nieodpłatnie w formacie PDF
Transkrypt
nieodpłatnie w formacie PDF
październik 2013 (118) pierwsza w Polsce przyczepa rezonansowa do badań odbiorczych (SAT) urządzeń i sieci WN w miejscu zainstalowania uzgodnienie projektu budowlanego w zakresie ochrony ppoż. e-mail: [email protected] www.elektro.info.pl 10 Nakład 9,5 tys. egz. ISSN 1642-8722 indeks 373761 Cena 12,00 zł (w tym 5% VAT) ENERGETAB, HALA K, STOISKO 15 spis treści s. 18 s. 20 od redakcji piszą dla nas po godzinach e.nowości e.informuje e.fotoreportaż elektryczne niechlujstwo e.fotoreportaż ENERGETAB 2013 wielcy elektrycy e.normy e.dystrybucja e.recenzja e.krzyżówka 6 8 10 12 14 18 20 74 75 76 77 78 Maciej Jasiński prezentacja połączenia elastyczne – alternatywne rozwiązania dla połączeń elektrycznych 40 Karol Kuczyński możliwości ograniczenia strat w transformatorach rozdzielczych SN/nn 41 Karol Kuczyński zestawienie olejowych i suchych (żywicznych) transformatorów rozdzielczych SN/nn 44 oświetlenie Mariusz Filipowicz, Mateusz Szubel, Franciszek Włodarz ochrona przeciwpożarowa określanie podstawowych własności powszechnie używanych źródeł światła 50 Marcin Wawerek uzgadnianie projektu budowlanego w zakresie ochrony przeciwpożarowej Marcin Wawerek 22 Andrzej Sowa zagrożenie pożarowe wywołane przez wyładowania piorunowe – nieprawidłowe rozwiązania instalacji piorunochronnych i urządzeń do ograniczania przepięć oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne – wymagania techniczno-prawne 55 Karol Kuczyński zestawienie opraw oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) 26 Krzysztof Ojdana 59 prezentacja okablowanie światłowodowe 64 instalacje elektroenergetyczne ochrona przeciwporażeniowa Andrzej Boczkowski ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego spowodowanymi przez instalacje i urządzenia elektryczne ComAp prezentacja zaawansowane możliwości sterowania i zdalnego monitorowania zespołami prądotwórczymi Jarosław Kukliński 36 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l wybrane zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej w badaniach i diagnostyce samochodowych układów zapłonowych (część 1) 66 projekt prezentacja pierwsza w Polsce przyczepa rezonansowa do badań odbiorczych (SAT) urządzeń i sieci wysokiego napięcia w miejscu zainstalowania 4 Bernard Fryśkowski 32 Julian Wiatr 38 uproszczony projekt układu automatyki SZR z funkcją wyłącznika ppoż. 70 Drodzy Czytelnicy Powstawanie pożarów często jest skutkiem złej eksploatacji obiektów budowlanych wynikającej z różnych zaniedbań. Powodują je również wyładowania piorunowe. Niepoprawnie wykonana lub niewłaściwie eksploatowana instalacja elektryczna lub piorunochronna stanowi przyczynę prawie 22% wszystkich pożarów budynków występujących w Polsce. Zgodnie z teorią pożaru, jego pełne rozwinięcie w budynku następuje po około 30 minutach od momentu zainicjowania. Płonące materiały stanowiące wyposażenie budynku powodują wzrost temperatury do około 800°C, która w przypadku braku gaszenia wykazuje tendencje rosnące. Gromadzący się dym nieodprowadzany do atmosfery nagrzewa się, a przy gwałtownym dopływie powietrza ulega detonacyjnemu spalaniu, które powszechnie nazywane jest rozgorzeniem. Dlatego w budynkach instalowane są klapy dymowe oraz wentylacja pożarowa przeznaczona do odprowadzania dymu i ciepła. W każdym budynku posiadającym strefy zagrożone wybuchem lub kubaturę większą niż 1000 m3 należy instalować przeciwpożarowy wyłącznik prądu, który po zadziałaniu nie może spowodować załączenia drugiego źródła zasilania, w tym zespołu prądotwórczego. Podstawowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa pożarowego w budynkach zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690, z późniejszymi zmianami). O zagrożeniach pożarowych pisaliśmy wielokrotnie. Tej tematyce poświęcona została książka autorstwa Edwarda Skiepko pt. „Instalacje przeciwpożarowe” wydana w 2009 roku przez DW MEDIUM w ramach serii wydawniczej „Zeszyty dla elektryków”. Zasady doboru przewodów zasilających urządzenia elektryczne, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru, oraz zasady projektowania przeciwpożarowego wyłącznika prądu zostały określone w normie N SEP-E 005 Dobór przewodów elektrycznych do zasilania urządzeń przeciwpożarowych, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru. Tematykę tę będziemy kontynuowali podczas obrad konferencji pt. „Sterowanie urządzeniami przeciwpożarowymi w obiektach budowlanych”, która odbędzie się 7 listopada w Szkole Głównej Służby Pożarniczej. Natomiast w numerze znajdą Państwo kilka interesujących artykułów poświęconych tej tematyce. Jakie zagrożenie pożarowe może stwarzać wyładowanie piorunowe oraz jakie występują błędy w instalacjach piorunochronnych dowiedzą się Państwo z artykułu Andrzeja Sowy (s. 26). Marcin Wawerek, pracownik CNBOP PIB w Józefowie k. Otwocka, opisał wymagania techniczno-prawne w zakresie oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego oraz zasady uzgadniania projektu budowlanego pod względem zgodności z przepisami ochrony przeciwpożarowej (s. 55 i 22). W rubryce „e.projekt” publikujemy projekt układu automatyki SZR z funkcją wyłączenia pożarowego spełniającą wymagania jak dla przeciwpożarowego wyłącznika prądu (s. 70). Bernard Fryśkowski, pracownik naukowy Politechniki Warszawskiej, prezentuje pierwszą część artykułu poświęconego mało znanej tematyce ochrony przeciwporażeniowej w badaniach i diagnostyce pojazdów samochodowych (s. 66). Mariusz Filipowicz, Mateusz Szubel, Franciszek Włodarz z Akademii Górniczo-Hutniczej) opisali własności powszechnie stosowanych źródeł światła (s. 50). Andrzej Boczkowski omówił z kolei zasady ochrony przed skutkami cieplnymi oddziaływania cieplnego spowodowanymi przez instalacje i urządzenia elektryczne (s. 32). W numerze tradycyjnie zamieściliśmy przeglądy wybranego sprzętu elektrycznego, informacje o nowościach, zmianach w normalizacji oraz relacje z minionych imprez branżowych, w których uczestniczyła nasza redakcja. Miłej lektury. 6 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l piszą dla nas dr hab. inż. Mariusz Filipowicz, prof. nadzw. Otrzymał dyplom magistra inżyniera Podstawowych Problemów Techniki, specjalność fizyka techniczna w 1991 r. i tytuł doktora w 1998 roku na Akademii Górniczo-Hutniczej. W 2010 roku uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego na tej samej uczelni. Obecnie pracuje na stanowisku profesora nadzwyczajnego na Wydziale Energetyki i Paliw Akademii Górniczo-Hutniczej i jest kierownikiem Katedry Zrównoważonego Rozwoju Energetycznego. Autor i współautor ponad 150 artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych i technicznych o zasięgu krajowym i międzynarodowym. Jego zainteresowania badawcze to zagadnienia fizyki i energetyki, szczególnie związane z odnawialnymi źródłami energii i energetyką jądrową. mgr inż. Mateusz Szubel Absolwent Wydziału Energetyki i Paliw oraz Wydziału Zarządzania Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Autor publikacji popularnonaukowych, związanych z instalacjami i urządzeniami w mikrogeneracji. Obecnie specjalista w zakresie energetyki odnawialnej, ze szczególnym uwzględnieniem technologii wykorzystania biomasy, w Katedrze Zrównoważonego Rozwoju Energetycznego, na Wydziale Energetyki i Paliw, AGH w Krakowie. s. 38 s. 22 GRUPA MEDIUM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18 tel. 22 810 65 61, faks 22 810 27 42 [email protected] www.elektro.info.pl REDAKCJA Redaktor naczelny JULIAN WIATR [email protected] Sekretarz redakcji ANNA KUZIEMSKA [email protected] (redaktor językowy) Redakcja KAROL KUCZYŃSKI [email protected] (redaktor tematyczny) EMILIA SOBIESIAK [email protected] (redaktor www) JACEK SAWICKI [email protected] (redaktor tematyczny) JANINA MYCKAN-CEGŁOWSKA (redaktor statystyczny) REKLAMA I MARKETING tel./faks 22 810 28 14 mgr inż. Marcin Wawerek Absolwent Wydziału Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego Szkoły Głównej Służby Pożarniczej w Warszawie, Wydziału Zarządzania Politechniki Warszawskiej oraz Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej. Od 2010 r. specjalista inżynieryjno-techniczny w komitecie do spraw procesów elementów sygnalizacji pożarowej i automatyki pożarniczej w Jednostce Certyfikującej Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej – Państwowym Instytucie Badawczym w Józefowie, ponadto aktywny audytor podczas realizowanych przez Instytut ocen warunków techniczno-organizacyjnych (WTO) produkcji i ocen zakładowej kontroli produkcji (ZKP). Autor i współautor publikacji i referatów wygłaszanych na szkoleniach, seminariach i konferencjach (zarówno krajowych, jak i międzynarodowych) dotyczących szeroko rozumianej ochrony przeciwpożarowej. Dyrektor ds. marketingu i reklamy JOANNA GRABEK [email protected] tel. 0 600 050 380 KOLPORTAŻ I PRENUMERATA tel./faks 22 810 21 24 Dyrektor ds. marketingu i sprzedaży MICHAŁ GRODZKI [email protected] Specjalista ds. dystrybucji ANETA KACPRZYCKA [email protected] Specjalista ds. prenumeraty ANNA SERGEL [email protected] ADMINISTRACJA Główna księgowa BARBARA PIÓRCZYŃSKA [email protected] HR DANUTA CIECIERSKA [email protected] SKŁAD I ŁAMANIE Studio graficzne Grupy MEDIUM DRUK Zakłady Graficzne Taurus Redakcja zastrzega prawo do adiustacji tekstów. Nie zwraca tekstów niezamówionych. Nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń oraz ma prawo odmówić publikacji bez podania przyczyn. Wszelkie prawa zastrzeżone © by Grupa MEDIUM. Czasopismo znajduje się na liście czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Lista recenzentów merytorycznych dostępna jest na stronie www.elektro.info.pl. Wersja pierwotna czasopisma – papierowa. inż. Franciszek Włodarz Ukończył studia pierwszego stopnia na Wydziale Energetyki i Paliw Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Obecnie student studiów magisterskich tego samego wydziału, na specjalności Zrównoważony Rozwój Energetyczny. Prowadzi badania światłowodów, pod kątem transmisji skoncentrowanego promieniowania słonecznego. 8 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l GRUPA jest członkiem Izby Wydawców Prasy – ISSN 1642-8722 !TTHECORE OFPERFORMANCE "%#!53%3/-5#(/&9/520%2&/2-!.#% 25.34(2/5'(#!",%3 ,BCMF J TZTUFNZ LBCMPXF /FYBOT T PCFDOF X LBEZN NJFKTDVOBT[FHPDPE[JFOOFHPZDJB5XPS[JOGSBTUSVLUVSÅ FOFSHFUZD[OJUFMFLPNVOJLBDZKOXZTUÅQVKXQS[FNZwMF CVEPXOJDUXJF TUBULBDI GBSNBDI XJBUSPXZDI QPDJHBDI TBNPDIPEBDI TBNPMPUBDI c 1SBXEPQPEPCOJF OBXFU P UZNOJFXJFT[CPOJFXJE[JT[JDIOBDPE[JFÌ/BT[FLBCMFJ TZTUFNZLBCMPXFPUXJFSBKES[XJEPwXJBUPXFHPQPTUÅQV /FYBOT1PMTLBTQ[PPVM8JFKTLB3BDJCÎS[ NBSDPNJOGP!OFYBOTDPNXXXOFYBOTQM iXJBUPXZFLTQFSUXE[JFE[JOJFLBCMJJ TZTUFNÎXLBCMPXZDI indeks firm 10 44, 46 5 63 53 65 59 57 61 31 2 36 60, 61 44, 46 73 62 43 15 64 40 44, 47 69 47 12, 35 12 19 11, 12 45, 47 62 47 62 49 64 13 9 33 44, 48 12, 78 24, 25 75 44, 48 21, 44 7 80 23, 63 3 1, 38 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l w październiku W październiku na stronie internetowej poruszymy tematy związane z ochroną przeciwpożarową. Na początku miesiąca zaprezentujemy dwa artykuły Juliana Wiatra o przeciwpożarowym wyłączniku prądu oraz o wpływie temperatury pożaru na wartość napięcia zasilającego urządzenia elektrycznego. Ryszard Chybowski i Piotr Kustra przeanalizują wpływ wody na funkcjonowanie przewodów ognioodpornych. Metody ochrony kabli przed pożarem zaprezentuje Franciszek Spyra. Następnie Marek Polak omówi strefy zagrożone wybuchem. Drugą połowę miesiąca rozpoczniemy artykułem Krzysztofa Kruszewskiego o wpływie badań termowizyjnych na bezpieczeństwo pożarowe oraz tekstem Roberta Kopcińskiego na temat bezpieczeństwa pożarowego w przemyśle. Wykorzystanie badań metalograficznych stopień zwarciowych w ustalaniu przyczyn pożarów od instalacji elektrycznych zaprezentują Paweł Bąkowski oraz Waldemar Jaskółowski. O tym, jak wykonać ocenę wpływu wentylacji na zagrożenie wybuchem w akumulatorowni (serwerowni) napisze Marek Polak, natomiast Waldemar Jaskółowski, Rafał Krupa oraz Andrzej Kukliński omówią szybkość tworzenia się zagrożeń utrudniających bezpieczną i skuteczną ewakuację podczas pożarów instalacji elektrycznych w budynkach. Miesiąc zakończymy omówieniem pomp pożarowych do urządzeń przeciwpożarowych oraz przedstawimy uproszczony projekt zasilania pompowni przeciwpożarowej. Jak zwykle dla naszych czytelników przygotowaliśmy krzyżówkę, w której nagrodą jest zestaw 12 wkrętaków Wera Kraftform Comfort XXL, ufundowany przez sklep internetowy ProfiTechnik. Krzyżówka dostępna jest na stronie internetowej www.krzyzowka.elektro.info.pl. Zachęcamy do rozwiązywania i wysyłania prawidłowych odpowiedzi! Tekst Emilia Sobiesiak Rys. Robert Mirowski ABB AGREGATY POLSKA A-LAN AUTOMATEX AUTOMATICON AWEX BAKS BELMA BŁYSKAWICA BROTHER COMAP COOPER INDUSTRIES POLAND LLC EG SYSTEM ELEKTROBUD ELEKTROMETAL ELEKTROTIM ELHAND ENERGETICS ERICO ESP ELETTROSTANDARD POLSKA ETI-POLAM FABRYKA TRANSFORMATORÓW W ŻYCHLINIE FARNELL FAST GROUP FLIPO ENERGIA FLUKE IMEFY POLSKA INTELIGHT LEGRAND LUG MICROS MOLEX PREMISE NETWORKS NDN NEXANS NKT CABLES PIN ENERGIA PROFITECHNIK RITTAL SBT SCHNEIDER ELECTRIC ENERGY POLAND SGB-SMIT TRANSFORMERS POLSKA SIBA POLSKA SPAMEL TM TECHNOLOGIE ZPrAE ZUHIiAE WIKTOR WIŚNIEWSKI nowości UPS EcoPower DPA PLUS F AST Group wprowadza na rynek najnowszy produkt szwajcarskiej firmy Newave – modułowy system UPS EcoPower DPA PLUS. Nowy system składa się z modułów 100 kW, które są montowane w szafach mieszczących do 5 modułów UPS. System może być skalowalny od 100 kW do 3 MW (łączenie do 6 szaf 500 kW). To całkowicie rewolucyjne rozwiązanie w systemach modułowych. Systemy EcoPower zapewniają: elastyczność w budowie systemu zasilania, niskie koszty eksploatacji, najwyższy współczynnik dyspozycyjności zasilania. System jest naprawiany na zasadzie HOT-SWAP (wymiany modułu „na gorąco”) bez przery- F wania gwarantowanego, falownikowego zasilania odbiorników. Całkowicie produkowany system w Szwajcarii zapewnia najlepszy światowy poziom technologiczny i legendarną szwajcarską niezawodność i jakość. System jest przeznaczony do większych serwerowni, obiektów i linii technologicznych. UPS jest konstrukcji VFI i klasy SS 111 (wg PN-EN 62040-3). Wymaga dostępu serwisowego tylko od przodu i dzięki bardzo wysokiej sprawności nie emituje dużo ciepła. Fluke 1730 – zmniejsz rachunek za prąd N owy trójfazowy rejestrator energii elektrycznej Fluke 1730 upraszcza proces wykrywania strat