§ ADWOKAT RADZI UPADŁOŚĆ PRZEDSIĘBIORCY

§ ADWOKAT RADZI
UPADŁOŚĆ PRZEDSIĘBIORCY
(…) Jestem przedsiębiorcą, prowadzę firmę transportową z siedzibą w Kaliszu, niestety
ze względu na sytuację na rynku brakuje mi środków finansowych na spłatę zobowiązań
w kwocie około 100.000,00 złotych, których termin płatności minął już sześć miesięcy temu.
Dostaję wezwania do zapłaty, w niektórych sprawach sąd wydał już nakazy zapłaty. Majątek
mojej firmy to wyposażenie biura, trzy samochody w tym jeden w leasingu oraz środki pieniężne.
Słyszałem, iż w sytuacji takiej jak moja, mam obowiązek ogłosić upadłość firmy, jednakże nie
wiem gdzie należy zgłosić wniosek oraz co powinien on zawierać. Czy grożą mi jakieś
konsekwencje za nieterminowe zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości?
Odpowiadając na Pana pytanie na wstępie należy wskazać, iż zgodnie z
art. 10 pr.up. i n. ustawy z dnia 28 lutego 2003r. prawo upadłościowe i naprawcze ( tekst
jednolity : Dz. U. 2009r. Nr 175, poz. 1361 ) upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który
stał się niewypłacalny.
Użyty w tym i w dalszych przepisach ustawy termin "dłużnik", oznacza dłużnika
będącego jednym z podmiotów wymienionych w art. 5, 7, 8 i 9 pr.up. i n. Wynika to z
art. 1 pr.up. i n. oraz systematyki Prawa upadłościowego i naprawczego przy zastosowaniu
argumentum ad rubrica. Oznacza więc przedsiębiorcę w rozumieniu art. 5 ust. 1 pr.up. i n. albo
jeden z podmiotów wymienionych w art. 5 ust. 2 z wyłączeniem jednak podmiotów
wymienionych w art. 6 pr.up. i n. ( A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze.
Komentarz, Zakamycze 2003r.; St. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz,
Warszawa 2010r. ).
Artykuł 10 pr.up. i n. ustanawia zasadę, że podstawą ogłoszenia upadłości dłużnika jest
jego niewypłacalność. Termin niewypłacalność w naszym prawie jest używany, aczkolwiek nie
jest zdefiniowany. Dlatego też prawo upadłościowe i naprawcze wprowadziło własną definicję
niewypłacalności. Pojęcie niewypłacalności zawarte jest w art. 11 pr.up. i n.
Z uregulowania zawartego w art. 11 pr.up. i n., wynika iż dłużnik jest niewypłacalny,
jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.
Powyżej cytowany przepis składa się z dwóch części. Część pierwsza, obejmująca
art. 11 ust. 1 pr.up. i n., określa kiedy dłużnik jest niewypłacalny, co zgodnie z
art. 10 pr.up. i n. stanowi podstawę ogłoszenia jego upadłości. Ta część przepisu odnosi się do
wszystkich podmiotów, które mogą zostać ogłoszone upadłym. Część druga, obejmująca
art. 11 ust. 2 pr.up. i n., dotyczy osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych
nieposiadających osobowości prawnej, które posiadają zdolność upadłościową i zawiera
dodatkowe określenie niewypłacalności tych podmiotów, niezależnie od niewypłacalności, o
której mowa w art. 11 ust. 1 pr.up. i n.
Artykuł 10 i 11 ust. 1 pr.up. i n. określa niewypłacalność jako niewykonywanie przez
dłużnika jego wymagalnych zobowiązań. Z istoty porządku prawnego wynika, że każdy
powinien wykonywać swe wymagalne zobowiązania w terminie. Zasada ta obowiązuje
wszystkich. Tym bardziej musi obowiązywać przedsiębiorców. Jeżeli zatem dłużnik nie
wykonuje ciążących na nim wymagalnych zobowiązań, wówczas jest niewypłacalny, co stwarza
podstawę ogłoszenia go upadłym. Przy czym nieistotne jest, czy nie wykonuje wszystkich
zobowiązań czy też tylko niektórych z nich.
Dla określenia, czy dłużnik jest niewypłacalny nieistotne jest też, czy nie wykonuje
wymagalnych zobowiązań pieniężnych czy też niepieniężnych. Niewykonywanie zarówno
jednych, jak i drugich powoduje, że dłużnik jest niewypłacalny w rozumieniu
art. 11 ust. 1 pr.up. i n.. Nieistotny też jest rozmiar nie wykonywanych przez dłużnika
zobowiązań. Nawet niewykonywanie zobowiązań o niewielkiej wartości oznacza jego
niewypłacalność w rozumieniu art. 11 pr.up. i n.
