie udziału w targach i wystawach za granic
Pomoc jest udzielana na wsparcie udziału w targach i wystawach za granic , znajduj cych
si w wykazie imprez targowo-wystawienniczych, które maj istotne znaczenie dla
polskiej gospodarki. Wykaz ten ustalany jest na dany rok kalendarzowy i ogłaszany na
stronach internetowych www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl oraz w
dzienniku ogólnopolskim.
Poziom wsparcia
Wysoko
dofinansowania nie mo e przekroczy 50% poniesionych i
udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzaj cymi dokonanie
płatno ci wydatków kwalifikowanych netto uczestnictwa w targach i wystawach i
wynie jednorazowo wi cej ni 20.000,- PLN.
Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty:
1) wynaj cia powierzchni wystawienniczej i zabudowy stoiska podczas imprezy
targowo-wystawienniczej;
2) transportu eksponatów w zwi zku z udziałem w imprezie targowowystawienniczej;
3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwi zku z udziałem w
imprezie targowo-wystawienniczej;
4) przejazdu i zakwaterowania przedstawicieli przedsi biorcy uczestnicz cych w
targach i wystawach poniesione zgodnie z przepisami rozporz dzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysoko ci
oraz warunków ustalania nale no ci przysługuj cych pracownikom
zatrudnionym w pa stwowej lub samorz dowej jednostce sfery bud etowej z
tytułu podró y słu bowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz. 1991).
Przy obliczaniu wysoko ci dofinansowania uwzgl dnia si koszty udziału
maksymalnie dwóch przedstawicieli przedsi biorcy w targach lub wystawach.
86
Przedsi biorca mo e otrzyma w ci gu jednego roku dofinansowanie cz ci
wydatków kwalifikuj cych si do obj cia pomoc uczestnictwa w maksymalnie
pi ciu targach i wystawach.
Kryteria oceny
Wybór projektów, ubiegaj cych si o współfinansowanie dokonywany jest w ramach
procedury konkursu i odbywa si według ci le okre lonych kryteriów:
KRYTERIA FORMALNE
wniosek zło ono w terminie,
wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest to sama z wersj elektroniczn ,
do wniosku doł czono komplet wskazanych dokumentów, tj.:
- kopi za wiadczenia o wpisie do ewidencji działalno ci gospodarczej, albo kopi
odpisu z Krajowego Rejestru S dowego, wystawione nie wcze niej ni 6 m-cy
przed dat zło enia wniosku (dokumenty powinny zosta po wiadczone za
zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- kopi za wiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze
podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru
Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta po wiadczone za zgodno
z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- za wiadczenie za okres ostatnich trzech miesi cy wła ciwego naczelnika urz du
skarbowego oraz wła ciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze Społecznych o
niezaleganiu z nale no ciami wobec Skarbu Pa stwa (dokumenty powinny zosta
po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- kopi potwierdzenia wynaj cia powierzchni wystawienniczej (dokumenty
powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego
upowa nion );
- kopie umów z wykonawcami usług, je eli umowy takie zostały zawarte
(dokumenty powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob
do tego upowa nion );
- o wiadczenie wnioskodawcy o mo liwo ci odzyskania podatku VAT,
- informacj na temat liczby targów/wystaw, w których przedsi biorca brał udział w
danym roku (o wiadczenie podpisane przez osob uprawnion do reprezentacji
podmiotu);
- pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez pełnomocnika,
podpisane przez osoby udzielaj ce takiego pełnomocnictwa,
- kopie wszystkich za wiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca
otrzymał w ci gu 3 ostatnich lat poprzedzaj cych dat wyst pienia z wnioskiem o
dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o post powaniu w sprawach
dotycz cych pomocy publicznej, a tak e dane o pomocy de minimis otrzymanej
87
przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty powinny zosta po wiadczone za
zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion ).
W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, ekonomicznotechniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i techniczno-ekonomicznej jest
wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. Za kryteria formalne
i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si , ale musz by one wszystkie
spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub zło one po terminie nie podlegaj
rozpatrzeniu.
KRYTERIA MERYTORYCZNE
kryterium merytoryczne –
wyjazdowe misje gospodarcze
liczba
punktów
sposób oceny
Trwało projektu w czasie
Wpływ planowanych rezultatów
projektu b dzie znacz cy i trwały
5 pkt
Wniosek cz IV, pkt 23
w zakresie rozwoju aplikuj cego
przedsi biorstwa
Wielko przedsi biorstwa
- MSP
20 pkt
Wniosek cz III, pkt 11
- inne
10 pkt
Ilo imprez w ci gu roku, w których przedsi biorca brał ju udział
-0–3
20 pkt
Wniosek cz IV, pkt 16
-4–5
15 pkt
Powi zanie z innymi programami
Projekt jest powi zany z innymi
programami operacyjnymi i
2 pkt
Wniosek, cz IV, pkt 24
działaniami/projektami
ródła finansowania
Deklarowany wkład własny
Beneficjenta jest wy szy od
10 pkt
Wniosek, cz IV, pkt 20
minimalnego
Zakwalifikowanie targów lub wystawy do tzw. list dotowanych*
- targi lub wystawa znajduje si na
Wniosek, cz IV, pkt. 16
40 pkt
*
li cie A lub B
zgodnie z rozporz dzeniem
RM w sprawie
szczegółowych warunków
udzielania pomocy de
- targi znajduj si na li cie C
25 pkt
minimis przedsi biorcom
uczestnicz cym w targach i
wystawach za granic
maksymalna
liczba
punktów
5 pkt
20 pkt
20 pkt
2 pkt
10 pkt
40 pkt
88
liczba
punktów
sposób oceny
maksymalna
liczba
punktów
Wniosek, cz I, pkt 5.15.3.
W przypadku, gdy „Projekt
bezpo rednio dotycz cy
ochrony rodowiska” lub
„Projekt, którego
dodatkowym efektem
b dzie pozytywny wpływ na
rodowisko”
Wniosek, cz I, pkt 6.1 6.3.
zorientowany na kwestie
równych szans kobiet
i m czyzn” lub „Projekt
pozytywny pod wzgl dem
równych szans kobiet i
m czyzn”
Wniosek, cz IV, pkt 16.
W przypadku, gdy projekt
ma pozytywny wpływ na
zagadnienia z zakresu
społecze stwa
informacyjnego.
3 pkt
Realizacja polityk horyzontalnych UE
- ochrony rodowiska
1 pkt
- równo ci szans
1 pkt
- rozwoju społecze stwa
informacyjnego
1 pkt
Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okre lonej liczby punktów za spełnienie
przyj tych kryteriów merytorycznych. Nast pnie projekty trafiaj na list rankingow .
Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia
kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna
liczba punktów niezb dnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.
Procedura składania wniosków
Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie ci głym przez cały okres
trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpocz ła si 2 sierpnia 2004 r.
Wnioski nale y składa nie pó niej ni na 14 tygodni przed rozpocz ciem targów lub
wystaw w Instytucji Wdra aj cej, któr jest Departament Inwestycji Zagranicznych i
Promocji Eksportu w Ministerstwie Gospodarki i Pracy.
89
W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowania wniosku, dofinansowanie jest
udzielane przedsi biorcy na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie przed
rozpocz ciem targów lub wystawy, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku –
„Umowy o dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsi biorc
wniosku beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) wraz z ankiet oceny
targów stanowi cymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w targach lub
wystawie. Do sprawozdania zał czane s faktury oraz dokumenty potwierdzaj ce
dokonanie płatno ci.
Formularz wniosku a tak e obowi zuj ce przepisy dost pne s na stronach
internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl.
Szczegółowych informacji udziela
Ministerstwo Gospodarki i Pracy
Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu
Plac Trzech Krzy y 3/5, 00-503 Warszawa
tel: 022/693 50 40, 022/693 50 55
Wsparcie uczestnictwa w wyjazdowych misjach gospodarczych zwi zanych z udziałem
w targach i wystawach za granic
Pomoc jest udzielana przedsi biorcom uczestnicz cym w wyjazdowych misjach
gospodarczych zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic i
zaakceptowanych przez ministra wła ciwego do spraw gospodarki. Lista
zaakceptowanych wyjazdowych misji gospodarczych jest ogłaszana na stronie
internetowej www.eksporter.gov.pl.
Poziom Wsparcia
Wysoko
dofinansowania nie mo e przekroczy 50% poniesionych i
udokumentowanych fakturami oraz dokumentami potwierdzaj cymi dokonanie
płatno ci wydatków kwalifikowanych netto, poniesionych przez uczestnicz cego w
misji przedsi biorc i wynie wi cej ni 7.500 PLN.
Do wydatków kwalifikowanych zalicza si koszty:
1) przejazdu i zakwaterowania przedstawiciela przedsi biorcy uczestnicz cego w
misji poniesione zgodnie z przepisami rozporz dzenia Ministra Pracy i
Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysoko ci oraz
warunków ustalania nale no ci przysługuj cych pracownikowi zatrudnionemu
w pa stwowej lub samorz dowej jednostce sfery bud etowej z tytułu podró y
słu bowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz 1991);
90
2) biletu wst pu w celu zwiedzenia targów lub wystawy zwi zanych z dan misj
gospodarcz ;
3) przygotowania i druku materiałów promocyjnych w zwi zku z udziałem w
misji gospodarczej; obsługi technicznej misji gospodarczej.
Przedsi biorca mo e otrzyma dofinansowanie na pokrycie kosztów uczestnictwa
w misji jednego przedstawiciela;
Przedsi biorca mo e otrzyma w ci gu jednego roku kalendarzowego
dofinansowanie cz ci kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc w ramach
uczestnictwa w maksymalnie pi ciu wyjazdowych misjach gospodarczych
zwi zanych z udziałem w targach i wystawach za granic .
Kryteria oceny
Wybór projektów odbywa si według ci le okre lonych kryteriów:
KRYTERIA FORMALNE
wniosek o dofinansowanie zło ono w terminie,
wersja papierowa wniosku o dofinansowanie jest to sama z wersj elektroniczn ,
do wniosku doł czono komplet wskazanych dokumentów, tj.:
- kopi za wiadczenia o wpisie do ewidencji działalno ci gospodarczej, albo
kopi odpisu z Krajowego Rejestru S dowego, wystawione nie wcze niej ni
6 m-cy przed dat zło enia wniosku (dokumenty powinny zosta
po wiadczone za zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- kopi za wiadczenia o nadaniu numeru identyfikacji w krajowym rejestrze
podmiotów gospodarki narodowej REGON i kopi decyzji o nadaniu Numeru
Identyfikacji Podatkowej (dokumenty powinny zosta po wiadczone za
zgodno z oryginałem przez osob do tego upowa nion );
- za wiadczenie za okres ostatnich trzech miesi cy wła ciwego naczelnika
urz du skarbowego oraz wła ciwego oddziału Zakładu Ubezpiecze
Społecznych o nie zaleganiu z nale no ciami wobec Skarbu Pa stwa
(dokumenty powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez
osob do tego upowa nion );
- kopi zgłoszenia udziału w wyjazdowej misji gospodarczej (dokumenty
upowa nion );
- kopi umów z wykonawcami usług, je eli umowy takie zostały zawarte
(dokumenty powinny zosta po wiadczone za zgodno z oryginałem przez
osob do tego upowa nion );
- o wiadczenie wnioskodawcy o mo liwo ci odzyskania podatku VAT;
-
-
91
informacj na temat liczby misji, w których przedsi biorca brał udział w
danym roku (o wiadczenie podpisane przez osob uprawnion do
reprezentacji podmiotu);
pełnomocnictwo – w przypadku, gdy wniosek składany jest przez
pełnomocnika, podpisane przez osoby udzielaj ce takiego pełnomocnictwa,
kopi wszystkich za wiadcze o pomocy de minimis, jak wnioskodawca
otrzymał w ci gu 3 ostatnich lat poprzedzaj cych dat wyst pienia z
wnioskiem o dofinansowanie wydanych na podstawie przepisów o
post powaniu w sprawach dotycz cych pomocy publicznej, a tak e dane o
pomocy de minimis otrzymanej przed dniem 31 maja 2004 roku (dokumenty
upowa nion ).
W trakcie rozpatrywania wniosków dokonywana jest ich ocena formalna, ekonomicznotechniczna oraz merytoryczna. Celem oceny formalnej i techniczno-ekonomicznej jest
wybranie wniosków, które zostan poddane ocenie merytorycznej. Za kryteria formalne
i techniczno-ekonomiczne punktów nie przyznaje si , ale musz by one wszystkie
spełnione. Wnioski niekompletne, niepoprawne lub zło one po terminie nie podlegaj
rozpatrzeniu.
KRYTERIA MERYTORYCZNE
Trwało projektu w czasie
Wpływ planowanych rezultatów
projektu b dzie znacz cy i trwały
w zakresie rozwoju aplikuj cego
przedsi biorstwa
Wielko przedsi biorstwa
- MSP
- inne
Powi zanie z innymi programami
Projekt jest powi zany z innymi
programami operacyjnymi i
działaniami/projektami
ródła finansowania
Deklarowany wkład własny
Beneficjenta jest wy szy od
minimalnego
liczba
punktów
sposób oceny
maksymalna
liczba
punktów
15 pkt
Wniosek cz
IV, pkt 23
15 pkt
30 pkt
15 pkt
Wniosek cz
III, pkt 11
30 pkt
2 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 24
2 pkt
10 pkt
Wniosek, cz
IV, pkt 20
10 pkt
92
liczba
punktów
sposób oceny
Kierunek geograficzny wyjazdowej misji gospodarczej
- kraje UE, Rosja, Ukraina,
Białoru , Kazachstan, kraje
40 pkt
Wniosek, cz IV, pkt. 16 „Opis
CEFTA, USA, Kanada, Chiny,
projektu”
Japonia
- pozostałe kraje
20 pkt
Realizacja polityk horyzontalnych UE
Wniosek, cz I, pkt 5.1-5.3.
bezpo rednio dotycz cy ochrony
- ochrony rodowiska
1 pkt
rodowiska” lub „Projekt,
którego dodatkowym efektem
b dzie pozytywny wpływ na
rodowisko”
Wniosek, cz I, pkt 6.1 - 6.3.
zorientowany na kwestie
- równo ci szans
1 pkt
m czyzn” lub „Projekt
pozytywny pod wzgl dem
m czyzn”
Wniosek, cz IV, pkt 16.
W przypadku, gdy projekt ma
- rozwoju społecze stwa
1 pkt
pozytywny wpływ na
informacyjnego
zagadnienia z zakresu
społecze stwa informacyjnego.
maksymalna
liczba
punktów
40 pkt
3 pkt
Celem oceny merytorycznej jest przyznanie okre lonej liczby punktów za spełnienie
przyj tych kryteriów merytorycznych. Nast pnie projekty trafiaj na list rankingow .
Za spełnienie kryterium merytorycznego przyznawane s punkty, za brak spełnienia
kryterium merytorycznego – 0 pkt. Maksymalna liczba punktów wynosi 100, minimalna
liczba punktów niezb dnych, aby projekt miał szans uzyska wsparcie wynosi 51.
Procedura składania wniosków
Procedura składania wniosków jest przeprowadzana w trybie ci głym przez cały okres
trwania Programu. Runda aplikacyjna rozpocz ła si 2 sierpnia 2004 roku.
93
Wnioski nale y składa nie pó niej ni na 12 tygodni przed rozpocz ciem misji
zwi zanej z udziałem w targach lub wystawie w Instytucji Wdra aj cej, któr jest
Departament Inwestycji Zagranicznych i Promocji Eksportu w Ministerstwie
Gospodarki i Pracy.
Informacja dla organizatora misji
Najpó niej na 4 miesi ce przed terminem rozpocz cia misji gospodarczej, jej
organizator składa wniosek do ministra wła ciwego do spraw gospodarki o obj cie misji
gospodarczej dofinansowaniem.
Organizator misji uzgadnia program misji z wła ciwym wydziałem ekonomicznohandlowym ambasady Rzeczpospolitej Polskiej (WEH) oraz uzyskuje jego opini w
formie pisemnej.
Uzgodnieniu programu misji gospodarczej podlegaj :
- termin i czas trwania misji gospodarczej,
- liczba uczestników,
- program misji,
- cel wyjazdu misji gospodarczej,
- propozycje planowanych spotka z potencjalnymi partnerami handlowymi.
Wniosek organizatora misji gospodarczej mo e zosta pozytywnie rozpatrzony, je eli:
1) do udziału w misji zgłosi si nie mniej ni 5 uczestników;
2) wydana została pozytywna opinia WEH;
3) przedsi biorcy, których dotyczy wniosek, nie ubiegaj si jednocze nie o udzielenie
im pomocy publicznej na udział w danych targach lub wystawie w charakterze
wystawcy.
Lista zaakceptowanych do dofinansowania wyjazdowych misji gospodarczych jest
ogłaszana na stronie internetowej www.eksporter.gov.pl.
Informacja dla przedsi biorcy uczestnicz cego w misji gospodarczej
Po pozytywnym rozpatrzeniu i zaakceptowaniu przez ministra wła ciwego do spraw
gospodarki wniosku organizatora misji odno nie obj cia jej dofinansowaniem,
najpó niej na 12 tygodni przed rozpocz ciem misji, przedsi biorca uczestnicz cy w
danej misji gospodarczej zobowi zany jest do zło enia wniosku o dofinansowanie.
Wzór wniosku o dofinansowanie jest dost pny na stronach internetowych
www.konkurencyjnosc.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
94
W przypadku pozytywnej oceny i zaakceptowaniu wniosku przedsi biorcy,
dofinansowanie jest udzielane na podstawie podpisanej – co najmniej na 2 tygodnie
przed rozpocz ciem misji, nie pó niej jednak ni 15 listopada danego roku – „Umowy o
dofinansowanie projektu” oraz po przedstawieniu przez przedsi biorc wniosku
beneficjenta o płatno (Dz. U. Nr 216, poz. 2206) a tak e ankiety oceny misji
stanowi cymi rozliczenie poniesionych wydatków uczestnictwa w misji gospodarczej.
Do sprawozdania zał czane s faktury oraz dokumenty potwierdzaj ce dokonanie
płatno ci.
Formularze wniosków wraz z obowi zuj cymi przepisami dost pne s na stronach
internetowych Ministerstwa: www.konkurencyjnosc.gov.pl oraz www.eksporter.gov.pl.
Szczegółowych informacji udziela:
Plac Trzech Krzy y 3/5, 00-507 Warszawa
tel: 022/693 50 55, 022/693 50 40
Dofinansowanie bran owych projektów promocyjnych
Bran owe projekty promocyjne to m.in. pokazy, degustacje, wystawy, demonstracje,
spotkania bran owe, szkolenia i warsztaty realizowane w kraju i za granic , maj ce na
celu promocj produktów i usług, b d nawi zanie kontaktów handlowych, które
zaowocuj zwi kszeniem eksportu.
29 pa dziernika 2004 roku weszło w ycie rozporz dzenie Rady Ministrów z dnia 19
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizacj
bran owych projektów promocyjnych w zakresie eksportu.
Dofinansowanie dotyczy projektów realizowanych przez grup co najmniej pi ciu
przedsi biorców z jednej lub kilku pokrewnych bran .
Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie obejmuje firm
działaj cych w sektorze transportu oraz w sektorach zwi zanych z przetwarzaniem i
wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej 45 dni przed terminem realizacji
projektu. Przy jego rozpatrywaniu brane s pod uwag m.in. takie kryteria, jak: wybór
promowanej bran y lub grupy towarowej, wybór kraju i miejsca realizacji projektu, jego
odbiorcy oraz zaanga owanie partnerów zagranicznych.
95
Do obj cia pomoc zaliczane s m.in. koszty transportu eksponatów, wynajmu
powierzchni wystawienniczej, obsługa techniczna, budowa scenografii, przejazd i
zakwaterowanie jednego przedstawiciela przedsi biorcy uczestnicz cego w projekcie.
Maksymaln kwot dofinansowania jednego projektu okre lono na 50.000 zł. Udzielana
pomoc de minimis nie mo e przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikuj cych si do
obj cia pomoc . Ustanowiono równie
górny pułap dla poszczególnych
przedsi biorców, wynosi on 7 tys. 500 zł.
Tre
rozporz dzenia oraz formularz wniosku – dost pne równie
internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
na stronach
ul. urawia 4a, 00-503 Warszawa
tel: 022/693 47 14, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie kosztów udziału w szkoleniach w ramach „Akademii Handlu
Zagranicznego”
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na szkolenia o
tematyce handlu zagranicznego.
Okre lona w rozporz dzeniu pomoc polega na dofinansowaniu udziału przedsi biorców
w szkoleniach po wi conym technikom i organizacji handlu zagranicznego, a jej celem
jest podniesienie ich wiedzy i kwalifikacji w tym zakresie, przy jednoczesnym
zapewnieniu wysokiego poziomu i jako ci kształcenia. Pomoc jest udzielana w ramach
tzw. programu „Akademia Handlu Zagranicznego”.
Szkoleniami obj tymi pomoc s kursy (min. 6 godzin lekcyjnych), studium handlu
zagranicznego (min. 95 godzin lekcyjnych) oraz studia podyplomowe handlu
zagranicznego (min. 220 godzin lekcyjnych i maksymalnie 40 osób).
Jednostk szkoleniow mo e by ka dy podmiot, który spełnia wymagania konieczne
do prowadzenia działalno ci w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania oraz
nie posiada zaległo ci podatkowych i z tytułu składek ZUS. Natomiast w przypadku
studium i studiów podyplomowych jednostkami szkoleniowymi mog by wył cznie
pa stwowe i niepa stwowe szkoły wy sze oraz wy sze szkoły zawodowe, a tak e
Polska Akademia Nauk.
96
Maksymalne dopuszczalne koszty, które kwalifikuj si do obj cia pomoc wynosz
m.in. 1000 zł za 1 godzin lekcyjn w przypadku wynagrodzenia osób realizuj cych
zaj cia dydaktyczne, 250 zł za komplet materiałów szkoleniowych dla 1 uczestnika,
3000 zł za jeden dzie wynajmu lub u ytkowania własnych sal szkoleniowych i sprz tu
dydaktycznego.
Minister wła ciwy ds. gospodarki ocenia nadsyłane przez jednostki szkoleniowe
zgłoszenia szkole , bior c pod uwag takie kryteria jak: co najmniej trzyletnie
do wiadczenie w realizacji usług w zakresie doskonalenia zawodowego i dokształcania,
do wiadczenie w realizacji szkole o tematyce handlu zagranicznego, profesjonalizm
jednostki szkoleniowej, adekwatno kwalifikacji i do wiadczenia kadry dydaktycznej
do programu szkolenia oraz odpowiednie miejsce i zaplecze techniczne do
przeprowadzenia szkolenia. W przypadku pozytywnej oceny zostaje zawarta z jednostk
szkoleniow umowa na realizacj wspieranych szkole .
Przedsi biorcy zainteresowani skorzystaniem z pomocy publicznej zgłaszaj swój udział
bezpo rednio do jednostki szkoleniowej, która ustala cen szkolenia jednego uczestnika
w wysoko ci pomniejszonej o kwot dofinansowania i wystawia faktur .
Aby skorzysta z pomocy, przedsi biorca nie mo e mie zaległo ci podatkowych oraz z
tytułu składek ZUS, nie otrzymał pomocy publicznej na udział w danym szkoleniu z
innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzaj cych zgłoszenie udziału w
szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, ł cznie z t , o któr
si ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro. Ponadto warunkiem udzielenia pomocy jest
pozytywne uko czenie szkolenia.
Przepisy rozporz dzenia nie obejmuj firm działaj cych w sektorze transportu oraz w
sektorach zwi zanych z produkcj , przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu
produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Wielko pomocy przypadaj ca na jednego uczestnika szkolenia wynosi 50 proc.
kosztów netto szkolenia, jednak nie wi cej ni : 1 tys. zł w przypadku kursu, 2 tys. zł w
przypadku studium i 4 tys. zł w przypadku studiów podyplomowych. Natomiast roczny
limit wsparcia finansowego, jakie mo e by udzielone jednemu przedsi biorcy wynosi
12 tys. złotych.
Pomoc w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego mo e by udzielana nie
dłu ej ni do 30 czerwca 2007 roku.