prądu. To intuicyjne w obsłudze urządzenie pozwala kierownikom zakładów i technikom-specjalistom na tworzenie i wdrażanie skutecznych strategii oszczędnościowych. To wygodne w obsłudze urządzenie pozwala na profesjonalne zbieranie danych o zużyciu prądu. Dołączone oprogramowanie Fluke Energy Analyze pełni funkcję zarówno narzędzia raportującego dla kierowników zakładów, jak i systemu analitycznego dla inżynierów elektryków. Fluke 1730 pozwala przeprowadzać pomiary napięcia, prądu, poziomu i współczynnika mocy, aby znaleźć źródło problemu. Wszystkie mierzone wartości są automatycznie rejestrowane i mogą być sprawdzane podczas tej operacji. Typowe błędy konfiguracji 12 Farnell element14 rozpoczyna sprzedaż nowej platformy Freescale Freedom KL26Z arnell element14 rozpoczął sprzedaż nowej platformy ewaluacyjnej Freescale Sem iconduc tor F r eedom KL26Z. Nowy produkt skierowany jest do konstruktorów i zapewnia kompatybilność z urządzeniami KL26 i KL16. Dzięki zastosowaniu nowego m i k r okont r olera K i net is MKL26Z128VLH4 platforma Freescale Freedom KL26Z oferuje konstruktorom wysoką moc obliczeniową przy zachowaniu niskich kosztów, przez co idealnie nadaje się do ewaluacji najnowszych rządzeń KL26 i KL16. Platforma została zaprojektowana do wykorzystania w urządzeniach o niskim poborze energii, wymagających dużej mocy obliczeniowej. Oferuje 32-bitowy procesor oraz bogaty zestaw urządzeń peryferyjnych, m.in. analogowych, komunikacyjnych, zegarowych i kontrolnych. KL26Z dysponuje największą pamięcią i liczbą pinów wśród wszystkich urządzeń z serii KL2x. Posiada również kontroler gniazda USB 2.0 pozwalający na transfer z pełną prędkością OnThe-Go ze zintegrowanym regulatorem niskonapięciowym. Dodatkowo na płycie zamontowano pojemnościowy suwak dotykow y i sześcioosiow y czujnik Xtrinsic ze zintegrowanym liniowym akcelerometrem i magnetometrem. Wera Comfort XXL – nowy zestaw wkrętaków T można poprawiać dzięki przeprojektowanemu układowi przewodów, sprawdzaniu cyfrowemu oraz mechanizmowi automatycznej korekty ustawień. Pomocny jest również kreator konfiguracji interwałów. Urządzenie opatrzono najwyższą klasą bezpieczeństwa w branży (600 V CAT IV/1000 V CAT III). Można je zasilać bezpośrednio z analizowanego obwodu, bez potrzeby korzystania z gniazdka elektrycznego. Rejestrator posiada dwa porty USB, które pozwalają szybko i wygodnie przenosić dane na komputery PC oraz pamięć Flash. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l en, kto ma doświadczenie przy pracach montażowych czy serwisowych, wie, jakie koszta może wygenerować śruba ze zniszczonym łbem. Na rynku pojawił się nowy zestaw wkrętaków firmy Wera, dzięki któremu unikniemy tego typu „niespodzianek”. W zestawie Wera Comfort XXL niezbędne narzędzia do pracy znajdą zarówno profesjonaliści, jak i domowi majsterkowicze. Zestaw składa się z 12 sztuk wkrętaków (końcówki krzyżowe Phillips i Pozidriv, wkrętaki płaskie): 6 warsztatowych Comfort, 3 izolowanych Comfort VDE wraz z próbnikiem napięcia oraz 2 wkrętaków precyzyjnych Micro. Do zestawu dołączony jest też wieszak do zamocowania na ściance narzędziowej. Wszystkie trzpienie są wykonane z wysokiej klasy stali stopowej i zabezpieczone przed korozją poprzez chromowanie i czernienie, co zapewnia dłuższą żywotność n a r z ę d z i a. Z es t aw Wera Comfort XXL można kupić w sk lepie i nter netow y m ProfiTechnik. nr 10/2013 Seria DS1000Z 4 kanałowe i DS1000Z-S z generatorem Pasmo 100MHz, 70MHz, 4 kanały Maksymalna częstotliwość próbkowania 1GSa/s Długość pamięci 12Mpkt, (do 24Mpkt - opcja) Ekran 7 cali WVGA (800x480) z wielopoziomową wizualizacją Innowacyjna technologia „UltraVison” Odświeżanie przebiegów do 30 000 ramek/s Zakres wzmocnienia (1mV/dz-10V/dz), niski poziom szumów Opcjonalnie analizy i wyzwalania magistral szeregowych (RS232, I2C, SPI) y Wbudowany generator funkcyjny 25MHz, 2 kanały (tylko seria DS1000Z-S) y Pełny zestaw portów komunikacyjnych : USB host, USB device, LAN(LXI), AUX, (USB-GPIB - opcja) y Kompaktowe wymiary y y y y y y y y Seria HMO3000 y y y y y y y y y y y y Pasmo 300MHz, 400MHz, 500MHz Próbkowanie o częstotliwości 4GSa/s w czasie rzeczywistym Pamięć akwizycji o pojemności 8M punktów/kanał Rozciąg przebiegu funkcją Zoom w stosunku 200 000:1 Tryb sygnałów mieszanych MSO z 8/16 kanałami logicznymi Opcjonalne wyzwalanie szeregowe I2C + SPI + UART/RS232 (HOO10/HOO11), CAN + LAN (HOO12) Czułość odchylania pionowego 1mV/dz Tryby wyzwalania: zbocze, sygnał wideo, szerokość impulsu, stan logiczny, wyzwalanie z opóźnieniem (czas, zdarzenie) Analiza widmowa przebiegu szybką transformatą Fouriera (FFT) 6-cyfrowy częstościomierz, funkcja Autoset, edytor formuł 3 porty USB do podłączenia pamięci masowej, drukarki W oscyloskopach serii HMO3000 (300 i 400MHz) można zwiększyć pasmo do 500MHz przez zakup licencji Seria DS2000 Seria MSO/DS4000 (2 kananałowe) (2 i 4 kanałowe, 16 logicznych) y Ekran 8 cali TFT (800X480) WXGA y Zakres wzmocnienia (500uV/dz-10V/dz), niski poziom szumów idealny do akwizycji małych sygnałów y Pasmo 70MHz,100MHz, 200MHz y Maksymalna częstotliwość próbkowania 2GSa/s y Standardowa długość pamięci 14Mpkt, z możliwością rozszerzenia do 56Mpkt y Innowacyjna technologia „UltraVison” y Odświeżanie przebiegów do 50 000 ramek/s y Sprzętowe nagrywanie, odtwarzanie i analiza do 65000 ramek y Różnorodne funkcje analizy i wyzwalania magistral szeregowych (RS232, I2C,SPI) y Pełny zestaw portów komunikacyjnych : USB host, USB device, LAN(LXI), AUX. y Pasmo 100MHz, 200MHz, 350MHz, 500MHz y Max. próbkowanie 4GSa/s - analog., 1GSa/s - MSO y Długość pamięci do 140Mpts, 28Mpts - MSO • 2 lub 4 kanały analogowe i 16 cyfrowych y Częstotliwość odświeżania przebiegów do 110 000 wfms/s • Innowacyjna technologia "UltraVision" y Wspomagana sprzętowo analiza FFT w czasie rzeczywistym y 9 calowy wyświetlacz WVGA y Czułość 1mV/dz y Standardowe interfejsy: LAN, USB, VGA y Wyzwalanie i dekodowanie sygnałami szyn danych I2C, SPI, UART, CAN (opcjonalnie) Model Model DS2072 DS2102 DS2202 Pasmo Pasmo 70 MHz 100 MHz 200 MHz Kanały MSO/DS4054 MSO/DS4052 500 MHz 4 2 MSO/DS4034 MSO/DS4032 350 MHz 4 2 MSO/DS4024 MSO/DS4022 200 MHz 4 2 Próbkowanie 2 GSa/s (Max.) Próbkowanie 4 GSa/s (Max.), 1 GSa/s MSO Pamięć 14 Mpts (Standard) Pamięć 140 Mpts (Standard), 28 Mpts MSO MSO/DS4014 MSO/DS4012 100 MHz 4 2 ® 02-784 Warszawa, ul. Janowskiego 15 tel./fax (22) 641-15-47, 644-42-50 http://www.ndn.com.pl e-mail: [email protected] informuje DEHN organizuje seminaria techniczne dla projektantów Firma DEHN Polska zaprasza na seminaria techniczne. Pierwsze z nich odbędzie się w dniach 23–24 stycznia 2014 w Hotelu Mościcki w Spale (woj. łódzkie), a jego temat brzmi „Ochrona odgromowa i przepięciowa obiektów budowlanych w świetle normy PN-EN 62305” – poprowadzą je Andrzej Białorusow, Sylwester Jężak, Andrzej Sowa, Krzysztof Wincencik. Na drugie, pt. „Ochrona odgromowa i przepięciowa elektrowni fotowoltaicznych”, zapraszamy 30 stycznia 2014 r. do Hotelu 500 w Strykowie. Poprowadzą je: Sylwester Jężak, Andrzej Sowa, Krzysztof Wincencik. Szczegółowy program szkoleń oraz formularz zgłoszeniowy są dostępne na stronie http://www.dehn.pl w zakładce „Szkolenia”. LOVATO Electric otworzyło Biuro Regionalne w Katowicach LOVATO Electric otworzyło Biuro Regionalne w Katowicach. Do głównych zadań biura należy wspomaganie handlowców dystrybucji, projektantów, firm wykonawczych oraz klientów końcowych w zakresie bieżącej obsługi i wsparcia techniczno-szkoleniowego. Biuro Regionalne w Katowicach, ul. Dąbrówki 16, tel. 32 781 48 90, faks: 32 781 08 00, e-mail: [email protected]. Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO® Poland zakończone Zakończyły się trzecie Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO® Poland, które odbywały się w Warszawskim Centrum EXPO XXI. W tym roku swoje produkty i usługi prezentowało około 135 wystawców, w tym 40% z zagranicy, równolegle organizowano konferencje i fora branżowe. Wręczono „Puchary RENERGY AWARD”. Tegoroczni laureaci nagród to Paweł Lachman, prezes Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła oraz firmy: SMA Central and Eastern Europe i Glen Dimplex Sp. z o.o. Oprac. ak 14 XIX Konferencja Naukowo-Techniczna Bezpieczeństwo Elektryczne „ELSAF” 2013 J uż po raz XIX Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej zorganizował konferencję ELSAF poświęconą bezpieczeństwu w elektroenergetyce, którą nasza redakcja tradycyjnie objęła patron a t e m m e d i a l n y m . Te g o r o c z n y ELSAF odbywał się w dniach 25–27 września w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym „RADOŚĆ” Politechniki Wrocławskiej w Szklarskiej Porębie. W konferencji wzięło udział 100 osób, pracowników nauki oraz projektantów i wykonawców, którzy przyjechali z całej Polski. Konferencja została zorganizowana pod patronatem honorowym Polskiego Komitetu Bezpieczeństwa w Elektryce SEP oraz Wrocławskiego Oddziału SEP. Uroczyście zainaugurował ją przewodniczący Komitetu Organizacyjnego, prof. dr hab. inż. Zbigniew Wróblewski. Głos zabrał również dziekan Wydziału Elektrycznego Politechniki Wrocławskiej prof. dr hab. inż. Waldemar Rebizant, który podkreślił istotną wagę konferencji oraz zapoznał uczestników z programem kształcenia Wydziału Elektrycznego. Podczas otwarcia głos zabrali również prof. dr hab. inż. Jan Iżykowski, dyrektor Instytutu Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, prof. dr hab. inż. Ryszard Kacprzyk, dyrektor Instytutu podstaw Elektrotechniki i Elektrotechnologii oraz prezes Wrocławskiego Oddziału SEP inż. Krzysztof Nowicki. Obrady konferencji zostały podzielone na cztery sesje plenarne, w ramach których zostały wygłoszone dwadzieścia dwa referaty mer y tor yczne. Podczas pierwszej sesji plenarnej, której przewodniczył prof. Zbigniew Wróblewski, wygłoszonych zostało siedem referatów, wśród nich poświęcone m.in. napięciowym kryteriom skuteczności ochrony przeciwporażeniowej przy uszkodzeniu w linii oraz instalacjach elektrycznych niskiego i wysokiego napięcia (Witold Jabłoński), wyłącznikom selektywnym termiczno-elektromagnetycznym (Julian Wiatr, Marcin Orzechowski), awariom nadmiarowoprądowych wyłączników instalacyjnych typu S w złączach niskiego napięcia (Andrzej Chojnacki) czy wyko- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Referat wstępny wygłasza Lech Danielski rzystanie wyłączników różnicowoprądowych jako elementów wykonawczych dla czujek przeciwpożarowych (Ryszard Zacirka, Janusz Konieczny). Po zakończeniu pierwszego dnia obrad konferencji, organizatorzy przygotowali kolacje koleżeńską podczas której można było wymieniać poglądy i dzielić się doświadczeniami. Następnego dnia obrady zostały wznowione i w ramach dwóch sesji plenarnych wygłoszonych zostało dziesięć referatów merytorycznych. Pierwszą sesję plenarną prowadził dr hab. Stanisław Czapp, pracownik naukowy Politechniki Gdańskiej. Jako pierwszy głos zabrał Bogumił Dudek, przewodniczący Polskiego Komitetu Bezpieczeństwa w Elektryce SEP. Podczas tego wystąpienia zostały omówione problemy bezpieczeństwa prac pod napięciem oraz nowe Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas omawiania w y maga ń rozporządzenia Ministra Gospodarki, które zacznie obowiązywać z dniem 24 października, wśród uczestników wywiązała się burzliwa dyskusja, krytykująca ten dokument. Z wypowiedzi prelegenta wynika, że dopuszcza się jednoosobową pracę przy urządzeniach, sieciach oraz instalacjach elektrycznych z jednoczesnym zwolnieniem z odpowiedzialności pracodawcy. Bogumił Dudek zapewniał uczestników konferencji, że nowe rozporządzenie jest wynikiem wieloletniej pracy zespołu roboczego i uzasadniał wprowadzone zapisy brakiem konieczności kształcenia elektryków na dotychczasowym poziomie. Uzasadniał swoją wypowiedź olbrzymim pakietem przepisów prawnych, których respektowanie nie wymaga wiedzy fachowej na dotych- nr 10/2013 reklama Referat wygłasza Stanisław Czapp czasowym poziomie dla zachowania bezpieczeństwa. Widać, że inżynierowie zapominają o niebezpieczeństwie, jakie niesie praca przy urządzeniach elektrycznych i wykonują ukłon w kierunku prawników. Skoro prawnik zna się na wszystkim, to po co kształcić inżynierów? W konkluzji należy zapytać, komu to rozporządzenie pomoże, a komu zaszkodzi, bo na podstawie wypowiedzi Bogumiła Dudka można wyciągnąć wniosek, że w wielu miejscach wymagania tego dokumentu są co najmniej nielogiczne. Kolejne referaty poświęcono zagadnieniom związanym z wymaganiami dotyczącymi wentylacji pomieszczeń z akumulatorami stosowanymi w układach zasilania gwarantowanego (Julian Wiatr, Marcin Orzechowski), oddziaływaniu pól elektromagnet ycznych w kwestiach związanych z ustanowieniem służebności przesyłu (Marek Szuba) czy dotyczące zakłóceń wpływających na jakość energii elektrycznej u odbiorców. Trzeciego dnia konferencji została zorganizowana Szkoła Ochrony Przeciwporażeniowej, którą tradycyjnie prowadzili dr inż. Lech Danielski oraz dr inż. Witold Jabłoński. Referat wstępny do tematyki „szkoły” wygłosił jej wieloletni kierownik, dr inż. Lech Danielski. Podczas Lech Danielski, Bogumił Dudek oraz Stanisław Czapp podczas dyskusji nr 10/2013 Profesor Zbigniew Wróblewski zaprasza do wspólnej kolacji po pierwszym dniu obrad konferencji obrad „szkoły” pracownicy naukowi Politechniki Wrocławskiej wygłosili sześć referatów poświęconych najnowszym osiągnięciom w zakresie teorii i techniki przeciwporażeniowej. Dotyczyły one m.in. nowelizacji normy N SEP-E 001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przed porażeniem elektrycznym (Witold Jabłoński), przeciwporażeniowej ochrony uzupełniającej w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia (Lech Da n ielsk i), dok ład ności pom ia rów w ochronie przeciwporażeniowej (Janusz Konieczny, Ryszard Zacirka). Obrady podsumował prof. Zbigniew Wróblewski, który podziękował wykładowcom oraz uczestnikom za udział oraz podkreślił wysoki poziom merytoryczny tegorocznej edycji. Konferencję zakończyło wręczenie uczestnikom Szkoły Ochrony Przeciwporażeniowej certyfikatów uczestnictwa. Tegoroczny ELSAF po raz kolejny dowiódł, jak ważnym elementem w eksploatacji urządzeń elektrycznych jest ochrona przeciwporażeniowa oraz jak silnie jest ona związana z bezpieczeństwem przeciwpożarowym budynków oraz innych budowli. Kolejna jubileuszowa XX Konferencja „ELSAF” odbędzie się we wrześniu 2015 roku. Tekst i fot. ww Wyróżnia nas jakość i szeroki zakres zastosowań Uczestnicy konferencji podczas