Szczęście w wymiarze pedagogiczno-socjologicznym

Transkrypt

Fragment Wprowadzenia
Redakcja naukowa
Ewa Kowalska, Paweł Prüfer, Mirosław Kowalski
Czy szczęście jest w nas czy jednak poza nami? Czy je wytwarzamy,
czy jednak jest ono zdeponowane w jakichś miejscach, do których dostęp jest bardziej lub mniej utrudniony? Czy możliwe jest dotarcie i wejście do tych miejsc, aby posiąść choćby fragmenty szczęścia, które jednak nie będą jego sybstytutami? Czy o istnieniu szczęścia jako pewnej
własności, którą można nabyć, czy lepiej – zdobyć, decydują czynniki
zewnętrzne, czy jednak jest to efekt endogennie kształtujących się i wyłaniających na zewnątrz determinant, wynikających z naszej kreatywności i wciąż uświadamianego sprawstwa? Czy faktycznie musimy mieć
najpierw coś, co sprawi, że staniemy się ostatecznie depozytariuszami
szczęścia? Czy nie należałoby się zgodzić z autorem traktatu o szczęściu, Władysławem Tatarkiewiczem, że szczęście ma jednak podwójną
naturę i że w związku z tym jest stanem wewnętrznym, ale wymaga pomocy z zewnątrz, co miałoby oznaczać, iż „mamy je w nas, ale nie tylko
przez nas”?
SZCZĘŚCIE W WYMIARZE
PEDAGOGICZNO-SOCJOLOGICZNYM
9 788378 505334
Ewa Kowa l s k a
Paw e ł P rü f e r
M i ro s ł aw Kowa l s k i
Redakcja naukowa
SZCZĘŚCIE
W WYMIARZE
EDUCATIONAL AND SOCIOLOGICAL
DIMENSIONS OF HAPPINESS
E wa K o wa l s k a
Paw e ł P r ü f e r
M i r o s ł aw K o wa l s k i
Redakcja naukowa
SZCZĘŚCIE
W WYMIARZE
EDUCATIONAL AND SOCIOLOGICAL
DIMENSIONS OF HAPPINESS
Kraków 2014
Kowalski_SZCZESCIE W WYMIARZE.indb 3
11.03.2014 07:45
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2014
Recenzent:
dr hab. Krystyna Ablewicz, prof. UJ
Redakcja wydawnicza:
Beata Bednarz
Opracowanie typograficzne:
Anna Bugaj-Janczarska
Projekt okładki:
Anna M. Damasiewicz
Na okładce wykorzystano obraz
Williama-Adolphe’a Bouquereau A Childchood Idyll
Wydanie książki stało się możliwe
dzięki Uniwersytetowi Zielonogórskiemu
ISBN 978-83-7850-533-4
Oficyna Wydawnicza „Impuls”
30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5
tel./fax: (12) 422 41 80, 422 59 47, 506 624 220
www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsoficyna.com.pl
Wydanie I, Kraków 2014
11.03.2014 07:45
Spis treści
Wprowadzenie. Szczęście jest w nas czy poza nami?  ..................................... 