Tre rozporz dzenia wraz ze wszystkimi zał cznikami, w tym m.in. zakresem
tematycznym studiów podyplomowych i studium handlu zagranicznego obj tych
pomoc w ramach programu Akademia Handlu Zagranicznego oraz formularzami
zgłoszeniowymi – dost pne
www.eksporter.gov.pl.
na
stronach
internetowych:
97
www.mgip.gov.pl
i
tel: 022/693 47 06, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatów wyrobu wymaganych na rynkach
zagranicznych
pa dziernika 2004 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie
certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych.
Na podstawie rozporz dzenia przedsi biorcy mog ubiega si o dofinansowanie cz ci
kosztów poniesionych na uzyskanie certyfikatu zgodno ci wyrobów z wymaganiami
stawianymi na rynkach zagranicznych.
Pomoc jest udzielana małym i rednim przedsi biorcom na pokrycie cz ci kosztów
zwi zanych z uzyskaniem certyfikatów zgodno ci wyrobu, wiadectw lub atestów
wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, a tak e kosztów
przedłu enia ich wa no ci. Pomoc nie obejmuje certyfikatów wymaganych na
jednolitym rynku Unii Europejskiej. Celem wsparcia jest ułatwienie polskim
przedsi biorcom dost pu do rynków zagranicznych, a tym samym pobudzenie eksportu.
Przepisy rozporz dzenia nie obejmuj firm działaj cych w sektorze transportu oraz w
sektorach zwi zanych z produkcj , przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu
produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
Refundowanie obejmuje koszty usług doradczych, przygotowania i tłumaczenia
dokumentacji technicznej, transportu i ubezpieczenia próbek wyrobu i dokumentacji
technicznej wysłanych do bada certyfikacyjnych, koszty przeprowadzenia bada
certyfikacyjnych, a tak e wystawienia certyfikatu. Wielko
dotacji nie mo e
przekroczy 50 proc. kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc . Natomiast roczny
limit pomocy dla jednego przedsi biorcy wynosi 50 tys. zł.
Aby móc skorzysta z pomocy, przedsi biorca powinien zło y wniosek przed
terminem wystawienia certyfikatu, nie pó niej ni do 31 pa dziernika danego roku.
Ponadto, nie mo e mie zaległo ci podatkowych oraz z tytułu składek wobec ZUS, nie
98
otrzymał pomocy publicznej na uzyskanie certyfikatu wyrobu obj tego wnioskiem z
innych ródeł, a w okresie kolejnych 3 lat poprzedzaj cych zgłoszenie udziału w
szkoleniu nie otrzymał pomocy de minimis, której warto brutto, ł cznie z t o któr si
ubiega, przekraczałaby 100 tys. euro.
Tre rozporz dzenia oraz formularze wniosków s dost pne na stronach internetowych:
www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
tel: 022/693 47 03, fax: 022/693 40 24
Dofinansowanie konferencji, seminariów, szkole , imprez promocyjnych
niektórych przedsi wzi w zakresie promocji i wspierania eksportu.
Rozporz dzenie przewiduje dofinansowanie m.in. konferencji, seminariów, warsztatów,
szkole po wi conych problematyce gospodarczej, promocji polskiej gospodarki i
eksportu. W ród dofinansowywanych projektów przewidziane s równie pokazy mody
oraz promocja polskiego przemysłu obronnego.
Wsparcie udzielane jest wył cznie przedsi wzi ciom o charakterze zbiorowym.
Wyj tek stanowi jedynie te, które promuj eksport przemysłu obronnego – ze wzgl du
na jego specyfik . Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie
obejmuje firm działaj cych w sektorze transportu oraz w sektorach zwi zanych z
przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i
rybactwa.
Przy rozpatrywaniu wniosku o pomoc brane s pod uwag takie kryteria jak: zasi g
przedsi wzi cia promocyjnego, jego rodzaj z uwzgl dnieniem programu, uczestników
lub współorganizatorów, zamierzone efekty promocyjne, ródła finansowania,
do wiadczenie organizatorów.
Pomoc mo e zosta udzielona na pokrycie np. kosztów wynaj cia sali, obsług
techniczn , tłumaczenia i druk materiałów informacyjnych. Udzielana pomoc de
minimis nie mo e przekroczy 50% kosztów kwalifikuj cych si do obj cia pomoc .
99
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej na 60 dni przed terminem realizacji
przedsi wzi cia.
Tre
rozporz dzenia oraz formularz wniosku – dost pne równie
internetowych: www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
na stronach
tel: 022/693 47 10, fax: 022/693 40 24
Wydawnictwa i materiały promocyjne
przedsi wzi wydawniczych promuj cych eksport.
Na podstawie tego rozporz dzenia dofinansowywane s koszty wydawania katalogów,
informatorów (bran owych i regionalnych), folderów, obcoj zycznych wersji
czasopism, publikacji ksi kowych oraz materiałów promocyjnych i informacyjnych na
no nikach elektronicznych. Z uwagi na mo liwo ci finansowe ministerstwa, wspierane
b d wydawnictwa o charakterze zbiorowym, a nie publikacje materiałów reklamowych
indywidualnego przedsi biorcy.
Oceniaj c projekt minister wła ciwy ds. gospodarki bierze pod uwag takie kryteria jak:
proeksportowy i zbiorowy charakter wydawnictwa, zawarto
merytoryczn ,
przeznaczenie, sposób dystrybucji, nakład, wersje j zykowe, wybrane j zyki.
Dofinansowanie obejmuje m.in. koszty papieru, druku, składu, tłoczenia płyt oraz
na wietlania i nie mo e przekroczy 50% kosztów kwalifikuj cych si do obj cia
pomoc .
Wniosek o dofinansowanie nale y zło y najpó niej na 60 dni przed terminem realizacji
przedsi wzi cia wydawniczego.
Pomoc przewidziana w ramach niniejszego rozporz dzenia nie obejmuje firm
działaj cych w sektorze transportu oraz w sektorach zwi zanych z przetwarzaniem i
wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa i rybactwa.
100
Tre rozporz dzenia oraz formularze wniosków s dost pne na stronach internetowych:
www.mgip.gov.pl i www.eksporter.gov.pl.
tel: 022/693 47 02, fax: 022/693 40 24
Oprócz wymienionych powy ej instrumentów wspierania i promocji eksportu,
polegaj cych na udzielaniu pomocy publicznej dla przedsi biorców MGiP prowadzi
tak e własne działania promocyjne.
Portal Promocji Eksportu
30 kwietnia 2003 roku uruchomiony został Portal Promocji Eksportu. System ten
integruje rozproszone zasoby informacji o tematyce gospodarczej istotnej dla eksportera
i udost pnia je w portalu internetowym: www.eksporter.gov.pl. W szczególno ci
zawiera on informacje o profilach eksportowych polskich przedsi biorstw, zapytaniach
ofertowych z zagranicy, ofertach polskich eksporterów, mo liwo ciach oferowania
polskich produktów na rynkach mi dzynarodowych, warunkach dost pu do rynków
mi dzynarodowych (tak w rozumieniu geograficznym jak i bran owym), dost pnym w
Polsce instrumentarium wspierania eksportu dla przedsi biorców.
Działalno
promocyjna WEH
Kolejnym wa nym obszarem działa Ministerstwa Gospodarki i Pracy podejmowanych
na rzecz polskich eksporterów jest działalno promocyjna wydziałów ekonomicznohandlowych ambasad i konsulatów RP za granic .
Placówki koncentruj si na sferze promocji polskiego eksportu i inwestycji
zagranicznych w Polsce. Zadaniem placówek jest przygotowywanie analiz rynkowych i
bran owych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów, konferencji,
udział w targach i wystawach (przede wszystkim w tych, na których nie s obecni
polscy wystawcy), działalno
wydawnicza. Obok zada
dotycz cych
makroekonomicznej reprezentacji naszych interesów za granic polskie placówki w
coraz wi kszym stopniu zajmuj si wspomaganiem małych i rednich firm w ich
kontaktach gospodarczych z partnerami w kraju urz dowania placówki.
101
Ryzyko handlowe14
Ka da transakcja handlu zagranicznego zawiera element ryzyka, polegaj cego na
mo liwo ci wyst pienia zdarze niezale nych od firmy, których nie mo na przewidzie ,
ani tym bardziej im zapobiec. Przedsi biorcy prowadz cy handel z krajami Europy
Wschodniej powinni wzi pod uwag ni ej wymienione, najcz ciej wyst puj ce rodzaje
ryzyka.
Ryzyko utraty nale no ci wyst puje cz sto i jest zwi zane z bankructwem lub
niewypłacalno ci przedsi biorstw, szczególnie w bran y rolno-spo ywczej.
Ryzyko kontraktowe wyst puje cz sto i zwi zane jest z wyborem nieodpowiedniego
partnera do prowadzenia wymiany handlowej.
Eksporter ryzykuje, e:
- wysłany towar nie zostanie odebrany, lub odebrany z opó nieniem,
- zapłata b dzie cz ciowa lub opó niona,
- po odebraniu towaru importer b dzie działał na rzecz obni enia ceny towaru.
Importer ryzykuje, e:
- nie otrzyma towaru z winy partnera zagranicznego,
- dostawa b dzie celowo i rozmy lnie opó niona,
- towar b dzie złej jako ci, lub ni szej od ustalonej w kontrakcie,
- dokumenty dotycz ce ilo ci, jako ci i cech danego towaru b d sfałszowane,
- zamówienie nie b dzie wykonane pomimo wpłacenia zaliczki,
- dokumenty dotycz ce pobrania pieni dzy z akredytywy b d le wypełnione.
Ryzyko złej jako ci towaru wyst puje cz sto i zwi zane jest z niedotrzymywaniem norm
i wzorców jako ciowych. Mo e dotyczy ilo ci towaru oraz jego opakowania
(np. niepełne słoiki lub butelki, zbyt słabe opakowanie powoduj ce uszkodzenie towaru,
itp.). Zmusza to importera do dania zamiany lub naprawy towaru, dania zwrotu
poniesionych kosztów zwi zanych z importem (transport, cło, podatki) lub dochodzenia
zapłaty kar umownych.
Ryzyko zatrudnienia przedstawiciela za granic wi e si z zawarciem umowy z:
- osob o niskich kwalifikacjach lub ograniczonej sprawno ci działania, lub
- osob nieuczciw , która b dzie działała na rzecz firmy konkurencyjnej udost pniaj c
jej tre ofert handlowych, blokuj c towary eksportera i prowadz c działania pozorne
zwane „fałszyw aktywno ci ”.
14
Na podstawie: Rynek - Wschodni Partnerzy Nr 8/1997, artykuł Ryzyko w handlu z partnerami z Europy
Wschodniej autorstwa dr Tadeusza Trocikowskiego.
102
Ryzyko transportowe powstaje przy korzystaniu z usług niedo wiadczonych
przewo ników. Najcz ciej spotykane s sytuacje gdy firma przewozowa jest jedno lub
dwuosobowa i posiada tylko jeden lub dwa rodki transportu lub wła ciciel firmy
przewozowej jest jednocze nie kierowc pojazdu transportowego, b d te stan techniczny
rodka transportu jest zły.
Eksporter ryzykuje, e jako towaru przewo onego w nieodpowiednich warunkach mo e
ulec pogorszeniu albo te wybór niewła ciwej trasy spowoduje jej wydłu enie, a co za tym
idzie wzrost kosztów transportu i opó nienie dostawy.
Ryzyko zwi zane z cen wi e si z ustaleniem ceny zbyt niskiej lub zbyt wysokiej.
Ustalenie ceny zani onej spowoduje w eksporcie pogorszenie opłacalno ci transakcji,
a w imporcie – spadek popytu na towar (niska cena w powszechnym odczuciu jest
odzwierciedleniem niskiej jako ci). Ustalenie ceny zawy onej spowoduje w eksporcie
osi gniecie ni szej wielko ci sprzeda y oraz konieczno udzielenia upustów i rabatów na
danie importera, a w imporcie – pogorszenie opłacalno ci transakcji.
Oferta KUKE SA15
Łotwa znajduje si w obszarze zawodowego zainteresowania Korporacji Ubezpiecze
Kredytów Eksportowych, która zgodnie ze swoj misj , tworzy warunki sprzyjaj ce
promocji polskiego eksportu na warunkach kredytowych oraz umacnianiu pozycji
polskich eksporterów oraz ich towarów i usług na rynku mi dzynarodowym.
W ramach tych działa , w zale no ci od konkretnego zapotrzebowania, rozszerzana jest
gama produktów ubezpieczeniowych i utrzymywane s stałe kontakty z wieloma
agencjami ubezpiecze kredytów działaj cymi w ró nych krajach, co pozwala na bie co
identyfikowa potrzeby eksporterów.
Jednym z wa nych elementów konkurencyjno ci w handlu mi dzynarodowym jest
stosowanie kredytu kupieckiego. Importerzy z kraju takiego jak Łotwa, cz sto mog
zapłaci za towar dopiero po jego sprzeda y na własnym rynku, a w niektórych bran ach
udzielenie kredytu jest warunkiem nawi zania współpracy. Zatem, by znale odbiorc na
tym rynku, nie wystarczy by konkurencyjnym cenowo oraz jako ciowo. Trzeba tak e
zaproponowa atrakcyjn form płatno ci. Sprzeda z odroczonym terminem płatno ci jest
jednym z najwa niejszych elementów, dzi ki któremu polscy eksporterzy mog poprawi
swoj pozycj konkurencyjn na rynku i zwi kszy mo liwo ci negocjacyjne wobec
kontrahentów. Jednak ryzyko takich transakcji jest wysokie, gdy wi e si z
niebezpiecze stwem braku zapłaty za wysłany towar lub zrealizowan usług .
15
Na podstawie materiału informacyjnego Korporacji Ubezpiecze Kredytów Eksportowych KUKE.
103
W odpowiedzi na rosn ce potrzeby polskich eksporterów w zakresie ubezpieczania ryzyka
transakcji zagranicznych, Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka
Akcyjna przygotowała zestaw rozwi za
ubezpieczeniowych uwzgl dniaj cych
indywidualne potrzeby ró nych grup polskich eksporterów, zarówno tych, którzy ju
funkcjonuj na rynku łotewskim jak równie tych, którzy dopiero chc znale tam
odbiorców.
Oferta dla eksporterów realizuj cych kontrakty w kredycie krótkoterminowym do dwóch lat
Polisa na Wschód – gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenia kontraktów
eksportowych, kredyt krótkoterminowy poni ej dwóch lat, ryzyko nierynkowe
Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow utrat nale no ci, je li nast piła ona w
wyniku zdarze okre lonych jako ryzyko nierynkowe. W ramach tej grupy ryzyka
eksporter zabezpiecza si od bankructwa i zwłoki w płatno ciach, jak równie ryzyka
politycznego, w tym ryzyka siły wy szej w 30 wybranych krajach o podwy szonym
ryzyku. Przedmiotem ubezpieczenia s nale no ci z tytułu eksportu towarów lub usług z
zapłat w kredycie poni ej dwóch lat. Ubezpieczenie to, w zale no ci od potrzeb i
wymaga eksporterów mo e obejmowa swoj ochron zarówno sukcesywnie
realizowane kontrakty handlowe, jak te pojedyncze wysyłki. Wa nym atutem tej formy
ubezpieczenia jest elastyczna cena, tj. stawka ustalana jest w zale no ci od długo ci okresu
kredytowania importera, przedstawionych zabezpiecze oraz ryzyka kraju – siedziby
dłu nika.
Program „Łatwy Eksport”
„Łatwy Eksport” jest specjalnym programem przygotowywanym przez KUKE S.A.
wspólnie z Bankiem Gospodarstwa Krajowego, adresowanym do przedsi biorstw
realizuj cych sprzeda towarów i usług z zapłat w kredycie nie przekraczaj cym dwóch
lat, które ubiegaj si o kredyt obrotowy na sfinansowanie konkretnego kontraktu
eksportowego. Program stanowi poł czenie ubezpieczenia kontraktu eksportowego w
KUKE S.A. z kredytem zaci gni tym w banku komercyjnym por czonym przez BGK.
Eksporter, który chce zosta obj ty programem zobowi zany jest posiada promes
zawarcia kontraktu lub podpisany kontrakt. Kredyt mo e zosta udzielony na okres nie
dłu szy ni dwa lata, natomiast kwota kredytu mo e pokrywa 100 % warto ci kontraktu.
Maksymalna wysoko por czenia wynosi nie wi cej ni równowarto 5 mln EUR.
Wszystkich formalno ci zwi zanych z programem eksporter mo e dopełni w banku
komercyjnym.
104
Program ten ma na celu ułatwienie polskim eksporterom dost pu do zewn trznych ródeł
finansowania w formie kredytów bankowych, dzi ki czemu wpłynie na zwi kszenie ich
płynno ci finansowej, eliminuj c jednocze nie ryzyko nieotrzymania zapłaty od
kontrahentów.
Gwarancje celne
Korporacja udziela gwarancji na zabezpieczenie zapłaty kwoty nale no ci długu celnego.
Gwarancje te, po przedło eniu urz dowi celnemu, umo liwiaj wprowadzenie towaru na
polski obszar celny bez potrzeby uprzedniego dokonywania stosownych opłat oraz obj cie
go procedur celn (dopuszczenia do obrotu, uszlachetniania czynnego w systemie
zawiesze , tranzytu, składu celnego, odprawy czasowej). Korporacja jest gwarantem
akceptowanym przez wszystkie urz dy celne.
Oferta dla eksporterów realizuj cych kontrakty na warunkach kredytu o okresie spłaty
dwa i wi cej lat
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenia kontraktów
finansowanych kredytem dostawcy oraz kredytem dla nabywcy
eksportowych
Ubezpieczenia kontraktów eksportowych finansowanych kredytem o okresie spłaty
wynosz cym dwa lata i wi cej, zabezpieczaj ce eksportera lub finansuj cy bank przed
szkod spowodowan wyst pieniem zdarze okre lanych jako ryzyko handlowe lub
ryzyko polityczne. Ubezpieczeniem mo e by obj te zarówno ryzyko kredytu (okres po
realizacji dostaw lub usług), jak równie ryzyko produkcji obejmuj ce okres przed
wysyłk towarów lub realizacj usług. Ubezpieczenie kontraktów rednio i
długoterminowych realizowane jest w dwóch podstawowych formach: jako ubezpieczenie
kredytu dostawcy i jako ubezpieczenie kredytu dla nabywcy.
Kredyt dostawcy jest najbardziej tradycyjn form kredytowania kontrahenta
zagranicznego przez eksportera, który udzielaj c kredytu kupieckiego wiadomie godzi si
na odroczenie zapłaty za dostarczony towar czy zrealizowan usług . Przedmiotem
ubezpieczenia s nale no ci z tytułu realizacji kontraktu eksportowego finansowanego
kredytem o okresie spłaty dwóch lat i dłu szym. Nale no ci ubezpieczane s zarówno od
ryzyka istniej cego przed, jak i po wysyłce towarów lub usług.
Kredyt dla nabywcy jest to kredyt celowy, udost pniony bezpo rednio kontrahentowi
zagranicznemu b d jego bankowi, z przeznaczeniem na finansowanie konkretnego
projektu eksportowego przez bank krajowy lub zagraniczny, b d inn instytucj
finansuj c eksport. Kredyt dla nabywcy stanowi dogodn form finansowania sprzeda y
bez anga owania rodków własnych eksportera i umo liwia natychmiastowe otrzymanie
105
nale no ci za dostarczony towar czy zrealizowan usług po przedło eniu w banku
dokumentów potwierdzaj cych, i cało lub cz kontraktu została zrealizowana.
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa gwarancje dla banków refinansuj cych kredyt
dostawcy
Gwarancja ułatwia krajowym przedsi biorcom dost p do refinansowania udzielonych
przez nich kredytów dostawcy o okresie spłaty dwóch lat i dłu szym. Beneficjantami
gwarancji s banki, które nabywaj wierzytelno ci eksporterów powstałe z tytułu
udzielonych przez nich kredytów dostawcy. Gwarancje mog dotyczy skupu weksli
wystawionych w zwi zku z udzielonymi przez krajowych przedsi biorców kredytami
dostawcy lub wierzytelno ci, na które nie zostały wystawione weksle, lecz została zawarta
przez bank umowa kredytowa z dłu nikiem zagranicznym.
Gwarancje ubezpieczeniowe
Gwarancje kontraktowe
KUKE SA udziela eksporterowi gwarancji, które potwierdzaj wiarygodno polskiego
przedsi biorstwa i umo liwiaj zawarcie kontraktu. Ponadto pozwalaj spełni wymogi
importera i podnosz skuteczno prawn kontraktu. Do gwarancji kontraktowych
udzielanych przez KUKE SA nale :
- gwarancja przetargowa – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia importerowi
okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby zleceniodawca, który wygrał
przetarg, odmówił podpisania kontraktu na warunkach oferty lub w inny sposób
naruszył zobowi zania wynikaj ce z przyst pienia do przetargu; gwarancja
przetargowa jest składana jako wadium przez przyst puj cego do przetargu;
- gwarancja zwrotu zaliczki – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia importerowi
okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdyby eksporter nie wykonał umowy i
odmówił zwrotu zaliczki; zleceniodawc gwarancji jest eksporter i na jego wniosek
Korporacja wystawia stosown gwarancj ; sum gwarancji jest kwota zaliczki
przekazanej eksporterowi przez importera;
- gwarancja wykonania kontraktu – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia
importerowi okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca
(eksporter) nie wykona b d nieprawidłowo wykona kontrakt i odmówi naprawienia
szkody, zrekompensowania straty b d te zapłacenia kar umownych; tym rodzajem
gwarancji importer stara si zabezpieczy przed wszystkimi negatywnymi
konsekwencjami niewła ciwego wykonania kontraktu;
- gwarancja dobrego wykonania kontraktu – tj. zobowi zanie Korporacji do zapłacenia
importerowi okre lonej w gwarancji kwoty, w przypadku gdy zleceniodawca
(eksporter) odmówi naprawienia szkody b d te zrekompensowania straty w okresie
r kojmi.
106
Regwarancje
Korporacja udziela równie regwarancji b d cych zabezpieczeniem gwarancji
wystawionych przez bank. Regwarancja mo e by wykorzystana przez eksportera jako
zabezpieczenie dla banku wystawiaj cego gwarancj kontraktow na rzecz importera.
Gwarantowane przez Skarb Pa stwa gwarancje dla banków potwierdzaj cych akredytywy
Gwarancja ta wspiera polskich eksporterów realizuj cych kontrakty, w których form
płatno ci za dostarczone towary i usługi jest akredytywa nieodwołalna, potwierdzona
przez bank polski. W ramach udzielanych gwarancji Korporacja jest zobowi zana do
pokrycia cz ci płatno ci wynikaj cej z akredytywy w przypadku niezrealizowania
zobowi za przez bank zagraniczny, który akredytyw otworzył. Umo liwia ona bankowi
polskiemu ograniczenie ryzyka zwi zanego z potwierdzeniem akredytywy poprzez
przekazanie tego ryzyka Korporacji.
Inne ubezpieczenia dla eksporterów
Polisa na Nowe Rynki – gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenie kosztów
poszukiwania zagranicznych rynków zbytu
Ubezpieczenie adresowane jest do polskich przedsi biorstw, które planuj wej cie na
nowe zagraniczne rynki zbytu. Przedmiotem ubezpieczenia s koszty i wydatki ponoszone
w zwi zku z rozpocz ciem sprzeda y towarów lub usług na nowych rynkach lub
rozszerzeniem sprzeda y o nowe towary lub usługi, b d nowych odbiorców.
O ubezpieczenie to mog ubiega si przedsi biorcy, którzy:
- prowadz działalno gospodarcz nie krócej ni trzy lata,
- uzyskuj roczne przychody netto ze sprzeda y nie przekraczaj ce równowarto ci
50 mln EUR.
Korporacja ubezpiecza koszty ponoszone w zwi zku z podejmowaniem działa
zmierzaj cych do wej cia na zagraniczne rynki zbytu od ryzyka niezawarcia kontraktów
eksportowych o warto ci wystarczaj cej do pokrycia poniesionych kosztów i wydatków.
Du zalet tego ubezpieczenia jest równie mo liwo otrzymania przez przedsi biorców
zaliczek na poczet odszkodowania, co de facto oznacza uzyskanie przez nich rodków
finansowych, zanim działania na zagranicznych rynkach zbytu przynios wymierne
rezultaty w postaci przychodów ze sprzeda y.