obrad 15 promocja 130 lat elektroenergetyki na Mazowszu P od takim hasłem w dniu 6 września 2013 r. odbyła się w siedzibie FSNT NOT w Warszawie konferencja zorganizowana przez Oddziały SEP: Warszawski, Siedlecki i Ostrołęcki oraz PGE Dystrybucja SA Oddział Warszawa. W konferencji wzięło udział około 55 osób, głównie członków SEP z terenu Warszawy i przedstawicieli energetyki zawodowej oraz firm związanych z produkcją urządzeń dla elektroenergetyki. Konferencję otworzyła i wygłosiła referat wstępny Prezes OW SEP Miłosława Bożentowicz. Następnie Stefan Granatowicz – wiceprezes SEP odczytał list wystosowany do uczestników konferencji przez prezesa SEP – prof. Jerzego Barglika. Konferencja składała się z czterech bloków tematycznych. Pierwszy i drugi blok tematyczny obejmujące okres 1883–1918 oraz okres międzywojenny przedstawił Zbigniew Filinger – przewodniczący Komisji Historycznej OW SEP. W ramach III bloku tematycznego wygłoszone zostały dwa referaty. Okres wojny i odbudowy oraz powszechną elektryfikację omówił Lech Bożentowicz – wiceprzewodniczący Centralnego Kolegium Sekcji Energetyki SEP. 130 lat obsługi ruchowej urządzeń elektroenergetycznych zaprezentował Stefan Molęda, członek Koła SEP nr 229 przy PSE SA. Czwarty blok tematyczny dotyczył elektroenergetyki na Mazowszu i strategii rozwoju regionu. W ramach tego bloku tematycznego odbyły się 3 wystąpienia przedstawicieli firm: Tomasz Włodarczyk, prezes PSE-Centrum SA, Tomasz Flis – dyrektor Bartosz Dubiński, prezes Mazowieckiej Agencji Energetycznej, w czasie prezentacji generalny Oddziału Warszawa PGE Dystrybucja SA, Bartosz Dubiński, prezes Mazowieckiej Agencji Energetycznej. Podczas spotkania poruszono kwestie związane z aktualnymi działaniami inwestycyjnymi oraz możliwościami współpracy przy procesie planowania przestrzennego. Rozmawiano również na temat barier formalnoprawnych związanych z inwestycjami sieciowymi. Zebrani wyrażali pogląd, że rozwój elektroenergetyki wpłynie pozytywnie na wizerunek, a w konsekwencji tych działań nastąpi poprawa standardu życia dla mieszkańców regionu. W drugiej części dnia odbyły się wystąpienia przedstawicieli firm z Mazowsza, sponsorujących konferencję: HORUS – ENERGIA, JM-TRONIK, GRUPA ENCO, ELMO, ASAJ, ZELTECH, ENBUD. Na zakończenie Miłosława Bożentowicz – prezes OW SEP podsumowała całość konferencji oraz podziękowała wszystkim, którzy uczestniczyli i przyczynili się do jej organizacji. Oprac. kk, fot. MAE XX-lecie Polskiej Izby Gospodarczej Elektrotechniki O bchody XX-lecia PIGE odbyły się w Centrum Konferencyjno-Rekreacyjnym PROMENADA w Białobrzegach. Spotkanie rocznicowe otworzyło przemówienie prof. Jerzego Pustoły przedstawiające rys historyczny organizacji. Następnie głos zabrał prezes Marian Germata, współzałożyciel Izby Gospodarczej Przemysłu Elektrotechnicznego. Kolejnym punktem spotkania było wystąpienie obecnego prezesa PIGE – Janusza Nowaka, który nakreślił zebranym współczesne problemy Izby. Następnie głos zabrali zaproszeni goście. Marek 16 Kłoczko – Sekretarz Generalny Krajowej Izby Gospodarczej wręczył przyznane przez Kapitułę Honorowe Złote Odznaczenia Krajowej Izby Gospodarczej. Trafiły one do: Janusza Nowaka – prezesa PIGE, Piotra Wojkowiaka – wiceprezesa PIGE, Janusza Nowastowskiego – sekretarza PIGE. Andrzej Boroń – sekretarz generalny Stowarzyszenia Elektryków Polskich wręczył Medal im. Profesora Mieczysława Pożarskiego za wieloletnią współpracę z SEP. Natomiast Marek Orłowski – prezes Polskiego Związku Prze- nr 10/2013 reklama Przemówienie prof. Jerzego Pustoły Samochód elektryczny wykonany przez Instytut Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL czyński. Można było również zapoznać się z rozwiązaniami firm tworzących PIGE, czy na przykład przejechać się samochodami elektrycznymi zbudowanymi przez Instytut Napędów i Maszyn Elektrycznych KOMEL. Dodatkowo podczas targów Energetab w Bielsku-Białej odbyło się spotkanie zarządów PIGE oraz Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego. Obie strony omówiły główne działania swoich organizacji oraz ustosunkowały się do projektu porozumienia o współpracy. Postanowiono dopracować tekst porozumienia i po przyjęciu go przez organy statutowe ustalić moment podpisania zapoczątkowujący wzajemne stałe kontakty. Oprac. i fot. kk Marian Germata, współzałożyciel Izby Gospodarczej Przemysłu Elektrotechnicznego, w czasie przemówienia Dodatkowy moduł akumulatorowy zapewniający dalszy zasięg samochodu ogłoszenie Bardzo przepraszamy Pana Dr. Inż. Edwarda Musiała za popełnienie plagiatu. W naszym artykule pt. „Selektywność działania zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych niskiego napię- Paweł Budziński WYŁĄCZNIKI WYSOKIEGO NAPIĘCIA od 72,5 do 800 kV ROZWÓJ, BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI EKSPLOATACYJNE NOWOŚĆ NOWOŚĆ mysłu Oświetleniowego i Dyrektor Agencji SOMA wręczył list gratulacyjny. Wszyscy goście wyrażali uznanie dla obecnych działań PIGE oraz życzyli wielu lat dalszej aktywnej działalności. Na zakończenie części oficjalnej zostały wręczone Honorowe Odznaki PIGE przyznane osobom, które miały największy wpływ na rozwój organizacji, a także na dobrą współpracę pomiędzy organizacjami zrzeszającymi przemysł elektrotechniczny. Odznakę honorową PIGE otrzymali: Andrzej Arendarski, Jerzy Barglik, Andrzej Boroń, Marian Germata, Piotr Gondek, Stefan Kamiński, Marek Kłoczko, Wojciech Konecki, Marek Orłowski, Jerzy Pustoła, Wiesław Seruga, Jerzy Słowikowski, Jan Szlachetka, Wiesław Wil- premiera na targach ENERGETAB cia”, opublikowanym w nr. 3/2013 miesięcznika „elektro.info”, tekst zamieszczony na stronach od 65 do 68 niemal w całości pochodzi z referatu Jego autorstwa pt. „Wybiórczość działania zabezpieczeń nadprądowych i różnicowoprądowych w instalacjach niskiego napięcia”. Referat ten był zamieszczony w materiałach Szkoły Ochrony Przeciwporażeniowej organizowanej w ramach konferencji Bezpieczeństwo Elektryczne w roku 1999 przez Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej. Do nabycia w: Księgarnia Techniczna Lech Danielski i Ryszard Zacirka nr 10/2013 Grupa MEDIUM 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18 tel. 22 512 60 60, faks 22 810 27 42 e-mail: [email protected] www.ksiegarniatechniczna.com.pl 17 fotoreportaż ENERGETAB 2013 I kolejna edycja bielskich targów ENERGETAB przeszła do historii. Wrześniowe spotkania elektryków pod Szyndzielnią to szczyt elektroenergetycznego sezonu. Nie inaczej było i w tym roku. – To już 26. edycja targów ENERGETAB. Przed rokiem obchodziliśmy jubileusz – 25-lecie. Wydawało nam się, że będą to największe targi. W tym roku odnotowaliśmy aż 740 wystawców, czyli nieco więcej niż przed rokiem. Dzięki olbrzymim inwestycjom gminy Bielsko-Biała powstały bardzo dogodne połączenia komunikacyjne oraz doskonała infrastruktura targowa w postaci hali wielofunkcyjnej i parkingów. Ponadto w roku ubiegłym spółka ZIAD kompleksowo zmodernizowała bazę hotelowo-gastronomiczną, która działa obecnie jako hotel „Dębowiec”. Jesteśmy przekonani, że nowa infrastruktura coraz lepiej będzie służyć Państwu w kolejnych edycjach targów – w ten sposób komentował imprezę prezes zarządu ZIAD Bielsko-Biała Janusz Kisiel. Mimo niesprzyjających i zmiennych warunków atmosferycznych (co również niejako wpisuje się w tradycję bielskiej imprezy) ENERGETAB jak co roku przyciągnął wielu zwiedzających (organizatorzy szacują, że było ich około 21 tysięcy), którzy na powierzchni blisko 3 hektarów mogli oglądać stoiska międzynarodowych korporacji oraz krajowych i zagranicznych firm z branży elektrycznej. W hotelu „Dębowiec” odbyła się konferencja na temat produkcji energii elektrycznej z OZE oraz Systemów Zarządzania Jakością Energii. Podczas spotkania poruszano tematy związane m.in. z przyszłością odnawialnych źródeł energii, produkcją niskoemisyjną oraz oceną jakości energii elektrycznej. Podczas pierwszego dnia targów na konferencji prasowej grupy TAURON Dystrybucja S.A. zainaugurowano specjalny program edukacyjny skierowany do dzieci i młodzieży, propagujący wiedzę na temat bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej. Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP) i Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki (PIGE) zorganizowały spotkanie pt. „Inżynier Elektryk w Europie – Ujednolicenie Kształcenia Inżynierów Elektryków w UE. Odbyło się ono w ramach realizowanego przez SEP Projektu Unijnego ELEVET – Electrical Engineers Vocational Education Transparency (Przejrzystość Kształcenia Zawodowego Inżynierów Elektryków). Przedstawiono na nim najnowsze za- 19 » 18 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 18 » sady kształcenia formalnego – szkoła zawodowa, technikum, studia inżynierskie według stopni kompetencji oraz zaprezentowano koncepcję zasad dokształcania na kursach uznawanych w Unii Europejskiej. W tym roku podczas ENERGETABU wiele firm obchodziło swoje jubileusze, wśród nich warto wspomnieć o jubileuszu 60-lecia Elektrobudowy czy 40-leciu firmy ZPAS. Swoje święto miały również firmy Mikronica (30 lat), Medcom (25 lat), Inexim (20 lat) i ZPUE (25 lat). Ogłoszono wyniki konkursu targowego i wręczono wyróżnienia. Zgłoszonych zostało 54 innowacyjnych produktów na wyróżniający się produkt. W tym roku puchar Ministra Gospodarki przyznano ABB Sp. z o.o. za „Energooszczędne transformatory rozdzielcze wykonane z zastosowaniem rdzenia amorficznego”. Natomiast statuetkę „Lwa” Fundacji im. Kazimierza Szpotańskiego za „System automatyzacji nadzoru nad siecią SN – smart grid z wykorzystaniem urządzeń ZPUE S.A.” odebrał założyciel i główny akcjonariusz ZPUE SA – Bogusław Wypychewicz. Puchar Prezesa Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej za produkt: „Dławik gaszący regulowany typ BDGOR” przyznano firmie Przedsiębiorstwo Produkcyjne „BEZPOL”. Z kolei Statuetka „Energia w dobrych rękach” Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. za produkt: „Synchronizator Sieciowy typu SS-07” trafiła do firmy KARED Sp. z o.o. Pełną listę laureatów publikujemy na www.elektro.info.pl. Tradycyjnie już drugiego dnia targów w godzinach popołudniowych odbyło się integracyjne spotkanie SEP-owców zorganizowane przez Bielsko-Bialski Oddział SEP, w którym udział wzięli elektrycy z innych Oddziałów, w tym ze Szczecina, Białegostoku i Warszawy. Kolejna edycja targów, ENERGETAB 2014 odbędzie się w dniach 16–18 września 2014. Oprac. ak, fot. mj reklama Agregaty prądotwórcze FLIPO ENERGIA Sp. z o.o. Oficjalny autoryzowany Master Dystrybutor firmy SDMO Industries. Specjalistyczna firma agregatowa na rynku zasilania gwarantowanego w Polsce. Dostawy agregatów we wszystkich wersjach wyposażenia w zakresie mocy od 5 do 3300kVA. Automatyka agregatu dopasowana do potrzeb klienta. Oferujemy: projekty Systemów Zasilania, specjalistyczne uzgodnienia, dobór urządzeń i rozwiązań technicznych, kompletacja dostaw, usługi realizacji instalacji dedykowanych, wentylacji, wydechu spalin, zasilania paliwem, serwis gwarancyjny , opieka serwisowa nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 19 fotoreportaż elektryczne niechlujstwo W ydawać by się mogło, że prezentowane przez nas niedbalstwo elektryczne, które stwarza zagrożenia porażenia prądem elektrycznym oraz zagrożenia pożarowe, jest wynikiem zwykłych zaniedbań. Często jest to konsekwencja nielogicznych przepisów obowiązującego prawa. Naprawy wymaga Ustawa o zamówieniach publicznych, powszechna służba zdrowia, ochrona porządku publicznego i wiele innych. Na dowód tego przytoczę kilka przykładów, z jakimi spotkałem się w ostatnich miesiącach. W tej chwili realizowany jest mój projekt dużego obiektu przemysłowego, opracowany w rozwiązanym Wojskowym Biurze Studiów Projektów Budowlanych i Lotniskowych w Warszawie. Prace są w znacznym stopniu zaawansowania. Inwestor ogłosił przetarg publiczny na nadzór autorski, pomijając autorów opracowania wszystkich branż. Okazuje się, że Prawo zamówień publicznych dopuszcza taką opcję. Jaki jest cel powoływania w praktyce drugiego inspektora nadzoru, skoro jeden już został powołany? W jakiej sytuacji znajdują się autorzy projektu, zobligowani Prawem budowlanym do prowadzenia nadzoru na żądanie inwestora, podczas gdy Prawo zamówień publicznych daje temu samemu inwestorowi inną możliwość, mimo że stanowi ona zaprzeczenie jakiejkolwiek logiki. Poziom obsługi klientów w niektórych zakładach energetycznych również pozostawia wiele do życzenia. Podczas spotkania z jednym z nich zadałem kilka pytań dotyczących warunków przyłączenia pewnego obiektu do sieci elektroenergetycznej. Z przerażeniem stwierdziłem, że ów menadżer, wskazany w warunkach przyłączenia jako osoba właściwa do załatwienia wszelkich spraw w tym zakresie, nie ma zielonego pojęcia o elektrotechnice. Zdarzyło mi się również, że podczas opracowywania projektu oświetlenia drogowego musiałem uzyskać warunki inwestycji celu publicznego, które wydawały wówczas Regionalne Dyrekcje Ochrony Przyrody. Po jej otrzymaniu, zgodnie z jej zapisami, musiałem uzyskać kolejną decyzję administracyjną na wycięcie kilku krzewów stwarzających kolizję z projektowaną inwestycją. Zgodnie z wymaganiami określonymi w decyzji lokalizacji inwestycji celu publicznego, udałem się do właściwego urzędu administracji państwowej, gdzie zażądano ode mnie uzyskania opinii w zakresie możliwości usunięcia krzewów. W związku z rozbieżnością żądań urzędnika terenowej administracji państwowej w stosunku do prawomocnego dokumentu, jakim wówczas była decyzja lokalizacji inwestycji celu publicznego, zadzwoniłem do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Przyrody z prośbą o wyjaśnienie powstałych rozbieżności. Telefon odebrała nieznana mi osoba, która zaczęła negować prawomocną decyzję. Monolog urzędniczki trwał prawie czterdzieści minut. W konsekwencji sprawę załatwiłem pomyślnie tylko dzięki rozsądkowi urzędniczki z urzędu, na którego terenie odpowiedzialności jest położona wspomniana inwestycja. Innym przykładem jest rozmowa z pracownikiem Urzędu Regulacji Energetyki w sprawie wyjaśnienia rozbieżności dotyczących czasookresów wydawania warunków przyłączenia, określonych 21 » 20 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Polak jednak znajdzie sposób na wszystko Nadgorliwość nie jest lepsza od zaniedbań. Wyłącznik ppoż. zainstalowany na budynku stacji transformatorowej, z której zasilanych jest kilkanaście budynków „Wzorowe” przyłącze do linii nn Każdy sposób jest dobry nr 10/2013 20 » w Ustawie Prawo energetyczne i Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 4 maja 2007 roku w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (DzU nr 93/2007, poz. 623, z późniejszymi zmianami). Na zadane pytanie usłyszałem przerażenie w głosie ponoć kompetentnego urzędnika i pytanie: „Coś takiego jest? Muszę to sprawdzić!”