7
Część I
Teoretyczne impresje wokół problematyki szczęścia
Ewa Baum, Stanisław Antczak
Szczęście – fenomen niejednowymiarowy
Konteksty filozoficzne, społeczne i polityczne rozważań
nad odczuwaniem szczęścia ............................................................................... 13
Monika Kaczor
Etyczno-społeczny wymiar pojęcia „szczęście” –
na podstawie definicji słownikowych ............................................................... 27
Jarosław Horowski
Dążenie do szczęścia jako zasada rozwoju moralnego
w pedagogice tomistycznej ................................................................................. 39
Paweł Prüfer
Socjologiczne wyobrażenia społeczeństwa szczęśliwego ............................. 55
Jan Mróz
Społeczno-kulturowe determinanty jakości życia,
czyli rzecz o poszukiwaniu swojej drogi do szczęścia ................................... 75
Jacek Zbigniew Górnikiewicz
Mieć szczęście i czuć szczęście – w kontekście stanu
osobowej dojrzałości ............................................................................................ 93
Piotr Milwiw-Baron
Szczęście jako przyczyna twórcza i skutek artystyczny
realizacji dzieła jazzowego .................................................................................. 109
11.03.2014 07:45
6
Spis treści
Część II
Aplikacja kategorii szczęścia
w kontekstach pedagogiczno-społecznych
Edyta Bartkowiak
(Nie)szczęśliwe dzieciństwo. Konteksty (nie)dzisiejsze ................................ 117
Agnieszka Olczak
Różne oblicza szczęśliwego dzieciństwa .......................................................... 137
Tatiana Kanasz
Kierunek studiów a wyobrażenia o życiu szczęśliwym:
jakościowa analiza wypowiedzi warszawskich studentów ........................... 149
Dymitr Misiejuk
Czy szczęście jest przed nami skryte? .............................................................. 173
Barbara Koc-Kozłowiec
„Jestem szczęśliwy, kiedy żona ze mną rozmawia” –
komunikowanie się z osobą z otępieniem ....................................................... 195
Marcelina Jakimowicz
Świadome śnienie (lucid dream) jako ludyczny wymiar snów .................... 211
Agnieszka Jędrzejowska
„Lepiej jest dwóm niż jednemu” (Koh. 4,9), czyli o znaczeniu
homogeniczności zaburzenia dla szczęśliwego funkcjonowania
dzieci z zespołem Downa w grupie rówieśniczej ........................................... 227
Ks. Andrzej Draguła
Czy tylko szczęście wieczne?
O potrzebie religijnej redefinicji szczęścia ...................................................... 237
11.03.2014 07:45
Wprowadzenie
Szczęście jest w nas czy poza nami?
Introduction
Happiness, there Is in Us or Outside Us?
C
zy nauki humanistyczne i społeczne są w odwrocie? Zaprzeczenie poświadczające, że tak nie jest lub że tak właśnie się dzieje, domagałoby się doprecyzowania: jakiego rodzaju miałby to być odwrót, od jakiej materii badawczej byłoby
odejście, oraz ku jakiej problematyce zbliżenie. Amerykański badacz życia społecznego, Charles Wright Mills, postulował swego czasu, aby nie dać się zwieść
segregowaniu i wybieraniu dla celów badawczych jedynie tych tematów, które są
nośne i modne, a których atrakcyjność zostałaby jedynie wypromowana w publicznych debatach i w medialnych sposobach ich rozkrzewiania1. Nie można
jednak zignorować tego, co cyrkuluje w przestrzeni makrostrukturalnej, co jednocześnie wyznacza badaczowi społecznemu swoiste wyzwanie, a z którym –
jeśli czuje się odpowiedzialny za kształt życia społecznego – powinien się zmierzyć, jeśli pragnie pozostać wierny swojemu naukowemu powołaniu.
Jakie są główne rysy współczesnego człowieka, jakie oczekiwania i pragnienia
dominują oraz jakie sprawy najbardziej zaprzątają jego głowę – w sensie uniwersalnym i formalnym nie stanowi to nowej materii, a tym samym nie charakteryzuje jakoś wyjątkowo dzisiejszego społeczeństwa złożonego z jednostek-podmiotów interakcyjnie i funkcjonalnie ze sobą powiązanych. W podstawowych
potrzebach i fundamentalnych dla rozwoju osobowości przedsięwzięciach, pochodzących z zewnętrznego i wewnętrznego świata jednostki, można zaobser-
1
Por. C.W. Mills, Wyobraźnia socjologiczna, Warszawa 2008, s. 341–342.
11.03.2014 07:45
8
Wprowadzenie
wować i doświadczyć cykliczności procesów socjalizacyjno-wychowawczych.
