Gumed - Wykład nr 2 - MK

Błąd medyczny
cz. II
dr Marek Koenner
radca prawny
Błąd medyczny
Rodzaje błędów:
diagnostyczny – polega na bądź na mylnym stwierdzeniu
nieistniejącej choroby (błąd pozytywny), bądź częściej na
nierozpoznaniu rzeczywistej choroby pacjenta, co prowadzi do
pogorszenia jego zdrowia;
terapeutyczny - w przypadku wyboru niewłaściwej metody lub
wadliwego sposobu leczenia, nienależycie dokonanej operacji,
poszerzenia pola operacyjnego bez takiej konieczności;
techniczny – polega na niewłaściwym wykonaniu zabiegu lub
badania diagnostycznego;
organizacyjny – związany z funkcjonowaniem podmiotu leczniczego,
a polega na wadliwym jego funkcjonowaniu z punktu widzenia
obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa.
Przesłanki odpowiedzialności deliktowej
Zdarzenie
Związek
przyczynowy
Szkoda
Pojęcie szkody (W. Czachórski)
Szkoda to uszczerbek, jakiego doznaje poszkodowany we
wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych
(życie, zdrowie, cześć, majątek itd.).
1) W nauce prawa i w orzecznictwie wiąże się pojęcie
szkody z uszczerbkiem jedynie majątkowym.
Naprawienie szkody określamy jako „odszkodowanie”.
2) Uszczerbek niemajątkowy określany jest terminem
„krzywda”, niekiedy „krzywda moralna”.
Naprawieniu takiej krzywdy służy „zadośćuczynienie”.
Pojęcie szkody (W. Czachórski)
Zasada pełnego odszkodowania
Art. 361.
§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi
odpowiedzialność tylko za normalne następstwa
działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego
przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie
szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł,
oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody
nie wyrządzono.
Pojęcie szkody (W. Czachórski)
Szkoda jako uszczerbek o charakterze majątkowym może
mieć postać dwojaką:
a) może obejmować stratę, jakiej doznaje mienie
poszkodowanego (damnum emergens), tzw. szkoda
rzeczywista;
b) może obejmować utratę korzyści, jakiej poszkodowany
mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono
(lucrum cessans).
Naprawienie szkody
Odszkodowanie
Art. 444. § 1. zd. 1 K.c.
W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju
zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z
tego powodu koszty.
Naprawienie szkody
Szkodę majątkową stanowi różnica między obecnym
stanem majątkowym poszkodowanego, a tym stanem,
jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące
szkodę. Zadaniem wynagrodzenia szkody jest
wyrównanie tej różnicy.
Naprawienie szkody
1) Koszty leczenia
2) Koszty przygotowania do innego zawodu
Art. 444 § 1 zd. 2 K.c.
Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do
naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę
potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany
stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty
przygotowania do innego zawodu.
Naprawienie szkody
3) Renta / renta tymczasowa
Art. 444 K.c.
§ 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub
częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli
zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki
powodzenia na przyszłość, może on żądać od
zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej
renty.
§ 3. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się
dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być
przyznana renta tymczasowa.
Naprawienie szkody
3) Renta / renta tymczasowa – kapitalizacja
Art. 447 K.c.
Z ważnych powodów sąd może na żądanie
poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej
części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w
szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się
inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania
ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu.
Naprawienie szkody
Ius moderandi
Art. 322 K.c.
Jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody,
zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie
z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie
wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione,
może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według
swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich
okoliczności sprawy.
Naprawienie szkody
Zadośćuczynienie
Art. 445 § 1 K.c.
W wypadkach przewidzianych w artykule
poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu
odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę.
Art. 445 § 3 K.c.
Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na
spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na
piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia
poszkodowanego.
Naprawienie szkody
Zadośćuczynienie – pojęcie (1) - za wyrokiem SO w
Lublinie z dnia 1.02.2006 r. (I C 213/04, Lex nr 532968)
Przepis art. 445 § 1 k.c. określa, że Sąd tytułem
zadośćuczynienia winien przyznać pokrzywdzonemu
sumę odpowiednią i pozostawia określenie wysokości
tego zadośćuczynienia swobodnemu uznaniu
sędziowskiemu. Sformułowanie "suma odpowiednia" ma
charakter niedookreślony, jednakże bogata judykatura z
tego zakresu określa kryteria, którymi należy się
kierować przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia.
Naprawienie szkody
Zadośćuczynienie – pojęcie (2)
(…) zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, tak
więc nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi
przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość.
Wartość ta nie może jednakże być nadmierna w
stosunku do doznanej krzywdy, a jej odpowiedniość
polega na utrzymaniu jej w rozsądnych granicach przy
uwzględnieniu stopy życiowej społeczeństwa oraz jego
aktualnym warunkom bytowym (wyrok SN z dnia 28 IX
2001 r., III CKN 427/00, LEX nr 52766).
