Pobierz artykuł - Roczniki Biblioteczne

290
NEKROLOGI
wojaży. Janusz Dunin zdobył dzięki zdolnościom i nieustannej pracy pozycję wybitnego
uczonego w swej specjalności, a łatwość nawiązywania kontaktów, znajomości i przyjaźni
zjednała Mu sympatię i popularność w wielu środowiskach. Pełen specyficznego poczucia humoru – dobrotliwie żartował z ludzkich słabostek, pozwalał i z siebie żartować.
Pogodny i radosny obdarzał nas, którzy Go znaliśmy, przekonaniem, że świat nie jest zły
i z tą wiarą odpłynął swoją „łodzią pełną książek” na drugi brzeg i na pewno znalazł tam
piękną bibliotekę oraz spokojny kącik do wciąż nowych lektur.
Będzie Cię nam, Januszu, bardzo brakowało.
Hanna Tadeusiewicz
FRANCISZEK BONAWENTURA MINCER
(14 VII 1932–3 VIII 2007)
W sierpniu 2007 r. na bydgoskim Cmentarzu
Komunalnym pożegnano prof. dra hab. Franciszka
Mincera, emerytowanego kierownika Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Akademii Bydgoskiej.
Franciszek Bonawentura Mincer urodził się
w Warszawie. Czas edukacji szkolnej profesora przypadł na lata II wojny światowej, w której sam Profesor
czynnie uczestniczył, jako kilkunastoletni chłopiec, biorąc udział w powstaniu warszawskim. Jednak do tych
tragicznych wydarzeń nawet po latach niechętnie nawiązywał – wszyscy Jego koledzy zginęli. Po upadku
powstania z matką Józefą trafił do obozu przejściowego
w Pruszkowie. Następnie przebywał w Kasinie Wielkiej, Mszanie Dolnej i Krakowie. We wrześniu 1945 r.
zamieszkał we Wrocławiu. W mieście nad Odrą skończył gimnazjum, liceum ogólnokształcące i rozpoczął studia w Uniwersytecie Wrocławskim.
W 1955 r. uzyskał tytuł magistra historii. Promotorem pracy magisterskiej pt. Opinia polska
wobec konfliktu zbrojnego Stefana Batorego w latach 1576–1577 był profesor Władysław
Czapliński. Pod kierunkiem tego wybitnego uczonego pięć lat później obronił dysertację
doktorską, zatytułowaną Polska a Prusy Książęce w latach 1601–1611. Natomiast w 1991 r.
na Wydziale Pedagogiczno-Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego uzyskał habilitację na podstawie rozprawy Dzieje Bydgoszczy do roku 1806, która została wydana drukiem
rok później w Zielonej Górze. Szczególną wartość mają te partie dysertacji, które związane
są z dziejami książki i bibliotek w Bydgoszczy. Staże naukowe odbył w Zentrales Staatsarchiv
w Merseburgu oraz uniwersytetach: w Osnabrück – filia w Vechta (dziś: Hochschule Vechta, Niemcy), w Tilburgu (Holandia) i w Instytucie Pedagogicznym w Tarnopolu (Ukraina).
Pracę zawodową rozpoczął w 1951 r. w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, w której spędził cztery lata. Przez pierwsze dwa był zatrudniony w Dziale Opra-
Roczniki Biblioteczne 52, 2008
© for this edition by CNS
rb_52_II-kor.indd 290
2008-12-05 15:12:26
NEKROLOGI
291
cowania i Udostępniania Zbiorów, a następnie w Dziale Rękopisów. Należał do zespołu,
który pod kierunkiem dr Jadwigi Turskiej opracował indeks do inwentarza rękopisów Ossolineum. W 1955 r. otrzymał aspiranturę w Instytucie Historii Uniwersytetu Wrocławskiego. Po nadaniu stopnia doktora został adiunktem w Katedrze Historii Powszechnej i Polski
XVI–XVIII w., kierowanej przez prof. Władysława Czaplińskiego. Na początku lat sześćdziesiątych razem z żoną Barbarą z Janiszewskich został zatrudniony w prowadzonej przez
prof. Maurycego Horna Katedrze Historii Polski Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu.