. Jeszcze bardziej niefrasobliwym postępowaniem wykazują się firmy ubezpieczeniowe. Poproszony o wykonanie ekspertyzy, z uwagi na odmowę wypłacenia odszkodowania przez firmę ubezpieczeniową, podczas prowadzenia czynności rozpoznawczych stwierdziłem uszkodzenie instalacji elektrycznej na pierwszym piętrze budynku oraz ślady przejścia pioruna kulistego na dachu. Zniszczenia (w tym spalenie kabla antenowego) oraz relacje naocznych świadków zdarzenia wskazują na przejście pioruna kulistego, podczas gdy „ekspert” ubezpieczyciela twierdzi, że uszkodzenie spowodowało przepięcie przychodzące z sieci elektroenergetycznej. Ciekawe, jak „ekspert” wysnuł takie wnioski, skoro w rozdzielnicy oraz instalacji parteru nie stwierdziłem żadnych uszkodzeń. Należy nadmienić, że ów „ekspert” nie wszedł na dach w celu stwierdzenia lub wykluczenia uderzenia pioruna i ograniczył się jedynie do oceny instalacji pierwszego piętra, pomijając oględziny instalacji parteru. To tylko wybrane przykłady. Wszyscy gonią za łatwym zarobkiem, który w tyle pozostawia odpowiedzialność zawodową, ponoć stawianą na pierwszym miejscu w tak zwanych zawodach zaufania publicznego. Coraz większa liczba przepisów prawnych powoduje, że grupą zawodową, która radzi sobie najlepiej, są prawnicy, gdyż tylko oni doskonale umieją poruszać się w dżungli nielogicznego prawa. Tekst i fot. Julian Wiatr Pomysłowość nie zna granic Można i tak, a komu to przeszkadza? Prowizorki są najtrwalsze reklama nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 21 ochrona przeciwpożarowa uzgodnienie projektu budowlanego w zakresie ochrony przeciwpożarowej mgr inż. Marcin Wawerek – CNBOP PIB w Józefowie Przepisy budowlane jednoznacznie określają bezpieczeństwo pożarowe jako jedno z sześciu tzw. wymagań podstawowych, które musi zapewniać swoim użytkownikom każdy obiekt budowlany, a także związane z nim urządzenia (w tym urządzenia przeciwpożarowe). Projekt obiektu (a więc i prace budowlane) powinien zostać wykonany zgodnie z obowiązującymi przepisami, w tym zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi oraz zasadami wiedzy technicznej. P rzepisy budowlane dosyć precyzyjnie określają zakres i formę projektu budowlanego, stanowiącego podstawę do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę. Niestety nie można tego samego powiedzieć o wytycznych dla projektu urządzenia przeciwpożarowego, bo ich zwyczajnie nie ma. Jednoznacznie określono jedynie definicję urzą- streszczenie Artykuł rozpoczyna się od przedstawienia propozycji zakresu i formy projektu urządzenia przeciwpożarowego, które niestety nie zostały precyzyjnie określone w obowiązujących przepisach przeciwpożarowych. Każdy autor dokumentacji projektowej powinien zapewnić jej zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej. Niestety, jak pokazują doświadczenia, zagadnienia ochrony przeciwpożarowej bywają na etapie projektowania traktowane po macoszemu, a nawet pomijane. W związku z powyższym wprowadzono obowiązek uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej. Niniejszy artykuł precyzyjnie określa katalog projektów obiektów budowlanych, które wymagają obligatoryjnego uzgodnienia pod względem ochrony przeciwpożarowej. Ponadto wskazuje również zakres danych oraz zasady i tryb uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej. W dalszej części wskazano wymagania, jakie musi spełnić kandydat ubiegający się o pełnienie funkcji rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, jego obowiązki oraz formy nadzoru nad jego działalnością. Publikację zwieńczono statystykami dotyczącymi efektów nadzoru nad działalnością rzeczoznawców do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. 22 dzenia przeciwpożarowego oraz potrzebę uzgodnienia jego projektu z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Rozpatrując jednak cel sporządzenia projektu urządzenia przeciwpożarowego, którego zadaniem jest poprawne wykonanie urządzenia przeciwpożarowego oraz rodzaj urządzenia przeciwpożarowego, zasadnym jest, aby przedmiotowy projekt zawierał następujące elementy: 1. część opisową, zawierającą: spis zawartości projektu; cel i zakres projektu; przyjęte kryteria projektowe; dane wejściowe/dane do projektu; obliczenia i ich wyniki; informacje dotyczące współpracy urządzenia przeciwpożarowego z innymi urządzeniami; dobór elementów urządzenia (koniecznie ze wskazaniem ich parametrów technicznych); dane osoby sporządzającej projekt wraz z informacjami o jej kwalifikacjach/uprawnieniach, datę opracowania oraz podpis; 2. część rysunkową (wraz z nazwą i adresem obiektu budowlanego, nazwę rysunku, skalę i numer rysunku, datę i podpis osoby sporządzającej). Wskazane jest, aby wszystkie strony i arkusze projektu urządzenia przeciwpożarowego oraz załączniki do projektu były ponumerowane, a część rysunkowa sporządzona w sposób dokładny w w w. e l e k t r o . i n f o . p l i czytelny. Cały projekt powinien stanowić integralną całość tzn. powinien być oprawiony w sposób uniemożliwiający jego dekompletację. Pamiętać należy również o jednej bardzo istotnej kwestii – projektu budowlanego obiektu budowlanego wraz z ogólną informacją o występujących w nim urządzeniach przeciwpożarowych nie można uważać za projekt urządzenia przeciwpożarowego. Dopuszczalne jest natomiast uznanie projektu budowlanego za projekt urządzenia przeciwpożarowego, o ile zawarte w nim opisy i rysunki poziomem swojej szczegółowości są wystarczające do wykonania urządzenia przeciwpożarowego. Tego typu rozwiązanie jest w chwili obecnej najbardziej popularne, przede wszystkim z uwagi na brak przepisu regulującego kwestię formy i zakresu projektu urządzenia przeciwpożarowego. Powyższa sytuacja nie będzie miała zastosowania w przypadku projektów bardziej skomplikowanych np. projektów systemów sygnalizacji pożaru (SSP), dźwiękowych systemów ostrzegawczych (DSO), czy stałych urządzeń gaśniczych (SUG). Każdy autor dokumentacji projektowej (projektant) powinien zapewnić jej zgodność z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej. Niestety wiedza i doświadczenie niektórych z nich są w tym zakresie niepełne i nie zawsze właściwe. Projektant powinien już na etapie pro- jektu, oprócz podstawowych informacji z zakresu ochrony przeciwpożarowej, również prawidłowo dobrać urządzenia przeciwpożarowe, co wynika z przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej, jak i przewidywanego scenariusza rozwoju pożaru w obiekcie budowlanym. Niestety, jak pokazują doświadczenia, zagadnienia ochrony przeciwpożarowej bywają na etapie projektowania traktowane po macoszemu, a nawet pomijane. Potwierdziły to wielokrotnie czynności kontrolno-rozpoznawcze prowadzone przez Państwową Straż Pożarną (PSP) zajmującą stanowisko przed dopuszczeniem obiektu budowlanego do użytkowania. W sytuacji tej z pomocą przychodzą przepisy przeciwpożarowe wskazujące, iż każdy projekt budowlany obiektu budowlanego wymaga uzgodnienia pod względem ochrony przeciwpożarowej, celem potwierdzenia zgodności zawartych w nim rozwiązań z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej (DzU z 2003 r., nr 121, poz. 1137 z późn. zm.) szczegółowo określa zakres, tryb i zasady uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem obligatoryjnego uzgodnienia pod nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 23 ochrona przeciwpożarowa Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama 3ZAFYSTEROWNICZE OD83DO88, ENCLOSURES 24 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l POWER DISTRIBUTION nr 10/2013 CLIMATE CONTROL Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama IT INFRASTRUCTURE nr 10/2013 SOFTWARE & SERVICES w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 25 www.rittal.pl ochrona przeciwpożarowa zagrożenie pożarowe wywołane przez wyładowania piorunowe nieprawidłowe rozwiązania instalacji piorunochronnych i urządzeń do ograniczania przepięć J Rys. A. Sowa ednym ze źródeł zagrożenia pożarowego obiektów budowlanych jest prąd doziemnego wyładowania piorunowego. Analizując zagrożenie piorunowe obiektów oraz urządzeń elektrycznych i elektronicznych należy zwrócić szczególną uwagę na następujące przypadki: bezpośrednie uderzenie pioruna w obiekt budowlany lub w urządzenie piorunochronne obiektu (jeśli takie posiada), obwody sieci zasilającej lub w linie przesyłu sygnałów. W takich przypadkach część prądu piorunowego może przedostać się bezpośrednio do obiektu. Zagrożeniem są również różnice potencjałów występujące wewnątrz obiektu, napięcia i prądy indukowane w pętlach tworzonych przez przewodzące instalacje oraz w układach przewodów, uderzenie w bliskim sąsiedztwie urządzeń lub systemów. Zagrożenie stwarzają przepięcia indukowane przez impulsowe pole elektromagnetyczne wywołane przez prąd piorunowy płynący w kanale wyładowania oraz część prądu bezpośrednie wyładowanie w obiekt anteny 15 kV wyładowanie obok instalacji linie transmisji danych linie komunikacyjne sieć elektroenergetyczna przepięcia atmosferyczne Rys. 1. Ogólny przykład zagrożenia piorunowego piorunowego dopływającego do podziemnych kabli lub uziemień budynków. W przypadku urządzeń systemów przeciwpożarowych uszkodzenia lub błędne działania mogą również wystąpić podczas: wyładowań w chmurach lub między chmurami, wyładowań wstępnych poprzedzających główne wyładowania doziemne, elementy LPS SPD w instalacji elektrycznej główne szyny wyrównywania potencjałów SPD w obwodach sygnałowych SPD w obwodach wielkiej częstotliwości Rys. 2. Podstawowy zakres bezpośredniego oddziaływania prądu piorunowego 26 klimatyzacja połączenia wewnątrz systemu wyładowanie obok obiektu kamera prąd wyładowania piorunowego wybrane elementy konstrukcyjne bezpośrednie wyładowanie w instalacje dochodzące do obiektu Rys. A. Sowa prof. dr hab. inż. Andrzej Sowa – Politechnika Białostocka w w w. e l e k t r o . i n f o . p l odległych wyładowań doziemnych. Przykłady różnorodnych zagrożeń stwarzanych przez doziemne wyładowania piorunowe przedstawiono na rysunku 1. Określając zagrożenie pożarowe należy zwrócić szczególną uwagę na wyładowanie bezpośrednie w obiekt budowlany, w urządzenie piorunochronne LPS ( Lightning Protection System) tego obiektu lub w instalacje do niego dochodzące oraz wyładowania zachodzące w bliskim sąsiedztwie obiektu lub instalacji. określanie zagrożeń piorunowych Oceniając zagrożenie piorunowe należy przeanalizować i oszacować występujące ryzyko i na tej podstawie określić wymagany poziom ochrony urządzenia piorunochronnego. Ryzyko rozumiane jest jako wartość prawdopodobnych średnich rocznych strat (istot żywych i dóbr), powstałych wskutek oddziaływania pioruna w stosunku do całkowitej wartości istot żywych i dóbr w obiekcie poddawanym ochronie (budynku lub urządzeniu usługowym). Przyjmuje się, że ryzyko to może być wyznaczone z przybliżonej zależności: R X = N X ⋅ PX ⋅ L X gdzie: NX – średnia roczna liczba wyładowań oddziałujących na obiekt, urządzenia i wychodzące z niego instalacje, streszczenie W artykule omówiono zagrożenie pożarowe występujące podczas wyładowania piorunowego w obiekt budowlany. Przedstawiono podstawowe zasady ochrony oraz zwrócono uwagę na błędy, jakie występują przy projektowaniu i montażu urządzeń piorunochronnych i systemów ograniczania przepięć. nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 27 ochrona przeciwpożarowa Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 28 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 29 ochrona przeciwpożarowa Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 30 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama Polski Producent Osprzętu Odgromowego UCHWYTY, ZŁĄCZA ŚRUBY, PRĘTY MASZTY I IGLICE INNE nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 31 55-200 Oława • Ścinawa Polska 76 • tel./fax 71 313 39 03, 71 302 84 94 instalacje elektroenergetyczne ochrona przed skutkami oddziaływania cieplnego spowodowanymi przez instalacje i urządzenia elektryczne mgr inż. Andrzej Boczkowski – Stowarzyszenie Elektryków Polskich O soby, zwierzęta domowe i mienie powinny być chronione przed następującymi skutkami spowodowanymi przez instalacje i urządzenia elektryczne: skutkami cieplnymi, jak spalenie lub zniszczenie materiałów i zagrożenie oparzeniem, płomieniem, w przypadku zagrożenia pożarowego od instalacji i urządzeń elektrycznych do innych, znajdujących się w pobliżu, oddzielonych przez bariery ogniowe przedziałów, osłabieniem bezpiecznego działania elektrycznego wyposażenia zawierającego usługi bezpieczeństwa. ochrona przed ogniem Ciepło wytwarzane przez urządzenia elektryczne nie powinno powodować niebezpieczeństwa albo szkodliwych skutków dla materiałów przylegających na stałe do urządzeń lub materiałów znajdujących się w pobliżu urządzeń. Urządzenia elektryczne nie powinny stanowić zagrożenia ogniowego dla materiałów przylegających. Wymagania te są spełnione wówczas, gdy są zachowane zasady podane niżej oraz umieszczone przez producentów urządzeń w instrukcjach. Ochrona przed zagrożeniem ogniowym spowodowanym temperaturą obudowy urządzeń elektrycznych: urządzenia elektryczne powinny być montowane na materiałach lub w materiałach mających małą przewodność cieplną i wytrzymałych na temperatury stwarzające zagrożenie ogniowe, 32 urządzenia elektryczne należy odgrodzić od elementów obiektu budowlanego materiałami mającymi małą przewodność cieplną i wytrzymałymi na temperatury stwarzające zagrożenie pożarowe, urządzenia elektryczne należy instalować tak, aby ciepło było bezpiecznie rozproszone w dostatecznej odległości od wszystkich materiałów, a szkodliwe skutki efektów cieplnych nie zagrażały tym materiałom, przy czym podpory tych urządzeń powinny mieć małą przewodność cieplną. ochrona przed łukiem elektrycznym lub iskrzeniem Urządzenia elektryczne przyłączone na stałe, które podczas normalnej pracy mogą spowodować powstanie łuku elektrycznego lub iskrzenia, powinny być chronione przez: całkowite osłonięcie materiałem odpornym na działanie łuku elektrycznego, odgrodzenie materiałem odpornym na działanie łuku elektrycznego od tych elementów obiektu budowlanego, w których łuk mógłby spowodować szkody, montowane tak, aby pozwolić na bezpieczne