Naprawienie szkody
Zadośćuczynienie – pojęcie (3)
Nadto zadośćuczynienie z jednej strony ma służyć
złagodzeniu doznanej krzywdy i jednocześnie nie
prowadzić do nadmiernego wzbogacenia osoby
uprawnionej do otrzymania zadośćuczynienia (wyrok SN
z dnia 9 II 2000 r., III CKN 58/98). Podnieść także
należy, iż zadośćuczynienie zgodnie z poglądami tak
doktryny, jak i judykatury winno mieć charakter
całościowy i obejmować wszelkie cierpienia fizyczne, jak
i cierpienia psychiczne, również te możliwe do
wystąpienia w przyszłości (...).
Naprawienie szkody
Roszczenia w wypadku śmierci pacjenta (1)
Art. 446 § 1 K.c.
Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju
zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego,
zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić
koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.
Naprawienie szkody
Roszczenia w wypadku śmierci pacjenta (2)
Art. 446 § 2 zd. 1 K.c.
Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy
obowiązek alimentacyjny, może żądać od
zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej
stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do
możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez
czas prawdopodobnego trwania obowiązku
alimentacyjnego.
Naprawienie szkody
Roszczenia w wypadku śmierci pacjenta (3)
Art. 446 § 2 zd. 2 K.c.
Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie,
którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków
utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają
tego zasady współżycia społecznego.
Naprawienie szkody
Roszczenia w wypadku śmierci pacjenta (4)
Art. 446 § 3 K.c.
Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom
rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli
wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich
sytuacji życiowej.
Naprawienie szkody
Roszczenia w wypadku śmierci pacjenta (5)
Art. 446 § 4 K.c.
Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny
zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę.
Naprawienie szkody
Zadośćuczynienie – kolejne roszczenie
Art. 448 K.c.
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może
przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone,
odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia
pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie
zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany
przez niego cel społeczny, niezależnie od innych
środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
Przepis art. 445 § 3 stosuje się.
Naprawienie szkody
Roszczenia nasciturusa
Art. 4461 K.c.
Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia
szkód doznanych przed urodzeniem.
Naprawienie szkody
Zbywalność roszczeń
Art. 449 K.c.
Roszczenia przewidziane w art. 444-448 nie mogą być
zbyte, chyba że są już wymagalne i że zostały uznane
na piśmie albo przyznane prawomocnym orzeczeniem.
I. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia
12 października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr
526714)
Żądanie:
Działający imieniem całkowicie ubezwłasnowolnionej M.K. opiekun
A.K. domagał się od Zespołu Opieki Zdrowotnej w K.
Samodzielnego Publicznego ZOZ, D.M. i A.F. zasądzenia w (…)
kwoty 662.641 zł z ustawowymi odsetkami oraz renty w wysokości
po 2.000 zł miesięcznie, ustalenie odpowiedzialności pozwanych za
szkody, jakie mogą ujawnić się w przyszłości oraz zasądzenie
kosztów procesu.
Na dochodzone roszczenie składa się kwota 500.000 zł stanowiąca
zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, kwota 162.641 zł niezbędna
na koszty leczenia i specjalistyczną opiekę medyczną.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Twierdzenie powoda:
(…) w dniu 2 czerwca 2003 r., w następstwie zastosowania w
trakcie porodu znieczulenia zewnątrzoponowego, doszło do
zatrzymania akcji serca, ustania oddechu, a mimo podjętej
reanimacji powódka nie odzyskała dotąd przytomności. Było to
wynikiem niewłaściwego nadzoru nad pacjentem placówki
leczniczej, niedołożenia należytej staranności ze strony pozwanych
lekarzy.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Elementy stanu faktycznego:
Poważnym błędem było po zakończonym porodzie pozostawienie
powódki bez fachowego nadzoru, zwłaszcza wobec zastosowanego
niedawno znieczulenia. W fazie ratowania pacjentki nie podjęto
jednocześnie czynności sztucznej wentylacji płuc i masażu serca,
akcję prowadził chirurg, a nie anestezjolog, zaś w momencie
rozpoczęcia reanimacji zespół nie dysponował odpowiednim
sprzętem, zamiast centralnego podania adrenaliny zastosowano
dożylne, przez co nie uzyskano szybkiego, efektywnego działania
względnie nastąpiło ono z opóźnieniem.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Wyrokiem z dnia 7 kwietnia 2006 r. Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu
zasądził od pozwanego Zespołu Opieki Zdrowotnej w K.
Samodzielnego Publicznego ZOZ na rzecz powódki:
kwotę 500.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 7 kwietnia 2006
r. tytułem zadośćuczynienia,
kwotę 157.563 zł z ustawowymi odsetkami,
kwotę po 2.000 zł miesięcznie, poczynając od miesiąca kwietnia
2006 r., płatną do 10-ego każdego następującego po sobie miesiąca
z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki którejkolwiek z rat,
tytułem renty,
ustalił odpowiedzialność pozwanego Zakładu Opieki Zdrowotnej za
skutki wypadku mające ujawnić się w przyszłości,
oddalił powództwo w pozostałej części w stosunku do pozwanego
Zespołu Opieki Zdrowotnej, w całości w stosunku do D.M. i A.F. (...).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 12
października 2006 r. (I ACa 377/06, Lex nr 526714)
Uzasadnienie zasądzonych kwot:
Analizując zarówno rozmiar cierpień i bólu, nieodwracalne skutki w
stanie zdrowia powódki, młodej kobiety, która utraciła radość życia i
macierzyństwa, to stosownym zadośćuczynieniem do doznanej
krzywdy jest kwota 500.000 zł, którą należało zasądzić z
ustawowymi odsetkami od daty wyrokowania (art. 445 § 1 i art.