W 1967 r. dostał etat adiunkta oraz objął funkcję kierownika Regionalnej Pracowni Naukowo-Badawczej Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. Rok później zmuszony
był zrezygnować z pracy. Zatrudnienie znalazł w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bydgoszczy jako bibliotekarz (niezgodnie ze swoimi kwalifikacjami), a następnie starszy
bibliotekarz. Ukończył studium bibliotekarskie prowadzone przez Państwowy Ośrodek
Kształcenia Kadr Bibliotekarskich. Z czasem został kierownikiem Działu Zbiorów Specjalnych, a przed odejściem z biblioteki awansował na kustosza służby bibliotecznej. Cały
czas marzył, by powrócić do pracy w wyższej uczelni. Nowe miejsce, jak wyznał po latach, dawało możliwości dokładnego poznania zgromadzonych zbiorów bibliotecznych,
lecz nie sprzyjało prowadzeniu badań naukowych w zamierzonym zakresie. Organizował
w tym czasie m.in. wystawy biblioteczne oraz opracowywał katalogi.
Jesienią 1975 r. sytuacja zawodowa uległa zmianie za sprawą przypadkowego spotkania, podczas toruńskiego Zjazdu Historyków, z prof. Jaremą Maciszewskim. Ówczesny
kierownik Wydziału Nauki Komitetu Centralnego PZPR zainteresował się losem kolegi
z okresu studiów. Jego interwencja spowodowała, że 1 października F. Mincer powrócił
do pracy w uczelni. Został adiunktem w Zakładzie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, gdzie prowadził zajęcia głównie
z edytorstwa i historii książki.
Po kilkunastu latach, w 1988 r., przeniósł się do Wyższej Szkoły Pedagogicznej
w Zielonej Górze. Przez pierwsze dwa lata był adiunktem w Zakładzie Historii Powszechnej i Polski do XVIII w., a przez następne cztery kierownikiem Zakładu Historii Starożytnej i Średniowiecznej oraz kierownikiem dwuletniego Studium Bibliotekoznawstwa
i Informacji Naukowej przy WSP. W 1994 r. powrócił do Bydgoszczy. Otrzymał nominację na kierownika Katedry Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej oraz kierownika
Zakładu Naukoznawstwa, Bibliografii i Informacji Naukowej WSP. Prowadzenie Katedry
okazało się zadaniem trudnym, jednak prof. Mincer swoją postawą i działalnością w sposób znaczący przyczynił się do jej zachowania, a następnie rozbudowy. Był promotorem
dwóch prac doktorskich (z historii i bibliologii), około 250 magisterskich (z bibliotekoznawstwa, historii, filologii polskiej) i licznych licencjatów.
Na emeryturę profesor F. Mincer przeszedł w 2002 r. Rok później w Bibliotece Głównej Akademii Bydgoskiej uroczyście obchodzono Jego siedemdziesiątą rocznicę urodzin.
Przyjaciele, współpracownicy i uczniowie uczcili jubileusz wydaniem publikacji zatytułowanej W służbie książki, pod red. Zdzisława Kropidłowskiego.
Bogaty dorobek prof. Mincera liczy ponad 200 prac naukowych i popularnonaukowych. Wspólnie z Ewą Galos, pod redakcją naukową Władysława Czaplińskiego, opracował Skarbnicę pamięci. Pamiętnik lekarza króla Władysława IV Macieja Vorbek-Lettowa,
wydaną przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich w 1968 r. Publikacja doczekała się
wznowienia w 2006 r., w serii Skarby Biblioteki Narodowej. W podarowanym autorowi
Roczniki Biblioteczne 52, 2008
© for this edition by CNS
rb_52_II-kor.indd 291
2008-12-05 15:12:26
292
NEKROLOGI
tych słów egzemplarzu skreślił m.in. następujące sformułowanie: na pamiątkę wspólnych
prac, trudów, radości i smutku współedytor tej pozycji Franciszek Mincer. Nuta pesymizmu wynikała z faktu kilkuletniego zawieszenia naboru na studia bibliotekoznawcze. Wydawało się, że kierowana przez niego jeszcze do niedawna Katedra przejdzie do historii
bydgoskiej uczelni.