Zatem przed przedstawicielami nauki i badaczami życia społecznego pojawiają
się problemy, z którymi zmagały się wcześniejsze pokolenia myślicieli oraz praktyków życia społecznego. Fakt ten nie powinien jednak wygaszać woli zaangażowania się, z nową energią i przy użyciu nowoczesnych technik i narzędzi, na
rzecz diagnozowania, rozumienia i wyjaśniania tego, jacy jesteśmy jako ludzie
i dlaczego wciąż na nowo trzeba nam się sporo natrudzić, aby uzyskać te wartości, które tłumaczą sens podejmowanej drogi.
Czy szczęście jest w nas, czy jednak poza nami? Czy je wytwarzamy, czy jednak
jest ono zdeponowane w jakichś miejscach, do których dostęp jest bardziej lub
mniej utrudniony? Czy możliwe jest dotarcie i wejście do tych miejsc, aby posiąść
choćby fragmenty szczęścia, które jednak nie będą jego substytutami? Czy o istnieniu szczęścia jako pewnej własności, którą można nabyć, czy lepiej – zdobyć,
decydują czynniki zewnętrzne, czy jednak jest to efekt endogennie kształtujących
się i wyłaniających na zewnątrz determinant, wynikających z naszej kreatywności i wciąż uświadamianego sprawstwa? Czy faktycznie musimy mieć najpierw
coś, co sprawi, że staniemy się ostatecznie depozytariuszami szczęścia? Czy nie
należałoby się zgodzić z autorem traktatu o szczęściu, Władysławem Tatarkiewiczem, że szczęście ma jednak podwójną naturę i że w związku z tym jest stanem
wewnętrznym, ale wymaga pomocy z zewnątrz, co miałoby oznaczać, iż „mamy
je w nas, ale nie tylko przez nas”2?
Coś, co wydaje się z jednej strony niebywale konkretne, fundamentalne i konstytuujące bieg życia jednostek i społeczeństw, jest jednocześnie wyjątkowo
ukryte, niedostępne, wymykające się precyzyjnej deskrypcji (zwłaszcza z pułapu
wymogów stawianych wiedzy empiryczno-pozytywistycznej). I właśnie ta, nie do
końca jasna postać badawczego dylematu, stała się przedmiotem namysłu, z którym czytelnik ma możliwość się zapoznać dzięki publikacji o szczęściu. Jej pojawienie się zawdzięczamy nie tylko twórczej i wrażliwej pracy autorów poszczególnych jej tekstów. Również dzięki profesjonalnemu i rzetelnemu wsparciu oraz
życzliwości krakowskiego wydawnictwa „Impuls” czytelnik otrzymuje publikację
z wielowątkowym i wieloparadygamtycznym opisem problemu szczęścia. Różnorodność perspektyw, wrażliwości i kompetencji badawczej – jednak za każdym razem pojawia się ważny rodzaj zbliżenia ku zobiektywizowanemu (choć
subiektywnie wyselekcjonowanemu) sposobowi unaocznienia, czym szczęście
jest, a może bardziej, czym szczęście mogłoby być. Teoretyczno-praktyczne sposoby konceptualizacji zjawiska oraz próby łączenia go z różnymi obszarami ludzkich doświadczeń wygenerowały pewien model i pomysł na uchwycenie tego, co
może wydawać się nieuchwytne.
Nasza propozycja jest jedynie przyczynkiem do dalszych analiz poruszanej
w książce problematyki, która ma swojego sprzymierzeńca w głównym pragnie2
W. Tatarkiewicz, O szczęściu, Kraków 1949, s. 184.
11.03.2014 07:45
9
Wprowadzenie
niu wpisanym w gatunkową naturę człowieka – pragnieniu znalezienia szczęścia. Mamy nadzieję, że publikacja wskaże możliwe i warte wybrania kierunki
wędrówki, aby spełnienie tego pragnienia choćby minimalnie wesprzeć.