Dla określenia stanu niewypłacalności nie bez znaczenia też jest przyczyna
niewykonywania zobowiązań. Niewypłacalność istnieje więc nie tylko wtedy, gdy dłużnik nie
ma środków, lecz także wtedy, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązań z innych przyczyn,
np. nie wykonuje zobowiązań w celu doprowadzenia swego kontrahenta do stanu
niewypłacalności albo też nie wykonuje zobowiązań z przyczyn irracjonalnych.
Redakcja art. 11 ust. 1 pr.up. i n. wyraźnie wskazuje, iż obejmuje on wszystkie
zobowiązania dłużnika, a więc nie tylko zobowiązania pieniężne, lecz także i zobowiązania
niepieniężne. Bez znaczenia też jest, czy są to zobowiązania związane z prowadzoną
działalnością gospodarczą czy zawodową, czy też inne zobowiązania.
Przepis art. 11 ust. 1 pr.up. i n. określający, kiedy istnieje niewypłacalność stanowiąca
podstawę ogłoszenia upadłości stanowi, iż następuje to wtedy, gdy dłużnik nie wykonuje swoich
zobowiązań, które są wymagalne. Dotyczy to tak zobowiązań cywilnoprawnych, jak i
publicznoprawnych. Dla określenia więc, czy istnieją podstawy ogłoszenia upadłości
fundamentalne znaczenie ma ustalenie, czy dłużnik nie wykonuje tych zobowiązań, które są
wymagalne.
Niewypłacalność dłużnika istnieje zawsze, gdy dłużnik nie wykonuje swych
wymagalnych zobowiązań. Sąd w postępowaniu, w przedmiocie ogłoszenia upadłości władny
jest w/w okoliczność ustalić nawet wtedy, gdy dłużnik zaprzecza istnieniu tych wierzytelności
lub ich wymagalności ( A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz,
Zakamycze 2003r.; St. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa
2010r. ).
Przepis art. 11 ust. 2 pr.up. i n. reguluje drugą postać niewypłacalności. Dotyczy on osób
prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, ale którym
odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, takich jak: spółka jawna, spółka komandytowa,
spółka komandytowo-akcyjna i spółka partnerska. Te podmioty są niewypłacalne także wtedy,
gdy ich zobowiązania przekroczą wartość ich aktywów i to nawet wtedy, gdy na bieżąco
wykonują swoje zobowiązania. Taka regulacja jest uzasadniona konsekwencjami prawnymi
ogłoszenia upadłości oraz przeprowadzenia postępowania upadłościowego wobec osób
prawnych oraz wspomnianych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości
prawnej, ale posiadających zdolność prawną. Po przeprowadzeniu postępowania
upadłościowego obejmującego ich likwidację podmioty te kończą swój byt ( np. art. 85, 98, 148,
289, 477 k.s.h. ). Dlatego też dla ochrony praw wierzycieli osób prawnych oraz wspomnianych
jednostek organizacyjnych niezbędne jest, by zadłużenie tych podmiotów nie przekraczało
wartości ich aktywów. W przeciwnym wypadku wierzyciele nie mogliby zostać zaspokojeni z
ich majątku w postępowaniu upadłościowym ( A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i
naprawcze. Komentarz, Zakamycze 2003r.; St. Gurgul, Prawo upadłościowe i naprawcze.
Komentarz, Warszawa 2010r. ).