Prof. Mincer wspólnie z Barbarą Janiszewską-Mincer opublikował rozprawę Rzeczpospolita Polska a Prusy Książęce w latach 1598–1621. Sprawa sukcesji brandenburskiej (1988), która została nagrodzona jako „Książka Roku 1989” przez Oddział Wojewódzki Stowarzyszenia Autorów Polskich w Zielonej Górze i do dzisiaj jest cytowana
w literaturze naukowej. Z myślą o studentach bibliotekoznawstwa napisał skrypt Wybrane zagadnienia wydawnicze. Edytorstwo naukowe i ruch wydawniczy (1985). Jego
zainteresowania dziejami regionalnymi znalazły odbicie w czterech rozdziałach ogłoszonych w Historii Bydgoszczy. Tom I do roku 1920, pod redakcją Mariana Biskupa (1991).
Publikował artykuły i recenzje w licznych czasopismach i gazetach, m.in. na łamach:
„Kwartalnika Historycznego”, „Kwartalnika Opolskiego”, „Przeglądu Historycznego”,
„Roczników Bibliotecznych”, „Zapisek Historycznych” oraz „Dziennika Wieczornego”, „Gazety Pomorskiej”, „Ilustrowanego Kuriera Polskiego”. Ponadto był autorem
biogramów (w tym w Polskim słowniku biograficznym), katalogów i informatorów bibliotecznych oraz współautorem monografii miast i regionów. Profesor poświęcał też
czas pracom redakcyjnym – redagował Prace Komisji Historii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, t. 5 (1968), „Kronikę Bydgoską” i „Kalendarz Bydgoski”. Uczestniczył w wielu konferencjach naukowych krajowych i zagranicznych. W ostatnich latach
był uczestnikiem sesji naukowych organizowanych przez bydgoską Akademię Muzyczną im. Feliksa Nowowiejskiego, podczas których poruszał m.in. zagadnienia dotyczące
historiografii śpiewactwa oraz problem związany z potrzebami i możliwościami opracowania bibliografii życia muzycznego w Bydgoszczy.
Prof. F. Mincer nie stronił też od działalności politycznej i organizacyjnej. W latach
1956–1968 aktywnie działał w Stronnictwie Demokratycznym (m.in. jako: wiceprzewodniczący Centralnej Komisji Młodzieżowej SD, członek Prezydium Miejskiego Komitetu
SD we Wrocławiu, wiceprzewodniczący Miejskiego Komitetu SD w Opolu). W 1976 r.
został opiekunem Studenckiego Koła Naukowego Bibliotekoznawców WSP w Bydgoszczy, a w 1982 r. pełnomocnikiem rektora WSP ds. Studenckich Kół Naukowych. Przewodniczył w latach 1998–2000 Sekcji Bibliotekoznawczej przy Centralnym Ośrodku Metodycznym w Krakowie. Należał do Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, Toruńskiego
Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Naukowego im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie,
Lubuskiego Towarzystwa Naukowego (członek Zarządu), Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy (przewodniczący Sekcji Historyczno-Oświatowej), Towarzystwa Wolnej
Wszechnicy Polskiej (wiceprezes Oddziału Wojewódzkiego w Zielonej Górze), Stowarzyszenia Autorów Polskich. Towarzystwa im. H. Sienkiewicza (wiceprezes Zarządu
Głównego), Ligi Ochrony Przyrody (prezes Zarządu Okręgu w Bydgoszczy oraz członek
Zarządu Głównego w Warszawie). Za swoje zasługi został odznaczony m.in. Krzyżem
Kawalerskim Orderu Polski i wyróżniony odznakami honorowymi: „Za zasługi dla miasta Bydgoszczy”, „Zasłużony działacz kultury”, „Zasłużony dla Ligi Ochrony Przyrody”;
był laureatem nagrody III stopnia Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz
nagród Stowarzyszenia Autorów Polskich i Wydawnictwa „Epoka”.