107
Bezpieczne Inwestycje – gwarantowane przez Skarb Pa stwa ubezpieczenie inwestycji
bezpo rednich za granic
Korporacja obejmuje ochron ubezpieczeniow długoterminowe inwestycje bezpo rednie
polskich przedsi biorstw, realizowane poza granicami Polski. Celem ubezpieczenia jest
zapewnienie przedsi biorcom bezpiecze stwa zainwestowanych przez nich rodków, w
przypadku gdy ich działania zmierzaj do utworzenia i prowadzenia zagranic nowego
przedsi biorstwa lub uzyskania skutecznego wpływu b d całkowitej kontroli nad ju
istniej cym przedsi biorstwem. Ubezpieczenie udzielane jest na wypadek strat
poniesionych przez polskich inwestorów w nast pstwie zdarze okre lonych jako ryzyko
polityczne w kraju, w którym dokonali inwestycji. Ochron ubezpieczeniow obj ta jest
warto inwestycji oraz uzyskane z niej zyski.
Wszystkie szczegółowe informacje mo na otrzyma pod adresem:
Korporacja Ubezpiecze Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna
ul. Sienna 39, 00-121 Warszawa
tel.: (22) 313-01-10, fax: (22) 313-01-20
e-mail: [email protected] www.kuke.com.pl
Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego
Centrum Informacji Rynkowej Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego
wychodz c naprzeciw potrzebom polskich przedsi biorców wydawało od pocz tku 1991
roku do marca 2003 roku seri biuletynów informacyjnych po wi conych wa niejszym
dla polskiego handlu zagranicznego rynkom, w tym miesi cznik „Rynek – Wschodni
Partnerzy” po wi cony głównie Rosji, Ukrainie, Białorusi i krajom bałtyckim oraz innym
byłym republikom radzieckim. W biuletynach publikowano szczegółowe i aktualne
informacje gospodarcze, bran owo-towarowe, legislacyjne, organizacyjno-techniczne,
handlowe i praktyczne, niezb dne przedsi biorcom polskim działaj cym na
omawianych rynkach. Obecnie Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ, jako Redakcja
Makroekonomiczna, publikuje wy ej wymienione informacje na stronach, nale cego do
Ministerstwa Gospodarki i Portalu Promocji Eksportu: http://www.eksporter.gov.pl.
Informacje w Portalu podzielone s na osiem kategorii, a mianowicie: podstawowe
informacje o kraju, rozwój gospodarczy, handel zagraniczny, współpraca gospodarczohandlowa z Polsk , regulacje prawno-administracyjne dost pu do rynku, rynki bran owotowarowe, targi i wystawy oraz informacje praktyczne.
108
XII.
Warunki przebywania i zamieszkiwania na Łotwie
WARUNKI PRZEBYWANIA I ZAMIESZKIWANIA NA ŁOTWIE
Przekraczanie granicy
Obywatele polscy mog od 1 maja 2004 roku swobodnie porusza si po terytorium
krajów UE. Jednak przyst pienie Polski do UE nie oznacza jednoczesnego wł czenia
Polski do strefy Schengen. Nie znikła wi c kontrola obywateli polskich. Dokumentem
podró y uprawniaj cym do bezwizowego wjazdu i pobytu w krajach UE jest paszport
b d dowód (starego lub nowego typu). Przed wyjazdem nale y upewni si , e paszport
jest wa ny minimum 3 miesi ce ponad planowany okres pobytu. W przypadku starych,
ksi eczkowych dowodów osobistych zalecane jest upewnienie si , czy dokument jest w
wystarczaj co dobrym stanie technicznym i pozwala na stwierdzenie to samo ci.
Z dniem 1 maja 2004 roku nast piło równie całkowite zniesienie obowi zku posiadania
wiz przy wjazdach do krajów UE – niezale nie od celu i czasu trwania pobytu. Nale y
jednak pami ta , e na pobyt dłu szy ni 3 miesi ce konieczne jest uzyskanie stosownego
zezwolenia.
Na Łotwie istnieje obowi zek posiadania mi dzynarodowego prawa jazdy. Kierowca nie
b d cy wła cicielem pojazdu, którym podró uje, powinien liczy si z daniem okazania
notarialnie po wiadczonego pełnomocnictwa do podró owania pojazdem w j zyku
łotewskim, angielskim lub rosyjskim. Od 1 maja 2004 roku zielona karta nie jest
dokumentem obowi zuj cym przy wje dzie do krajów UE. Jednak nadal mo e ona słu y
jako mi dzynarodowy dowód ubezpieczenia a w razie wypadku ułatwia uzyskanie
odszkodowania. Nale y zachowa szczególn ostro no w ruchu drogowym w zwi zku z
nonszalanckim zachowaniem pieszych na drogach Łotwy.
Istnieje obowi zek jazdy z wł czonymi wiatłami mijania cał dob przez cały rok. Od
1 listopada do 1 marca istnieje obowi zek u ywania opon zimowych lub całorocznych.
Policja drogowa szczególnie wyczulona jest na przekraczanie obowi zuj cej pr dko ci
jazdy (w mie cie 50 km/godz., poza miastem 90 km/godz.), a w miastach na
nieprawidłowe parkowanie (dozwolone jest tylko w wyznaczonych miejscach). Kar za
wykroczenie drogowe mo e by grzywna do 290 USD i zatrzymanie prawa jazdy.
Obywatele polscy przebywaj cy na Łotwie na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy
lub stały podlegaj obowi zkowemu meldunkowi. Zgłoszenia nale y dokona we
wła ciwym urz dzie samorz du lokalnego (gminy, powiatu lub miasta) w terminie 1
miesi ca od dnia zamieszkania. Niedopełnienie tego obowi zku mo e skutkowa grzywn
do 480 USD. Obowi zkowi temu nie podlegaj tury ci przebywaj cy na zasadzie ruchu
bezwizowego (do 90 dni w ci gu pół roku).
109
Przed wyjazdem na Łotw celowe jest wykupienie ubezpieczenia medycznego,
gwarantuj cego pokrycie kosztów leczenia i transportu medycznego chorego do Polski.
Mo na je wykupi na przej ciach granicznych. Polisy polskich towarzystw
ubezpieczeniowych s akceptowane.
Na Łotwie wyst puje podwy szone zagro enie zaka enia takimi chorobami jak zapalenie
opon mózgowych przenoszone przez kleszcze, ółtaczka i dyfteryt. Zalecane jest
wcze niejsze zaszczepienie si przeciwko tym chorobom, a tak e respektowanie znaków
zakazu wst pu do lasu w miejscach wyst powania zara onych kleszczy.
Dost p do opieki lekarskiej jest powszechny. Ceny s zró nicowane, np. wizyta u
internisty kosztuje około 10 USD, u stomatologa około 15 USD, doba w szpitalu 25 USD.
Nie ma szczególnych regulacji i ogranicze dotycz cych wymiany i wwozu pieni dzy. Z
dniem 1 maja 2004 roku zostały zniesione granice celne pomi dzy krajami UE a Polsk .
Tury ci podró uj cy po krajach Unii podlegaj jednak ograniczeniom dotycz cym wwozu
ilo ci zakupionych i przewo onych towarów przeznaczonych do u ytku osobistego i nie
podlegaj cych odsprzeda y. Poj cie „do u ytku osobistego” zawiera w sobie
przeznaczenie przewo onych towarów na prezenty, jednak e ich sprzeda jest
naruszeniem prawa i grozi konfiskat oraz dodatkow kar . Odebraniu mo e równie
podlega pojazd, którym towary s przewo one16. Przykładowo, przewo one towary
uznaje si za przeznaczone do u ytku osobistego, je eli nie przekraczaj ilo ci: 200
papierosów, 200 cygar, 10 litrów spirytusu, 110 litrów piwa itd. na osob .
Po przyst pieniu Polski do UE znika mo liwo ubiegania si przez polskich turystów
wracaj cych do kraju o zwrot podatku VAT od towarów zakupionych w krajach unijnych.
W UE zasad jest, e opodatkowanie nast puje w kraju przeznaczenia towaru, a nie w
kraju, z którego towar pochodzi. Wyj tkiem s osoby fizyczne – nie prowadz ce
działalno ci gospodarczej i osoby prawne nie b d ce podatnikami VAT, poza granicami
kraju, gdzie znajduje si ich stałe miejsce zamieszkanie lub siedziba. Kupuj c towar
opłacaj one podatek VAT w kraju zakupu, niezale nie od miejsca konsumpcji danego
produktu.
Nale y wystrzega si kontaktu z narkotykami; kary za posiadanie i obrót narkotykami i
substancjami psychotropowymi s wysokie – od 3 lat do 15 lat pozbawienia wolno ci.
16
„Informacja do obywateli polskich wyje d aj cych do krajów Unii Europejskiej / Europejskiego
Obszaru Gospodarczego”, stan na dzie 16 sierpnia 2004 r., MSZ, Warszawa 2004.
110
Podró owanie
Nie ma ogranicze w podró owaniu po Łotwie, jednak w strefie przygranicznej, nale y
liczy si z konieczno ci poddania si szczegółowej kontroli.
Podró owa z Polski na Łotw mo na na wiele sposobów. Najszybszym i najwygodniejszym rodkiem transportu jest samolot. Mi dzynarodowy Port Lotniczy w Rydze jest
najwi kszym lotniskiem republik nadbałtyckich i stale si rozbudowuje. Ryga posiada
bezpo rednie poł czenia z Kopenhag , Berlinem, Frankfurtem, Londynem, Warszaw i
wieloma innymi miastami. Samoloty Polskich Linii Lotniczych LOT lataj z Warszawy
do Rygi codziennie.
Na Łotw mo na si te dosta poci giem. Sie mi dzynarodowych poł cze kolejowych
obsługuj ca mi dzy innymi tras do Polski, Bułgarii, Finlandii, Szwecji, krajów
Wspólnoty Niepodległych Pa stw i Europy Zachodniej jest do dobrze rozbudowana. Nie
istnieje niestety bezpo rednie poł czenie z Warszawy do Rygi. Podró poci giem wymaga
dwóch przesiadek w Tokaj i Kaunas.
Dogodniejszym rodkiem transportu jest autobus. Z dworca PKS w Warszawie odje d aj
codziennie o godz. 15:0017 bezpo rednie autobusy do Rygi. Z Rygi mo na si dosta
autobusem do Rosji, krajów WNP oraz północnej i południowo-wschodniej cz ci
Europy.
Na Łotw mo na si równie wybra samochodem. Najkrótsza trasa z Polski prowadzi
przez litewskie Budzisko, dalej odcinkiem Via Baltica przez Kaunas, Kedainiai
i Poniewie , a po stronie łotewskiej Grenctale i miasteczko Bauska. Inn opcj jest trasa
przez Kemle, Szawle, koło Góry Krzy y, przez centrum Joniszek, nast pnie przez
litewsko-łotewskie przej cie graniczne w Meitene do Jelgavy a st d do Rygi.
Po całym terytorium kraju mo na si sprawnie porusza rodkami transportu publicznego.
Sie komunikacyjna Łotwy jest dobrze rozwini ta. Opłaty za przejazd komunikacj
kolejow i autobusow nie s wysokie, jednak standardy wiadczonych usług s raczej
skromne. Ich podniesienie wi e si z konieczno ci rozbudowy odpowiedniej
infrastruktury, która ułatwiałaby z jednej strony przemieszczanie si osób, z drugiej za
realizacj transakcji handlowych pomi dzy Europ Zachodni i Łotw oraz Rosj
i Wspólnot Niepodległych Pa stw.
Krajowa komunikacja autobusowa jest do dobrze rozwini ta. Autobusem z Rygi mo na
dojecha praktycznie do wszystkich wi kszych miast.
17
na podstawie informacji PKS (VIII 2003 r.)
111
Łotwa posiada równie g st sie kolejow . Główne linie kolejowe prowadz ze stolicy do
Lipawy i Windawy. Du y obszar rodkowej cz ci kraju obsługiwany jest przez stołeczn
kolejk podmiejsk . Oprócz Rygi rol wa niejszych w złów komunikacyjnych pełni
Jelgava i Dyneburg. Kolej jest stosunkowo tania ale powolna, obecnie słu y przede
wszystkim do transportu towarowego.
Po Łotwie mo na tak e swobodnie podró owa samochodem, niestety jako łotewskich
dróg znacznie odbiega od zachodnich standardów. Poza regionem stołecznym prawie w
ogóle nie ma tu autostrad i dróg z dwoma pasami jezdni, aczkolwiek pod wzgl dem
g sto ci dróg Łotwa zajmuje dzisiaj miejsce pomi dzy Austri a Portugali . Infrastruktura
drogowa kraju znajduje si w fazie rozbudowy, co umo liwiaj dotacje z bud etu Unii
Europejskiej. Najpilniejszym projektem jest rozbudowa korytarza transportowego Via
Baltica, ł cz cego Finlandi i republiki nadbałtyckie z Polsk oraz krajami Europy
Zachodniej. Na Łotwie obowi zuje prawostronny ruch uliczny, stacje benzynowe, czynne
24 godziny na dob , zlokalizowane s praktycznie przy wszystkich wi kszych drogach.
Po Rydze mo na si z łatwo ci porusza autobusem, tramwajem, trolejbusem lub
taksówk .
Sklepy spo ywcze na Łotwie s otwarte w godzinach od 8.00 do 19.00, równie w soboty
i niedziele chocia nieco krócej, a supermarkety zazwyczaj s czynne w godzinach od 7.00
do 22.00. Nowo powstałe centra handlowe, w Rydze i w wi kszych miastach, pracuj
zazwyczaj do godz. 22.
Rekreacja i turystyka
Najlepszym okresem na odwiedzenie Łotwy jest wiosna i lato (miesi ce od kwietnia do
wrze nia). Ze wzgl du na ciekaw histori i bogactwo kulturowe najatrakcyjniejszym dla
turystów miejscem jest region Rygi.
Stolica Łotwy jest najwi ksz i najbardziej zielon metropoli republik nadbałtyckich.
Miasto poło one jest po obydwu stronach rzeki Daugavy (D winy) w pobli u Zatoki
Ryskiej. Rzeka dzieli je na dwie cz ci: prawobrze n i zarazem najstarsz zwan Vecriga
oraz lewobrze n tzw. Pardaugav . Stara Ryga pełna jest w skich, brukowanych uliczek
i bulwarów, które wraz z ponad 150 zabytkowymi obiektami architektonicznymi tworz
„otwarte muzeum”. Przewa aj cy w tej cz ci miasta styl architektury to eklektyzm i art
noveau. Zlokalizowane s tu ogromnej warto ci XIX-wieczne budowle drewniane,
gotyckie ko cioły i inne zabytki redniowieczne. W 1997 roku Ryska starówka została
wpisana na wiatow List Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Jednym z najokazalszych zabytków starego miasta jest pochodz ca z XIII wieku katedra
(najstarsza w krajach nadbałtyckich). Od pocz tku swojego istnienia była wielokrotnie
112
przebudowywana i modernizowana, dlatego ł czy ró norodne style architektoniczne:
roma ski, gotycki i barokowy. Najstarszymi i najbardziej zabytkowymi elementami
ko cioła s nawa poprzeczna, chór, kapituła i kru ganki. Zdobi go barokowe ambony,
zabytkowe nagrobki, witra e oraz malowidła szklane przedstawiaj ce sceny z dziejów
miasta i kraju, jak np. powitanie w Rydze szwedzkiego króla Gustawa Adolfa. Katedra
słynie ze swoich organów, które w przeszło ci były najwi ksze na wiecie. Składaj si
one z 6768 piszczałek i dzi s czwarte w Europie pod wzgl dem wielko ci.
Do innych atrakcji miasta nale y redniowieczny klasztor Dominikanów, pi kne place,
bulwary i dziedzi ce, budynki gildii kupieckich z XIX wieku oraz zabytkowe domy
i kamieniczki, w ród których na uwag zasługuje tzw. Kaku Nams (Dom Kotów) – na
jego wie yczkach widniej figurki zwierz t i pochodz cy z XV wieku „Trzej Bracia”.
Interesuj cymi obiektami s te wzniesiona w XIII wieku Baszta Prochowa, której
wn trza wykorzystywane s obecnie jako muzeum wojenne (do dzi przechowywany jest
tam XVII-wieczny proch), poło ona w centrum miasta Opera Narodowa –
architektoniczny symbol łotewskiej wolno ci i niepodległo ci oraz znajduj ca si na
jednym ze skwerów Statua Rolanda b d ca symbolem sprawiedliwo ci i góruj cy nad
centrum Rygi monumentalny Pomnik Wolno ci. W przeszło ci miasto było otoczone
murem. Jego fragmenty z tzw. „szwedzk bram ” – pozostało ci po okupacji
skandynawskiej zachowały si do dzi .
Jednym z najciekawszych zabytków Rygi jest wybudowany w latach 1330-1353 Zamek
Ryski (Rigas Pils), dawna siedziba zakonu w Inflantach. Od tego czasu zamek był
wielokrotnie modernizowany. W wyniku prac budowlanych w XVIII i XIX wieku powstał
wczesno-klasycystyczny pałac, w którym mieszcz si trzy muzea: Latvijas Arzemju
Makslas Muzejs – Łotewskie Muzeum Sztuki Obcej, które gromadzi przedmioty ozdobne
z okresu staro ytnej Grecji i Rzymu, azjatyck porcelan , malarstwo flamandzkie,
niemieckie i włoskie z przełomu XVI i XIX wieku, Raina Latvijas Literaturas un Makslas
Vestures Muzejs – Muzeum Literatury i Historii Sztuki im. J. Rainisa oraz Latvijas
Vestures Muzejs – Muzeum Historii Łotwy. Zamek jest obecnie siedzib prezydenta kraju.
Ryga jest miastem ko ciołów. Najwa niejsze z nich to redniowieczny Ko ciół w.
Grzegorza i Ko ciół w. Jakuba – jeden z najstarszych ko ciołów w mie cie. Według
legendy zawieszony na wie y ko cielny dzwon odzywa si zawsze kiedy przechodzi
w jego pobli u niewierna ona, w przeszło ci ko ciół nale ał do protestantów, obecnie jest
siedzib katolickiego biskupstwa. Kolejnym jest Ko ciół w. Jana z 1234 roku nale cy
do kompleksu klasztornego Dominikanów, Ko ciół w. Piotra – jedna z najokazalszych
budowli gotyckich w krajach bałtyckich, dzi ki wysokiej i smukłej wie y widoczny jest z
ka dego punktu na starówce, a ze znajduj cego si na niej tarasu widokowego rozci ga si
pi kny widok na miasto.
113
Ryga w pełni zasługuje na miano „stolicy kultury”. Przez cały rok odbywaj si tu ró nego
rodzaju imprezy artystyczne, festiwale, koncerty, targi, konferencje naukowe i inne.
Najwi kszy festiwal, pie ni i ta ca ludowego, który odbywa si raz na cztery lata, skupia
około trzydziestu tysi cy uczestników. Ponadto w Rydze mieszcz si liczne teatry, kina,
kluby, puby, kasyna, opera, filharmonia oraz kilkadziesi t galerii i muzeów. Najbardziej
znane jest Muzeum Historyczne Miasta Rygi, Muzeum Nawigacji, Łotewskie Muzeum
Przyrody, Muzeum Sztuk Pi knych, Muzeum Sztuki Stosowanej oraz Muzeum
Etnograficzne.
Poza Ryg warte odwiedzenia s te inne miejscowo ci. Jedn z nich jest nadmorski kurort
Jurmala, który słynie z łagodnego klimatu, lasów sosnowych, wód mineralnych i borowin.
Jest tu tak e wiele galerii, muzeów i teatrów. Kolejnym ciekawym miejscem jest Cesis,
redniowieczne miasteczko, w którym znajduj si ruiny zamku krzy ackiego. Warto
równie odwiedzi Lipaw – jedno z centrów kulturalnych i naukowych kraju. Znajduje
si tu pi kna starówka, pełna secesyjnych kamieniczek oraz dzielnica uzdrowiskowa.
Bardzo atrakcyjna jest równie Sigulda zwana „Łotewsk Szwajcari ”. Mo na tu
podziwia redniowieczne zamki i zabytki. redniowieczny zamek znajduje si równie w
Bauska, niewielkim miasteczku poło onym około 70 km na południe od stolicy kraju.
Ciekaw pod wzgl dem rodowiska naturalnego miejscowo ci jest Kuldiga – jedno z
najbardziej malowniczych miast Łotwy ze słynnymi wodospadami Ventas Rumba. Wody
Windawy gwałtownie spadaj tu z 2-metrowych progów skalnych tworz c rozległe
kaskady. Ponadto zlokalizowanych jest tu wiele redniowiecznych zabytków, kamieniczek
i przytulnych kawiarenek z tarasem widokowym.
Łotwa oferuje wiele mo liwo ci słu cych rekreacji. W samej tylko Rydze znajduje si
ponad 15 parków, z których najpopularniejszym jest Mezaparks (park le ny). Dum
regionu Rygi s nadbałtyckie pla e. Wymarzonym rejonem do czynnego wypoczynku jest
dystrykt Tukums, Limba i Jurmala – region z najczystszym rodowiskiem naturalnym.
Popularna jest tu turystyka konna, golf a tak e eglowanie, zwłaszcza po rzekach Gauja,
Salaca, Ogre i Abava. Dolina rzeki Salaca jest szczególnie malownicza, od lat stanowi
natchnienie dla malarzy, poetów i innych artystów. Dla miło ników sportów
ekstremalnych organizowane s skoki na bungee z kursuj cej w dolinie rzeki Gauja kolejki
górskiej. Niezapomniane wra enia oferuje turystom znajduj cy si w mie cie Sigulda tor
saneczkowy.
Rezerwaty przyrody i parki narodowe s tak e nieodł czn cz ci krajobrazu Łotwy.
U wybrze y jeziora Engures, znajduje si wie a, z której mo na obserwowa ptaki. Jest to
do powszechne ze wzgl du na ró norodno gatunków zamieszkuj cych te tereny.
Ogromna liczba jezior i rzek na Łotwie sprawia, e popularne stało si w dkarstwo.
W wielu miejscach istnieje mo liwo wynaj cia sprz tu w dkarskiego. Szczególnie
atrakcyjne s połowy łososia (rzeka Salaca), ale wymaga to specjalnej licencji.
114
Ze sportów, na Łotwie popularna jest siatkówka, piłka no na, tenis, hokej, golf, pływanie i
bowling. Cz sto uprawiana jest te wspinaczka i jazda na rowerze, a ze sportów wodnych
kajakarstwo i tzw. rafting (spływy pontonem po rzekach). Zim mo na cieszy si
narciarstwem i zje d aniem na snowboardzie.
Kuchnia łotewska czerpie swoje kulinarne bogactwo i rozmaito z własnej tradycji oraz
z wpływów mi dzynarodowych, mi dzy innymi szwedzkich, niemieckich i słowia skich.
Jest to kuchnia prosta lecz po ywna, oparta głównie na potrawach mi snych i wyrobach
z m ki ytniej i pszennej. Charakterystyczne dla niej s g ste sosy na mietanie i ma le.
Tradycyjne łotewskie wypieki to bułeczki z serem, marmolad lub makiem, rogaliki,
lukrowane p czki i ciastka. Do ka dego posiłku podaje si biały lub ciemny chleb.
Popularnym daniem jest golonka oraz galareta wieprzowa. Dania mi sne przygotowywane
s głównie z wieprzowiny, rzadziej z wołowiny, baraniny czy drobiu. Wiele potraw
przygotowuje si te z warzyw str czkowych takich jak szary groch ze słonin i cebul
zapijany kefirem, kwa nym mlekiem lub ma lank .
Popularne s te piero ki nadziewane słonin lub tłustym boczkiem i ryby morskie,
głównie led , dorsz, fl dra, makrela, a ze słodkowodnych karp, oko , szczupak i leszcz.
Hotele
Baza noclegowa na Łotwie jest do dobrze rozwini ta. W samej Rydze znajduje si
kilkadziesi t hoteli oferuj cych wysoki standard usług. Wi kszo z nich zlokalizowana
jest w pobli u starego miasta i została wyremontowana na przestrzeni ostatnich kilku lat, a
ich wła cicielami s zachodni przedsi biorcy. W centrum miasta ceny zakwaterowania s
zdecydowanie wy sze ni na przedmie ciach.
Z rezerwacj noclegu w Rydze nie ma problemu. Obsługa w wi kszo ci hoteli posługuje
si j zykiem angielskim. W cen doby hotelowej zazwyczaj wliczone jest niadanie oraz
podatek VAT, opłat mo na dokonywa za pomoc kart kredytowych.
Przyzwoity hotel mo na znale w ka dym mie cie. Ceny s zró nicowane, cz sto bez
wzgl du na oferowany standard (jest to zwi zane z dopiero co upowszechniaj cym si
systemem gwiazdek) i wahaj si od kilkunastu do kilkuset LVL od osoby. Pokój
z telewizorem i telefonem w centrum miasta, w hotelu strze onym, z restauracj mo na
czasem wynaj za niemal tyle samo co w hotelu robotniczym.