448 k.c.).
Zsumowane wydatki związane z procesem leczenia wyniosły
157.563 zł (...). Renta na przyszłość ustalona została w
niewygórowanej kwocie 2.000 zł miesięcznie.
Przedawnienie roszczeń
Art. 4421 K.c.
§ 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem
niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od
dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o
osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten
nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym
nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku,
roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z
upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa
bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o
szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Przedawnienie roszczeń
Art. 4421 K.c.
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie
nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od
dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o
osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie
szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z
upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.
Przedawnienie roszczeń
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 26 lipca 2000 r.
(I ACa 278/00, Lex nr 50092)
Przy interpretacji art. 442 § 1 k.c. w sprawach o
wynagrodzenie szkód wywołanych wadliwym leczeniem
należy uwzględnić specyfikę tych szkód i czynnik subiektywny
w postaci świadomości pacjenta. W świetle doświadczenia
życiowego można przyjąć, że pacjenci z reguły nie wiążą
dolegliwości odczuwanych po zabiegu z wadliwością tego
zabiegu. Z reguły też nie są informowani, że zabieg nie
powiódł się z winy lekarza, podobnie jak nie są informowani,
że w czasie pobytu w placówce zastali zainfekowani wirusem
z winy personelu medycznego.
Przykłady błędów
1) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 16
grudnia 2003 r. (I ACa 573/03, Lex nr 145471)
1. Zaniedbanie polegające na pozostawieniu po operacji
w zaszytej ranie ciała obcego stanowi niedopełnienie ze
strony chirurga zachowania należytej staranności.
2. Szpital ponosi odpowiedzialność za cierpienia
pacjenta na skutek zakażenia spowodowanego
zawinionym pozostawieniem gazika w stawie łokciowym,
przeprowadzenia powtórnej operacji i za wydłużenie
procesu leczenia.
Przykłady błędów
2) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 marca
2009 r. (I ACa 12/09, Lex nr 845994)
1. Jeżeli zabieg usunięcia kamieni nerkowych metodą
PCNL spowodował poważne, nietypowe obrażenia, to
konieczne było objęcie pacjentki specjalnym nadzorem
pooperacyjnym. Zaniechanie potrzebnych badań USG,
badań urograficznych i opóźnienie leczenia
zachowawczego, co doprowadziło do usunięcia nerki,
stanowi winę szpitala. (…)
Przykłady błędów
3) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 lutego
2000 r. (I ACa 69/00, Lex nr 50505)
1. Dowodzenie konkretnego zawinienia w "procesach lekarskich"
łączy się z określonymi trudnościami dowodowymi co do ścisłego i
pewnego wskazania zdarzenia, w wyniku którego organizm pacjenta
został zainfekowany wirusem wzw typu "B".
2. Na gruncie tzw. dowodu prima facie ustalony przez sąd zespół
okoliczności faktycznych, uzasadnia przyjęcie adekwatnego związku
przyczynowego pomiędzy hospitalizacją pacjenta w szpitalu i
niedołożeniem tam należytej staranności w przestrzeganiu reżimu
sanitarnego, a późniejszym zachorowaniem na żółtaczkę.
Przykłady błędów
4) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27
października 2004 r. (I ACa 575/04, Lex nr 509013)
Błędem w sztuce lekarskiej było przepisanie pacjentce
cierpiącej na astmę oskrzelową pyralginy w postaci
iniekcyjnej do zastosowania w domu drogą doustną, bez
przewidzenia możliwości wystąpienia wstrząsu
anafilaktycznego i braku możliwości udzielenia fachowej
pomocy medycznej.
Przykłady błędów
5) Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2010 r. (II
CSK 580/09, Lex nr 693932)
W przypadku czynu niedozwolonego polegającego na
pozbawieniu matki dziecka możliwości podjęcia
ewentualnej decyzji o przerwaniu ciąży z powodu
ciężkiego i nieodwracalnego uszkodzenia płodu art. 444
§ 1 k.c. nie ma zastosowania. Obojgu rodzicom
kalekiego dziecka przysługuje natomiast roszczenie
odszkodowawcze na podstawie art. 415 k.c.
Płaszczyzny odpowiedzialności lekarza
Odpowiedzialność cywilna – kodeks cywilny
Ex delicto
Art. 415. Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany
jest do jej naprawienia.
Ex contractu
Art. 471. Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że
niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem
okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Art. 750. Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane
innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.
Dziękuję za uwagę
Dr Marek Koenner
Radca prawny
www.kancelaria-medyczna.pl
www.prawodlalekarza.pl