Wyrażamy wdzięczność recenzentowi wydawniczemu publikacji, pani profesor Krystynie Ablewicz, za rzetelną i merytoryczną opinię, dzięki której mogliśmy
nadać zebranym tu tekstom więcej wiarygodności i hermeneutycznej poprawności. Dziękujemy środowisku akademickiemu związanemu z Uniwersytetem Zielonogórskim za stworzenie sprzyjającego kontekstu zarówno dla powstania samego pomysłu podjęcia zagadnienia szczęścia, jak i dla jego badawczej realizacji.
Nieczęsto zdarza się, aby poruszana problematyka tak istotnie łączyła przedmiot (zazwyczaj związany z określonym adresatem) z tymi, którzy ten temat
mają w pewnym sensie zinternalizowany oraz przyswojony egzystencjalnie i indywidualnie. Wydaje się, że szczęście jest taką właśnie egzemplifikacją. Cieszy
nas także fakt, że mogliśmy zaświadczyć o ważkości tego tematu w odniesieniu
do aktywności zawodowo-prywatnej, z którą się na co dzień utożsamiamy. Bliskie jest nam wyznanie Pierre’a Bourdieu, badacza szczególnie zasłużonego dla
nauk związanych z wychowaniem i edukacją, który stwierdził:
[...] zawód socjologa jest z pewnością tym spośród wszystkich zawodów intelektualnych, który mogę uprawiać z pełnym szczęściem, we wszelkich znaczeniach tego słowa – tak przynajmniej sądzę [wyr. nasze]3.
Ewa Kowalska
Paweł Prüfer
Mirosław Kowalski
Bibliografia
Kłoskowska A., Teoria socjologiczna Pierre’a Bourdieu. Wstęp do wydania polskiego
[w:] P. Bourdieu, J.-C. Passeron, Reprodukcja. Elementy teorii nauczania, Warszawa 2012.
Mills C.W., Wyobraźnia socjologiczna, Warszawa 2008.
Tatarkiewicz W., O szczęściu, Kraków 1949.
3
P. Bourdieu, Choses dites, Paris 1987, s. 38, cyt. za: A. Kłoskowska, Teoria socjologiczna
Pierre’a Bourdieu. Wstęp do wydania polskiego [w:] P. Bourdieu, J.-C. Passeron, Reprodukcja. Elementy teorii nauczania, Warszawa 2012, s. 52.
11.03.2014 07:45
Część I
Teoretyczne impresje
wokół problematyki szczęścia
11.03.2014 07:45
Ewa Baum, Stanisław Antczak
Szczęście – fenomen niejednowymiarowy
Konteksty filozoficzne, społeczne
i polityczne rozważań nad odczuwaniem
szczęścia
Streszczenie
Zagadnienia związane z odczuwaniem szczęścia przez jednostki i społeczeństwa
budziły zainteresowanie filozofów i myślicieli od początków kultury europejskiej.
Ogromną rolę w rozwoju tej problematyki odegrała twórczość Arystotelesa. W czasach nowożytnych najważniejszą przesłanką w rozważaniach nad szczęściem była
filozofia utylitarystyczna, reprezentowana przez filozofów angielskich (Jeremy Bentham) i francuskich (Helvétius). Znaczenie szczęścia jako kategorii politycznej dostrzegli twórcy amerykańskiej Deklaracji Niepodległości z 1776 roku. Współcześnie pionierską rolę w uznaniu szczęścia za główny cel polityki społecznej odegrało
niewielkie państwo w Himalajach – Bhutan. Pokłosiem badań nad szczęściem było
stworzenie światowej mapy szczęścia z inicjatywy dr. Adriana White’a, opublikowanej
w 2006 roku.
Abstract
Happiness – Multifaceted Phenomenon.