Istnieje tak e mo liwo wynaj cia kwatery prywatnej za po rednictwem biura podró y.
Przypominaj one jednak bardziej pensjonaty ni zwykłe pokoje go cinne.
Lista adresowa hoteli wraz cenami niektórych z nich jest podana w zał. 25.
115
Mieszkania
Wraz z rozwini t baz hotelow do
dobrze funkcjonuje na Łotwie rynek
nieruchomo ci. Sektor budownictwa mieszkaniowego stale si rozwija, skutkiem czego w
Rydze co roku wyznaczane s nowe tereny pod zabudow . Od 2001 roku systematycznie
wzrasta liczba kredytów zaci ganych pod budow i zakup mieszka , a na najbli sze lata
przewiduje si dalszy wzrost liczby osób z nich korzystaj cych. Obecnie powierzchnia
mieszkaniowa przypadaj ca na jednego obywatela Łotwy wynosi 23 m2, co stanowi
połow metra u na osob w Europie Zachodniej.
Zakup wygodnego mieszkania na Łotwie (szczególnie w Rydze) jest inwestycj opłacaln
ze wzgl du na stosunkowo niskie ceny w porównaniu z innymi zachodnioeuropejskimi
miastami. Ceny mieszka do wynaj cia i zakupu s zró nicowane w zale no ci od
lokalizacji. Na przykład za wynajem dwupokojowego mieszkania w Rydze zapłacimy od
100 do 200 LVL miesi cznie, cena zale y od usytuowania oraz standardu lokalu.
Natomiast na pocz tku 2003 roku cena mieszkania na Łotwie wynosiła 6527 LVL lub
126 LVL za m2, a w Rydze 11856 LVL lub 221 LVL za m2. Cena mieszkania zale y od
lokalizacji, poł cze komunikacyjnych oraz odległo ci od Rygi. redni koszt za metr
kwadratowy waha si w przedziale od 3000 LVL do 50 LVL.
Obcokrajowcy mog swobodnie nabywa mieszkania oraz inne nieruchomo ci.
Mieszkania i apartamenty nale ce do osób prywatnych, s zwolnione z podatku od
nieruchomo ci. Wolne od niego s równie dochody z ich sprzeda y, z wyj tkiem sytuacji,
w której sprzedaj cy jest wła cicielem nieruchomo ci przez mniej ni 12 miesi cy przed
transakcj . Informacje o wynajmie b d zakupie mieszkania mo na uzyska w gazetach
lokalnych, licznych agencjach nieruchomo ci lub w internecie.
W ostatnim okresie wymogi Łotyszy co do warunków mieszkaniowych zmieniły si .
W latach dziewi dziesi tych dominowało zapotrzebowanie na domy luksusowe,
natomiast obecnie wzrasta zainteresowanie mieszkaniami redniej klasy w dzielnicach
z odpowiednio rozbudowan infrastruktur (ulicami z chodnikiem, rozwini t sieci usług
publicznych i komunalnych, zaopatrzeniem w gaz, elektryczno , ogrzewanie, itp.).
Obecnie zapotrzebowanie na redniej i wy szej klasy mieszkania, których cena oscylowała
pomi dzy 50.000 a 200.000 USD podwoiło si w stosunku do lat dziewi dziesi tych.
Najbardziej popularnym typem zabudowy mieszkaniowej s osiedla domków i apartamentów
z liczb powy ej 30 mieszka . Taki rodzaj budownictwa jest bardziej ekonomiczny.
Oprócz budownictwa mieszkaniowego, wiele projektów realizowanych jest tak e pod
powierzchnie biurowe i centra handlowe. Obecnie trwaj prace nad przynajmniej kilkoma
takimi zleceniami. Znakomita wi kszo , bo a 90 % wszystkich tego typu inwestycji
zlokalizowanych jest w Rydze.
116
Przydatne informacje18
-
-
-
-
W kantorach i bankach wymieniane s jedynie banknoty dolarowe nowych serii;
wymiana banknotów sprzed 1990 roku obci ona jest dodatkow opłat wynosz c
nawet ok. 10 % warto ci wymienianej waluty.
Cen przejazdu taksówk nale y negocjowa , gdy taksówkarze cz sto nie wł czaj
taksometru; taryfa jest najwy sza w taksówkach stoj cych najbli ej dworców.
Przed podj ciem decyzji o noclegu dobrze upewni si , czy dane na temat hotelu s
aktualne. Nale y dokładnie sprawdzi cennik usług, w tym cennik usług opłat za
rozmowy telefoniczne z hotelu.
W zwykłe dni urz dy działaj w godzinach 9.00-17.00, z przerw obiadow od 12.00
do 13.00. W przededniu wi t urz dy pracuj godzin krócej.
W czasie tradycyjnego 2-dniowego wi ta zrównania dnia z noc , zwanego Ligo (2324 czerwca), nie działaj urz dy, a ruch w miastach jest utrudniony z uwagi na
tradycyjne pochody i festyny.
Nale y pami ta o ró nicy czasu na Łotwie i w Polsce (+1 godzina).
Bezpiecze stwo
Zgodnie z informacj zawart w przewodniku „Polak za granic 2004”, przygotowan
przez słu by Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, na Łotwie istnieje podwy szone
zagro enie przest pczo ci . W zwi zku z tym nale y unika przypadkowych znajomo ci,
spacerów w rejonach odludnych i uwa anych za mało bezpieczne, szczególnie w pobli u
portów i dworców po zmroku. Zdarzaj si przypadki pobicia, grabie y z wykorzystaniem
rodków odurzaj cych (s np. dolewane do napojów), powoduj cych utrat przytomno ci,
a nawet pami ci. W miejscach du ych skupisk – na bazarach, w domach towarowych, w
autobusach – działaj złodzieje kieszonkowi. Zaleca si zachowanie daleko id cej
ostro no ci podczas zakupów oraz unikanie miejsc uznawanych za mało bezpieczne.
Ponadto nale y zachowa szczególne rodki ostro no ci podczas jazdy samochodem,
m.in. unika jazdy samochodem noc .
18
„Polak za granic 2004”, MSZ, www.msz.gov.pl
XIII.
Nr 1.
Nr 2.
Nr 3.
Nr 4.
Nr 5.
Nr 6.
Nr 7.
Nr 8.
Nr 9.
Nr 10.
Nr 11.
Nr 12.
Nr 13.
Nr 14.
Nr 15.
Nr 16.
Nr 17.
Nr 18.
Nr 19.
Nr 20.
Nr 21.
Nr 22.
Nr 23.
Nr 24.
Nr 25.
Nr 26.
Nr 27.
117
ZAŁ CZNIKI
Makroekonomiczne dane gospodarki Łotwy ................................................................. 118
Urz dy centralne i ministerstwa...................................................................................... 119
Instytucje gospodarcze .................................................................................................... 121
Organizacje mi dzynarodowe......................................................................................... 123
Ambasady Łotwy w wybranych krajach, ambasady wybranych krajów na Łotwie ..... 124
Centra biznesu ................................................................................................................. 125
Organizacje pozarz dowe ............................................................................................... 126
Firmy consultingowe....................................................................................................... 127
Firmy prawnicze.............................................................................................................. 128
Banki................................................................................................................................ 129
Organizatorzy targów i wystaw ...................................................................................... 131
Mi dzynarodowe targi i wystawy w Rydze w 2004 roku.............................................. 132
Biura tłumacze ............................................................................................................... 133
Wynajem samochodów w Rydze.................................................................................... 134
Biura podró y.................................................................................................................. 135
Agencje nieruchomo ci................................................................................................... 136
Agencje reklamowe......................................................................................................... 137
Firmy ubezpieczeniowe .................................................................................................. 138
Usługi transportowe ........................................................................................................ 139
Usługi pocztowe i kurierskie........................................................................................... 140
Organizacje współpracy regionalnej............................................................................... 141
Agencje informacyjne, media ......................................................................................... 142
Prasa................................................................................................................................. 143
Przedstawicielstwa zagranicznych linii lotniczych ........................................................ 144
Hotele w Rydze ............................................................................................................... 145
Muzea .............................................................................................................................. 148
Informacje na stronach internetowych............................................................................ 149
Zał czniki
118
Nr 1. MAKROEKONOMICZNE DANE GOSPODARKI ŁOTWY
Wyszczególnienie
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
3,7
8,4
4,8
2,8
6,8
7,9
6,1
7,5
PKB (ceny stałe)
mln USD
4824
5627
6088
6649
7175
7661
8412
10674
PKB per capita w USD
2114
2313
2526
2781
3024
3218
3586
4762
Deficyt na rachunku
bie cym jako % PKB
-5,5
-10,6
-9,7
-9,8
-6,9
-9,6
-7,8
-8,6
Stopa inflacji
17,6
8,4
4,7
2,4
2,6
2,5
1,9
3,6
109
152
165
176
179
183
201
242
67
74
90
101
101
102
109
112,6
18,3
14,4
13,7
14,5
14,4
13,1
12,0
8,6
475
387
462
708
706
859
924
734
-798
-848
-1130
-1027
-1058
-1351
-1444
-2342
341
442
471
526
567
616
754
877
379
515
303
331
401
170
388
351
0,581
0,590
0,585
0,607
0,606
0,628
0,618
0,571
Zmiana PKB w %
rednia płaca
miesi czna netto (USD)
rednia emerytura netto
(USD)
Stopa bezrobocia
(oficjalna) na koniec
okresu (%)
Zadłu enie zagraniczne
na koniec okresu
(mln USD)
Saldo bilansu
handlowego (mln USD)
Rezerwy dewizowe na
koniec okresu (mln LVL)
Przyrost inwestycji
zagranicznych na koniec
okresu (mln USD)
Kurs wymiany
LVL/USD
ródło: Centralne Biuro Statystyki Łotwy, Ministerstwo Gospodarki Łotwy, Republic of Latvia:
Statistical Appendix, IMF Country Report No 03/112, April 2003.
Nr 2. URZ DY CENTRALNE I MINISTERSTWA
Kancelaria Prezydenta
Pils laukums 3, Riga LV 1900
tel.: (+371) 709-21-01
fax: (+371) 709-21-56
Rada Ministrów
ul. Br vibas bulv ris 36, 1520 Riga
tel.: (+ 371) 708-28-00
fax: (+ 371) 728-04-69
http://www.mk.gov.lv
Ministerstwo Rolnictwa
ul. Republikas laukums 2, 1981 Riga
tel.: (+371) 702-70-10
fax: (+371) 702-72-50
http://www.zm.gov.lv
Ministerstwo Kultury
ul. Kr. Valdem ra iel 11a, 1364 Riga
tel.: (+371) 707-81-10
fax: (+371) 707-81-07
http://www.km.gov.lv
Ministerstwo Obrony
ul. Kr. Valdem ra iel 10/12, 1473 Riga
tel.: (+371) 733-51-13
fax: (+371) 721-23-07
http://www.mod.gov.lv
Ministerstwo Gospodarki
tel.: (+371) 701-31-01, 701-31-95
fax: (+371) 728-08-82, 701-32-08
http://www.em.gov.lv
Ministerstwo Edukacji i Nauki
ul. Va u iel 2, 1050 Riga
tel.: (+ 371) 722-62-09
fax: (+371) 722-11-95
http://www.izm.gov.lv
Ministerstwo Ochrony rodowiska
ul. Peldu iel 25, 1494 Riga
tel.: (+371) 702-64-18
fax: (+371) 782-04-42
http://www.vidm.gov.lv
Ministerstwo Finansów
ul. Smilšu iel 1, 1919 Riga
tel.: (+371) 709-55-02
fax: (+371) 709-55-03
http://www.fm.gov.lv
Ministerstwo Spraw Wewn trznych
ul. Rai a 6, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-92-12
fax: (+371) 727-10-05
http://www.iem.gov.lv
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
tel.: (+371) 701-62-01
fax: (+371) 782-81-21
http://www.am.gov.lv
Ministerstwo Sprawiedliwo ci
tel.: (+371) 703-68-01
fax: (+371) 728-55-75
http://www.tm.gov.lv
Ministerstwo Transportu
ul. Gogo a iel 3, 1743 Riga
tel.: (+371) 722-69-22
fax: (+371) 721-71-80
http://www.sam.gov.lv
Archiwum Pa stwowe
ul. Bezdel gu 1, 1007 Riga
tel.: (+371) 746-23-17
fax: (+371) 746-04-62
http://www.archiv.org.lv
119
120
Biuro ds. Przeciwdziałania Korupcji
i Przest pczo ci
ul. Alberta 13, Riga LV 1010
tel.: (+371) 735-61-61
fax: (+371) 733-11-50
http://www.pretkorupcija.lv
Centrum Ochrony Praw Konsumenta
ul. Elizabetes iel 41/43, 1010 Riga
tel.: (+371) 721-26-88
fax: (+371) 733-80-24
http://www.ptac.lv
Komisja ds. Spraw Usług Publicznych
tel.: (+371) 709-72-00
fax: (+371) 709-72-77
http://www.sprk.gov.lv
Instytut Łotewski
ul. Smilšu iel 1/3, 1050 Riga
tel.: (+371) 750-36-63
fax: (+371) 750-36-69
http://www.latinst.lv
Pa stwowa Agencja Informacyjna
ul. Kr. Valdem ra iel 110, 1013 Riga
tel.: (+371) 702-95-65
fax: (+371) 737-98-37
http://www.vita.gov.lv
Pa stwowa Agencja Nieruchomo ci
tel.: (+371) 722-73-44
fax: (+371) 724-28-18
http: //www.vnia.lv
Pa stwowy Inspektorat ds. rodowiska
ul. R pniec bas iel 23, 1045 Riga
tel.: (+371) 732-52-09, 732-12-00
fax: (+371) 732-15-77
http://www.vvi.gov.lv
Zał czniki
Łotewska Agencja ds. rodowiska
ul. Straumes 2, 2015 Jurmala
tel.: (+371) 781-14-92
fax: (+371) 781-14-94
http://www.lva.gov.lv
Główny Urz d Ceł
tel.: (+371) 704-74-00
fax: (+371) 732-24-40
Pa stwowe Centrum ds. Naturalizacji
ul. Smilšu iel 1/3, 1050 Riga
tel.: (+371) 781-40-01
fax: (+371) 781-40-05
http://www.np.gov.lv
Pa stwowy Inspektorat ds. Budownictwa
ul. Kr. Barona 99, 1012 Riga
tel.: (+371) 727-82-85
fax: (+371) 727-63-74
http://www.vbi.gov.lv
Centralne Biuro Statystyczne
ul. Lacplesa iel 1, 1301 Riga
tel.: (+371) 736-68-50
fax: (+371) 783-01-37
http://www.cbs.lv
Łotewskie Centrum Tłumacze i Terminologii
tel.: (+371) 733-18-14
fax: (+371) 733-60-38
http://www.ttc.lv
Nr 3. INSTYTUCJE GOSPODARCZE
Łotewska Agencja Rozwoju
ul. Perses 2, 1042 Riga
tel.: (+371) 703-94-00
fax: (+371) 703-94-01
http://www.lda.gov.lv
Łotewska Agencja Prywatyzacyjna
tel.: (+371) 702-13-58, 702-14-04
fax: (+371) 783-03-63, 732-18-52
http://www.lpa.bkc.lv
Ameryka ska Izba Przemysłowo-Handlowa
ul. Torna iel 4, IIa, 301, 1050 Riga
tel/fax: (+371) 721-22-04
email: [email protected]
http://www.amcham.lv
Giełda Papierów Warto ciowych
ul. Va u 1, 1885 Riga
tel.: (+371) 721-24-31
fax: (+371) 722-94-11
e-mail: [email protected], http://www.rfb.lv
Brytyjsko-Łotewska Izba PrzemysłowoHandlowa
ul. Kr. Valdem ra 34, 1050 Riga
tel.: (+371) 703-52-16
fax: (+371) 703-53-18
http://www.bccl.lv
Centralne Łotewskie Depozytorium
ul. Va u 1, Riga LV 1050
tel.: (+371) 722-98-21, 721-32-25
fax: (+371) 721-24-87
e-mail:[email protected]
http://www.lcd.lv
Łotewska Izba Przemysłowo-Handlowa
tel.: (+371) 722-55-95
fax: (+371) 782-00-92
http://www.chamber.lv
Łotewsko-Kanadyjskie Stowarzyszenie
Biznesowe
ul. Alberta iel 8, 1010 Riga
tel.: (+371) 721-03-10; fax: (+371) 721-22-44
http://www.clba.lv
Szwedzka Izba Przemysłowo-Handlowa
ul. Kr. Barona 13/15, 1011 Riga
tel.: (+371) 728-56-67
fax: (+371) 782-80-47
http://www.scc.lv
Komisja Rynku Finansowego i Kapitałowego
ul. Kungu iel 1, 1050 Riga
tel.: (+371) 777-48-00
fax: (+371) 722-57-55
http://www.fktk.lv
Rada ds. Konkurencji
ul. Blaumana 5a, 1011 Riga
tel.: (+371) 728-28-65
fax: (+371) 724-21-41
http://www.competition.lv
Łotewskie Stowarzyszenie Handlowców
ul. Bruninieku 12, 1001 Riga
tel.: (+371) 729-73-72,
fax: (+371) 729-73-64
Konfederacja Małych i rednich
Przedsi biorstw na Łotwie
ul. Valmieras 31, Riga LV 1009
tel.: (+371) 9 51-57-65
tel./fax: (+371) 7 55-46-67
Łotewskie Stowarzyszenie Banków
Komercyjnych
ul. Perses 9/11, 1011 Riga
tel.: (+371) 728-45-28
fax: (+371) 782-81-70
http://www.bankasoc.lv
121
122
Zał czniki
Łotewskie Stowarzyszenie Przedsi biorstw
Przetwórstwa Drzewnego i Eksporterów
ul. Skaistkalnes 1, Riga LV 1004
tel.: (+371) 706-73-70
fax: (+371) 786-02-60
Łotewskie Centrum Certyfikacji
ul. L špl ša 87, Riga LV 1011
tel.: (+371) 721-78-17
fax: (+371) 721-78-20
Zrzeszenie Przedsi biorstw Przemysłu
Lekkiego
ul. Aristiba Briana 10, 1001 Riga
tel.: (+371) 732-61-69
fax: (+371) 737-00-88
Stowarzyszenie Producentów Opakowa
ul. Pils lauk. 2-35, 1050 Riga
tel.: (+371) 732-65-97
fax: (+371) 750-83-07
www.packaging.lv
Stowarzyszenie Łotewskich Przedsi biorstw
Poligraficznych
ul. Lacplesa iel 43/45, 1011 Riga
tel/fax: (+371) 728-24-47
Łotewskie Centrum Standaryzacji
tel.: (+371) 736-22-50
fax: (+371) 737-13-24
Pa stwowy Urz d Miar
tel.: (+371) 773-81-65
fax: (+371) 736-28-05
Stowarzyszenie Budowlanych Łotwy
ul. Grecinieku 22/24-318, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-85-84
Centrum Uznawalno ci wiadectw
Pochodzenia Materiałów Budowlanych
tel/fax: (+371) 731-37-58
Urz d Certyfikacji Akademii Nauk RŁ
ul. Akademijas laukums 1, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-28-07
fax: (+371) 721-28-07
Łotewskie Stowarzyszenie Przewo ników
Mi dzynarodowych „Latvijas Auto”
ul. Republikas lauk. 2, 1981 Riga
tel.: (+371) 732-50-53
fax: (+371) 732-45-35
Pa stwowy Urz d Rybołówstwa
ul. Republikas lauk. 2, 1010 Riga
tel.: (+371) 732-38-77
fax: (+371) 733-48-92
Łotewskie Stowarzyszenie Agencji
Turystycznych
ul. Basteja bulv ris 10, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-00-65
fax: (+371) 733-48-92
www.alta.net.lv
Rejestr Przedsi biorstw RŁ
ul. Perses 2, 1011 Riga
tel.: (+371) 703-17-03
tel./fax: (+371) 703-17-93
www.ur.gov.lv
123
Nr 4. ORGANIZACJE MI DZYNARODOWE
Organizacja Narodów Zjednoczonych
ul. Pils iel 21, 1167 Riga
tel.: (+371) 750-36-00
fax: (+371) 750-36-01
http://www.un.lv
UNDP – Program Narodów Zjednoczonych
ds. Rozwoju
tel.: (+371) 750-36-00
fax: (+371) 750-36-01
http://www.un.lv
Bank wiatowy
ul. Smilšu iel 8, 1162 Riga
tel.: (+371) 722-07-44
fax: (+371) 781-42-45
http://www.worldbank.org.lv
IMF - Mi dzynarodowy Fundusz Walutowy
ul. Smilšu iel 1-465
1919 Riga
tel.: (+371) 709-56-50
fax: (+371) 782-02-69
http://www.imf.org
EBRD – Europejski Bank Odbudowy i
Rozwoju
ul. Kr.Valdem ra iel 21
1010 Riga
tel.: (+371) 750-55-20
fax: (+371) 750-55-21
http://www.ebrd.com
WHO – wiatowa Organizacja Zdrowia
tel.: (+371) 750-36-19
fax: (+371) 750-36-03
http://www.who.org
FAO - wiatowa Organizacja ds. Wy ywienia
i Rolnictwa
tel.: (+371) 750-36-00
fax: (+371) 750-36-01
http://www.fao.org
Centrum Informacji Unii Europejskiej
ul. Basteja bulv ris 14
1050 Riga
tel.: (+371) 721-26-11
fax: (+371) 722-30-63
http://www.eiropainfo.lv
Centrum Informacji i Dokumentacji Rady
Europy
tel/fax: (+371) 728-68-65
http://www.coecidriga.lv
OSCE – Organizacja Bezpiecze stwa
i Współpracy w Europie (OBWE)
ul. J kaba 20/22
1050 Riga
tel.: (+371) 732-31-50, 32-44-67
fax: (+371) 734-39-81
http://www.osce.org
USIS – Centrum Informacji Stanów
Zjednoczonych
ul. Smilšu iel 7
1050 Riga
tel.: (+371) 721-65-71
fax: (+371) 782-02-77
Ameryka ski Korpus Pokoju
ul. Pils iel 6
1050 Riga
tel.: (+371) 721-10-54
fax: (+371) 782-01-28
124
Zał czniki
Nr 5. AMBASADY ŁOTWY W WYBRANYCH KRAJACH,
AMBASADY WYBRANYCH KRAJÓW NA ŁOTWIE
Ambasada Łotwy w Polsce
ul. Królowej Aldony 19
03-928 Warszawa
tel.: (+48 22) 617-45-89
fax: (+48 22) 617-42-89
Ambasada RP na Łotwie
ul. Mednieku iel 6B
1010 Riga
tel.: (+371) 703-15-00, 03-15-04
fax: (+371) 703-15-49
http://www.poltrade.lv
Wydział Ekonomiczny Ambasady RP
na Łotwie
ul. Elizabetes iel 2 a
1340 Riga
tel.: (+371) 703-97-51, 703-97-52
fax: (+371) 703-97-55
Ambasada Estonii w Rydze
ul. Skolas iel 13, 1010 Riga
tel.: (+371) 781-20-20
fax: (+371) 781-20-29
http://www.estemb.lv
Ambasada Litwy w Rydze
ul. R pniec bas iel 24
1010 Riga
tel.: (+371) 732-15-19
fax: (+371) 732-15-89
Ambasada Rosji w Rydze
ul. Antonijas iel 2
1010 Riga
tel.: (+371) 733-21-51, 722-06-93
fax: (+371) 783-02-09
http://www.latvia.mid.ru
Ambasada Łotwy na Litwie
ul. M.K. iurlionio 76
2009 Vilnius
tel.: (+370 5) 213-12-60, 213-12-20
fax: (+370 5) 213-11-30
http://latvia.balt.net
Ambasada Łotwy w Estonii
ul. Tõnismägi 10
10119 Tallinn
tel.: (+372 6) 27-78-50, 27-78-66
fax: (+372 6) 27-78-55
Ambasada Łotwy w Rosji
ul. Chapligina 3
105062 Moskwa
tel.: (+7 95) 925-27-03, 924-88-86
fax: (+7 95) 923-92-95
Nr 6. CENTRA BIZNESU
Centrum Biznesu „Helio”
Lidostas "Riga" teritorija
1053 Riga
tel/fax: (+371) 720-70-40
http://www.airportoffice.lv
Centrum Biznesu „Interinvest”
ul. Elijas 17/274
1050 Riga
tel.: (+371) 722-48-39, 722-48-40
fax: (+371) 722-48-53
http://www.freetax.lv/interinvest
Centrum Biznesu „Magnet”
ul. Kugu iel 24
1048 Riga
tel.: (+371) 706-18-01
fax: (+371) 706-18-00
http://www.mbc.lv
125
126
Zał czniki
Nr 7. ORGANIZACJE POZARZ DOWE
Centrum Organizacji Pozarz dowych
ul. Lacplesa iel 52/54 – 22
1011 Riga
tel.: (+ 371) 728-32-83
fax: (+371) 728-92-27
http://www.ngo.org.lv
Łotewska Organizacja Transatlantycka LATO
ul. R pniec bas iel 10
1235 Riga
tel.: (+371) 732-28-83
fax: (+371) 710-62-02
http://www.lato.lv
Zwi zek Samorz dów Lokalnych Łotwy
ul. Maza Pils 1
1050 Riga
tel.: (+371) 722-65-36
fax: (+371) 721-22-41
http://www.lps.lv
Nr 8. FIRMY CONSULTINGOWE
Deloitte & Touche
ul. B skapa g te 2
1050 Riga
tel.: (+371) 781-41-60
fax: (+371) 722-30-07
http://www.deloitte.com
Ernst & Young Baltic SIA
ul. 11 Novembra krastmala 23
1050 Riga
tel.: (+ 371) 7 04-38-01
fax: (+ 371) 704-38-02
http://www.ey.com
PricewaterhouseCoopers
ul. Kr Valdem ra iel 19
1010 Riga
tel.: (+371) 709-44-00
http://www.pwcglobal.com
IBC Consulting Ltd.