zgaśnięcie łuku w dostatecznej odległości od tych elementów obiektu budowlanego, w których łuk mógłby spowodować szkody. Materiały odporne na działanie łuku elektrycznego, stosowane na obudowy lub przegrody, powinny: być niezapalne, w w w. e l e k t r o . i n f o . p l mieć małą przewodność cieplną, mieć odpowiednią grubość zapewniającą mechaniczną wytrzymałość (na przykład arkusz wykonany z włókna szklanego i silikonu o grubości 20 mm). ochrona przed promieniowaniem cieplnym Urządzenia elektryczne, zainstalowane na stałe, wytwarzające zogniskowane lub skupione promieniowanie cieplne, powinny znajdować się w odpowiedniej, dostatecznej odległości od wszelkich przedmiotów lub elementów obiektu budowlanego, tak aby w normalnych warunkach pracy nie narażały ich na osiągnięcie niebezpiecznej temperatury. ochrona przed palnymi cieczami Urządzenia elektryczne, zainstalowane na stałe, zawierające ponad 25 litrów cieczy palnych, powinny mieć zabezpieczenie przed rozprzestrzenianiem się płonącej cieczy i produktów jej spalania (płomień, dym, gazy toksyczne) do innych części obiektu budowlanego. Jako środki zabezpieczające mogą być uważane: studzienki do zbierania wyciekającej palnej cieczy, umożliwiające jej spalenie w przypadku powstania ognia, usytuowanie urządzenia elektrycznego w pomieszczeniu o odpowiedniej odporności ogniowej, wyposażonym w progi lub inne środki zapobiegające rozprzestrzenianiu się cieczy poza to po- mieszczenie. Pomieszczenie to powinno mieć połączenia wentylacyjne jedynie z atmosferą zewnętrzną. Jeżeli cieczy jest mniej niż 25 litrów, wystarcza zabezpieczenie tylko przed jej wyciekaniem. Zaleca się, aby w przypadku powstania pożaru zostało bezzwłocznie wyłączone zasilanie urządzenia w energię elektryczną. ochrona przed oparzeniem Dostępne części urządzenia elektrycznego, znajdujące się w zasięgu ręki, nie powinny osiągać temperatury mogącej spowodować oparzenia osób. W tabeli 1. podane są najwyższe dopuszczalne temperatury, w normalnych warunkach pracy, dla części urządzeń elektrycznych znajdujących się w zasięgu ręki. Wszystkie części instalacji, które w normalnych warunkach eksploatacji mogą nawet na krótko osiągnąć temperatury przekraczające te wartości, powinny być osłonięte tak, aby niemożliwe było przypadkowe ich dotknięcie. Jeżeli normy przedmiotowe na urządzenia elektryczne podają inne dopuszczalne temperatury niż zawarte w tabeli, należy przyjąć ich wymagania. ochrona przed przegrzaniem Ochrona przed przegrzaniem dotyczy: systemów wymuszonego ogrzewania powietrzem, urządzeń do wytwarzania gorącej wody lub pary, nr 10/2013 reklama Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro. info.pl nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 33 instalacje elektroenergetyczne Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 34 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 6(Ô"$) 9 ,-($) Konkurencyjne ceny na produkty nawijane na szpule 50,000 produktów w opakowaniach gotowych do uĝycia w produkcji ¤ledzenie produktu wg '$7< i nuPeru 3$57,, dla ponad 60,000 produktów 'edykowany =espóî Ekspertów do przygotowywania ofert cenowych 2/1 6#ď.%$13Ô/1.#4*3.6Å("$-8 www.farnell.com/pl prezentacja zaawansowane możliwości sterowania i zdalnego monitorowania zespołami prądotwórczymi ComAp Właściciele obiektów budowlanych, które ze względu na swoją wagę nie mogą sobie pozwolić na długą przerwę w zasilaniu, wymagają niezależnego żródła energii elektrycznej. Niejednokrotnie zastosowanie zasilania z dwóch niezależnych linii elektroenergetycznych jest niewystarczające i należy instalować dodatkowe źródło energii w postaci zespołu prądotwórczego. W niektórych przypadkach stanowi on jedyne źródło zasilania odbiorników elektrycznych. Z espoły prądotwórcze to prądnice bądź generatory napędzane najczęściej silnikiem spalinowym wysokoprężnym, gotowe przejąć obciążenie na czas od kilku godzin nawet do kilku dni. Układy te wyposażone są zwykle w automatyczny system załączenia rezerwy. ComAp przedstawia najnowsze trendy, które pokazują, że agregat może mieć dużo więcej możliwości. praca równoległa zespołu prądotwórczego z siecią zasilającą Agregat rezerwowy przeznaczony do pracy w trakcie awarii podtrzymuje zasilanie niezbędnych odbiorów. Sterownik automatycznie załącza zespół prądotwórczy w przypadku awarii zasilania i przerzuca obciążenie na agregat. Po przywróceniu zasilania z sieci synchronizuje generator, stopniowo zdejmuje obciążenie i wyłącza silnik. Agregat również automatycznie synchronizuje się z siecią w trybie testowym, który może służyć do przetestowania zespołu prądotwórczego pod obciążeniem. Jednocześnie całkowicie automatyczny system może przyczynić się do obniżenia rachunków za energię elektryczną utrzymując w szczycie pobór mocy z linii zasilającej na poziomie mocy nominalnej. Do zdalnego sterowania i monitorowania wykorzystuje się dostępną sieć LAN. 36 Oferowane moduły zapewniają bogaty wybór zabezpieczeń generatora i silnika. Plik historii z dziennikiem parametrów roboczych zapisywany może być w sterowniku InteliCompact, umożliwia on łatwe przeglądanie historii zdarzeń i rozwiązywanie ewentualnych problemów. Płynna komunikacja ze sterownikiem układu wtryskowego silników zapewnia widoczność wszystkich istotnych wartości i alarmów na ekranie sterownika InteliCompact oraz zapisanie ich w pliku historii. Rys. 1. Przykładowe rozwiązanie szybkiego rozruchu wielu agregatów „START-UP SYNCHRO” synchronizacja „START-UP SYNCHRO” Ciekawym rozwiązaniem może być szybki rozruch kilku zespołów prądotwórczych „START-UP SYNCHRO”. Przy jego zastosowaniu nie ma potrzeby synchronizowania zespołów w standardowy sposób i czekania do momentu, aż praca wszystkich ustabilizuje się. Układ może rozpocząć pracę z pełną wydajnością już po 8–10 sekundach od wydania komendy na załączenie. Czas rozruchu nie zmienia się, nawet jeśli liczba zespołów wzrasta do 10, 20, czy 31. Aby uniknąć opóźnionej dyspozycyjności systemu ze w w w. e l e k t r o . i n f o . p l względu na wolny rozruch zespołów lub wystąpienia innych problemów, każdy silnik, który nie osiągnie prędkości roboczej w określonym czasie, zostaje odłączony z systemu lub, jeśli osiąga założone parametry – pozostaje w układzie synchronizacji. W przypadku generatorów uruchamiających się wolno możliwa jest synchronizacja tradycyjna. Jeżeli liczba pracujących zespołów ma moc wyjściową mniejszą niż obsługiwane obciążenie, system zostaje przełączony automatycznie w zwykły tryb synchronizacji. Rozwiązanie to nadaje się do zastosowania dla zasilania rezerwowego. Jest to idealne rozwiązanie dla układów z zasilaczami UPS. Przykładowo synchroniza- cję sieci zasilającej wraz z czterema zespołami prądotwórczymi można wykonać przy użyciu czterech modułów InteliSys oraz jednego modułu InteliMains. Wszystkie sterowniki są ze sobą połączone przez jedną magistralę CANbus. skojarzona produkcja energii elektrycznej i cieplnej (CHP) – kogeneracja Skojarzona produkcja ciepła i energii elektrycznej, znana także jako kogeneracja, jest najkorzystniejszym sposobem wykorzystania gazów kopalnianych oraz takich, które pochodzą ze źródeł odnawialnych. System dostar- nr 10/2013 cza energię elektryczną i ciepło z rekuperacji w układzie chłodniczym, gazów wylotowych oraz układzie chłodzenia oleju. Całe zapotrzebowanie objektu na energię i ciepło może zostać pokryte przez system kogeneracyjny. Możliwe jest także oddawanie energii i ciepła poza obiekt. Wszystkie sygnały analogowe i dwustanowe z silnika i układów pomocniczych mogą być monitorowane przez InteliSys. Wszystkie dane, które użytkownik ustawi, są przechowywane w pliku historii. Istnieje również możliwość realizacji zdalnego systemu sterowania i monitoringu. systemy dwupaliwowe z synchronizowanymi zespołami Zainstalowanie systemu dwupaliwowego jest przeznaczonane dla zespołu/ silnika, mającego pracować w systemie wyspowym, przy synchronizacji z siecią zasilającą czy przy pracy równoległej. Oszczędności finansowe uzyskuje się przez zastąpienie gazem do 70% zużywanego paliwa przez silniki wysokoprężne. Istnieje także możliwość wdrożenia systemu o wydłużonym czasie pracy bez konieczności uzupełniania paliwa. InteliBifuel nie ingeruje w pracę istniejącego sterownika zespołu/silnika, a tym samym funkcjonalność bieżącego zastosowania pozostaje taka sama po przeprowadzeniu konwersji na system dwupaliwowy. Sterowniki InteliBifuel zapewniają swobodę doboru paliwa i łagodne przejście pomiędzy pracą na oleju napędowym i pracą w systemie dwupaliwowym według potrzeb (np. w przypadku braku gazu). W celu zastąpienia paliwa można stosować różne rodzaje gazu: gaz ziemny, gaz głębinowy, gaz wysypiskowy, gaz węglowy, propan, biogaz, itp. Możliwa redukcja emisji CO2, NOx, SOx oraz zanieczyszczeń jest porównywalna do pracy na oleju napędowym przy pełnym obciążeniu. System InteliBifuel jest w pełni automatyczny i jego zadaniem jest dbanie o bezpieczeństwo silnika; zasilanie gazem jest dynamicznie regulowane i optymalizowane za pomocą przepustnicy. Wszystkie części i parametry nr 10/2013 procesu spalania systemu dwupaliwowego są monitorowane, a system oferuje zawansowane funkcje monitoringu zdalnego. zespoły prądotwórcze na wynajem Agregaty w kontenerach na wynajem służą jako tymczasowe i mobilne układy zasilania podsystemów i maszyn budowlanych oraz w trakcie prowadzenia różnego typu imprez, gdy zasilanie z sieci jest niedostępne lub zostało ręcznie odłączone. Takie rozwiązanie dotyczy agregatów na wynajem z najnowszym modułem komunikacji zdalnej InternetBridge-NT, pozwalającym inżynierom w centrum dyspozytorskim i obsłu- Rys. 2. Przykładowy system dwupaliwowy z synchronizacją zespołów prądotwórczych dze na wydajne monitowanie, sterowanie i nadzorowa- cję w dziedzinie sterowania urządze- tem. Dodatkowo, w zależności od ponie urządzeń bez względu na miejsce niami zasilania awaryjnego oraz koge- trzeb, ComAp CEE oferuje doradztwo ich eksploatacji. Dzięki wykorzystaniu neracji. Naszą współpracę rozpoczyna- w zakresie układów sterowania. Szkopomocnego oprogramowania interne- my od wizyty w zakładzie u klienta. lenia dla naszych klientów należą do towego, np. WebSupervisor, operato- Wizja lokalna u klienta pozwala zwe- standardowego elementu oferty. Prerzy mogą znacząco polepszyć możliwo- ryfikować stan istniejących urządzeń zentacje odbywają się w centrum szkości zarządzania flotą agregatów. Każdy oraz poznać specyficzne potrzeby od- leniowym przy użyciu zespołów prąz nich może funkcjonować jako rezer- biorcy. ComAp CEE jest w stanie zapro- dotwórczych oraz pod nadzorem prowa, pracować równolegle z siecią lub ponować optymalne rozwiązania za- fesjonalistów. w układzie synchronizacji kilku jedno- równo w zakresie szczegółowej oferstek między sobą. Możliwość polącze- ty dotyczącej sterowania, jak również reklama nia kilku jednostek znacznie powięk- kompletnej i gotowej realizacji. W ten sza portfolio firmy, która agregatami sposób możliwe jest jasne zdefiniowadysponuje i zwiększa jej konkurencyj- nie warunków i zakresu świadczonych ność. Wyboru dokonuje się za pomocą usług. Celem ComAp CEE jest znalezieprzełącznika trybu pracy. nie optymalnego rozwiązania zarówno pod względem finansowym, jak ComAp a.s. podsumowanie i technicznym. Podstawą takiego dziaKundratka 2359/17 180 00 Praga 8 łania jest doskonała znajomość możliRepublika Czeska ComAp CEE świadczy szeroki za- wych rozwiązań i bogata oferta ukłatel. +420 734 875 476 kres usług, obejmujących gotowe roz- dów sterowania ComAp, co pozwala www.comap.cz/pl wiązania lub tylko częściową realiza- zbudować solidny i funkcjonalny sys- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 37 prezentacja pierwsza w Polsce przyczepa rezonansowa do badań odbiorczych (SAT) urządzeń i sieci wysokiego napięcia w miejscu zainstalowania inż. Jarosław Kukliński I stało się! Po ponad 10 latach eksploatacji w Europie podobnych systemów probierczych, pierwsze urządzenie do badań odbiorczych metodą rezonansu o zmiennej częstotliwości rozpoczęło pracę w Polsce. Właścicielem jest duże prywatne przedsiębiorstwo usługowe w Nidzicy, w województwie warmińsko-mazurskim. S ystem pomiarowy o roboczej nazwie WRV 83/260 T niemieckiej firmy HighVolt to nic innego jak potężny transformator wysokiego napięcia umieszczony na trzyosiowej naczepie ciągnika siodłowego o długości 11 metrów, wysokości 4 metrów i masie brutto około 34 ton. Produkty niemieckiej firmy HighVolt są znane i cenione nie tylko w Europie, ale również w Azji, krajach arabskich i obu Amerykach. Ze względu na kompaktowe wykonanie, wysokie parametry elektryczne oraz wysoką stabilność termiczną całego układu, nabywca wybrał właśnie ten model urządzenia. System rezonansowy WRV 83/260T jest w stanie wykonać próbę napięciową rozdzielnicy GIS, linii kablowej czy innego obiektu energetycznego, którego pojemność minimalna wynosi 17,4 nF, co np. odpowiada długości linii kablowej 110 kV 500 mm2 około 30 m. System jest w stanie wygenerować napięcie przemienne ciągłe w funkcji czasu o napięciu pomiędzy 26 a 260 kV i częstotliwości w zakresie pomiędzy 20 do 300 Hz zgodnie z normą Fot. 1. System rezonansowy wysokiego napięcia HV Resonant Test System IEC 60840. Możliwe są również badania innych Maksymalne obciążenie systemu jako jedyne urządzenie w Polsce pozwala powtórzyć badania fabryczne odbior- elementów infrastruktury energetyczpomiarowego wynosi: a) dla kabli 110 kV, próba 2U0=128 kV, cze kabla (FAT) tym samym napięciem nej, jak chociażby rozdzielnic wysomaks. 3,909 μF, co umożliwia wy- przemiennym co w fabryce w miejscu kiego napięcia izolowanych gazem SF6 (GIS), których pojemność jednej fazy konanie badań odbiorczych linii zainstalowania linii kablowej (SAT). o przekroju 500 mm2 o długości do Badania odbywają się zgodnie z zapi- nie jest niższa niż 17,4 nF. Badanie roz20 km, sami norm IEC 60840 IEC 62067, które dzielnic GIS odbywa się tym samym b) dla kabli 220 kV, próba 2U0=254 kV, określają następujące warunki badań: kształtem napięcia, jednak zakres częmaks. 