The Philosophical, Social and Political
Contexts of Reflections on Happiness
Issues pertaining to the experiencing of happiness by both individuals and societies
have been of interest to philosophers and thinkers since the beginning of European
culture with Aristotle’s works playing a major role in the development of this subject
matter. In modern times the main premise in reflections on happiness was the utili-
11.03.2014 07:45
14
Część I. Teoretyczne impresje wokół problematyki szczęścia
tarian philosophy represented by philosophers from England (Jeremy Bentham) and
France (Helvétius). The importance of happiness as a political category was noted by
the authors of the American Declaration of Independence (1776). In contemporary
times the small Himalayan state of Bhutan became a pioneer in the perception of happiness as the main goal of a state’s social policy. The upshot of research on happiness
was the creation of a world map of happiness by Adrian White (2006).
Bądźcie zdrowi, spróbujcie być szczęśliwi.
S
zczęście, obok zdrowia, jest najczęściej wymienianą wartością w trakcie składania sobie przez ludzi różnego rodzaju okazjonalnych życzeń. Fraza „dużo
zdrowia, szczęścia i pomyślności” jest ogólnie znana oraz chętnie używana przez
większość Polaków. Istota zagadnienia tkwi w tym, że każdy może, i najczęściej
w praktyce tak postępuje, pojęcie szczęścia interpretować w odmienny sposób.
Słownik języka polskiego PWN definiuje szczęście jako „pomyślny los, pomyślność, powodzenie”1. Szczęście można rozpatrywać również w kontekście filozoficznym2, jako zjawisko uwarunkowane społecznie i politycznie.
Rozważania o szczęściu zajmowały od początków cywilizacji europejskiej
najtęższe umysły, poczynając od Sokratesa, przez Michela de Montaigne’a,
Jeremy’ego Benthama i Jamesa Milla, aż po twórców amerykańskiej Deklaracji
Niepodległości, której autorzy – Thomas Jefferson, John Adams i Benjamin Franklin – wśród przyrodzonych praw człowieka wymieniali prawo do szczęścia:
Uważamy następujące prawdy za oczywiste: że wszyscy ludzie stworzeni
są równymi, że Stwórca obdarzył ich pewnymi nienaruszalnymi prawami, że
w skład tych praw wchodzi życie, wolność i swoboda ubiegania się o szczęście3.
Na temat istoty szczęścia w ciągu minionych epok, aż po czasy współczesne,
napisano bardzo dużo. Na gruncie nauki polskiej jedną z najambitniejszych prób
charakterystyki pojęcia „szczęście” podjął Władysław Tatarkiewicz. Szczególną
wymowę ma fakt, że swoją książkę O szczęściu wybitny uczony napisał w najbardziej mrocznym okresie dziejów Polski – w latach 1939–1943, „gdy ludzi spoty-
1
Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 3, R–Z, Warszawa 1995, s. 373.
J. d’Ormesson, Traktat o szczęściu, Kraków 2011.
3
Deklaracja niepodległości, http://k_sidorczuk.republika.pl/deklar.htm. Rękopis Deklaracji Niepodległości, dostęp: 3.06.2013. Z. Lewicki, Historia cywilizacji amerykańskiej.
Era tworzenia 1607–1789, Warszawa 2009, s. 565; także: S. Filipowicz, Pochwała rozumu
i cnoty. Republikańskie credo Ameryki, Kraków 1997, s. 146–163.