ul. Antonijas iel 22-4
1010 Riga
tel.: (+371) 733-39-57
fax: (+371) 733-39-56
http://www.ibc.lv
KPMG Latvia
ul. Kr. Valdem ra iel 33
1010 Riga
tel.: (+371) 703-80-00
fax: (+371) 703-80-02
http://www.kpmg.lv
INLAT PLUS
ul. Br vibas bulv ris 40-13
1050 Riga
tel.: (+371) 750-59-70
fax: (+371) 750-59-80, 750-59-78
e-mail: ip@ inlatplus.lv
http://www.inlatplus.lv
Regga
ul. Š u 12/14
1050 Riga
tel.: (+371) 722-02-22
http://www.regga.lv
127
128
Zał czniki
Nr 9. FIRMY PRAWNICZE
Lejins, Torgans & Vonsovics
tel.: (+371) 782-15-25
fax: (+371) 782-15-24
http://www.lt-v.lv
GRUTUPS
ul. Skolas iel 12 a-2
1010 Riga
tel.: (+371) 728-16-36, 727-56-08
fax: (+371) 724-05-78
Medvecka, Ramina &Arajs
ul. Zirgu iel 3, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-89-80
fax: (+371) 722-45-04
e-mail: mr&[email protected]
http://home.delfi.lv/mr&a
Juridiskais birojs
"Konsult cijas & Pakalpojumi"
ul. Dzirnavu iel 79/85
1011 Riga
tel/fax: (+371) 728-09-84
Mr. Normunds Liepins
ul. Arhitektu iel 1-106
1050 Riga
tel.: (+371) 722-14-25
fax: (+371) 722-14-66
http://www.liepins.lv
Inlat Plus SIA
ul. Br vibas bulv ris 40-13
1050 Riga
tel: (+371) 750-59-80
fax: (+371) 750-59-70, 750-59-78
http://www.inlatplus.lv
RIGA Sorainen
1010 Riga
tel.: (+371) 736-50-00
fax: (+371) 736-50-01
http://www.sorainen.lv
Multileks
ul. Pilis Laukums 4
1050 Riga
tel.: (+371) 722-66-86
fax: (+371) 732-32-44
Leimanis, Gulbis & Partneri
ul. Pulkve a Brie a iel 8-1
1010 Riga
tel.: (+371) 750-50-00
fax: (+371) 750-50-01
http://home.parks.lv/lgp
Grunte&Cers
tel.: (+371) 724-00-22, 724-00-21
fax: (+371) 782-12-31
http://www.grunte-cers.lv
A.B. Pluss SIA
ul. Murjanu 23, 1024 Riga
tel.: (+371) 756-16-94
fax: (+371) 752-34-59
Balt Risk SIA
ul. Vilandes 12-10
1050 Riga
tel/fax: (+371) 750-85-59, 732-34-70
Creditreform
ul. Skanstes 13, 1013 Riga
tel.: (+371) 750-10-30
fax: (+371) 750-10-40
Nr 10. BANKI
Bank Łotwy (Bank Centralny)
ul. Kr. Valdem ra iel 2a
1050 Riga
tel.: (+371) 702-23-00
fax: (+371) 702-24-20
http://www.bank.lv
Hansabanka
ul. Ka u iel 26
1050 Riga
tel.:(+371) 702-44-44
fax: (+371) 702-44-00
http://www.hansabanka.lv
Aizkraukles Banka Latvija
ul. Elizabetes iel 23
1010 Riga
tel.: (+371) 777-52-22, 777-55-55
fax: (+371) 777-52-00
http://www.ab.lv
Lateko Banka
ul. E. Birznieka-Upisa iel 21
1011 Riga
tel.: (+371) 704-11-00
fax: (+371) 704-11-11
http://www.lateko.lv
Ogres Komercbanka
ul. E. Birznieka-Upisa iel 12
1050 Riga
tel.: (+371) 701-65-20
fax: (+371) 701-65-22
http://portal.okb.lv
Latvijas Biznesa Banka
ul. Antonijas iel 3
1050 Riga
tel.: (+371) 777-58-00
fax: (+371) 777-58-49
http://www.lbb.lv
Latvijas Unibanka
ul. Pils iel 23
1050 Riga
tel.: (+371) 721-55-35
fax: (+371) 721-53-35
http://www.unibanka.lv
Latvijas Krajbanka
ul. Palasta iel 1
1954 Riga
tel.: (+371) 709-20-20
fax: (+371) 782-01-67
http://www.krajbanka.lv
Baltic International Bank
ul. Kaleju 43
1050 Riga
tel.: (+371) 722-27-89, 721-01-72
fax: (+371) 721-68-70, 722-03-30
http://www.bib.lv
Latvijas Tirdzniecibas Banka
ul. Trij d bas iel 4
1048 Riga
tel.: (+371) 761-18-18
fax: (+371) 786-00-77
http://www.ltblv.com
Baltijas Tranzitu Banka
ul. 13 Janvara iela 3
1050 Riga
tel.: (+371) 702-47-47, 702-47-01
fax: (+371) 721-19-85
http://www.btb.lv
Multibanka
ul. Elizabetes iel 57
1772 Riga
tel.: (+371) 728-95-46, 728-83-08
fax: (+371) 782-82-32
http://www.multibanka.lv
129
130
Zał czniki
NORD/LB Banka
ul. Smilšu iel 6
1803 Riga
tel.: (+371) 701-53-17, 701-52-89
fax: (+371) 732-34-49
http://www.nordlb.lv
Rietumu Banka
ul. Br vibas bulv ris 54
1011 Riga
Tel.: (+371) 702-55-55
Fax: (+371) 702-55-88
http://www.rietumu.lv
Parex Banka
ul. Smilšu iel 3
1522 Riga
tel.: (+371) 701-00-00
fax: (+371) 701-00-01
http://www.parex.net
VEF Banka
1039 Riga
tel.: (+371) 755-58-69
fax: (+371) 755-11-24
http://www.vefbank.com
Paritate Banka
ul. Terbatas 4
1134 Riga
tel.: (+371) 704-13-00
fax: (+371) 704-13-03
http://www.paritate.lv
Nr 11. ORGANIZATORZY TARGÓW I WYSTAW
A.M.L.
Kompleks Wystawowy “Ramava”
Riga – 76
tel.: (+371) 760-04-59, 762-03-51
fax: (+371) 760-04-47
http://www.aml-ramava.lv
BT 1
ul. psalas 8
Riga LV 1048
tel. (+371) 706-50-00
fax: (+371) 706-50-01
http://www.bt1.lv
Prima
ul. Antonijas 24-4
Riga LV 1010
tel.: (+371) 736-53-00
fax: (+371) 736-53-01
http://www.prima.lv
Janus un Partnerei
ul. Vilandes iel 4-1
1010 Riga
tel.: (+371) 728-19-94
fax: (+371) 728-45-49
http://www.latexpo.lv
Rasa Expo
ul. Monetu iel 3
1901 Riga
tel.: (+371) 721-36-37
fax: (+371) 721-25-98
131
132
Zał czniki
Nr 12. MI DZYNARODOWE TARGI I WYSTAWY W RYDZE W 2004 ROKU
Nazwa imprezy
Termin
1.
MOTOR SPORTS – Regionalne Targi Motoryzacyjne
2.
BALTTOUR – Mi dzynarodowe Targi Turystyczne
11 - 13 lutego
3.
INTERTEXTIL BALTICUM – Mi dzynarodowe Targi Przemysłu Tekstylnego i
Skórzanego
17 - 19 lutego
4.
SCHOOL – Mi dzynarodowe Targi Edukacyjne
3 - 6 marca
5.
LATVIAN BOOK FAIR – Mi dzynarodowe Targi Ksi ki i Przemysłu
Poligraficznego
3 - 6 marca
6.
HOUSE I – Mi dzynarodowe Targi Budowlane
16 - 20 marca
7.
GARDEN. FLORA – Mi dzynarodowa Wystawa Kwiatów i Ogrodnictwa
7 - 10 kwietnia
8.
RIGA AGRO – Mi dzynarodowe Targi Rolnictwa
7 - 10 kwietnia
9.
FOREST AND WOOD – Mi dzynarodowa Wystawa Gospodarki Le nej i
Obróbki Drewna
7 - 10 kwietnia
10. SPRING 2003–Mi dzynarodowa Wystawa Rolnictwa, Le nictwa i Rybołówstwa
7 - 10 kwietnia
11. EASTER IN KIPSALA – Wystawa Po wi cona wi tom Wielkanocnym
26 - 27 kwietnia
12.
13.
14.
15.
RECREATION AND SPORTS – Bałtyckie Regionalne Targi Turystyki, Sportu i
Rekreacji
BOAT SHOW – Mi dzynarodowa Wystawa Łódek, aglówek i Sprz tu
W dkarskiego
MOTORCYCLE – Mi dzynarodowa Wystawa Motocykli i Sprz tu
Motoryzacyjnego
AUTOMECHANICS – Mi dzynarodowa Wystawa Akcesoriów i Sprz tu
Motoryzacyjnego
16. RIGA FOOD – Mi dzynarodowe Targi Przemysłu Spo ywczego
RIGA GASTRO – Mi dzynarodowa Wystawa Wyposa enia i rodków
Utrzymania Domu
PET EKSPO – Mi dzynarodowa Wystawa Akcesoriów, Produktów i ywno ci
18.
dla Zwierz t Domowych
17.
19. FURNITURE – Mi dzynarodowa Wystawa Mebli
20. SAFE WORK – Wystawa Sprz tu i Odzie y Ochronnej
HOUSE. APARTMENT – Mi dzynarodowa Wystawa Wyposa enia i Renowacji
Domu
BEAUTY AND JEWELLERY – Specjalistyczna Wystawa Wyrobów
22.
Perfumeryjnych, Kosmetycznych i Jubilerskich
21.
21 - 23 stycznia
1 - 3 kwietnia
1 - 3 kwietnia
1 - 3 kwietnia
30 kwietnia 1 maja
7 - 10 wrze nia
7 - 10 wrze nia
24 - 25 wrze nia
6-9
pa dziernika
3-6
pa dziernika
3-6
pa dziernika
16 - 19 listopada
Nr 13. BIURA TŁUMACZE
Viestarts Vidins
ul. Kr. Barona 10-7
1050 Riga
tel.: (+371) 729-98-86
fax: (+371) 729-98-78
http://www.adverbum.lv
AM-1
ul. Antonijas iel 4-6
1010 Riga
tel/fax: (+371) 733-10-50
http://www.tulko.lv
Skrivanek Latvia
ul. Br vibas bulv ris 40 - 26a
2141 Riga
tel.: (+371) 724-03-64
fax: (+371) 724-04-62
http://www.skrivanek.lv
Staltbriedis
ul. Bruninieku 29/31 – 222
1001 Riga
tel/fax: (+371) 727-28-28
http://www.go.to/staltbriedis
IU 'T.Judina un Partneri'
ul. Stabu 47/3
1011 Riga
tel/fax: (+371) 731-28-48
133
134
Zał czniki
Nr 14. WYNAJEM SAMOCHODÓW W RYDZE
AVIS
ul. Teatra iel 12
tel.: (+371) 722-58-76, 721-66-88, 720-73-53
fax: (+371) 782-04-41
Europcar-Interrent
tel.: (+371) 722-26-37, 721-26-52, 720-78-25
fax: (+371) 782-03-60
Hertz
ul. Aspazijas 24
tel./fax: (+371) 722-42-23
Statoil
ul. K. Ulmana gatve 117
tel.: (+371) 740-16-54 (tylko przyczepy i naczepy)
Riga Limousine Centre
ul. Gaismas iel 7
tel.: (+371) 652-88-87
fax: (+371) 782-02-56
135
Nr 15. BIURA PODRÓ Y
BTI TAS
ul. Raina bulvaris 21, Riga
tel.: (+371) 781-40-40
http://www.tas.lv
Estravel
ul. Kr.Barona iel 13/15, 1009 Riga
tel.: (+371) 728-33-00
http://www.estravel.ee
Latvia Tours
ul. Kaleju 8, Riga
tel.: (+371) 708-50-01
http://www.latviatours.lv
Happy Tours
ul. Bazn cas 4 a, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-11-56
fax: (+371) 722-05-08
http://www.binet.lv/clients/happy/pages/english
Riga Travel Agency
ul. Aspazijas bulv ris 24
1050 Riga
tel.: (+371) 722-03-68, 750-96-76
fax: (+371) 750-96-75
http://www.rta.lv
Lativa Tours
ul. Kalku iel 8, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-36-52
fax: (+371) 782-00-20
T.U.I.
tel.: (+371) 724-24-29
http://www.tui.lv
Via Hansa
ul. Alumana 3, 1010 Riga
tel.: (+371) 722-72-32
http://www.viahansa.com
Alida
ul. Bazn cas 27/29, 1050 Riga
tel.: (+371) 729-77-19
fax: (+371) 731-34-87
Balta Agentura
1050 Riga
tel.: (+371) 721-64-44
fax: (+371) 724-31-00
Rafi Travel
tel/fax: (+371) 722-18-18
http://www.rafi.lv
TBS
tel.: (+371) 722-62-24
fax: (+371) 782-81-38
TUI Travel Agency
ul. Kr.Barona 28, 1009 Riga
tel.: (+ 371) 724-24-29
fax: (+ 371) 724-24-30
Via Riga
ul. Kr. Barona iel 7/9
1050 Riga
http://www.viariga.lv
136
Zał czniki
Nr 16. AGENCJE NIERUCHOMO CI
Łotewska Agencja Nieruchomo ci
ul. Azenes 20-459, 1048 Riga
tel.: (+371) 708-94-17
fax: (+371) 708-92-35
Anno
tel.: (+371) 784-23-33
fax: (+371) 784-23-60
http://www.anno.lv
Domuss
ul. Doma laukums 6, 1143 Riga
tel.: (+371) 722-80-86
fax: (+371) 722-24-51
http://www.domuss.lv
Arkada
ul. Tomsona 14, 1013 Riga
tel.: (+371) 737-05-62
http://www.arkada.apollo.lv
Sirta
ul. Rai a bulv ris 3 – 16, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-36-22, 721-09-47
fax: (+371) 721-69-21
e-mail: [email protected], http://www.sirta.lv
Arko
ul. Skolas 12 a, 1011 Riga
tel.: (+371) 728-43-18
fax: (+371) 728-44-23
http://www.arcoreal.lv
Lanida
ul. Stabu 63, Riga
tel/fax: (+371) 703-23-08
http://www.lanida.lv
Nima
ul. Azenes 20, 1048 Riga
tel.: (+371) 708-96-26
e-mail: [email protected], http://www.nima.lv
AG Group Company
ul. Br vibas bulv ris 105-4, 1001 Riga
tel.: (+371) 737-93-62, 737-98-02
fax: (+371) 737-98-02
e-mail: [email protected], http://www.ag.lv
Aksogers IU
ul. Peitavas 4, 1050 Riga
tel.: (+371) 7966-33-92
fax: (+371) 7308-06-30
e-mail: [email protected], http://www.aks.lv
Valsts Nekusama Ipasuma Agentura
tel.: (+371) 722-73-44
fax: (+371) 724-28-8
e-mail: [email protected], http://www.vnia.lv
Merks & ELL nekustamie îpa umi
ul. Skanstes iel 13, 1013 Riga
tel.: (+371) 737-44-29, 737-33-80
fax: (+371) 723-75-65
e-mail: [email protected], http://www.marasciems.lv
Vecpils
ul. Pernavas 39, 1009 Riga
tel.: (+371) 784-58-58, 784-58-59
fax: (+371) 784-57-02
http://www.vecpils.sia.lv
West East Industries
ul. Katrina dambis 14
1045 Riga
tel.: (+371) 709-67-10
fax: (+371) 709-67-11
e-mail: [email protected], http://www.wei.lv
Mid Baltic Realty Ltd.
ul. Kr. Barona iel 13/15
1011 Riga
tel.: (+371) 728-00-00
http://www.midbalticrealty.lv
Nr 17. AGENCJE REKLAMOWE
Adell Saatchi & Saatchi
ul. Noliktavas 5
1588 Riga
tel.: (+371) 732-02-63
fax: (+371) 783-05-07
http://www.saatchi.lv
Adverts
ul. Br vibas bulv ris 155 korp. 7
1012 Riga
tel./fax: (+371) 737-00-90
Love Age
ul. Elizabetes 65
1050 Riga
tel.: (+371) 750-25-34
fax: (+371) 728-10-77
Metro Leo Burnett
ul. Elizabetes iel 45/57
1010 Riga
tel.: (+371) 733-19-29
RD Media
ul. Va u iel 10
1050 Riga
tel.: (+371) 722-52-45
fax: (+371) 724-21-67
VB Plus
1012 Riga
tel.: (+371) 737-58-25
fax: (+371) 724-30-87
137
138
Nr 18. FIRMY UBEZPIECZENIOWE
Balta AAS
ul. Raunas iel 10/12
Riga
tel.: (+371) 708-23-33
http://www.balta.lv
AAS
ul. Antonijas iel 23
1010 Riga
tel.: (+371) 708-04-08
fax: (+371) 708-04-07
http://www.ban.lv
BTA
1142 Riga
tel.: (+371) 702-51-00
fax: (+371) 702-51-90
http://www.bta.lv
Ergo - R gas re ion l fili le
ul. Hospit u iel 8
1014 Riga
tel.: (+371) 733-95-18
fax: (+371) 733-95-21
http://www.ergo.lv
Rigas Slimokase
ul. Lacplesa iel 38
1011 Riga
tel.: (+371) 703-11-123
fax: (+371) 703-11-88
NORDENS AS
ul. E. Birznieka – Upisa iel 12
1050 Riga
tel.: (+371) 721-77-74
fax: (+371) 701-65-86
Zał czniki
139
Nr 19. USŁUGI TRANSPORTOWE
Transport lotniczy, morski
Transport drogowy
Baltic Cargo Centre
Mi dzynarodowy Port Lotniczy w Rydze
1053 Riga
tel.: (+371) 720-78-61
fax: (+371) 720-79-61
e-mail: [email protected], http://www.airkargo.lv
Auto-Mile
ul. R gas iel 48, 2169 Riga
tel.: (+371) 798-10-76
fax: (+371) 714-90-58
Transport morski
Hanza Eksped cija
ul. Dzirnavu iel 140, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-21-40
http://www.hanzafwd.lv
ALPHA Shipping Agency Ltd.
ul. Elizabetes iel 11, 1010 Riga
tel.: (+371) 722-90-73, 720-41-11
fax: (+371) 724-24-93
http://www.alfa.lv
Noord Natie Ventspils Terminals
ul. Plostu 7, 3601 Ventspils
tel.: (+371) 36 073-00
fax: (+371) 36 073-01
http://www.nnvt.lv
Intercargo Latvia
ul. Lub nas iel 66 –302, Riga.
tel.: (+371) 780-01-56
fax: (+371) 780-01-57
http://www.intercargo.lv
Transport kolejowy
Alpa Centrums
ul. Eglaines 1, 1057 Riga
tel.: (+371) 709-36-00
fax: (+371) 709-36-30
http://www.alpa.lv
e- mail: [email protected], http://www.apollo.lv
Latkargo Ltd.