1,651 μF, co umożliwia wy- a) badanie w miejscu zainstalowania stotliwości mieści się w zakresie pomiękonanie badań odbiorczych linii dzy 10 a 150 Hz. linii kablowej, o przekroju 1000 mm2 o długości b) częstotliwość w zakresie pomiędzy do 10 km. 20 a 300 Hz napięcia AC, Warto zaznaczyć, że prezentowana c) wartość napięcia probierczego 2U0, przyczepa do badań rezonansowych d) czas trwania próby – jedna godzina. Rys. 1. Budowa przyczepy rezonansowej, gdzie: 1 – ciągnik siodłowy, 2 – przyczepa transportowa, 3 – pomieszczenie obsługi, sterowania i protokołowania, 4 – transformator wzbudzający, 5 – transformator mocy (probierczy), 6 – wyprowadzenie napięcia testowego, 7 – kondensator do pomiaru napięcia wyjściowego, 8 – impedancja blokująca przed falą napięciową powrotną (w przypadku wyładowania w badanym obiekcie), 9 – kondensator do pomiaru wyładowań niezupełnych (WNZ) 38 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Fot. 2. Przykładowe podłączenie do głowic kablowych 150 kV nr 10/2013 przedział operatorski transformator wzbudzający transformator mocy podłączenie WN impedancja blokująca podłączenie WN kabel WN Rys. 2. Podłączenie obiektu (kabla) Fot. 3. Podłączenie do głowic kablowych umieszczonych na słupie budowa Przyczepa rezonansowa to urządzenie składające się z kilku elementów przedstawionych na rysunku 1. zasada działania Uzyskanie rezonansu szeregowego (rezonansu napięć) możliwe jest przy szeregowym podłączeniu obiektu o pewnej pojemności (kabla, rozdzielnicy GIS) oraz indukcyjności, w tym przypadku cewki (transformator mocy). Podłączenie obiektu (kabla) ilustruje rysunek 2. Transformator wzbudzający w automatycznym procesie podnoszenia napięcia wejściowego pozwala poprzez transformator mocy z podłączonym obiektem pojemnościowym uzyskać napięcie próby ustalone wcześniej przez obsługę w zakresie od 26 do 260 kV. Następnie układ kontroli systemu probierczego synchronizuje sygnał rezonansowy w zakresie od 300 Hz w dół do 20 Hz. Znaleziona częstotliwość rezonansu, np. 50 Hz, zostaje automatycznie utrzymywana, a komputer sterujący rozpoczyna odliczanie czasu próby. W trakcie próby możliwy jest pomiar wyładowań niezupełnych w badanym obiekcie w sposób punktowy (maksymalny zarejestrowany poziom wyładowań niezupełnych w czasie próby mierzony na wejściu sygnału probierczego poprzez kondensator sprzęgający). Przykładowy dzienny cykl probierczy przyczepy rezonansowej wygląda następująco: 1) rozstawienie systemu w miejscu wykonywania badań: ok. 3 h, 2) wykonanie próby fazy L1 – 60 min, 3) przerwa, studzenie transformatora mocy (60 min), 4) wykonanie próby fazy L2 – 60 min, 5) przerwa, studzenie transformatora mocy (60 min), 6) wykonanie próby fazy L3 – 60 min, parametry urządzenia Rezonansowy system probierczy o zmiennej częstotliwości Typ: WRV 83/260 T Producent: HighVolt Napięcie probiercze: 26....260 kV AC Częstotliwość znamionowa: 20...300 Hz Maksymalny prąd rez.: 83 A Obciążenie przy 20 Hz: 3,9 μF/160 kV, 1,65 μF/260 kV Obciążenie przy 300 Hz: 17,4 nF Zasilanie: 3×400 V∼min. 360 kVA System pomiarowy WNZ: SPEC Compact Wymiary przyczepy, w [m]: 11×4×2,5 Masa brutto: 34 t nr 10/2013 ACRF system rezonansowy o zmiennej częstotliwości stan rezonansu Rys. 3. Schemat systemu rezonansowego o zmiennej częstotliwości 7) złożenie systemu do ponownego transportu 2 h. Jeden cykl pomiarowy wynosi 10–11 godzin. zasilanie System pomiarowy wymaga źródła zasi- Fot. 4. Podłączenie do rozdzielnicy GIS lania w miejscu reklama wykonywania prób o parametrach minimum 3×400 V∼50 Hz, 360 kVA, a optymalnie o mocy 500 kVA. Źródłem zasilania może być również generator prądotwórczy z silniZakład Usługowo-Handlowy kiem diesla bez pomiaru prądu różInstalatorstwo i Artykuły nicowego względem ziemi. Na fotoElektryczne grafiach przedstawiono przykłady Wiktor Wiśniewski podłączenia – przykładowe podłą13-100 Nidzica czenie do głowic kablowych 150 kV ul. Traugutta 20 tel./faks 89 625 66 77 (fot. 2.), podłączenie do rozdzielnicy tel. 601 675 899 GIS (fot. 4.) i podłączenie do głowic [email protected] kablowych umieszczonych na słupie www.wisniewski-nidzica.pl kablowym (fot. 3.). w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 39 prezentacja połączenia elastyczne alternatywne rozwiązania dla połączeń elektrycznych Maciej Jasiński – ERICO POLAND Innowacyjny proces wytwórczy przewodów IBSB/IBSBR zapewnia efektywny kontakt elektryczny ze względu na integralne zakończenia bez dodatkowych ocynowanych lub zaciskanych końcówek oczkowych. Podczas procesu produkcji elastyczny oplot jest pod dużym ciśnieniem sprasowany, w wyniku czego powstaje lity blok z miedzi ocynowanej lub czystej miedzi elektrolitycznej. W odróżnieniu od tradycyjnego procesu zgrzewania tego typu, proces firmy ERICO jest odpowiedni zarówno dla czystej miedzi elektrolitycznej, jak również dla miedzi ocynowanej. Wykonany w ten sposób kontakt elektryczny pomiędzy przewodami jest bardzo dobry. P roces produkcji wykorzystany przez firmę ERICO pomaga również wyeliminować wilgoć z zakończenia przewodu. Używanie zaciskanych końcówek oczkowych w trudnych warunkach środowiskowych może skutkować pojawieniem się wilgoci w połączeniach pomiędzy przewodami – w efekcie tego zjawiska nastąpi nagrzewanie się połączenia. Wówczas korozji w połączeniu nie da się usunąć bez wymiany elementu. Podczas procesu wytwórczego do przewodów ocynowanych nie dodaje się żadnych dodatkowych substancji, co zapewnia zgodność wytwarzanych produktów z dyrektywą RoHS. plecionki IBSB i IBSBR Oferta przewodów IBSB (miedź ocynowana) i IBSBR (miedź elektrolityczna) może być używana jako alternatywa dla kabli we wszystkich zastosowaniach niskonapięciowych. Przewody te można wykorzystywać do łączenia wszystkich wyłączników dostępnych na rynku, w tym kompaktowych. W przypadku wyłączników na prądy znamionowe od 80 A do 630 A, przewody IBSB/IBSBR można podłączyć bezpośrednio do zacisków bez dodatkowych akcesoriów, takich jak: złącza kątowe czy końcówki tulejkowe. W naszym rozwiązaniu nie ma konieczności cięcia przewodów, 40 Fot. 1. Przykładowe połączenia wykonane przy użyciu plecionki IBSB zdejmowania izolacji oraz mocowania końcówek, ponieważ otwór został zrobiony fabrycznie bezpośrednio w plecionce. Monter otrzymuje gotowe przewody o przekrojach 25, 50, 70, 100, 120, 185 i 240 mm2 i długości od 230 do 1030 mm. Plecionki IBSB i IBSBR zostały specjalnie zaprojektowane i wyprodukowane z wysokiej jakości miedzi elektrolitycznej o średnicy pojedynczego drutu 0,15 mm, co zapewnia maksymalną elastyczność zgodnie z normą EN 13602. Zastosowanie plecionki z gotowymi końcówkami zapewnia szybki i łatwy montaż oraz oszczędność materiałów. Dodatkowo oplot płaski waży mniej niż przewód lity z izolacją i końcówkami rurkowymi dla tej samej wartości prądu nominalnego połączenia. Jest to możliwe dzięki zjawisku naskórkowości. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Fot. 2. Różne przekroje plecionek IBSB i możliwe wyprofilowanie izolacja Izolacja wykonana jest z wytrzymałej, samogasnącej mieszanki PCW, która może pracować w maksymalnej temperaturze 105°C. Właściwości samogasnące potwierdzone są badaniami na zgodność z normą UL 94 V-0. Wytrzymałość dielektryczna materiału izolacyjnego wynosi 20 kV/mm, a maksymalne napięcie robocze 1000 V ac oraz 1500 V dc zgodnie z wymaganiami norm IEC i UL 758. Natomiast maksymalne napięcie robocze przy zgodności z normą UL 67 wynosi 600 V ac/dc. Oferowane przez ERICO plecionki IBSB i IBSBR spełniają normy IEC 60439-1 i IEC 61439-1 oraz wymagania dla akcesoriów do aparatury rozdzielczej i paneli elektrycznych zgodnie z UL 67. Dodatkowo posiada zgodność z CE i certyfikat CAN/CSA C22.2 No. 29. Są także zgodne z normą UL 758 w kategorii „okablowanie urządzeń – komponent”. Połączenia wykonywane z zastosowaniem plecionek ocynowanej (IBSB 25-50-70-100) lub czystej miedzi elektrolitycznej (IBSBR 120-185240) w izolacji są bardzo dobrą alternatywą dla kabli również dzięki dodatkowej odporności na wibracje. reklama ERICO POLAND 54-613 Wrocław ul. Krzemieniecka 17 tel. 71 349 04 60 faks 71 349 04 61 tel. kom. 601 756 197 [email protected] www.erico.com nr 10/2013 instalacje elektroenergetyczne możliwości ograniczenia strat w transformatorach rozdzielczych SN/nn mgr inż. Karol Kuczyński osnące zapotrzebowanie na energię elektryczną oraz wzrost jej cen powodują konieczność podejmowania działań służących racjonalizacji zużycia tej energii. Coraz bardziej atrakcyjne staje się stosowanie nowoczesnych technologii i energooszczędnych urządzeń. W tym zakresie istotną rolę odgrywają transformatory energetyczne stanowiące jeden z ważniejszych elementów systemu elektroenergetycznego. Transformatory rozdzielcze mają podstawowe znaczenie w zakresie transformowania energii produkowanej w elektrowniach dla odbiorcy końcowego. Średnia moc zainstalowanych transformatorów rozdzielczych wynosi 178 kVA, a średnia moc transformatorów dla wszystkich poziomów napięcia – powyżej 500 kVA. Wynik ten jest rezultatem znacznie większej dynamiki przyrostu liczby stacji transformatorowych SN/nn niż pozostałych poziomów napięciowych [1, 3]. Transformatory są czynnymi elementami systemu energetycznego, które zużywają określoną ilość energii elektrycznej. Przesyłana energia jest również zużywana przez same transformatory. Są to straty, z którymi należy się liczyć przy wyznaczaniu kosztów wytwarzania, przesyłu i rozdziału energii elektrycznej. Odpowiedni dobór transformatorów i ich właściwa eksploatacja, mogą prowadzić do uzyskania oszczędności w eksploatacji całego systemu elektroenergetycznego [2, 3]. Aby więc ograniczyć te straty, należy przeanalizować właściwości i cechy materiałów magnetycznych, z których wykonywane są rdzenie, oraz technologię wykonania rdzeni, a w szczególności staranność ich składania. Dla- nr 10/2013 tego w ostatnich latach zastosowano szereg nowych rozwiązań technologicznych i materiałowych. Prace w tej dziedzinie są wciąż kontynuowane i postępują bardzo szybko. Wyniki badań prowadzonych w dziedzinie materiałów magnetycznych wykorzystywane są również w innych urządzeniach elektrycznych, głównie w silnikach elektrycznych. W przyszłości badania te mogą mieć coraz większy wpływ na postęp techniczny w energetyce [1, 2, 6]. transformatory a Unia Europejska Aktualna norma PN-EN 504641:2007+A1:2012E Trójfazowe olejowe transformatory rozdzielcze 50 Hz od 50 kVA do 2500 kVA o najwyższym napięciu urządzenia nieprzekraczającym 36 kV. Część 1: Wymagania ogólne wyróżnia dla transformatorów o górnym napięciu znamionowym UnG≤36 kV następujące poziomy strat: trzy poziomy znamionowych strat obciążeniowych oznaczonych odpowiednio Ck, Bk, Ak oraz cztery poziomy znamionowych strat jałowych oznaczonych odpowiednio D0, C0, B0 i A0. Po wprowadzeniu dyrektyw efektywnościowych dotyczących silników elektrycznych oraz żarówek Unia Europejska wzięła na cel kolejne urządzenia energetyczne – transformatory dystrybucyjne. Unia Europejska wprowadza nowe, zaostrzone maksymalne starty jałowe transformatorów jako dyrektywę, a nie normę. To kluczowa różnica, od wielu lat norma jest bowiem regulacją fakultatywną, natomiast dyrektywa – obligatoryjną dla wszystkich państw członkow- Fot. K. Kuczyński R Fot. 1. Przekrój transformatora z rdzeniem amorficznym skich. I na dzisiaj wygląda na to, że od 1 stycznia 2015 roku będzie można kupić jedynie transformatory dystrybucyjne spełniające wymagania klasy A0Ak, a od 1 stycznia 2020 roku wymagania te zostaną zaostrzone o dodatkowe 30 procent. Z punktu widzenia technologicznego i materiałowego już dziś nie ma przeciwwskazań, by producenci transformatorów w całej Europie wytwarzali urządzenia spełniające poziom A0Ak. Takie transformatory powstają i są odbiorcy, którzy za energooszczędność chcą zapłacić [3, 4]. Transformator o niższych stratach jałowych jest niestety droższy niż jego tradycyjny odpowiednik. Poziom strat jałowych, których minimalny poziom wyznaczyła właśnie Unia Europejska, nie jest zaskoczeniem dla odbiorców. Wielu z nich już od kilku lat stawia bowiem na ekologię i zamawia urządzenia energooszczędne. Mimo że urządzenia są z założenia droższe, to jeszcze niedawno dwie polskie grupy energetyczne w przetargach publicznych przyznawały dodatkowe punk- ty za niskie straty, choć dzisiaj liczą się niestety tylko oszczędności krótkoterminowe. Zainstalowanych i pracujących transformatorów dystrybucyjnych mamy w Polsce ponad ćwierć miliona, w Europie są ich dziesiątki milionów. Dziesiątki tysięcy nowych każdego roku unowocześnia sieci elektroenergetyczne wielu krajów, niewykluczone więc, że nie da się wprowadzić takich zmian w ciągu kilkunastu miesięcy. energooszczędne rozwiązania Od wielu lat opracowywane są rozwiązania ograniczające straty [1, 2]. Blacha amorficzna, mająca właściwości ferromagnetyczne, charakteryzuje się nieuporządkowaną strukturą (podobnie jak szkło), dlatego często nazywana jest „szkłem metalicznym”. Wykorzystywana jest w postaci taśmy o grubości 15–25 μm do budowy rdzeni transformatorów, umożliwiając znaczące obniżenie strat jałowych. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 41 instalacje elektroenergetyczne Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 42 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 reklama Rozdzielnice nn o prądach znamionowych do 7300 A Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro. info.pl Rozdzielnice nn o modułowej budowie, z kasetami wysuwnymi, przeznaczone do dystrybucji energii elektrycznej nn oraz do zasilania i sterowania odpływami silnikowymi. Zastosowanie w dużych zakładach przemysłowych i obiektach infrastrukturalnych. System funkcjonalny rozdzielnic niskiego napięcia wykorzystywany do wszystkich systemów dystrybucji energii nn, zarówno w środowisku przemysłowym, jak i komercyjnym. Ponadto oprócz rozdzielnic typu OKKEN (licencja Schneider Electric) Prefabrykowane są rozdzielnice: – X-ENERGY (technologia Eaton Electric), – PRISMA Plus P (technologia Schneider Electric), – XL3-... (technologia LEGRAND), – rozwiązania uniwersalne z zastosowaniem obudów i aparatów renomowanych producentów. ELEKTROTIM S.A. nr 10/2013 54-156 Wrocław, ul. Stargardzka 8 tel. 71 352 13 41, 71 351 40 70, faks 71 351 48 39 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l [email protected], 43 www.elektrotim.pl zestawienie zestawienie olejowych transformatorów rozdzielczych SN/nn ABB Sp. z o.o. 04-713 Warszawa ul. Żegańska 1 tel. 42 299 32 84 faks 42 299 32 32 kom. 603 136 124 www.abb.pl Dystrybutor Producent Oznaczenie katalogowe EG System Sp. z o.o. Sp. k. ESP Elettrostandard Polska Sp. z o.o. 32-005 Niepołomice ul. Skarbowa 34 tel. 12 312 90 41 faks 12 312 90 42 [email protected] www.esppolska.pl ABB Celme S.r.l. Tesar S.r.l. TNOSCT EG-OH-PN/EG-OH-PB TRO 25–2500* 100–2500 100–2500* 6,3/10,5/15,75/21/31,5* 6/10/15/20/30/36 lub inne 6/6,3/10/15/15,75/20/21 3f∼400/3f∼420/3f∼690* 3f∼230/400 lub inne 3f∼400/3f∼420 50/60 (±10)* 50/60 (±10) 50 (±10) ±2×2,5 lub +1/–3×2,5* ±2×2,5 lub ±3×2,5 ±2×2,5 Yzn5, Dyn5, Yyn0* Dyn5, Dyn11 lub inne Dyn5, Dyn11, inne Parametry techniczne Moc znamionowa, w [kVA] Napięcie uzwojenia górnego (pierwotnego), w [kV] Napięcie uzwojenia dolnego (wtórnego), w [V] Częstotliwość, w [Hz] (± tolerancja, w [%]) Regulacja napięcia po stronie uzwojenia wtórnego, w [%] Układy połączeń zgodnie ze specyfikacją ofertową* zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową Straty stanu jałowego P0, w [W] Prąd stanu jałowego, w [%] zgodnie z katalogiem* 1300 (dla 630 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową Straty obciążenia ΔP, w [W] zgodnie z katalogiem* 6500 (dla 630 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową Napięcie zwarcia Uk, w [%] 4–6 lub inne* 4/6 4/6 A A A Termiczna klasa izolacji ONAN/KNAN ONAN ONAN Moc akustyczna w odległości 1 m, w [dB (A)] Sposób chłodzenia zgodnie z katalogiem* <68 (Lwa, dla 630 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową Stopień ochrony IP IP00/IP21/IP23/IP31* IP00 (wykonanie hermetyczne) IP00 Wymiary zewnętrzne (dł.