2
11.03.2014 07:45
15
E. Baum, S. Antczak. Szczęście – fenomen niejednowymiarowy...
kały największe nieszczęścia”4. Celem autora było jak najbardziej wszechstronne ujęcie omawianego problemu. Filozof podkreśla na samym początku swoich
rozważań, że trzeba najpierw „wyjaśnić, co znaczy słowo »szczęście«, aby móc
potem mówić z sensem o szczęściu”5, ponieważ termin ten ma charakter wieloznaczny. Różne pojęcia szczęścia, aczkolwiek kojarzą się zawsze z czymś szczególnie cennym, pozytywnym, to jednak różnią się zasadniczo. W powszechnym
użyciu termin „szczęście” występuje w dwu głównych znaczeniach: przedmiotowym i podmiotowym. „W pierwszym znaczeniu »szczęście« oznacza wybitnie dodatnie wydarzenia, które kogoś spotykają, w drugim wybitnie dodatnie
przeżycia”6. Kontynuując swoje rozważania na temat tego, czym jest w swej istocie
szczęście, Tatarkiewicz odwołuje się do Arystotelesa i przypomina, że tym, co
starożytni Grecy określali mianem eudajmonii, czyli szczęścia, nie była ani pomyślność zdarzeń, ani intensywność radości, lecz posiadanie największej miary dóbr dostępnej człowiekowi. Podkreśla przy tym, że dla Arystotelesa i jego
współczesnych odczucia związane z posiadaniem tych dóbr nie miały dużego
znaczenia. Arystoteles z eudajmonią utożsamiał najwyższe dobro dostępne człowiekowi. Ale podobnie jak dzisiaj, tak i wówczas
[...] kiedy trzeba uściślić, czym owo szczęście jest, napotykamy na niezgodę
zarówno między zwykłymi ludźmi, jak i „mędrcami” (intelektualistami bądź
filozofami). Różni ludzie bowiem utożsamiają szczęście z różnymi rzeczami
w różnym czasie i w zależności od sytuacji, w której się znajdują7.
Na koniec Tatarkiewicz przytacza czwartą interpretację pojęcia szczęścia,
która ma charakter subiektywny i odwołuje się do „zadowolenia z życia wziętego
w całości”8. Podsumowując swoje przemyślenia nad wieloznacznością szczęścia, filozof stwierdza, że „wieloznaczność tę należy przełamać: z czterech pojęć
używających tej samej nazwy trzeba wybrać jedno, a pozostałe nazwać inaczej”9.
Ponieważ trzy pierwsze z wymienionych przez niego pojęć posiadają synonimy,
autor wskazuje na czwarte znaczenie szczęścia, jako na te, które jest jego znaczeniem swoistym, czyli „na zadowolenie z całości życia”10. Powyższe rozważania,
w intencji uczonego, stanowią niejako wstęp do zdefiniowania szczęścia. Odwołując się do Kanta, Tatarkiewicz podkreśla, że szczęście to pełne, trwałe i uzasad4
5
6
7
8
9
10
W. Tatarkiewicz, O szczęściu, Warszawa 1962, s. 10.
Ibidem, s. 15.
Ibidem, s. 16.
C. Lord, Arystoteles [w:] L. Strauss, J. Cropsey, Historia filozofii politycznej, Warszawa
2010, s. 130.
W. Tatarkiewicz, O szczęściu, op. cit., s. 19–22.
Ibidem, s. 26.
Ibidem, s. 27.
11.03.2014 07:45
247
A. Draguła. Czy tylko szczęście wieczne? O potrzebie religijnej redefinicji szczęścia
Zbawczy wymiar szczęścia
Brak waloryzacji szczęścia doczesnego wynika – jak sądzę – ze źle rozumianej
koncepcji zbawienia, które realizuje się dopiero po śmierci, w wieczności, w stanie nazywanym niebem, w tak zwanym życiu przyszłym. Grzegorz Strzelczyk
zauważa:
Potoczne rozumienie zbawienia często ogranicza się u katolików do nieokreślonych wyobrażeń o ostatecznym przeznaczeniu człowieka. Być zbawionym to
przede wszystkim uniknąć „piekła”, ostatecznej kary wiszącej nad grzesznikami.
W wersji bardziej pozytywnej zbawienie kojarzy się z „pójściem do nieba”, przy
czym już obrazy tego, po co właściwie tam się idzie, bywają bardzo mgliste29.
W ten sposób życie rzeczywiście rozpada się na dwa różne etapy: doczesny
i wieczny, a doczesne jest jedynie etapem wstępnym do życia prawdziwego. Nadmierna koncentracja nad przejściowym charakterem tego świata i brak odniesienia do realizującego się zbawienia niewątpliwie prowadzą do dewaloryzacji
szczęścia doczesnego jako tego, które może stać się nawet potencjalnym zagrożeniem dla szczęścia wiecznego.