ul. Uriekstes 3, 1005 Riga
tel/fax: (+371) 733-60-74
http://www.isr.lv
Vollers Riga
Rigas Rajons P/N "SAURIESI"
2132 Riga
tel.: (+371) 790-11-67
fax: (+371) 782-84-75
http://www.vollers.com
OLT&PA
ul. Krustpils 4, 1073 Riga
tel.: (+371) 711-40-08, 711-40-09
fax: (+371) 711-40-10
SIA „SPS 1”
ul. Braslas 20-110, 1035 Riga
tel.: (+371) 704-05-48, 704-05-60
fax: (+371) 704-05-05
Transport kolejowy, drogowy, morski
ITC Liepaja
ul. Br vibas bulv ris 123, 3402 Liepaja
tel.: (+371 3) 48-64-13, 48-64-58
fax: (+371 3) 48-64-14
e-mail: [email protected], http://www.itc.lv
KOMPASS TRANZITS
ul. Maza Pils 13, 1050 Riga
tel.: (+ 371) 721-07-97
fax: (+ 371) 721-26-01
http://www.kompass-tranzits.com
140
Zał czniki
Nr 20. USŁUGI POCZTOWE I KURIERSKIE
Latvijas Pasts – poczta główna
ul. Stacijas laukum 1
1000 Riga
tel.: (+371) 701-88-00
fax: (+371) 701-88-23
http://www.pasts.lv
DHL Express Latvia
ul. Br v bas bulv ris 55
Riga 1010
tel.: (+371) 701-32-92, 707-04-00
fax: (+371) 701-32-97
http://www.dhl.com
TNT Express Worldwide
ul. Plienciema 11
p/n Marupe, Marupes pag., Rigas raj. LV 2160
tel.: (+371) 766-80-00,
fax: (+371) 766-80-01
http://www.tnt.com
UPS United Parcel Service
ul. K. Ulmana gatve 2
1004 Riga
tel.: (+371) 780-56-50
fax: (+ 371) 780-56-48
e-mail [email protected]
http://www.ups.com
EMS Express Mail Service
ul. Br v bas 19
1050 Riga
tel.: (+371) 701-87-38
Federal Express
ul. Zemitana 2b
1010 Riga
tel. (+371) 750-60-10, 732-60-67
fax: (+371) 750-60-44
http://www.fedex.com
City Express
ul. Skolas iel 30
1010 Riga
tel.: (+371) 727-81-27
http://www.cityexpress.lv
PKS
ul. Valkas iel 4
1010 Riga
tel.: (+371) 732-01-48, 732-44-11
http://www.pks.lv
Nr 21. ORGANIZACJE WSPÓŁPRACY REGIONALNEJ
Rada Nordycka
ul. Marijas iel 13 k. 3
1666 Riga
tel.: (+371) 721-10-06, 782-00-89
fax: (+371) 721-32-33
http://www.nmr.lv
Zrzeszenie Krajów Nadbałtyckich
1050 Riga
tel.: (+371) 722-51-78
fax: (+371) 722-53-66
http://www.baltasam.org
141
142
Zał czniki
Nr 22. AGENCJE INFORMACYJNE, MEDIA
BNS Baltic News Service
ul. Bazn cas 8
1050 Riga
tel.: (+371) 708-86-00
fax: (+371) 708-86-01
http://www.bns.lv
Baltic Times
ul. Š u 16
1050 Riga
tel.: (+371) 722-99-78
fax: (+371) 722-60-41
http://www.baltictimes.com
Reuters
ul. Smil u 8,
1050 Riga
tel.: (+371) 722-66-93
fax: (+371) 778-21-19
http://www.reuters.com
Radio Latvia
ul. Doma laukums 8
1505 Riga
tel.: (+371) 720-67-22
fax: (+371) 720-67-09
http://www.radio.org.lv
LETA
ul. Palasta 10,
1502 Riga
tel.: (+371) 721-66-89
fax: (+371) 722-38-50
http://www.leta2000.com
Telewizja Łotewska
ul. Za usalas krastmala 3
1509 Riga
tel.: (+371) 720-03-14
fax: (+371) 720-00-25
http://www.ltv.lv
Nr 23. PRASA
"The Baltic Times" (w j zyku angielskim)
ul. Š u 16
1050 Riga
tel.: (+371) 722-99-78
fax: (+371) 722-60-41
http://www.baltictimes.com
„Diena” (w j zyku łotewskim)
ul. M kusalas iel 41
1004 Riga
tel.: (+371) 706-31-00
fax: (+371) 706-31-90
http://www.diena.lv
„Neatkariga Rita Avize” (w j zyku łotewskim)
ul. Balasta dambis 3
1081 Riga
tel.: (+371) 706-26-20
fax: (+371) 706-25-96
http://www.nra.lv
„Lauku Av ze" (w j zyku łotewskim)
ul. Dzirnavu iel 21
1010 Riga
tel.: (+371) 709-66-00
fax: (+371) 709-66-45
http://www.laukuavize.lv
BIZNESS & BALTIJA (w j zyku rosyjskim)
Balasta dambis 3,
Riga LV 1081
tel.(+371) 703-30-11
fax:(+371) 703-30-10
http://www.bb.lv
TELEGRAF (w j zyku rosyjskim)
Ul.Gertrudes 33/35
Riga LV 1011
Tel.: (+371) 707-89-60
Fax: (+371) 707-89-76
http://www.telegraf.lv
143
144
Zał czniki
Nr 24. PRZEDSTAWICIELSTWA ZAGRANICZNYCH LINII LOTNICZYCH
Aeroflot
ul. Gertrudes 6, 1050 Riga
tel.: (+371) 720-74-72,727-87-74
http://www.aeroflot.org
Aerosvit
1053 Riga
tel.: (+371) 720-75-02
fax: (+371) 720-79-02
http://www.aerosvit.com
Air Baltic
ul. Kalku iel 15, 1050 Riga
tel.: (+371) 720-77-77
fax: (+371) 722-42-82, 720-75-05
http://www.airbaltic.com
Austrian Airlines
1053 Riga
tel.: (+371) 750-77-00
fax: (+371) 750-77-01
e-mail: [email protected],
http://www.aua.com
British Airways
Jacobs Barracks
Torna iel 4, Sekcja 3 a, 1010 Riga
tel.: (+371) 732-67-37
fax: (+371) 732-67-47
http://www.britishairways.com
Czech Airlines
1053 Riga
tel.: (+371) 720-76-36, 720-79-36
fax: (+371) 720-73-37
http://www.csa.cz
Estonian Airlines
ul. Audeju iel 1
1050 Riga
tel.: (+371) 721-48-60
fax: (+371) 721-36-06
http://www.estonian-air.ee
Finnair
ul. Kr. Barona 36
1012 Riga
tel.: (+371) 724-30-08, 720-70-10
fax: (+371) 724-30-10, 720-77-55
http://www. finnair.fi
LOT
ul. Maza Pils 5
1050 Riga
tel.: (+371) 722-72-34, 722-72-63, 720-71-13
fax: (+371) 724-28-69
http://www.lot.com.pl
Lufthansa
1053 Riga
tel.: (+371) 750-77-11
fax: (+371) 750-77-13
http://www.lufthansa.lv
Raf-Avia Airlines
ul. Jura Alunana 2 a
1010 Riga
tel.: (+ 371) 732-46-61
fax: (+ 371) 732-46-71
http://www.rafavia.com
145
Nr 25. HOTELE W RYDZE19
Informacja ogólna: http://www.allhotels.lv
Park Hotel R dzene
ul. Reimersa iel 1, 1050 Riga
tel.: (+371) 732-44-33
fax: (+371) 732-26-00
http://www.parkhotelridzene.com
pokój 1 os. 189 USD, centrum miasta
Ainavas
ul. Peldu iel 23, 1050 Riga
tel.: (+371) 781-43-16
fax: (+371) 781-43-17
http://www.ainavas.lv
Hotel Grand Palace
tel.: (+371) 704-40-00, 704-41-06
fax: (+371) 704-40-01
http://www.schlossle-hotels.com
Radisson SAS Daugava Hotel
ul. Kugu iel 24, 1048 Riga
tel.: (+371) 706-11-11
fax: (+371) 706-11-00
http://www.radissonsas.com
pokój 1 os. 145 USD, do starego miasta 10 min
spacerem
Eurolink Hotel
ul. Aspazijas bulvaris 22, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-05-31
fax: (+371) 721-63-00
http://www.metropole.lv
19
Hotel Gutenbergs
ul. Doma laukums 1, 1050 Riga
tel.: (+371) 781-40-90
fax: (+371) 750-33-26
e-mail: [email protected],
http://www.gutenbergs.lv
Man-Tess
ul. Teatra iel 6, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-02-25, 721-60-56
fax: (+371) 782-12-49
http://www.mantess.lv
Maritim Park Hotel Riga
ul. Slokas iel 1, 1048 Riga
tel.: (+371) 706-90-00
fax: (+371) 706-90-01
http://www.maritim.lv
Metropole
ul. Aspazijas bulvaris 36/38, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-54-11
fax: (+371) 721-61-40
http://www.brovi.lv
R ga
ul. Aspazijas bulvaris 22, 1050 Riga
tel.: (+371) 704-42-22
fax: (+371) 704-42-23
http://www.hotelriga.lv
ródło: Poradnik eksportera Łotwa 2003, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Rydze.
146
Zał czniki
Centra
ul. Audeju iel 1, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-64-41
fax: (+371) 750-32-81
http://www.centra.lv
Laine
ul. Skolas iel 11, 1010 Riga
tel.: (+371) 728-98-23
fax: (+371) 728-76-58
http://www.laine.lv
Avitar
tel.: (+371) 736-44-44
fax: (+371) 736-49-88
http://www.avitar.lv
pokój 1 os. 50 USD, 10 min. trolejbusem lub
autobusem do centrum
NB Hotel
ul. Slokas iel 49b, 1007 Riga
tel.: (+371) 781-53-33, 780-72-22
fax: (+371) 781-52-22
http://www.nb.lv
Dolce Vita
ul. Stabu iel 59, 1011 Riga
tel.: (+371) 727-02-65, 643-46-97
fax: (+371) 727-02-65
http://www.hotel-dolcevita.times.lv
ElizaBetes Nams
ul. Elizabetes iel 27, 1010 Riga
tel.: (+371) 750-92-92
fax: (+371) 750-92-91
Felicia
ul. Stirnu iel 32b, 1084 Riga
tel.: (+371) 759-99-42
fax: (+371) 754-81-45
http://www.hotelfelicia.com
Forums
tel.: (+371) 781-46-80, 781-46-81
fax: (+371) 781-46-82
http://www.hotelforums.lv
Karavella
ul. Katrinas dambis 27, 1045 Riga
tel.: (+371) 732-31-30, 738-38-07
fax: (+371) 783-01-87
http://www.karavella.lv
TIA
tel.: (+371) 733-39-18, 733-14-07
fax: (+371) 783-03-90
http://www.tia.lv
pokój 1 os. 48 USD, 15 min. spacerem do
centrum
Viktorija
ul. A.Caka iel 55, 1011 Riga
tel.: (+371) 701-41-61
fax: (+371) 731-06-29
http://www.hotel-viktorija.lv
Liene
ul. Avotu 75, Riga
tel.: (+371) 731-47-67
fax: (+371) 727-46-05
http://www.lathotel.lv
Valdem rs
tel.: (+371) 733-44-62, 733-21-32
fax: (+371) 733-30-01
http://www.valdemars.lv
Multilux Bed & Breakfast
ul. Kr. Barona 37-16, 1012 Riga
tel.: (+371) 731-16-02
fax: (+371) 731-15-61
http://www.multilux.lv/BB
Valnis
tel.: (+371) 721-37-85
fax.: (+371) 721-69-54
pokój 1 os. 32 USD, stare miasto
Radi un draugi
ul. Marstalu 1/3 iel , 1050 Riga
tel.: (+371) 722-03-72
fax.: (+371) 7242239
pokój 1 os. 42 USD, stare miasto
Saulite
ul. Merkela iel 12, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-45-46
fax: (+371) 722-36-29
pokój 1 os. 10 USD,
centrum - koło dworca kolejowego
Circus
ul. Merkela iel 8, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-21-01
Unimars
ul. Duntes 17, 1005 Riga
tel.: (+371) 707-63-82
147
148
Zał czniki
Nr 26. MUZEA
Pa stwowe Muzeum Sztuki
ul. Kr. Valdem ra iel 10 a
1010 Riga
tel.: (+371) 7 32-50-21
tel/fax: (+370) 7 32-50-51
e-mail [email protected]
http://www.vmm.lv
Muzeum Farmacji
ul. Riharda V gnera iel 13
1050 Riga
tel. (+371) 721-30-08
fax: (+371) 721-68-28
Muzeum Architektury
ul. Maz Pils iel 19, 1050 Riga
tel. (+371) 722-07-79
fax: (+371) 722-88-08
Muzeum Kolejarstwa
ul. Uzvaras bulv ris 2/4
1048 Riga
tel.: (+371) 7583-28-49
fax: (+371) 7583-28-49
http://www.railwaymuseum.lv
Muzeum Etnograficzne
tel.: (+371) 799-41-06, 799-45-10
fax: (+371) 799-41-78
Muzeum Fotografii
ul. Marstalu iel 8, 1050 Riga
tel.: (+371) 722-72-31
fax: (+371) 722-27-13
http://vip.latnet.lv/museums/photo
Muzeum Kultury "DAUDERI"
ul. Sarkandaugavas iel 30
1005 Riga
tel.: (+371) 739-17-80, 739-22-29
Uniwersyteckie Muzeum Technologii
i Nauki
ul. Raina bulvaris 29
1459 Riga
tel.: (+371) 721-10-23
Muzeum Historyczne miasta Rygi
ul. Palasta iel 4, 1050 Riga
tel.: (+371) 721-20-51
fax: (+371) 721-02-26
http://vip.latnet.lv/museums/Riga
Muzeum Historyczne Łotwy
ul. Pils laukums 3
1050 Riga
tel.: (+371) 722-30-04
fax: (+371) 722-05-86
http://www.history-museum.lv
Muzeum Samochodów
ul. Sergeja Eizensteina iel 6
1079 Riga
tel.: (+371) 709-71-70, 709-71-75
fax: (+371) 751-56-94
Muzeum Filmu
ul. Smerla iel 3
1006 Riga
tel.: (+371) 754-50-99
fax: (+371) 754-50-99
149
Nr 27. INFORMACJE NA STRONACH INTERNETOWYCH
Adres internetowy
Firma (wła ciciel strony)
Zakres usług i informacji; j zyk20
ORGANY PA STWOWE
Informacje dotycz ce bud etu,
podatków, polityki fiskalnej,
http://www.fm.gov.lv
Ministerstwo Finansów
mi dzynarodowej polityki
ekonomicznej
Informacje o strategii gospodarczej,
innowacjach, dane
http://www.em.gov.lv
Ministerstwo Gospodarki
makroekonomiczne, raporty
dotycz ce rozwoju gospodarczego
Regulacje prawne dotycz ce
Pa stwowe Centrum ds.
obywatelstwa, dane statystyczne na
http://www.np.gov.lv
temat struktury narodowo ciowej
Naturalizacji
kraju
Informacje dotycz ce transportu i
http://www.maritimeadminist Departament Nadzoru
ruchu morskiego, regulacje prawne,
ration.lv/
Transportu Morskiego
informacje o cłach
Dokumenty, akty prawne, traktat
Łotewskie Centrum Tłumacze i
http://www.ttc.lv
zało ycielski UE, konstytucja Łotwy,
Terminologii
itp.
Informacje dotycz ce integracji
Łotwy z UE, akty prawne i
Centrum Informacji Unii
dokumenty akcesyjne, adresy do
http://www.eiropainfo.lv
Europejskiej
instytucji europejskich, informacje o
UE
Ł
A
Ł
A
Ł
A
R
Ł
A
R
Ł
A
Ł
A
OGÓLNE INFORMACJE O ŁOTWIE
www.wiem.onet.pl
Portal Internetowy Onet.pl
Ambasada Polski na Łotwie
http://www.latinst.lv
Instytut Łotewski
www.latviatourism.lv
Centrum Informacji
Turystycznej
www.latviansonline.com
Portal Informacyjny
http://www.riga800.lv
Riga800 - Portal Informacyjny
20
Ł - łotewski, P - polski, R - rosyjski, A - angielski
Ogólne informacje o Łotwie: mapy,
geografia, gospodarka, historia,
polityka
Informacje z zakresu polityki,
gospodarki, kultury, historii, adresy
internetowe ró nych instytucji
Informacje polityczne, gospodarcze,
historyczne i kulturalne
Informacje turystyczne, mapy,
informacje o regionach, adresy do
ró nych instytucji, informacje na
temat przepisów celnych, wizowych,
paszportowych, itp.
Adresy internetowe do instytucji
politycznych, gospodarczych,
kulturalnych, itp.
Informacje turystyczne, kulturalne i
historyczne o Rydze, wydarzenia
P
P
A
Ł
A
R
Ł
A
A
Ł
A
Zał czniki
150
http://www.inyourpocket.co
m/latvia/en
Portal Informacyjny
www.balticlinks.com
Balticlinks – wyszukiwarka
www.balticexplorer.com
Balticexplorer – wyszukiwarka
www.rigaregion.lv
Portal Informacyjny
www.ciesin.ee/LATVIA
Portal Informacyjny
http://www.balticsworldwide. City Paper – Magazyn
com/tourist/latvia
Informacyjny on-line
www.rigatourism.com
Portal Informacyjny Rygi
www.rigathisweek.lv
Portal Informacyjny
http://www.lv
Portal Informacyjny
www.virtualriga.com
Portal Informacyjny
“The World Fact Book” www.cia.gov/cia/publications
publikacja CIA (Central
/factbook/geos/lg.html
Intelligence Agency)
http://www.state.gov/r/pa/ei/ Ameryka ski Departament
bgn/5378.htm
Stanu
Przewodnik Turystyczny
www.przewodnik.onet.pl
Pascal’a
Przewodnik Turystyczny
www.lonelyplanet.com
LonelyPlanet
Informacje turystyczne, przewodnik,
linki do instytucji, firm z ró nych
bran
Adresy internetowe do firm i
instytucji z ró nych bran w
republikach nadbałtyckich
Adresy internetowe do firm i
instytucji z ró nych bran w
republikach nadbałtyckich
Informacje gospodarcze, biznesowe,
polityczne, kulturalne, turystyczne,
wydarzenia, adresy instytucji, firm
informacje polityczne, gospodarcze,
kulturalne, turystyczne, adresy do
ró nych instytucji
Informacje turystyczne, polityczne,
gospodarcze, przewodnik
turystyczny on-line
informacje turystyczne, gospodarcze,
wydarzenia kulturalne, adresy
ró nych instytucji
Najnowsze wydarzenia w Rydze,
informacje turystyczne i kulturalne
Adresy do instytucji politycznych,
gospodarczych, biznesowych,
kulturalnych, naukowych, itp.
Informacje kulturalne i turystyczne o
Rydze, wydarzenia, adresy do
ró nych firm i instytucji
A
A
A
Ł
A
A
A
A
A
A
Ł
A
Ł
A
Ogólne informacje o Łotwie
Ogólne informacje o Łotwie
Informacje turystyczne
A
P
A
http://www.politicalresources Newspaper Service on the
.net/latvia.htm
Internet
Ogólne informacje o kraju,
informacje o ustroju politycznym,
konstytucja
A
http://www.bbc.co.uk
BBC
Ogólne informacje o kraju
A
www.grida.no/envin
United Nations Environment
Programme
Informacje ekologiczne, raport o
stanie rodowiska naturalnego
A
http://www.motherearthtravel
Serwis Mother Earth Travel
.com/lithuania
www.polinfo.lv
Informacje turystyczne, noclegowe,
pomoc w nawi zywaniu kontaktów
biznesowych
Polskie Centrum Informacji
A
Ł
P
R
151
INFORMACJE GOSPODARCZE
http://www.lda.gov.lv
http://www.fktk.lv
www.competition.lv
http://www.rfb.lv
http://www.bccl.lv
http://www.clba.lv
Wiadomo ci biznesowe,
gospodarcze, handlowe, informacje
na temat inwestycji zagranicznych
Informacje biznesowe, gospodarcze i
giełdowe, prawo handlowe,
Komisja Rynku Finansowego i
informacje na temat instytucji
Kapitałowego
kredytowych, ubezpieczeniowych,
raporty ekonomiczne
Prawo dotycz ce konkurencji,
Rada ds. Konkurencji
reklamy, roczne raporty na temat
konkurencji, prawo antytrustowe
Raporty i wiadomo ci giełdowe,
regulacje prawne dotycz ce rynku
Giełda Papierów Warto ciowych
papierów warto ciowych, katalog
wybranych firm
Brytyjsko-Łotewska Izba
wiadomo ci ekonomiczne, adresy
Przemysłowo-Handlowa
internetowe ró nych instytucji
Informacje na temat łotewskoŁotewsko-Kanadyjskie
kanadyjskiej współpracy
Stowarzyszenie Biznesowe
gospodarczej, adresy do instytucji
gospodarczych
Łotewska Agencja Rozwoju
www.randburg.com/lv
Biznesowy Portal Informacyjny
http://www.expo.lv
Biznesowy Portal Informacyjny
http://www.4b.lv
The 4Bthe - Baltic Business
Bulletin Board
http://www.amcham.lv
Ameryka ska Izba
Przemysłowo-Handlowa
http://www.zl.lv
Internetowy Portal Biznesowy
http://www.trade.lv
TRADE.LV - Portal
Informacyjny
http://www.bankasoc.lv
Stowarzyszenie Łotewskich
Banków
http://www.lpa.bkc.lv
Łotewska Agencja
Prywatyzacyjna
Katalog firm i instytucji łotewskich
Adresy instytucji biznesowych i
gospodarczych, oferty współpracy
handlowej
Oferty współpracy handlowej dla
przedsi biorców zainteresowanych
krajami bałtyckimi, Rosj i krajami
Europy Wschodniej, katalog firm
Informacje ekonomiczne, dane na
temat nieruchomo ci, systemu
bankowego, podatków, prywatyzacji,
informacje dla inwestorów
zagranicznych
Najnowsze informacje gospodarcze i
biznesowe, katalog firm z ró nych
bran
Informacje handlowe, oferty
współpracy handlowej, lista firm z
ró nych bran
Informacje statystyczne dot. sektora
bankowego, raporty kwartalne z
działalno ci banków, prawo bankowe
Lista przedsi biorstw
przeznaczonych do prywatyzacji,
procedury prywatyzacyjne, adresy
innych instytucji gospodarczych
Ł
A
Ł
A
Ł
A
Ł
A
A
Ł
A
A
Ł
A
Ł
A
Ł
A
R
A
Ł
A
R
Ł
A
R
Ł
A
Zał czniki
152
www.latvia-usa.org
Ambasada Łotwy w
Waszyngtonie
http://www.ttinform.lv
Baltic Business Information
Center – Portal Informacyjny
http://www.lcd.lv
Centralne Depozytorium
www.worldbank.org
Bank wiatowy
www2.usatrade.gov/Website/
CCG.nsf/ShowCCG?OpenFo
rm&Country=LATVIA
International Industrial
Information Ltd, UK
Mi dzynarodowy Fundusz
Walutowy
US Department of Commmerce
(Ameryka ski Departament
Handlu)
www.przetargi.plfg.pl
DG Market - Baza przetargów
www.newnations.com
http://www.imf.org
finansowe
Wiadomo ci gospodarcze, katalog
firm i instytucji z ró nych sektorów
gospodarki
Informacje giełdowe, regulacje
prawne dotycz ce rynku papierów
warto ciowych, roczne raporty z
obrotów akcjami
Informacje i raporty gospodarcze o
poszczególnych krajach
A
Ł
A
R
Ł
A
A
Informator ekonomiczny
A
Informacje i raporty gospodarcze o
poszczególnych krajach
A
Informacje gospodarcze i biznesowe
A
Informacje o przetargach według
bran i krajów
AGENCJE INFORMACYJNE, MEDIA, PRASA
www.balticbusinessnews.com
News Agency BNS
www.baltictimes.com
„The Baltic Times” – Tygodnik
Republik Nadbałtyckich
Wiadomo ci gospodarcze i
biznesowe z krajach nadbałtyckich
Informacje polityczne, gospodarcze i
kulturalne
www.leta2000.com
LETA - Łotewska Agencja
Informacyjna
Wiadomo ci ekonomiczne,
polityczne, kulturalne
www.balticsworldwide.com
„Baltic Worldwide” – Dziennik
www.baltkurs.com
http://www.tbr.ee
„Baltijskij Kurs” –
Mi dzynarodowy Magazyn
„The Baltic Review”– Magazyn
Republik Nadbałtyckich
http://www.balticsww.com/w „Daily Baltic News” –
kcrier/daily_news.htm
wiadomo ci on-line
Wiadomo ci polityczne,
gospodarcze, kulturalne
Informacje gospodarcze, polityczne,
kulturalne, wydarzenia
Informacje biznesowe, gospodarcze,
prawne o republikach nadbałtyckich
Wiadomo ci polityczne,
gospodarcze, kulturalne z krajów
regionu
A
A
Ł
A
R
Ł
A
R
A
A
A
XIV.
153
BIBLIOGRAFIA
1.
Poradnik eksportera Łotwa 2002, Wydział Ekonomiczno-Handlowy Ambasady
RP w Rydze;
2.
Sprawozdanie Ekonomiczne za 2002 rok, Ambasada Rzeczypospolitej Polski,
Wydział Ekonomiczno-Handlowy, Ryga, 2003 rok;
3.
Sprawozdanie Ekonomiczne za 2003 rok, Ambasada Rzeczypospolitej Polski,
Wydział Ekonomiczno-Handlowy, Ryga, 2003 rok;
4.
Notatka nt. polsko-łotewskiej współpracy gospodarczej i rynku pracy, MGiP,
Departament Stosunków Europejskich i Wielostronnych, Warszawa, sierpie ,
2004;
5.
Informacja do obywateli polskich wyje d aj cych do krajów Unii
Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego, stan na dzie 16 sierpnia
2004 r., MSZ, Warszawa 2004;
6.
Poradnik, Polak za granic 2004, www.msz.gov.pl;
7.
Economic Development of Latvia, Report, Ministry of Economics Republic of
Latvia, Riga, December 2002;
8.
Economic Development of Latvia, Report, Ministry of Economics Republic of
Latvia, Riga, December 2003;
9.
Fostering Economic Growth and Competetitiveness trough Comprehensive
Improvement of Business Environment: Experience of Latvia, Martins Zemitis,
presented on January 2004, Warsaw;
10. Republic of Latvia: Statistical Appendix, IMF Country Report N 03/112, April
2003;
11. The National Economy of Latvia: Macroeconomic Review, Latvia 2004, Central
Statistical Bureau of Latvia;
12. World Investment Report 2002, United Nations, New York and Geneva, 2001;
13. Latvia Investment Profile, EBRD 2001;
14. Latvia’s Balance of Payment /4, 2003.
154
Bibliografia
Informacje publikowane na stronach internetowych:
www.csb.lv – Centralne Biuro Statystyczne Łotwy
www.wipo.org – World Intellectual Property Organisation
http://www.ttc.lv/New/lv/tulkojumi/E0013.doc – Konstytucja Łotwy
http://www.lda.gov.lv – Łotewska Agencja Rozwoju
http://liaa.gov.lv – Łotewska Agencja Inwestycji i Rozwoju
www.mac.doc.gov/ceebic – Central and Eastern European Business Information Center
http://www.poltrade.lv – WEH Ambasady Polski na Łotwie
http://www.latinst.lv – Instytut Łotewski
http://saeima.lv – Sejm RŁ
http://www.president.lv – strona Prezydenta Republiki Łotewskiej
http://www.mk.gov.lv – Rada Ministrów RŁ
http://www.tm.gov.lv – Ministerstwo Sprawiedliwo ci
http://www.vid.gov.lv – Pa stwowa Słu ba Dochodów
www.europa.eu.int.eures – wyszukiwarka z informacjami o warunkach podj cia pracy
i ycia w krajach UE
ŁOTWA – Przewodnik dla przedsi biorców
ŁOTWA
Przewodnik dla przedsi biorców
SUPLEMENT
Warszawa, kwiecie 2005
155
156
Suplement
SPIS ZAWARTO CI SUPLEMENTU
I.