W związku z w/w przesłankami określającymi sytuacje, w których uzasadnionym staje
się ogłoszenie upadłości dłużnika należy w tym miejscu wskazać, iż wniosek o ogłoszenie
upadłości powinien zawierać ( art. 22, 23 pr.up. i n ) :
1) imię i nazwisko dłużnika, jego nazwę albo firmę, miejsce zamieszkania albo siedzibę, a gdy
dłużnikiem jest spółka osobowa lub osoba prawna - reprezentantów spółki lub osoby prawnej i
likwidatorów, jeżeli są ustanowieni, a ponadto w przypadku spółki imiona i nazwiska oraz
miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia;
2) oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika;
3) wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
4) informację, czy dłużnik jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku
papierów wartościowych w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o ostateczności
rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz
zasadach nadzoru nad tymi systemami (Dz. U. Nr 123, poz. 1351, z późn. zm.);
5) informację, czy dłużnik jest spółką publiczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia
29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do
zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. Nr 184, poz. 1539,
z późn. zm.);
6) jeżeli dłużnikiem jest przedsiębiorca wpisany do właściwego rejestru, do wniosku należy
dołączyć odpis z tego rejestru;
7) jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza dłużnik, powinien we wniosku dodatkowo
określić, czy wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, czy też o ogłoszenie
upadłości obejmującej likwidację jego majątku;
8) aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
9) bilans sporządzony dla celów tego postępowania, na dzień nie późniejszy niż trzydzieści dni
przed dniem złożenia wniosku;
10) spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz
terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na jego majątku
wraz z datami ich ustanowienia;
11) oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie sześciu
miesięcy przed dniem złożenia wniosku;
12) spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem
wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty;
13) wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi;
14) informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika hipotek,
zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających
wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych
postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika;
15) informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i
likwidatorów, jeżeli są ustanowieni.
Podkreślić należy, iż zgodnie z uregulowaniem zawartym w art. 22 ust. 1 pkt 3 pr.up.
i n., okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie są to okoliczności objęte
hipotezą art. 11 ust. 1 i 2 pr.up. i n.
W uzasadnieniu orzeczenia z 20 sierpnia 1996r. ( II CKU 2/96, OSNC 1996, Nr 12,
poz. 166 ) Sąd Najwyższy wskazuje, iż uprawdopodobnienie jakiejś okoliczności nie wymaga
jej udowodnienia. Oczywiście, do uprawdopodobnienia mogą być wykorzystane dowody, ale
uprawdopodobnieniu mogą służyć np. twierdzenia stron. Wprawdzie w zasadzie same takie
twierdzenia nie mogą stanowić wyłącznej podstawy uprawdopodobnienia mogą być
wykorzystane dowody, ale uprawdopodobnieniu mogą służyć np. twierdzenia stron. Dla
rozumowania prowadzącego do uprawdopodobnienia szczególnie przydatne jest wykorzystanie
instytucji domniemań faktycznych ( art. 231 k.p.c. ), przy czym za uprawdopodobnione mogą
być uznane te fakty, które można wyprowadzić z innych faktów już uprawdopodobnionych.
Przy uprawdopodobnieniu można też w pełni oprzeć się zarówno na faktach powszechnie
znanych, jak i znanych sądowi urzędowo ( art. 228 k.p.c. ).
Z art. 243 k.p.c. wynika, że uprawdopodobnienie tym się różni od przeprowadzenia
dowodu, że zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest
konieczne.
Wraz z wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnik jest obowiązany złożyć oświadczenie
na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku ( art. 25 ust. 1 pr.up. i n. ).
Ponadto należy mieć na uwadze, iż zgodnie z uregulowaniem zawartym w
art. 21 pr.up. i n., dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w
którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie
upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna
nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,
obowiązek spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować sam lub łącznie z innymi
osobami.
W związku z powyższym należy podkreślić, iż w art. 21 ust. 3 pr.up. i n. wskazano, iż
osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek
niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1.
Obowiązek ukonstytuowany w art. 21 ust. 1 powstaje z chwilą zaistnienia przesłanek do
ogłoszenia upadłości i nie ustaje aż do chwili jego wypełnienia lub do chwili, kiedy dłużnik
stałby się na powrót wypłacalny.
W odniesieniu do powyższego należy wskazać, na uregulowanie zawarte w
art. 373 i 374 pr.up. i n.
Art. 373 pr.up. i n. wskazuje, iż sąd może orzec pozbawienie na okres od trzech do
dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia
funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej,
przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby, która ze swojej
winy będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w terminie dwóch tygodni od dnia
powstania podstawy do ogłoszenia upadłości wniosku o ogłoszenie upadłości.
Właściwym do rozpoznania spraw o ogłoszenie upadłości jest sąd upadłościowy,
właściwy dla zakładu głównego przedsiębiorstwa dłużnika ( art. 19 ust. 1 pr.up. i n.)
Odnosząc powyższe do Pana sprawy – właściwym będzie Sąd Rejonowy w Kaliszu.
Nadmienić należy także, iż zgodnie z uregulowaniem zawartym w art. 74 ustawy z dnia
28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. )
od wniosku uiszcza się opłatę stałą w wysokości 1.000 zł.
Adwokat
Marcin Sysiak