Współczesna teologia jednak coraz bardziej docenia kategorię szczęścia,
i to w wymiarze doczesnym. Temat ten podjął ostatnio wspomniany już Strzelczyk w książce Teraz Jezus:
Pilnym zadaniem staje się poszukiwanie obrazów nowych, które przekonanie o skuteczności dzieła Jezusa wyrażałyby w kategoriach bliższych codziennemu doświadczeniu wierzących. Chodzi w istocie o to, żeby kobiety i mężczyźni
początku XXI wieku mieli szanse odkrycia, że warto zbliżyć się do Żyjącego,
do Dawcy zbawienia. Jakkolwiek brutalnie by to miało zabrzmieć, kluczowa
kwestia dotyczy tego, czy zbawienie coś zmienia na lepsze we mnie, w mojej
codzienności i w świecie, w którym przyszło mi żyć; jeśli nie – nie warto nim
sobie zaprzątać głowy30.
W przepowiadanym przez Kościół zbawieniu chodzi – zdaniem Strzelczyka –
[...] przede wszystkim o jakość życia już tu, na ziemi, pomiędzy kołyską a grobem, pracą a odpoczynkiem, miłością i tęsknotą za nią [...] chodzi zwyczajnie:
o szczęście. O szczęśliwe życie już tu, teraz, dzisiaj, o szczęście pośrodku niełatwych sytuacji, które na nas często spadają, nieraz pośrodku mozołu i cierpie-
29
30
G. Strzelczyk, Teraz Jezus, Warszawa 2007, s. 148.
Ibidem, s. 149.
11.03.2014 07:45
248
Część II. Aplikacja kategorii szczęścia w kontekstach pedagogiczno-społecznych
nia, nieraz na przekór niepowodzeniom – w duchu Chrystusowych błogosławieństw31.
Jak widać, obie perspektywy muszą się wzajemnie uzupełniać i równoważyć.
Kościół nie przepowiada zbawienia ani „dopiero tam”, ani tylko „już tutaj”. Musi
być „tam” i „tu” – jest to wieczność dotykająca teraźniejszości.
Wbrew powszechnemu przekonaniu chrześcijaństwo nie proponuje szczęścia iluzorycznego, ale media vita – pośrodku życia, szczęście świadome ograniczeń, szczęście nie tyle doznań, co świadomości, które może się wydawać mało
pociągające, ale ma szansę okazać się trwalsze niż wiele innych, bardziej atrakcyjnych ofert.
Bibliografia
Catéchisme de l’Église Catholique, Paris 1992.
Danielewicz Z., Niebo. Historia przyszłości, Warszawa 2005.
Delumeau J., Historia raju, Warszawa 1996.
Katechismus der Katholischen Kirche, München – Wien – Leipzig – Freiburg – Linz
1993.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Leksykon socjologii religii, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Mariański, Warszawa
2004.
Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, Lublin 2006.
Morelli V., Szczęście według Jezusa, Kraków 2006.
Rahner K., Vorgrimler H., Mały słownik teologiczny, Warszawa 1987.
Strzelczyk G., Teraz Jezus, Warszawa 2007.
Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, I–II, q. 2, a. 8, Londyn 1960.
Verdon J., Przyjemności średniowiecza, Warszawa 1998.
Zdybicka Z., Bóg [B. Afirmacja istnienia] [w:] Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1995.
Zuberbier A., Słownik teologiczny, t. 1–2, Katowice 1989.
Źródło internetowe
Zawadzki M., Szczęście Boga i szczęście człowieka w teologii J. Pipera, http://www.
teologia.protestanci.org/artykuly/art80.php, dostęp: 14.05.2013.
31
G. Strzelczyk, Teraz Jezus, op. cit.
11.03.2014 07:45

Szczęście w wymiarze pedagogiczno-socjologicznym

Transkrypt

Podobne dokumenty

SEKRET SZCZĘŚCIA

Scenariusz lekcji z wykorzystaniem filmu: „Szczęściarz”