Informacje ogólne ................................................................................................................. 157
II. Gospodarka ........................................................................................................................... 158
III. Finanse................................................................................................................................... 163
IV. Handel zagraniczny............................................................................................................... 165
V. Zagraniczne inwestycje bezpo rednie .................................................................................. 170
VI. Turystyka............................................................................................................................... 172
VII. Współpraca gospodarcza z Polsk ..................................................................................... 173
I.
157
INFORMACJE OGÓLNE
Ludno
Na pocz tku 2005 roku, według szacunków Centralnego Biura Statystycznego Łotwy,
kraj ten liczył 2307 tysi cy mieszka ców, w tym 68 % stanowiła ludno miejska,
a 32 % wiejska. W stolicy Łotwy – Rydze mieszka prawie jedna trzecia ludno ci –
731 tysi cy. Na skutek procesów migracyjnych liczba ludno ci Łotwy w ci gu
ostatnich lat uległa zmniejszeniu i trend ten nadal si utrzymuje.
Tabela 1. Saldo migracji na Łotwie w latach 2000-2004
Saldo migracji
2000
-5504
2001
-5159
2002
-1834
2003
-846
2004
-1079
ródło: www.csb.lv
Partie polityczne
Rz dz cy od marca ubiegłego roku gabinet Premiera Indulinsa Emsisa pod koniec
pa dziernika podał si do dymisji z powodu nie przyj cia przez parlament projektu
bud etu na 2005 rok. Po trwaj cych do długo negocjacjach, na pocz tku grudnia
2004 roku uzyskał wotum zaufania nowy, centroprawicowy łotewski rz d. Na jego
czele stan ł premier Aigars Kalvitis.
W głosowaniu przeprowadzonym w 100-miejscowym parlamencie za nowym rz dem
opowiedziało si 75 posłów, a 23 było przeciw. Licz cy sobie 38 lat Kalvitis –
dotychczasowy przywódca frakcji parlamentarnej Partii Ludowej (TP) – wszedł w
koalicj z trzema innymi łotewskimi partiami: Now Er (JL), Łotewsk Parti
Zielonych (LZP) oraz Łotewskim Zwi zkiem Rolników (LZS), zyskuj c dzi ki temu
parlamentarn wi kszo 70 mandatów.
Suplement
158
II.
GOSPODARKA
Aktualna sytuacja gospodarcza
Produkt Krajowy Brutto Łotwy wzrósł w I kwartale 2004 roku o 8,8 %, w II kwartale
o 7,7 %, a w III kwartale o 9,1 % i był najwy szy spo ród wszystkich 25 pa stw
członkowskich Unii Europejskiej*. Według wst pnych danych w całym 2004 roku
wzrost PKB wyniósł 8,5 %. Wzrost gospodarczy wyst pił w 2004 roku w zasadzie we
wszystkich podstawowych gał ziach gospodarki. Szczególnie widoczny był w
usługach, handlu i budownictwie. W okresie od stycznia do listopada w usługach miał
miejsce wzrost o 12,4 %, w handlu detalicznym o 9,8 %, w transporcie i ł czno ci o
12,1 %, w budownictwie o 12,0 %, w przemy le wydobywczym o 8,9 %, w przemy le
przetwórczym o 7,4 %, za w bran y nieruchomo ci i w rolnictwie o 3,5 %.
Tabela 2. Podstawowe wska niki ekonomiczne w latach 1996-2004
Wyszczególnienie
Zmiana produktu krajowego
brutto ( %)
Produkt krajowy brutto w cenach
bie cych (mln USD)
Produkt krajowy brutto per
capita, w cenach bie cych
(USD)
Deficyt bud etowy ( %)
Saldo
bilansu
handlowego
(mln USD)
Deficyt na rachunku bie cym
jako % PKB
Stopa bezrobocia ( %)
Zagraniczne
inwestycje
bezpo rednie netto (mln USD)
Inflacja ( %)
Kurs wymiany LVL/USD
LVL/EUR
2003
2004(p)
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
3,7
8,4
4,8
2,8
6,8
7,9
6,1
5583
6132
6615
7221
7732
8230
9210
2272
2521
2745
3021
3258
3495
3938
4762
5892,4
-1,8
0,3
-0,8
-4,0
-2,8
-2,1
-2,5
-1,6
-1,1
-798
-848 -1130 -1027 -1058 -1351 -1444
-2342
-3074
-12,0
7,5
8,5
11073 13628,6
-5,5
-10,6
-9,7
-9,8
-6,4
-9,0
-7,0
-8,6
18,3
14,4
13,7
14,5
14,6
13,3
8,5**
8,6
379
515
303
331
401
170
388
351
17,6
0,581
8,4
0,590
4,7
0,585
2,4
0,607
2,6
0,606
0,560
2,5
0,628
0,563
1,9
0,618
0,583
3,6
0,571
0,645
8,5
473
(st./ wrz.)
6,2
0,541
0,670
ródło: Centralne Biuro Statystyki Łotwy, Ministerstwo Gospodarki Łotwy, Republic of
Latvia: Statistical Appendix, IMF Country Report No 03/112, April 2003, www.csb.lv
(p)
prognozy Ministerstwa Gospodarki
*
Najwy sze wska niki wzrostu PKB w III kw. 2004 roku uzyskały poza Łotw , Irlandia
(6,3 %), Litwa (6,1 %) oraz Estonia (5,9 %). Natomiast najni szy wzrost w tym okresie miał
miejsce w Portugalii (0,8 %), Niemczech i Włoszech (1,3 %).
**
Od 2002 roku została zmieniona metodologia liczenia osób aktywnych zawodowo na Łotwie.
Obecnie obejmuje ona przedział wieku 15-74 lat, poprzednio dotyczyła osób maj cych powy ej
15 lat. Natomiast wszelkie badania nt. rynku pracy dotycz grupy osób w wieku 15-64 lat.
159
W 2004 roku stopa inflacji wyniosła 6,2 %, przy wzro cie poziomu cen artykułów
konsumpcyjnych o 6,5 % i usług o 5,6 %. Niemal dwukrotnie wy szy wska nik
inflacji w porównaniu z rokiem poprzednim wynikał m.in. ze zmian strukturalnych
oraz ze słabych plonów w rolnictwie z powodu anomalii pogodowych. W efekcie
w ci gu roku wzrosły ceny na podstawowe artykuły spo ywcze oraz ceny energii
elektrycznej (o 15 %) i paliw płynnych (o 20 %).
Tabela 3. PKB oraz warto
dodana brutto w latach 2002-2004 (ceny stałe, %)
2002
2003
PKB
6,1
7,5
Produkcja
7,0
8,4
Usługi
5,9
7,0
ródło: Latvian Central Bank, Annual Report 2004.
2004
8,5
7,9
8,7
Rynek pracy
W roku 2004 liczba zatrudnionych wzrosła o 4,3 tys. osób, zatrudnienie przede
wszystkim wzrosło w budownictwie i po rednictwie finansowych. Stopa bezrobocia
wyniosła 8,5 %, co stanowi mał ró nic w porównaniu z rokiem poprzednim (8,6 %).
W 2004 roku na Łotwie przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto i netto wyniosło
odpowiednio 211,06 LVL (300 EUR) i 150,35 LVL (214 EUR). W porównaniu
z rokiem poprzednim przeci tne wynagrodzenie brutto wzrosło odpowiednio o 9,6 %,
a netto 8,9 %.
Energetyka
W styczniu 2005 roku przedsi biorstwo Lukoil Baltija b d ce spółk córk
rosyjskiego koncernu Lukoil ogłosiło, i w niedalekiej przyszło ci planuje
zwi kszenie ilo ci posiadanych na Łotwie stacji benzynowych z 32 do 50, co byłoby
równoznaczne z przej ciem kontroli nad prawie połow tego rynku.
Dotychczas Lukoil Baltija zajmowała na łotewskim rynku paliw płynnych 2 miejsce
po spółce Latvija Statoil, która po wykupieniu stacji nale cych do koncernu Shell
kontroluje ponad 20 % rynku.
Suplement
160
Transport
W roku 2004 ogólna wielko załadunków w łotewskich portach wyniosła 57,4 mln
ton, co stanowiło wzrost o 4,8 % w porównaniu z rokiem poprzednim. Najwi kszy
udział załadunków przypada ju tradycyjnie na port Ventspils, na drugim miejscu
uplasował si port Ryga. Wzrosły tak e obroty w siedmiu mniejszych portach
o 31,5 %. Liderem w ród małych portów jest Skulte, gdzie załadunek wyniósł 612 tys.
ton (wzrost o 29,9 %).
Tabela 4. Załadunek w portach Łotwy w latach 2003-2004 (tys. ton, %)
Port
Riga
Ventspils
Liepaja
Salacgriva
Mersrags
Roja
Pavilosta
Engure
Lieliupe
Skulte
Małe porty ogółem
Razem
wszystkie
porty
2003
21721,7
27316,2
4857,4
146,7
226,7
9,6
3,2
2,0
0,1
471,0
859,3
54754,6
2004
23991,3
27805,3
4474,1
221,5
264,3
23,2
7,2
1,4
0,0
612,0
1129,6
57400,3
Dynamika wzrostu
10,4
1,8
-7,9
51,0
16,6
140,7
25,0
-28,4
-100,0
29,9
31,5
4,8
ródło: Agencja Inwestycji i Rozwoju Łotwy, www.liaa.gov.lv
Koniunktura gospodarcza w kraju w roku 2004 *
Zało one w bud ecie i prognozowane na rok 2004 wielko ci makroekonomiczne
wiadcz o obecno ci w gospodarce łotewskiej nast puj cych trendów:
•
•
•
•
*
Utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego jako rezultat m. in. dobrych
wyników produkcji przemysłowej, budownictwa, handlu, transportu, ł czno ci,
turystyki oraz niektórych usług.
Osi gni cie niskiego deficytu bud etowego i długu publicznego.
Obni enie bezrobocia dzi ki wzrostowi gospodarczemu.
Wzrost inflacji wskutek m. in. dostosowywania si Łotwy do relacji cenowych
obowi zuj cych w UE (wzrost akcyzy na paliwa, wzrost cen regulowanych przez
rz d: wiatło, gaz, centralne ogrzewanie, wzrost cen ywno ci).
Na podstawie materiałów MGiP, Warszawa, kwiecie 2005 r.
•
•
•
•
•
161
Wy sza dynamika eksportu (szczególnie do krajów UE, Rosji i innych krajów
WNP) zarówno w porównaniu do z rokiem 2003, jak i w stosunku do dynamiki
importu. Korzystny kurs łata do euro b dzie bod cem do wzrostu eksportu.
Zwi kszony napływ inwestycji zagranicznych (Łotwa uchodzi za jeden z trzech
najatrakcyjniejszych inwestycyjnie krajów spo ród nowych członków UE).
Obni enie od 1 stycznia 2004 roku podatku dochodowego od przedsi biorstw do
15 %, podniesienie minimalnego wynagrodzenia z 70 do 80 łatów (ok. 115 EUR),
jak równie wzrost płac przewidywany w niektórych sektorach gospodarki.
Opracowany i zaakceptowany przez Komisj Europejsk „Plan Rozwoju Łotwy na
lata 2004-2006” umo liwił otrzymanie ju z funduszy strukturalnych UE w 2004
roku – 161 mln EUR, w 2005 roku – 226 mln EUR oraz spodziewanych w 2006
roku dotacji w wysoko ci – 238 mln EUR, przy czym wpływy z funduszu spójno ci
UE w latach 2004-2006 wyniosły b d wynios od 434 do 607 mln EUR.
Usprawnienie ci galno ci podatków.
Koniunktur gospodarcz o ywiaj inwestycje krajowe, które stanowi ~24,5 % PKB
oraz zagraniczne inwestycje lokowane głównie w nieruchomo ciach, sektorze
finansowym, przemy le i w handlu.
Elementy oceny gospodarczych skutków przyst pienia Łotwy do UE *
Pełna ocena skutków przyst pienia Łotwy do UE ze wzgl du na krótki okres jej
członkostwa nie jest jeszcze mo liwa.
Natomiast niew tpliwie warto zasygnalizowa pewne zjawiska, które dały si zauwa y
w II połowie 2004 roku mog ce mie zwi zek z przyst pieniem Łotwy do UE.
Do pozytywnych tendencji mo na m. innymi zaliczy :
•
•
•
•
•
*
trwały wysoki wzrost gospodarczy (w wi kszo ci sektorów gospodarki), który
według prognoz ma równie utrzymywa si w nast pnych latach;
zwi kszone zainteresowanie Łotw jako miejscem lokowania bezpo rednich
inwestycji zagranicznych;
dalszy intensywny wzrost eksportu i mo liwe trwałe zmniejszanie deficytu
bilansu handlowego;
pierwsze pozytywne skutki korzystania przez łotewskie rolnictwo z funduszy
strukturalnych;
dynamiczny rozwój takich „nowo wschodz cych” dziedzin gospodarki jak np.
turystyka, systemy informatyczne, itp.;
162
•
Suplement
zgodne z uprzednimi zało eniami „przywi zanie” łata do euro (1.01.2005), co
b dzie pozytywnie skutkowa mo liwo ci przyst pienia Łotwy do mechanizmu
ERM-2, a w konsekwencji do strefy euro w 2008 roku.
Ujemne skutki przyst pienia Łotwy do UE:
•
•
•
wysoka inflacja;
wyst puj ca ju tendencja do emigracji do starych krajów UE pracowników
szeregu zawodów (np. lekarze, piel gniarki), który to proces mo e si szybko
pogł bia ;
opó nione o około 4 miesi cy wł czenie si Łotwy do mechanizmu ERM-2, które
nast piło ostatecznie w kwietniu 2005 roku.
III.
163
FINANSE
Bud et
Deficyt bud etowy na Łotwie był w 2004 roku ni szy ni zakładano w ustawie
bud etowej. Wyniósł on 79 mln LVL, co oznacza 1,1 % PKB (w 2003 roku – 1,6 %).
Wpływy do bud etu były wy sze o 20 % ni w 2003 roku, za wydatki o 19,3 %.
Parlament zatwierdził deficyt bud etowy w 2005 roku na poziomie 1,68 % PKB.
Do priorytetowych zada roku bie cego nale y reforma słu by zdrowia oraz
kontynuacja działa maj cych na celu coraz pełniejsz integracj Łotwy z Uni
Europejsk i udział w NATO.
Zadłu enie wewn trzne pa stwa jest na Łotwie jednym z najni szych w krajach UE.
Pod koniec 2004 roku wynosiło ono 975 mln LVL, czyli 13,2 % PKB (w 2003 roku
13,4 %).
Tabela 5. Skonsolidowany bud et pa stwa w latach 1998-2004
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
Deficyt bud etowy (mln LVL)
-31,9 -162,1 -120,1 -101,5 -130,5 -103,1 -79,0
% PKB
-0,9
-4,2
-2,8
-2,1
-2,5
-1,6
-1,1
Wpływy do bud etu (mln LVL)* 1540,4 1583,0 1623,0 1696,0 1874,0 2239,2 2530,1
42,9
40,7
37,3
35,3
36,1
35,4
35,4
% PKB
Wydatki (mln LVL)
1567,1 1732,6 1743,8 1801,0 2022,0 2239,2 2639,5
% PKB
43,6
44,5
40,1
40,0
38,4
35,4
35,5
*
nie uwzgl dniaj c wpływów z tytułu prywatyzacji maj tku pa stwowego
ródło: Economic Development of Latvia, Report, Ministry of Economies Republic of Latvia,
Riga 2004
Wymienialno
waluty
Pod koniec 2004 roku na Łotwie wprowadzono istotn zmian w zakresie polityki
walutowej. Odst piono od istniej cego od 1994 roku systemu ł cz cego warto
łotewskiego łata z koszykiem walut SDR oraz powi zano go z euro. Kurs łata
w stosunku do euro ustalono na poziomie 1 EUR=0,7028 LVL.
Jest on stosunkowo niski bior c pod uwag poziom poprzedniego roku. Modyfikacje
t zastosowano w momencie umocnienia si euro wobec innych walut, co powinno
by pozytywnym bod cem dla krajowych eksporterów, działaj c zarazem w kierunku
podwy ek cen towarów importowanych z krajów Unii Europejskiej.
164
Suplement
W kwietniu 2005 roku Łotwa przyst piła do II mechanizmu kursu walut ERM-2.
Rz d tego kraju zatwierdził wł czenie si do programu konwergencji w celu
przewidywanego zast pienia waluty narodowej – łata unijnym euro, co miałoby
nast pi od 1 stycznia 2008 roku*. Od tego momentu Łotwa stanie si pełnoprawnym
unijnym członkiem wspólnotowego obiegu pieni nego.
Sektor bankowy
Pod koniec 2004 roku prowadziły działalno na Łotwie 22 banki, jeden oddział
banku zagranicznego (Nordea Bank Finland Plc), 32 zwi zki kredytowe oraz
5 przedstawicielstw banków zagranicznych**. Kapitał akcyjny sektora bankowego
wynosił 383,8 mln LVL, co oznacza wzrost o 24,7 % w porównaniu z rokiem 2003.
Udział inwestorów zagranicznych zwi kszył si w ci gu roku z 53,9 % do 57,8 %.
Wszystkie banki na Łotwie s prywatne. W ci gu roku wzrosły wszystkie
podstawowe wska niki charakteryzuj ce działalno
banków komercyjnych:
zwi kszył si udział kredytów i depozytów, odpowiednio o 46 % i 36,6 %. Zysk netto
banków wyniósł 116,1 mln LVL (165 mln EUR), co oznacza wzrost w porównaniu do
roku poprzedniego o 62,4 %.
W portfelu udzielonych kredytów, udział kredytów długoterminowych wzrósł
z 41,6 % do 47,3 %, zmniejszył si natomiast udział krótkoterminowych (do 1 roku)
z 20,3 % do 16,5 %. Podobne tendencje uwidoczniły si w portfelu depozytów, udział
depozytów długoterminowych wzrósł za krótkoterminowych zmalał.
Podatki
W II połowie 2004 roku w systemie podatkowym na Łotwie nie zaszły adne istotne
zmiany, wszystkie rodzaju podatków oraz stawki podatkowe pozostały na tym samym
poziomie.
Od stycznia 2005 roku nieopodatkowane minimum zwi kszono z 21 (30 EUR) do 26
LVL (37 EUR).
*
Na Litwie i w Estonii euro ma by wprowadzone od 1 stycznia 2007 roku.
Dresdner Bank, HSH Nordbank, AsiaUniversal Bank (Kirgistan), Nadra (Ukraina) oraz East
Bridge Bank (Rosja).
**
IV.
165
HANDEL ZAGRANICZNY
Bilans handlowy
W 2004 roku obroty handlu zagranicznego Łotwy zdecydowanie wzrosły w
porównaniu z 2003 rokiem i wyniosły 5,899 mld LVL (8,392 mld EUR). Eksport
wyniósł 2,130 mld LVL (3,031 mld EUR), czyli był wy szy o 29,1 % ni przed
rokiem. Warto importu w 2004 roku wyniosła 3,768 mld LVL (5,360 mld EUR)
i była wy sza o 26,1 % ni w 2003 roku. Ujemne saldo bilansu handlowego wyniosło
1,637 mld LVL (2,330 mld EUR), co oznacza wzrost o 22,3 % w porównaniu z
rokiem poprzednim.
Tabela 6. Obroty w handlu zagranicznym Łotwy w latach 2002-2004 (mln LVL)
Eksport
Import
Saldo
2002
1408,8
2497,4
-1088,6
2003
1650,6
2989,2
-1338,6
2004
2130,7
3768,2
-1637,5
ródło: www.csb.lv - Łotewskie Biuro Statystyki
Struktura towarowa eksportu i importu
W 2004 roku w łotewskim eksporcie tradycyjnie ju najsilniejsz pozycj zajmowało
drewno i wyroby z drewna 30,5 % (w 2003 roku 35,2 %), nast pnie metale
nieszlachetne i wyroby z nich wykonywane 14,2 % (w 2003 roku 21,7 %), materiały i
wyroby włókiennicze 10,7 % (w 2003 roku 13,7 %), towary ywno ciowe, napoje
alkoholowe i wyroby tytoniowe 9,7 % (w 2003 roku 9,0 %), maszyny, urz dzenia
mechaniczne oraz wyroby elektroniczne 7,9 % (w 2003 roku 7,7 %).
Suplement
166
Wykres A. Struktura towarowa eksportu w 2004 roku
30,5%
14,2%
27,0%
10,7%
7,9%
9,7%
Drewno i wyroby z drewna
Materiały i wyroby włókiennicze
Maszyny, wyroby elektrotechniczne
Metale nieszlachetne
Towary ywno ciowe
Inne
ródło: www.csb.lv
W 2004 roku w imporcie dominowały maszyny i urz dzenia mechaniczne 19,7 %
(w 2003 roku 30,2 %), produkty mineralne 12,8 % (8,9 % w 2003 roku), rodki
transportu 10,7 % (w 2003 roku 10,5 %), nast pnie metale nieszlachetne i wyroby z
nich wykonywane 10,2 % (w 2003 roku 7,9 %).
Najwi ksz dynamik eksportu charakteryzowała si grupa maszyny i urz dzenia –
wzrost o 41,8 %, a najwi kszy spadek wyst pił w grupie asortymentowej skóry i
wyroby ze skóry – 32,4 %.
Wykres B. Struktura towarowa importu w 2004 roku
14,5%
11,4%
19,7%
10,7%
12,9%
7,8%
Maszyny i urz dzenia
rodki transportu
Wyroby tekstylne
ródło: www.csb.lv
12,8%
10,2%
Produkty chemiczne
Produkty mineralne
Inne
Towary ywno ciowe
Wyroby metalowe
167
Struktura geograficzna eksportu i importu
W 2004 roku najwi kszy wzrost eksportu wyst pił do krajów UE – o 25 % w
porównaniu z 2003 rokiem. W ród nowych członków Unii najwi kszy wzrost
eksportu dotyczył wymiany z Litw , Estoni i Polsk – 68,8 %). Najwi kszymi
odbiorcami łotewskich towarów w ród krajów UE-15 były Szwecja i Dania.
W 2004 roku eksport do krajów UE wyniósł 77 % litewskiego eksportu ogółem
(w 2003 roku 79,3 %), a import z tych krajów 51 % (w 2003 roku 53 %).
Natomiast warto eksportu do krajów WNP wzrosła o 49,5 % i wyniosła 242,8 mln
LVL, co stanowi 11,5 % warto ci eksportu ogółem. Do pozostałych krajów
wyeksportowano – 11,6 % towarów.
Tabela 7 Główni partnerzy Łotwy w eksporcie w latach 2003-2004
Miejsce
2004 2003
1.
1.
2.
2.
3.
3.
4.
4.
5.
5.
6.
6.
Kraj
Wielka Brytania
Niemcy
Szwecja
Litwa
Estonia
Rosja
Udział w %
2004 2003
12,9 15,5
12,3 14,9
10,5 10,6
10,3
8,2
9,5
6,6
8,2
-
ródło: www.csb.lv
Import z krajów UE zwi kszył si w 2004 roku o 24,7 % w porównaniu z rokiem
poprzednim. W ogólnej strukturze importu Łotwy stanowił 75,1 % (w 2003 roku
75,4 %). Natomiast import z krajów WNP zwi kszył si o 43,8 % i stanowił 16,7 %
importu ogółem. Z pozostałych krajów sprowadzono – 8,2 % towarów.
W 2004 roku najwi kszymi odbiorcami towarów łotewskich były Wielka Brytania
(12,9 %), Niemcy (12,3 %), Szwecja (10,5 %), Litwa (10,3 %), Estonia (9,5 %) oraz
Rosja (8,2 %).