Roczniki Biblioteczne 52, 2008
© for this edition by CNS
rb_52_II-kor.indd 292
2008-12-05 15:12:26
NEKROLOGI
293
Na emeryturze nadal pracował ze studentami, chociaż ciężko chorował. Wielką radość sprawiła Mu wiadomość o wznowieniu naboru na studia bibliotekoznawcze. Snuł
plany dalszej pracy, także badawczej. Tuż przed śmiercią zajmował się poglądami filozoficznymi oraz oceną dorobku Józefa Hoene-Wrońskiego.
Zmarł w szpitalu w Mogilnie. Urna z prochami została złożona 11 VIII 2007 r. do kolumbarium na bydgoskim Cmentarzu Komunalnym przy ul. Wiślanej. W środowisku naukowców oraz studentów był osobą dobrze znaną i cenioną. Rozległą wiedzą oraz erudycją wzbudzał powszechny szacunek, a także uznanie. Takim pozostanie w pamięci wielu.
Ryszard Nowicki
ELŻBIETA SŁODKOWSKA
(29 X 1927–17 XI 2007)
27 listopada 2007 r. liczne grono osób, w tym
wielu pracowników książki, pożegnało na Cmentarzu
Powązkowskim w Warszawie śp. dr Elżbietę Słodkowską, zmarłą 17 listopada po długiej chorobie. Smutek
i zaduma, wiążące się zawsze z taką uroczystością,
skłaniają zarazem do przypomnienia kilku ważnych
okoliczności i zdarzeń z życia Zmarłej.
Elżbieta Słodkowska, z domu Walewska, pochodziła ze znanej rodziny ziemiańskiej. Urodziła się
29 października 1927 r. w miejscowości Kowala Stępocina w powiecie radomskim jako trzecie z czworga
dzieci Marii z Kuźnickich i Aleksandra Walewskich.
Jako kilkunastoletnia dziewczyna przeżyła grozę
II wojny światowej – dwukrotne przejście frontu przez
ziemię radomską (w 1939 i 1945 r.) oraz okupację hitlerowską. Pierwsze miesiące po wyparciu Niemców
z tej części kraju były dla niej swoistą kontynuacją wojny, wielu ówczesnych tragedii
indywidualnych i zbiorowych. Wiosną 1945 r. również na ziemi radomskiej wykonywano
postanowienia dekretu PKWN o tzw. reformie rolnej. Zabierano bez odszkodowania całą
majętność rolną dotychczasowym ziemiańskim właścicielom. Władze komunistyczne
konfiskowały jednocześnie pałace i dwory – wieloletnie, czasem wielowiekowe siedziby
tysięcy rodzin. Wypędzano je brutalnie z własnych gniazd. Często towarzyszył temu zakaz odwiedzania w przyszłości bliskich im stron, własnej ojcowizny. Grabiono przy tym
rzeczy osobiste, pamiątki rodzinne, a także biblioteki, tworzone staraniem kolejnych pokoleń. Niszczono bezwzględnie pewne wartości materialne i duchowe, stanowiące w ciągu stuleci ważną część kultury narodowej.
Elżbieta Walewska w swej wczesnej młodości była świadkiem i zarazem ofiarą
owego kataklizmu społecznego i kulturalnego. Według opowiadań rodzinnych już jako
dziecko umiejące czytać i pisać interesowała się księgozbiorem rodowym. Zaczęła nawet
Roczniki Biblioteczne 52, 2008
© for this edition by CNS
rb_52_II-kor.indd 293
2008-12-05 15:12:26