×szer.× wys.), w [mm] zgodnie z katalogiem* 1500×950×1560 (dla 630 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową Masa całkowita, w [kg] zgodnie z katalogiem* 1740 (dla 1000 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową od –25 do 40 od –25 do 40 od –25 do 40 na zamówienie zaprojektujemy transformator według wymagań klienta w szczególności energooszczędne transformatory o bardzo wysokiej sprawności* dostępne jednostki o mocach do 15 MVA na napięcia do 36 kV, kadź falista ułatwiająca chłodzenie, olej mineralny bez PCB, przepusty porcelanowe lub konektorowe, zawór bezpieczeństwa/przekaźnik DGPT2 możliwe wykonania do 10 MVA* IEC, PN-EN, certyfikat zgodności Instytutu Energetyki IEC 60076, CEI 14-4, certyfikat Energopomiaru IEC, PN-EN, certyfikat Instytutu Elektrotechniki 24 24 24 Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 44 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 zestawienie olejowych transformatorów rozdzielczych SN/nn IMEFY Polska Sp. z o.o. 58-160 Świebodzice ul. Wałbrzyska 33 tel. 74 664 05 52, kom. 796 640 798 faks 74 664 52 24 [email protected] www.imefy.com PiN ENERGiA Sp. z o.o. 02-867 Warszawa ul. Baletowa 30 B tel. 22 353 80 70 faks 22 353 80 71 [email protected] www.pinenergia.pl Schneider Electric Energy Poland Sp. z o.o. Mikołowska Fabryka Transformatorów Mefta 43-190 Mikołów, ul. Żwirki i Wigury 52 tel. 32 77 28 222, faks 32 77 28 269 [email protected] www.schneider-electric.com SGB-SMIT Transformers Polska 90-755 Łódź Al. 1 Maja 87 tel. 695 774 402, 607 318 767 faks 42 633 85 38 [email protected] www.sgb-smit.pl IMEFY OIT SEA S.p.A. Schneider Electric Energy Poland Sp. z o.o. SGB Transformers TTO MINERA – TNOSP(A), TNOSR(A), TNOSN(A) DOTEL do 5000 50–3150 lub inne 25–4000 100–3150 do 52 6/15/20/30 6,3/10,5/15,75/21/31,5 6,3/15,75/21 3f∼400/3f∼420/3f∼690 lub inne 3f∼230/400 lub inne 3f∼420/3f∼400 3f∼420 50/60 (±10) 50/60 (±10) 50/60 50 ±2×2,5 lub inne ±2×2,5 ±3×2,5 +2,5/–3×2,5 lub ±2×2,5 Yzn5, Dyn5 lub inne Dyn5 lub inne Yzn5, Dyn5 (w zależności od mocy) Yzn5, Dyn5 zgodnie ze specyfikacją ofertową 0,5–2,9 zgodnie ze specyfikacją ofertową – zgodnie ze specyfikacją ofertową 130–3500 zgodnie ze specyfikacją ofertową 210–3900 zgodnie ze specyfikacją ofertową 850–30 000 zgodnie ze specyfikacją ofertową 1710–35000 4–6 4/6 4/4,5 (do 400 kVA) 6 (powyżej 400 kVA) 4,5/6/8 A A A A ONAN ONAN ONAN/KNAN ONAN zgodnie ze specyfikacją ofertową 41–68 zgodnie ze specyfikacją ofertową 35–52 IP00 (wykonanie hermetyczne) IP00 IP00 IP00 zgodnie ze specyfikacją ofertową 1910×1000×1740 (dla 1000 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową od 900×700×1330 do 2400×1700×2400 zgodnie ze specyfikacją ofertową 2380 (dla 1000 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową od 600 do 7000 od –20 do 40 od –25 do 40 od –20 do 40 40 oferujemy transformatory hermatyczne o standardowym wykonaniu oraz o obniżonych stratach, dwunapięciowe, a także wykonane według potrzeb klienta, oferujemy jednostki wysokich mocy do 125 MVA i napięcia 245 kV w ofercie transformatory o obniżonych stratach i poziomie mocy akustycznej oraz wykonania specjalne zgodne ze specyfikacją klienta polski producent transformatorów od 1945 r., w standardzie: wykonanie hermetyczne (możliwość wykonania wersji z konserwatorem dla mocy 800–4000 kVA), uzwojenia Cu/Cu lub Al/Al, wykonania niestandardowe na życzenie klienta transformator olejowy, hermetyczny z kadzią falistą, zaworem bezpieczeństwa i wskaźnikiem poziomu oleju IEC 60076, PN-EN 60076, ISO 9001, HD 398, certyfikat zgodności Instytutu Energetyki PN-EN 60076, certyfikat Energopomiaru Gliwice PN-EN 60076-1:2001, ISO 9001:2009, ISO 14001:2004, PN-N-18001:2004, Certyfikat zgodności Instytutu Energetyki, deklaracje zgodności ISO 9001, ISO 14001, IEC 60076, certyfikat Energopomiaru Elektryka 24–60 24–60 24 24 nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 45 zestawienie zestawienie suchych (żywicznych) transformatorów rozdzielczych SN/nn Dystrybutor ABB Sp. z o.o. 04-713 Warszawa ul. Żegańska 1 tel. 42 299 32 84 faks 42 299 32 32 kom. 603 136 124 www.abb.pl EG System Sp. z o.o. Sp. k. Producent ABB TMC Italia S.p.A. Oznaczenie katalogowe DZE TZE EG-CR-T suchy żywiczny – Cast-Coil suchy żywiczny – RESIBLOC® suchy żywiczny 50–5000* 160–5000* 160–3150 6,3/10,5/15,75/21/31,5* 6,3/10,5/15,75/21/31,5* 6/10/15/20/30/36 lub inne 3f∼400/3f∼420/3f∼690* 3f∼400/3f∼420/3f∼690* 3f∼230/3f∼400 lub inne 50/60 ±10 50/60±10 50/60 (±10) ±2×2,5 lub +1/–3×2,5* ±2×2,5 lub +1/–3×2,5* ±2×2,5 lub ±3×2,5 Yzn5, Dyn5, Yyn0* Yzn5, Dyn5, Yyn0* Dyn5, Dyn11 lub inne zgodnie ze specyfikacją ofertową* 0,7–1,9 Parametry techniczne Rodzaj (suchy żywiczny, olejowy) Moc znamionowa, w [kVA] Napięcie uzwojenia górnego (pierwotnego), w [kV] Napięcie uzwojenia dolnego (wtórnego), w [V] Częstotliwość, w [Hz] (± tolerancja, w [%]) Regulacja napięcia po stronie uzwojenia wtórnego, w [%] Układy połączeń Prąd stanu jałowego, w [%] zgodnie ze specyfikacją ofertową* Straty stanu jałowego P0, w [W] zgodnie z Straty obciążenia ΔP, w [W] zgodnie z katalogiem* zgodnie z katalogiem* 9600 (dla 1000 kVA) Napięcie zwarcia Uk, w [%] 4/4,5/6* 4/4,5/6* 6 Termiczna klasa izolacji katalogiem* zgodnie z katalogiem* 1800 (dla 1000 kVA) F/H F F AN/AF AN/AF AN Moc akustyczna w odległości 1 m, w [dB (A)] zgodnie z katalogiem* zgodnie z katalogiem* <51 (dla 1000 kVA) Stopień ochrony IP IP00/IP21/IP23/IP31* IP00/IP21/IP23/IP31* IP00/IP20/IP21/IP23/IP30/IP31 Wymiary zewnętrzne (dł.×szer.× wys.), w [mm] zgodnie z katalogiem* zgodnie z katalogiem* 1550×1000×1800 (dla 1000 kVA) Masa całkowita, w [kg] zgodnie z katalogiem* zgodnie z katalogiem* 2400 (dla 1000 kVA) od –25 do 40 od –60 do 40 od –25 do 40 na zamówienie zaprojektujemy transformator według wymagań klienta o mocy do 30 000 kVA, w szczególności energooszczędne transformatory serii EcoDry* na zamówienie zaprojektujemy transformator według wymagań klienta o mocy do 40 000 kVA, w szczególności energooszczędne transformatory serii EcoDry* dostępne jednostki o mocach do 20 MVA na napięcia do 52 kV, w tym wykonania trakcyjne, 6-, 12-pulsowe, o niestandowej grupie połączeń, Uz, Un, wielonapięciowe, przełączalne IEC, PN-EN IEC, PN-EN IEC 60076-1, IEC 60076-2, IEC 60076-3, IEC 60076-5, IEC 60076-10, IEC 60076-11, HD 538.1 S1, certyfikat Instytutu Energetyki 24 24 36–60 Sposób chłodzenia Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 46 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 zestawienie suchych (żywicznych) transformatorów rozdzielczych SN/nn Fabryka Transformatorów w Żychlinie Sp. z o.o. IMEFY Polska Sp. z o.o. 58-160 Świebodzice ul. Wałbrzyska 33 tel. 74 664 05 52, kom. 796 640 798 faks 74 664 52 24 [email protected] www.imefy.com Legrand Polska Sp. z o.o. 02-672 Warszawa ul. Domaniewska 50 tel. 22 549 23 30 faks 22 843 94 51 [email protected] www.legrand.com.pl ESP Elettrostandard Polska Sp. z o.o. Fabryka Transformatorów w Żychlinie Sp. z o.o. IMEFY S. L. ZUCCHINI TRP TZE, TZEP, TZEG CRT TTA – RES suchy żywiczny suchy żywiczny suchy żywiczny suchy żywiczny 100–3150* 40–4000 do 5000* 100–3150 6/6,3/10/15/15,75/20/21/31,5 6,3/37,5 do 36 6/15/20/25 3f∼400/3f∼420/3f∼690 3f∼420/3f∼690 3f∼400/3f∼420/3f∼690 3f∼230/3f∼400 50/60 (±10) 50/60 (±10) 50/60 (±10) 50/60 (±10) ±2×2,5 ±3×2,5 ±2×2,5 lub inna ±2×2,5 lub ±3×2,5 lub ±4×2,5 ESP Elettrostandard Polska Sp. z o.o. 32-005 Niepołomice ul. Skarbowa 34 tel. 12 312 90 41 faks 12 312 90 42 [email protected] www.esppolska.pl Dyn5, Dyn11, Yyn0, inne Yzn5, Dyn5 (lub wg wymagań) Dyn5, Dyn11 lub inny Dyn5, Dyn11 lub inny zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową 0,4–1,9 zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową 320–6620 zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową 7800 (dla 630 kVA) 6 zgodnie ze specyfikacją ofertową 6 4–8 F F/H F F AN/AF AN/AF AN/AF AN/AF zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową 40–68 IP00/ IP31 IP00/IP20/IP23/IP31/IP54 IP00/IP21/IP23/IP31 IP00–IP23 od 1000×600×1100 do 2350×1310×2550 zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową 550–7000 od –25 do 40 od –50 do 40 od –20 do 40 od –25 do 40 możliwe wykonania do 20 MVA* oraz wykonania transformatorów specjalnych np. falownikowych produkujemy transformatory dystrybucyjne, falownikowe, piecowe oraz w wykonaniu górniczym transformatory dystrybucyjne, o obniżonych stratach, poziomie hałasu – wykonania według wymagań klienta, w tym wykonania specjalne – falownikowe, piecowe, trakcyjne, uziemiające, do farm wiatrowych i inne, możliwość wykonania w klasie E3, jednostki o mocach do 10 MVA* transformatory z pięciu rodzin, które różną się stratami i poziomem dźwięku, dostęne transformatory CLE o niskim poziomie promieniowania elektromagnetycznego IEC, PN-EN, certyfikat Instytutu Elektrotechniki, Certyfikat CESI, ISO 9001 IEC, PN-EN, ISO 9001 IEC 60076, PN-EN 60076, ISO 9001, HD 464, DIN 4253, certyfikat zgodności Instytutu Energetyki IEC 60076, PN-EN 60076, HD 538.1 S1, certyfikat Energopomiaru Gliwice 24 24 12–60 24–60 nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 47 zestawienie zestawienie suchych (żywicznych) transformatorów rozdzielczych SN/nn Dystrybutor PiN ENERGiA Sp. z o.o. 02-867 Warszawa ul. Baletowa 30B tel. 22 353 80 70, faks 22 353 80 71 [email protected] www.pinenergia.pl Schneider Electric Energy Poland Sp. z o.o. Mikołowska Fabryka Transformatorów Mefta 43-190 Mikołów, ul. Żwirki i Wigury 52 tel. 32 772 82 22, faks 32 772 82 69 [email protected] www.schneider-electric.com Producent SEA S.p.A. Schneider Electric Energy Poland Sp. z o.o. Oznaczenie katalogowe TTR RESIGLAS (TZAM, TZM) TRICAST Rodzaj (suchy żywiczny, olejowy) suchy żywiczny suchy żywiczny suchy żywiczny Moc znamionowa, w [kVA] 50–3150 lub inna 40–5500 100–3150 (inna do uzgodnienia) 6/15/20/30 lub inne 3/6,3/15,75/21/31,5 lub inne 6,3/15,75/21/31,5 (inne do uzgodnienia) 3f∼400 lub inne 1f∼/3f∼400/3f∼525/3f∼690 do 10 kV 3f∼400 (inne do uzgodnienia) 50/60 (±10) 50/60 (±10) 50/60 (±10) ±2×2,5 ±2×2,5 lub inne ±2×2,5 lub inne Dyn5 lub inne Dyn5, Dyn11, Yyn0, Yzn5, Yd5, Dd0y5, Yy0d5 Dyn5, Dyn11, YynO lub inne Parametry techniczne Napięcie uzwojenia górnego (pierwotnego), w [kV] Napięcie uzwojenia dolnego (wtórnego), w [V] Częstotliwość, w [Hz] (± tolerancja, w [%]) Regulacja napięcia po stronie uzwojenia wtórnego, w [%] Układy połączeń Prąd stanu jałowego, w [%] 0,55–3,6 zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową Straty stanu jałowego P0, w [W] 300–6000 zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową Straty obciążenia ΔP, w [W] 1300–24 000 zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową Napięcie zwarcia Uk, w [%] 4/6/7 lub inne 2–14 6 lub inne F lub inna F/H F Sposób chłodzenia AN/AF AN/AF AN/AF Moc akustyczna w odległości 1 m, w [dB (A)] 41–68 zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową IP00/IP23/IP31 lub inne IP00/IP20/IP21/IP23/IP31 IP00/IP31 lub inne 1690×980×1840 (dla 1000 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową 2550 (dla 1000 kVA) zgodnie ze specyfikacją ofertową zgodnie ze specyfikacją ofertową od –25 do 40 od –25 do 40 lub inne od –25 do 40 lub inne w ofercie transformatory o obniżonych stratach i poziomie mocy akustycznej oraz wykonania specjalne zgodne ze specyfikacją klienta oferujemy transformatory dystrybucyjne, falownikowe (6-, 12-pulsowe), górnicze, o obniżonych stratach i obniżonym poziomie hałasu, także zespoły prostownikowe trakcyjne w wykonaniu klasycznym i kompaktowym dla trakcji tramwajowej i metra transformatory suche żywiczne produkowane w Polsce z cewkami GN wykonywanymi w technologii próżniowej, produkowane na podstawie konstrukcji transformatorów TRIHAL PN-EN 60076, certyfikat Energopomiaru Gliwice PN-EN 60076, IEC 726, ISO 9001:2009, ISO 14001:2004, PN-N 18001:2004, Certyfikat Energopomiaru Gliwice, deklaracje zgodności PN-EN 60076, IEC 726, HD 464 S1 +A2, HD 538.1 S1, ISO 9001:2009, ISO 14001:2004, PN-N 18001:2004, Certyfikat Energopomiaru Gliwice 24–60 24–60 24–60 Termiczna klasa izolacji Stopień ochrony IP Wymiary zewnętrzne (dł.×szer.