Suplement
168
Tabela 8. Najwi ksi partnerzy handlowi Łotwy w latach 2003-2004 (tys. USD, %)
Grupy krajów, kraje
2003
w tys. USD
2003
udział w %
2004
w tys. USD
2004
udział w %
Eksport ogółem
3114396
100,0
3989687
100,0
UE-24
UE-15
WNP
Inne kraje
Główni
partnerzy
w eksporcie Łotwy
Wielka Brytania
Niemcy
Szwecja
Litwa
Estonia
Rosja
Dania
Polska
2469551
1020830
306402
179375
79,3
61,8
9,8
10,9
3066619
1146549
458111
246427
76,9
54,2
11,5
11,6
484141
462855
328687
254989
204626
167541
186847
46349
15,5
14,9
10,6
8,2
6,6
5,4
6,0
1,5
514100
492575
411436
378068
327168
259372
227153
147913
12,9
12,3
10,3
9,5
8,2
6,5
5,7
3,7
Import ogółem
5639936
100,0
7063775
100,0
UE-24
UE-15
WNP
Inne kraje
Główni
partnerzy
w imporcie Łotwy
Niemcy
Litwa
Rosja
Estonia
Finlandia
Szwecja
Polska
Białoru
4250907
2874041
818249
570779
75,4
51,0
14,5
10,1
5301640
3281573
1176611
585524
75,1
46,5
16,7
8,2
905260
546543
491921
361849
416789
352996
288117
209006
16,1
9,7
8,7
6,4
7,4
6,3
5,1
3,7
1024189
875870
626479
504279
458666
442909
396264
342426
14,5
12,4
8,9
7,1
6,5
6,3
5,6
4,8
ródło: Główny Urz d Statystyczny Łotwy (luty 2005 r.)
Ujemne saldo obrotów handlowych Łotwy negatywnie wpływa na poziom deficytu na
rachunku obrotów bie cych, który w 2004 roku według wst pnych danych Banku
Centralnego wyniósł 910 mln LVL, co oznacza wzrost o 389 mln LVL w porównaniu
z rokiem poprzednim, czyli 12,3 % PKB (w 2003 roku 8,2 % ). Pomimo tego, e
łotewski eksport wzrastał znacznie szybciej ni import, nadal utrzymało si ujemne
saldo obrotów handlowych (345 mln LVL), co wpłyn ło na deficyt na rachunku
obrotów bie cych.
169
Saldo stanowi ce ró nic pomi dzy warto ci inwestycji zagranicznych lokowanych
na Łotwie i wypływaj cych z tego kraju było ujemne i zwi kszyło si o 96,8 mln
LVL. Powodem był wzrost warto ci transferowanych za granic przez nierezydentów
dochodów z inwestycji bezpo rednich, co wiadczy o ograniczonej skłonno ci obcych
podmiotów do reinwestowania zysków na Łotwie.
Ujemne saldo zostało cz ciowo wyrównane dzi ki zwi kszonemu eksportowi usług,
w ród których najbardziej znacz cy udział miały wpływy z tytułu tranzytu. W 2004
roku dochody z usług wyniosły 305 mln LVL i pokryły 20,5 % deficytu bilansu
handlowego.
Wpływy z tytułu zagranicznych inwestycji bezpo rednich (291 mln LVL) pozwoliły
w 2004 roku na sfinansowanie ponad jednej trzeciej ujemnego salda rachunku
obrotów bie cych bilansu płatniczego Łotwy (pokryto nimi 37,9 % deficytu
rachunku obrotów bie cych). Natomiast warto
łotewskich bezpo rednich
inwestycji ulokowanych za granic wyniosła 57 mln LVL.
Rezerwy Banku Centralnego w ci gu roku wzrosły o 176,5 mln LVL.
Suplement
170
V.
ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPO REDNIE
W roku 2004 strumie zagranicznych inwestycji bezpo rednich wyniósł 355,9 mln
LVL (506 mln EUR), co w porównaniu z rokiem 2003 oznacza wzrost o 77,6 %
(200,4 mln LVL). W okresie stycze -wrzesie inwestycje z krajów UE stanowiły
85 %. Najwi cej napłyn ło ich z Niemiec i Holandii, na trzecim miejscu uplasowała
si Rosja.
Struktur bezpo rednich inwestycji zagranicznych według gał zi gospodarki
przestawia poni szy wykres.
Wykres C. Struktura bran owa bezpo rednich inwestycji zagranicznych
Energetyka
9%
Handel
19%
Przemysł
14%
Transport
9%
Pozostałe
5%
Ł czno
8%
Usługi
20%
Finanse
16%
W 2004 roku warto bezpo rednich inwestycji zagranicznych zainwestowanych
w przedsi biorstwa zarejestrowane na Łotwie wyniosła 671,7 mln USD, (2,1 razy
wi cej ni w roku 2003), za łotewskich inwestycji ulokowanych za granic 107,35
mln USD (w 2003 roku tylko 38,7 mln USD).
171
Wykres D. Skumulowana warto bezpo rednich inwestycji zagranicznych
w krajach bałtyckich
(stan na koniec 2003 roku – w mln USD*)
0
1000
2000
3000
4000
6000
7000
4960,0
Litwa
Łotwa
5000
3320,0
Estonia
6511,0
ródło: Na podstawie World Investment Report 2004, United Nations.
*
Dane z World Investment Report ró ni si od danych podawanych w bilansach płatniczych
ze wzgl du na inn metodologi oblicze . Raport podaje inwestycje netto, tzn. napływaj ce
minus odpływaj ce.
Suplement
172
VI.
TURYSTYKA
W 2004 roku Łotw odwiedziła rekordowa liczba turystów – 3033 tys. osób, o 22,8 %
(563 tys.) wi cej ni w roku 2003. Najwi cej osób przyjechało z Litwy i Estonii,
odpowiednio 30 % i 28 %. Obywatele Niemiec i Rosji stanowili 7 %, Polski – 6 %,
a Finlandii – 5 % odwiedzaj cych kraj ogółem, za z krajów UE 60 % zagranicznych
go ci przybywaj cych na Łotw .
Tury ci wydali na Łotwie 142 mln LVL, o 14 % (18 mln LVL) wi cej ni w roku
2003. Najwi cej rodków finansowych zostawili go cie z Niemiec 21 mln LVL
i z Rosji – 20 mln LVL. rednia wizyta zagranicznych turystów trwała 1,7 dnia,
krócej ni w 2003 roku (1,9). Około 64 % zagranicznych turystów stanowili tzw.
„go cie jednodniowi” – nie nocuj cy na Łotwie, 25 % odwiedzaj cych przebywało
w kraju od 1 do 3 dni, 7 % od 4 do 7 dni, za tylko 4 % w okresie dłu szym ni 7 dni.
Prawie 50 % obcokrajowców zatrzymało si w hotelach, a 28 % u rodziny i znajomych.
Najcz ciej odwiedzanymi miastami była Ryga, Liepaja i Jurmała.
VII.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA Z POLSK
173
*
Podstawy prawno-traktatowe
Z dniem akcesji do Unii Europejskiej Polska i Łotwa stały si krajami nale cymi do
jednolitego rynku europejskiego. W zwi zku z tym wypowiedziano wi kszo
dotychczas zawartych umów dwustronnych.
Współpraca handlowa
W ci gu 11 miesi cy 2004 roku Polski eksport na Łotw wyniósł 398,15 mln USD,
co stanowi wzrost o 23,7 % w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego,
a import wyniósł 143,45 mln USD (wzrost o 254,0 %). Do grup asortymentowych,
które miały najwi kszy pod wzgl dem warto ci udział w polskim eksporcie na
Łotw w tym okresie nale ały: maszyny i urz dzenia mechaniczne, sprz t
elektryczny i cz ci do nich (13,31 %), produkty przemysłu chemicznego
i przemysłów pokrewnych (10,93 %), metale nieszlachetne i wyroby z nich
(10,62 %), pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływaj ce (10,97 %), gotowe
artykuły spo ywcze, napoje bezalkoholowe, alkohol i ocet, tyto (7,09 %).
W imporcie Polski z Łotwy dominowały „warto ciowo” nast puj ce grupy
asortymentowe: produkty mineralne (57,23 %), drewno i wyroby z drewna, w giel
drzewny, korek i wyroby z korka (17,16 %), metale nieszlachetne i wyroby z metali
nieszlachetnych (5,83 %), maszyny i urz dzenia mechaniczne, sprz t elektryczny,
cz ci do nich (5,01 %), materiały i wyroby włókiennicze (3,45 %), gotowe artykuły
spo ywcze, napoje bezalkoholowe, alkohol i ocet, tyto (2,69 %).
Udział Polski w imporcie Łotwy ogółem wynosił około 5,1 %, a w eksporcie tego
kraju odpowiednio – 2,0 % (dane za 9 miesi cy 2004 roku).
Na Łotwie funkcjonuje około 160 firm z udziałem kapitału polskiego.
*
174
Suplement
Prognoza rozwoju współpracy gospodarczej
Współpraca powinna by w pierwszym rz dzie kontynuowana i rozwijana w
obszarach aktualnej wymiany towarowej, a wi c w takich grupach asortymentowych
jak:
• drewno i produkty z drewna,
• maszyny i urz dzenia mechaniczne,
• produkty przemysłu chemicznego,
• tworzywa sztuczne,
• wyroby z metali nieszlachetnych,
• artykuły spo ywcze,
• wyroby elektrotechniczne,
• wyroby tekstylne,
•
rodki transportu,
• wyroby z kamienia, gipsu i cementu.
Natomiast patrz c bardziej perspektywicznie, mo liwo ci współpracy mogłyby
dotyczy równie takich sektorów gospodarki jak:
• rybołówstwo,
• przemysł stoczniowy (np. usługi remontowe) i lepsze wykorzystanie portów,
• turystyka (np. wymiana informacji),
• gospodarcza współpraca regionalna,
• mi dzynarodowy transport drogowy,
• systemy przesyłu ropy i gazu ruroci gami,
• budowa, remontowanie i wykorzystywanie zaplecza logistycznego Łotwy pod
k tem transportu ładunków kierowanych do krajów WNP (składy, magazyny,
konfekcjonowanie wyrobów, usługi transportowe),
• elektro-energetyka,
• publiczny transport drogowy (np. polskie autobusy „Solaris”, które s ju obecne
na łotewskich drogach),
• współpraca pomi dzy instytucjami bankowymi i finansowymi,
• usługi budowlane.
Polskie bezpo rednie inwestycje kapitałowe na Łotwie i łotewskie w Polsce
Według stanu na 30 wrze nia 2004 roku ł czna warto polskich bezpo rednich
inwestycji zagranicznych w przedsi biorstwach zarejestrowanych na Łotwie wyniosła
2,77 mln USD, w tym w przemy le przetwórczym 0,74 mln USD, w obsłudze
nieruchomo ci (wynajem) i w innych rodzajach działalno ci biznesowej 0,55 mln
USD oraz w handlu hurtowym i detalicznym 1,48 mln USD. Warto podkre li , e
175
prawie dwie trzecie ogólnej warto ci polskich inwestycji ulokowanych na Łotwie
przypadało na szczególnie dobry pod tym wzgl dem 2004 rok.
Natomiast warto bezpo rednich łotewskich inwestycji w Polsce wg stanu na koniec
wrze nia ubiegłego roku wyniosła 1,8 mln USD (handel hurtowy i detaliczny) –
z kwoty tej zaledwie 0,05 mln USD ulokowano w 2004 roku.
Niektóre kwestie dotycz ce współpracy z Polsk
Polskie towary zajmuj stosunkowo dobr pozycj na rynku łotewskim. Do 1 maja
2004 roku, kiedy to straciła wa no Umowa o Wolnym Handlu pomi dzy Polsk
i Łotw , były one konkurencyjne w stosunku do towarów z tych krajów, które takiej
umowy z Łotw nie miały.
Poczynaj c od 1 maja 2004 roku decyduj ce znaczenie ma cena, marka, aktywna
promocja i odpowiednia sie dystrybucji. Polskim producentom i eksporterom trudniej
jest, pomimo ni szych cen, konkurowa z towarami „starych” krajów członkowskich
UE, posiadaj cymi rozpoznawaln mark , a łatwiej z nowymi krajami UE.
Wyj tek stanowi przedsi biorcy z Litwy, którzy w szeregu bran oferuj ceny bardziej
atrakcyjne od polskich i posiadaj na Łotwie swoje hurtownie, co stanowi dla nich
ródło konkurencyjnej przewagi wobec polskich towarów, rzadziej sprzedawanych
bezpo rednio przez polskie firmy dysponuj ce własn sieci dystrybucji.
Zadawalaj ca jest równie pozycja konkurencyjna Polski w stosunku do krajów UE
poło onych dalej od Łotwy, poniewa koszty transportu odgrywaj cz sto istotn rol .
Polskie wyroby ju od szeregu lat charakteryzuj si na ogół wysok jako ci , o czym
coraz cz ciej przekonuj si łotewscy odbiorcy i u ytkownicy.
Zainteresowanie biznesu łotewskiego współprac z Polsk po przyst pieniu Polski
i Łotwy do UE w coraz wi kszym stopniu zale y od atrakcyjno ci i konkurencyjno ci
polskich produktów, skuteczno ci ich promocji i reklamy oraz od ogólnego wizerunku
Polski na Łotwie.
Istnieje szereg polskich wyrobów, które ciesz si powodzeniem na Łotwie i dobr
opini łotewskich odbiorców, Nale do nich produkty spo ywcze, meble, tekstylia,
maszyny i urz dzenia oraz rodki transportu. Polska ju w roku 2005 zamierza
wzbogaci swoj obecno na rynku łotewskim o bran ubezpieczeniow oraz sie
restauracji typu „fast food” (pizzerie).
176
Suplement
Nie ulega w tpliwo ci, e Łotwa z szeregu przyczyn ma bli sze stosunki handlowe
z Litw , Estoni , Szwecj , Finlandi , Niemcami, USA, Rosja, Ukrain i Białorusi ,
ni z Polsk . Pomimo tego, współpraca gospodarcza z Polsk jest dla Łotwy wa na,
co potwierdza m.in. fakt, e w ró nych miesi cach 2004 roku łotewski import z Polski
zajmował pod wzgl dem warto ci miejsca od 5 do 7.
Przedsi biorcy łotewscy nie zgłaszali w 2004 roku zastrze e
polskich.
pod adresem firm
Natomiast przedstawiciele miejscowej Polonii zajmuj cy si na Łotwie gospodark od
dłu szego ju czasu wyra aj pogl d co do celowo ci powołania w tym kraju
organizacji wspieraj cej działalno
firm polskich oraz utworzenia w Rydze
„Polskiego Domu Handlowego”, który stanowiłby przyczółek dla zwi kszenia
obecno ci firm polskich na Łotwie.
Dost p do rynku dla polskich towarów i usług
W roku 2004 nie zaobserwowano utrudnie w dost pie do rynku łotewskiego
mog cych dotyczy polskich towarów i usług. Wynika to m.in. z faktu, i
ustawodawstwo Unii Europejskiej zabrania stosowania utrudnie w dost pie do rynku
danego kraju członkowskiego UE w sytuacji dostarczania towarów i usług przez inny
kraj do niej nale cy. Nie mniej jednak od tej reguły s wyj tki. Dotycz one np.
regionów o szczególnie wysokim bezrobociu, gdzie dopuszcza si stosowanie
ogranicze utrudniaj cych dost p niektórych usług do lokalnego rynku. Przykładowo,
Łotwa kwestionowała w 2004 roku istnienie równego dost pu do rynku w zakresie
usług portowych, który mo e zagrozi jej interesom w tej dziedzinie.
Polscy pracownicy na łotewskim rynku pracy
Postanowienia łotewskiego „Kodeksu Pracy”, maj cego moc ustawy, zabraniaj
nierównego traktowania pracowników ze wzgl du na płe , ras , itp. Zatem ka dy
pracownik ma równe prawo do zatrudnienia, do odpowiednich, bezpiecznych i
wła ciwych z punktu widzenia przepisów warunków pracy, jak równie do godziwego
wynagrodzenia.
Według stanu na 1 stycznia 2004 roku na podstawie umowy o prac na Łotwie
pracowało 34, a na zasadzie samozatrudnienia 45 Polaków.
177
Problemy napotykane niekiedy przez polskie podmioty gospodarcze działaj ce
na Łotwie
W dłu szym okresie czasu współpraca polskich i łotewskich przedsi biorców
przebiega coraz lepiej i sprawniej, aczkolwiek nie bez pewnych problemów, czasami
subiektywnych, do których m.in. zaliczy mo na:
• brak wymaganych dokumentów dotycz cych sprzedawanych towarów,
• kwestionowanie na granicy przez słu by celne oryginalno ci dokumentów
eksportowych,
• brak wiedzy ze strony polskich firm na temat przewozu materiałów reklamowych
na targi i wystawy,
• nieterminowe płatno ci za towary ze strony łotewskich kontrahentów oraz brak
odpowiednich zapisów zabezpieczaj cych interesy partnerów polskich w
zawieranych przez nich kontraktach handlowych.
Dla unikni cia podobnych kłopotów nale y d y do:
• sporz dzania umów w dwóch j zykach: polskim i łotewskim lub w angielskim
i łotewskim,
• korzystanie z systemu SOLVIT w sprawach, w których polski przedsi biorca
napotyka na jego zdaniem nieuzasadnione przeszkody ze strony administracji
publicznej,
• korzystanie z pomocy Ambasady RP na Łotwie (konsulat oraz WEH),
• korzystanie z doradztwa prawnego lub gospodarczego wyspecjalizowanych firm
konsultingowych zarówno przed zawarciem kontraktu, jak i w sytuacji
zaistniałych napi ,
• w przypadku stałych, regularnych kontaktów z rynkiem łotewskim warto posiada
na miejscu swojego przedstawiciela, mieszkaj cego na Łotwie, znaj cego j zyk
łotewski, dysponuj cego do wiadczeniem praktycznym, znajomo ci procedur
administracyjnych oraz umiej tno ci „poruszania si ” w urz dach centralnych
i lokalnych.
178
Suplement
Zał cznik A
Mi dzynarodowe targi i wystawy w Rydze w 2005 roku
Nazwa imprezy
MOTOR SPORTS – Regionalne Targi Motoryzacyjne
Termin
21 - 23 stycznia
BALTTOUR – Mi dzynarodowe Targi Turystyczne
INTERTEXTIL BALTICUM – Mi dzynarodowe Targi Przemysłu
Tekstylnego i Skórzanego
SCHOOL – Mi dzynarodowe Targi Edukacyjne
LATVIAN BOOK FAIR – Mi dzynarodowe Targi Ksi ki i Przemysłu
Poligraficznego
Baltic IT & T
11 - 13 lutego
HOUSE I – Mi dzynarodowe Targi Budowlane
16 - 20 marca
GARDEN. FLORA – Mi dzynarodowa Wystawa Kwiatów i Ogrodnictwa
7 - 20 kwietnia
RIGA AGRO – Mi dzynarodowe Targi Rolnictwa
FOREST AND WOOD – Mi dzynarodowa Wystawa Gospodarki Le nej
i Obróbki Drewna
RECREATION AND SPORTS – Bałtyckie Regionalne Targi Turystyki,
Sportu i Rekreacji
BOAT SHOW – Mi dzynarodowa Wystawa Łódek, aglówek i Sprz tu
W dkarskiego
MOTORCYCLE – Mi dzynarodowa Wystawa Motocykli i Sprz tu
Motoryzacyjnego
AUTOMECHANICS – Mi dzynarodowa Wystawa Akcesoriów i Sprz tu
Motoryzacyjnego
RIGA FOOD – Mi dzynarodowe Targi Przemysłu Spo ywczego
RIGA GASTRO – Mi dzynarodowa Wystawa Wyposa enia i rodków
Utrzymania Domu
PET EKSPO – Mi dzynarodowa Wystawa Akcesoriów, Produktów
i ywno ci dla Zwierz t Domowych
FURNITURE – Mi dzynarodowa Wystawa Mebli
7 - 10 kwietnia
17 - 19 lutego
3 - 6 marca
3 - 6 marca
6-9 kwietnia
7 - 10 kwietnia
1 - 3 kwietnia
1 - 3 kwietnia
1 - 3 kwietnia
30 kwietnia 1 maja
7 - 10 wrze nia
7 - 10 wrze nia
24 - 25 wrze nia
6 - 9 pa dziernika
SAFE WORK – Wystawa Sprz tu i Odzie y Ochronnej
3 - 6 listopada
rodowisko. Ekologia. Energetyka
HOUSE. APARTMENT – Mi dzynarodowa Wystawa Wyposa enia
i Renowacji Domu
BEAUTY AND JEWELLERY – Specjalistyczna Wystawa Wyrobów
Perfumeryjnych, Kosmetycznych i Jubilerskich
3-6 listopada
3 - 6 listopada
16 - 19 listopada
Szczegółowe informacje na stronach organizatorów poszczególnych imprez targowych:
www.prima.lv; www.bt1.lv.
179
Zał cznik B
Wska niki rozwoju makroekonomicznego Łotwy w latach 2005-2007
(prognoza, rok poprzedni =100)
Wyszczególnienie
(tempo zmian, ceny stałe)
Produkcja przemysłowa
Nakłady inwestycyjne
redni roczny wzrost cen detalicznych
Wzrost cen detalicznych w grudniu w
porównaniu z analogicznym miesi cem
roku poprzedniego
Liczba bezrobotnych
(w milionach w ko cu roku)
Stopa bezrobocia (w ko cu roku)
Zadłu enie zagraniczne
(w mld USD, w ko cu roku)
Import (w mld USD)
Eksport (w mld USD)
Eksport (tempo zmian, ceny stałe)
Import (tempo zmian, ceny stałe)
Wielko rezerw dewizowych
(w mld USD, w ko cu roku)
Napływ inwestycji zagranicznych
(w mld USD, w ci gu okresu)
Saldo na rachunku bie cym bilansu
płatniczego (waluta krajowa, mln łatów)
Relacja salda na rachunku bie cym
bilansu płatniczego do PKB
Saldo bud etowe
(waluta krajowa, w mln łatów)
Relacja salda bud etowego do PKB
Relacja długu publicznego do PKB
2005
2006
2007
105,8 - 107,8
105,8 - 107,8
105,8 - 107,8
106,3 - 111,3
106,3 - 111,3
106,3 - 111,3
108,0 - 111,0
108,0 - 111,0
108.0 - 111.0
4,0 - 4,5 %
4,0 - 4,5 %
4,0 - 4,5 %
4,5 %
4,0 %
3,0 %
0,901
0,900
0,895
8,4 %
8,4 %
8,3 %
1,10
1,20
1,29
7,75
6,20
110,0
107,0 - 108,9
8,38
6,89
110,0
107,0 - 108,9
9,22
7,66
110.0
107,0 - 108,9
b.d.
b.d.
b.d.
0,51 - 0,65
0,57 - 0,71
0,62 - 0,78
-639,5
-703,4
-773,8
-9,0 %
-8,0 %
-8,0 %
-142,1
-156,3
-171,9
-2,0 %
14,8 %
-2,0 %
15 %
-2,0 %
15 %
Wska niki dotycz ce 2004 roku na podstawie bud etu Łotwy oraz prognozy MG* i MF**
Wska niki dotycz ce lat 2005-2007 na podstawie prognozy MG i MF i Banku Łotwy
*
Ministerstwo Gospodarki Łotwy
redni kurs USD dla lat 2004-2007 = 0,55 łata
**
Ministerstwo Finansów Łotwy
b.d. - brak danych
180
Suplement
Zał cznik C
Podstawowe wska niki makroekonomiczne gospodarki łotewskiej w 2004 roku
(rok poprzedni = 100)
PKB (tempo zmian, ceny stałe)
109,1 % (VI-IX)
Produkcja przemysłowa (tempo zmian, ceny stałe)
107,4 % (I-IX)
Nakłady inwestycyjne (tempo zmian, ceny stałe)
112,4 % (I-IX)
redni roczny wzrost cen detalicznych
Wzrost cen detalicznych w listopadzie 2004 / listopad 2003
6,2 % (I-XI)
7,2 %
Liczba bezrobotnych (mln)
0,096 (XI)
Stopa bezrobocia
8,5 % (XI)
Eksport w (mln USD)
3989,6 (I-XII)
Eksport (tempo zmian)
128,1 % (I-XII)
Import (mln USD)
7063,8 (I-XII)
Import (tempo zmian)
125,0 % (I-XII)
Napływ inwestycji zagranicznych (flow) (mln USD)
147,9 (VII-IX)
Napływ inwestycji zagranicznych (stock) (mln USD)
4129,0 (IX)
Saldo na rachunku bie cym bilansu płatniczego (mln USD)
-111,1 (XI)
Relacja salda na rachunku bie cym bilansu płatniczego do PKB
12,2 %(VII-IX)
Saldo bud etowe, fiskalne (mln USD)
143,4 (I-XI)
Relacja salda bud etowego do PKB
1,1 % (I-XII)
Dług publiczny
1834,5 (XI)
Relacja długu publicznego do PKB
13,9 % (I-XII)

ŁOTWA Przewodnik dla przedsiębiorców

Transkrypt

Podobne dokumenty