× wys.), w [mm] Masa całkowita, w [kg] Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Normy, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 48 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 oświetlenie określanie podstawowych własności powszechnie używanych źródeł światła W cyjne żarówki ze skrętką wolframową. Dużo wątpliwości budzą regulacje unijne, polegające na wycofywaniu żarówek i zastępowaniu ich źródłami wyładowczymi, czy półprzewodnikowymi, tym bardziej że w źródłach typu CFL używana jest rtęć, a w przypadku źródeł półprzewodnikowych cena wciąż jest poważną barierą. Odrębną kwestię stanowią zniekształcenia przebiegu napięcia i prądu zasilającego, czego przyczyn należy upatrywać w zasadzie działania i budowie tych źródeł [1]. Celem prac opisanych w niniejszym artykule jest przedstawienie na przykładzie testów, przeprowadzonych na Wydziale Energetyki i Paliw, Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, w Katedrze Zrównoważonego Rozwoju Energetycznego, możliwie dokładnych informacji, na temat wymienionych aspektów funkcjonowania wyżej wymienionych źródeł. przebieg badań Do pomiarów wybrano kilkanaście różnych źródeł światła, pogrupowanych według technologii jego Fot. M. Filipowicz i inni ostatnich latach dokonuje się dynamiczny rozwój źródeł światła, opartych na technologii wyładowczej CFL (ang. compact fluorescent lamp) czy półprzewodnikowych źródeł światła – LED (ang. light emitting diode). Obie technologie cechują się coraz wyższą skutecznością świetlną i dostępnością dla konsumentów. Ciągłe prace nad podnoszeniem jakości światła białego, uzyskiwanego w tych typach źródeł, uczyniły je atrakcyjnymi zamiennikami dla tradycyjnych żarówek. Główne powody transformacji asortymentowej na rynku oświetlenia to rosnąca świadomość ekologiczna i energetyczna konsumentów oraz dynamiczny rozwój technologii i spadek cen. Potrzeby oświetleniowe, zarówno gospodarstw domowych, zakładów przemysłowych, jak i całych miast, generują znaczące zapotrzebowanie na energię elektryczną. Istnieje możliwość częściowego ograniczania tego zjawiska, między innymi przez stosowanie energooszczędnych źródeł światła. Nie można zaprzeczyć, że najlepsze światło pod względem jakościowym, wciąż wytwarzane jest przez trady- Fot. 2. Układ kontrolny – widok panelu czołowego i wyświetlacza 50 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l Fot. M. Filipowicz i inni dr hab. inż. Mariusz Filipowicz, mgr inż. Mateusz Szubel, inż. Franciszek Włodarz – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Energetyki i Paliw Fot. 1. Sfera całkująca wraz z modułem elektroniki generacji. W pierwszej kolejności badano tradycyjne żarówki, następnie świetlówki kompaktowe oraz chronologicznie najmłodsze lampy LED. Głównym zamierzeniem było sprawdzenie jakości emitowanego światła, poprzez ocenę widmowego rozkładu natężenia oświetlenia. Dane zarejestrowane zostały przez spektrometr optyczny Science – Surplus [2], wyposażony w detektor firmy Sony ILX511 linear CCD [3] posiadający efektywną liczbę kanałów równą 2048, skalibrowany w zakresie długości fali 200–860 nm. Pomiary zostały przeprowadzone w warunkach laboratoryjnych. Źródło światła może być umieszczane w sferze (fot. 1.), jeżeli ma być badane jego widmo, lub na specjalnym gnieździe, w module elektroniki sterującej (fot. 2.), gdzie sprawdza się jego trwałość. Dedykowane oprogramowanie urządzenia zostało napisane w środowisku Labview. Przy zastosowaniu przedstawionego sprzętu możliwe było określenie następujących wielkości: skuteczna wartość napięcia i prądu płynącego przez źródło, napięcie sieci, moc czynna oraz bierna pobierana przez obciążenie, cosΦ, temperatura wewnątrz sfery. Urządzenie posiada wbudowany regulator fazowy, sterowany z komputera. Zakres regulacji wynosi 0–100%, z rozdzielczością 1%. rezultaty badań W trakcie pomiarów przebadano 18 źródeł światła. Parametry tych źródeł, wraz z najważniejszymi, możliwymi do odczytania informacjami, podanymi przez producentów, zostały przedstawione w tabeli 1. Fotografia 3. przedstawia widok części opakowań, z których pobrano informacje na temat właściwości wytypowanych lamp. streszczenie W artykule scharakteryzowano i porównano podstawowe parametry powszechnie stosowanych źródeł światła takich jak: żarówki, świetlówki i diody elektroluminescencyjne. Na podstawie wyników wykonanych pomiarów możliwe jest określenie jakości światła emitowanego przez dane źródło, pobór mocy czynnej i biernej oraz inne parametry. Zbadano również trwałość wybranego źródła żarowego. nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 51 oświetlenie Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 52 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 53 oświetlenie Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 54 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 oświetlenie oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne wymagania techniczno-prawne mgr inż. Marcin Wawerek – CNBOP w Józefowie W ynika z tego również, iż nagły zanik oświetlenia może prowadzić do zagrożenia zdrowia, a nawet życia ludzi. W celu niedopuszczenia do pojawiania się wyżej opisanych sytuacji zaczęto używać dodatkowego źródła energii elektrycznej do zasilania pewnej części zamontowanych opraw oświetleniowych, które umożliwiłyby bezpieczne zakończenie realizowanych procesów i bezpieczne opuszczenie zagrożonej przestrzeni. Oprawy te określa się mianem opraw oświetleniowych do oświetlenia awaryjnego. streszczenie Artykuł przedstawia specyfikę oraz znaczenie oświetlenia awaryjnego, które niestety często traktowane jest przez projektantów po macoszemu. Na początku publikacji scharakteryzowano poszczególne rodzaje oświetlenia awaryjnego występujące w obiektach budowlanych i cele ich stosowania (tj. ich zadania). W dalszej części przedstawiono również najważniejsze wymagania stawiane poszczególnym rodzajom oświetlenia awaryjnego oraz miejsca stosowania oświetlenia ewakuacyjnego, a także wytyczne rozmieszczania opraw oświetlenia awaryjnego. W publikacji przytoczono także wymagania stawiane zespołom kablowym, używanym do zasilania i sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi (a więc używanym również w instalacjach oświetlenia ewakuacyjnego). W końcowej części artykułu przedstawiono aktualne wymagania prawne, jakie powinny spełniać oprawy oświetlenia awaryjnego, będące jednym z elementów oświetlenia awaryjnego. nr 10/2013 Rys. M. Wawerek Współczesny wpływ oświetlenia elektrycznego na życie ludzi jest ogromny i trudno wyobrazić sobie jego nagły i długotrwały brak. Pozwala ono na wykonywanie różnych czynności bez względu na pory roku czy dnia. Ponadto w przypadku zaniku oświetlenia elektrycznego nie można zakończyć trwających czynności z zachowaniem wymaganych zasad bezpieczeństwa (np. operacji w szpitalu, skomplikowanych i niebezpiecznych procesów technologicznych), a także nie można w bezpieczny sposób opuścić użytkowanych obiektów. oświetlenie awaryjne oświetlenie edukacyjne oświetlenie drogi ewakuacyjnej oświetlenie zapasowe oświetlenie strefy wysokiego ryzyka oświetlenie strefy otwartej Rys. 1. Odmiany oświetlenia awaryjnego. Źródło: PN-EN 1838:2005 Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne Niestety często można jeszcze spotkać obiekty budowlane, w których zainstalowane instalacje oświetlenia awaryjnego nie działają poprawnie, co jest wynikiem niewłaściwego wykonania projektu (lub brakiem takiego projektu) lub niepoprawnego wykonania prac instalacyjnych (niezgodnie z projektem lub niezgodnie z dobrą praktyką inżynierską). Ponadto wiedza technicznoprawna, przede wszystkim właścicieli i zarządców obiektów budowlanych, którzy odpowiadają za ich stan, nie zawsze jest aktualna. Niesatysfakcjonujący stan instalacji oświetlenia awaryjnego wiązać się również może z brakiem odpowiedniego nakładu finansowego na czynności konserwacyjne tych instalacji lub z brakiem świadomości o zagrożeniach, jakie niesie za sobą niesprawna instalacja oświetlenia awaryjnego w sytuacji, gdy na przykład niezbędne jest przeprowadzenie ewakuacji ludzi prze- bywających w zagrożonym obiekcie budowlanym. Oświetlenie awaryjne przewidziane jest do stosowania podczas zaniku zasilania opraw do oświetlenia podstawowego i dlatego oprawy do oświetlenia awaryjnego powinny być zasilane ze źródła niezależnego od źródła zasilania opraw do oświetlenia podstawowego. Oświetlenie awaryjne jest ogólnym określeniem kilku odmian oświetlenia, które przedstawiono na rysunku 1. Ogólnym celem oświetlenia ewakuacyjnego, będącego częścią oświetlenia awaryjnego, jest zapewnienie warunków do bezpiecznego opuszczenia miejsca pobytu w razie zaniku zasilania podstawowego. Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne powinno uruchamiać się nie tylko w przypadku całkowitego uszkodzenia zasilania podstawowego, ale również w przypadku lokalnego uszkodzenia obwodu zasilającego. Oświetlenie drogi ewakuacyjnej ma za zadanie umożliwić bezpieczne wyjście z miejsc przebywania osób wskutek stworzenia odpowiednich warunków widzenia umożliwiających identyfikację i użycie dróg ewakuacyjnych, a ponadto zlokalizowanie i użycie sprzętu pożarniczego. Zadaniem oświetlenia strefy otwartej jest uniknięcie paniki i umożliwienie bezpiecznego ruchu osób do miejsca, z którego droga ewakuacyjna może być rozpoznana. Za strefę otwartą uważa się strefę o nieokreślonej drodze ewakuacyjnej (np. w halach) o powierzchni podłogi większej niż 60 m2 albo o powierzchni mniejszej, w przypadku, gdy występują zagrożenia związane z wykorzystaniem tej powierzchni przez dużą grupę osób. Oświetlenie to często nazywane jest również antypanicznym. w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 55 oświetlenie Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 56 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl reklama nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 57 oświetlenie Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 58 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 zestawienie zestawienie opraw oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) Dystrybutor AWEX 32-091 Michałowice Masłomiąca, ul. Długa 39 tel. 12 651 55 00 faks 12 651 55 22 [email protected] www.awex.eu Producent AWEX Oznaczenie katalogowe AXN INFINITY B System Baterii Grupowej FZLV 220–240 ac 24/176–275 dc 220–240 ac 24/176–275 dc 230 (±10%) ac 216 (±20%) dc 50 50 50–60 ≤24 24 12 1/2/3 1/2/3 1/2/3/8 Parametry techniczne Napięcie zasilania, w [V] Częstotliwość napięcia zasilającego ac, w [Hz] (± tolerancja, w [%]) Czas pełnej gotowości do pracy awaryjnej, w [h] Czas pracy awaryjnej, w [h] Źródło światła (typ) Wbudowany akumulator Zasięg rozpoznawania wg PN-EN 1838, w [m] Sposób mocowania oprawy Typ oprawy Test ręczny/automatyczny dioda LED pasek LED 1,2 W – Ni-Cd/Ni-MH/bateria centralna Ni-Cd/Ni-MH/bateria centralna 24 V 12–52 Ah nie dotyczy 30 – montaż natynkowy na suficie montaż natynkowy/podtynkowy w ścianie montaż natynkowy jednostronna jednostronna – +/+ +/+ –/+ Klasa ochronności klasa II/III klasa II/III klasa I Stopień ochrony IP obudowy IP42/IP65 IP44 IP20 Materiał oprawy Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] tworzywo sztuczne tworzywo sztuczne – φ202×57 180×330×43 (do wbudowania) 180×330×15 (natynkowa) od 472×266×140 do 800×400×170 od 0 do 40 od 0 do 40 od –5 do 30 oprawa oświetlenia drogi ewakuacyjnej, elektroniczne zabezpieczenie przed całkowitym rozładowaniem baterii elektroniczne zabezpieczenie przed całkowitym rozładowaniem baterii, piktogram do wyboru System Baterii Grupowej przeznaczony do zasilania opraw oświetlenia awaryjnego, do 4 obwodów tak tak – PN-EN 1838, PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22 PN-EN 1838, PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22 PN-EN 55015, PN-EN 61547, PN-EN 50171, PN-EN 62034 24 24 Masa całkowita, w [kg] Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] 15,5–48,3 Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Dopuszczenie CNBOP Normy, atesty, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] 24 Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 59 zestawienie zestawienie opraw oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) Dystrybutor Cooper Industries Poland LLC Sp. z o.o. Oddział w Polsce 02-146 Warszawa, ul. 17 Stycznia 45A tel. kom. 724 420 700, faks 22 546 18 21 [email protected], www.cooperindustries.com.pl Producent Cooper Crouse-Hinds/CEAG Oznaczenie katalogowe Cooper Crouse-Hinds/CEAG eLLK/M/S 92… nLLK/M 08/09/10… EXIT… 110–254 ac 110–250 dc 220–254 ac 195–250 dc 110–277 ac 110–250 dc 50–60 50–60 50–60 >14 24 24 1,5/3 1,5/3 3h świetlówka liniowa (T8)/moduł LED świetlówka liniowa (T8/T5) LED 7 Ah NC mikroprocesorowy układ monitoringu 6 V/4 Ah NC (1,5 h) 6 V/7 Ah NC (3,0 h) 12 V/600 mAh NC mikroprocesorowy układ monitoringu nie dotyczy nie dotyczy 25 natynkowy/zwieszany/naścienny/ na wysięgniku/na maszcie natynkowy/zwieszany/naścienny/ na wysięgniku/na maszcie naścienna jednostronna jednostronna jednostronna –/+ (centralna bateria) –/+ (centralna bateria) –/+ (centralna bateria) klasa I klasa I klasa I Parametry techniczne Napięcie zasilania, w [V] Częstotliwość napięcia zasilającego ac, w [Hz] (± tolerancja, w [%]) Czas pełnej gotowości do pracy awaryjnej, w [h] Czas pracy awaryjnej, w [h] Źródło światła (typ) Wbudowany akumulator Zasięg rozpoznawania wg PN-EN 1838, w [m] Sposób mocowania oprawy Typ oprawy Test ręczny/automatyczny Klasa ochronności IP66 IP66 IP66 korpus – poliester wzmocniony włóknem szklanym, klosz – poliwęglan korpus – poliester wzmocniony włóknem szklanym, klosz – poliwęglan korpus – poliwęglan klosz – poliwęglan Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] od 760×188×130 do 1660×188×130 od 760×188×130 do 1660×188×130 356×175×76 Masa całkowita, w [kg] 5,2–12 3,6–9,3 2,0–2,5 od –25 do 55 od –25 do 50 (opcja do 60) od –20 do 50 zastosowanie do stref zagrożenia wybuchem (1, 2, 21 i 22), możliwość zasilania centralnej baterii (wersja CG-S), oprawa awaryjna z układem autonomicznym (wersja NIB), retrofit LED zastosowanie do stref zagrożenia wybuchem (2, 21 i 22), możliwość zasilania centralnej baterii (wersja CG-S), oprawa awaryjna z układem autonomicznym (wersja N) zastosowanie do stref zagrożenia wybuchem (1, 2, 21 i 22), możliwość zasilania centralnej baterii (wersja CG-S), oprawa awaryjna z układem autonomicznym (wersja N), dostępna wersja 24 V Nr 1630/2013 Nr 1714/2013 Nr 1631/2013 ATEX, IEC Ex, deklaracja CE, CNBOP, GOST, PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 1838, DIN VDE 0108/0100-718 ATEX, IEC Ex, Deklaracja CE, CNBOP, GOST, PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 1838, DIN VDE 0108/0100-718 ATEX, IEC Ex, Deklaracja CE, CNBOP, GOST, PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 1838, DIN VDE 0108/0100-718, ISO 7010, ISO 30061 12 (opcja do 36) 12 (opcja do 36) 12 (opcja do 36) Stopień ochrony IP obudowy Materiał oprawy Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Dopuszczenie CNBOP Normy, atesty, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 60 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 zestawienie opraw oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) Cooper Industries Poland LLC sp. z o.o. Oddział w Polsce 02-146 Warszawa, ul. 17 Stycznia 45A tel. kom. 695 233 244, faks 22 546 18 21 [email protected], www.cooperindustries.com.pl Cooper Safety – Univel Cooper Lighting & Safety Cooper Safety – CEAG Micropoint2 SIRIOS 8/11/18/24 W Velos GuideLED/AtlanticLED awaryjna GuideLED/AtlanticLED kierunkowa 230 ac 176–275 dc 230 ac 176–275 dc 230 ac 176–275 dc 230 ac 176–275 dc 230 ac 176–275 dc 50 (±10) 50 (±10) 50 (±10) 50 (±10) 50 (±10) 24/12 CB 80% 12 (8 W)/24 akumulator/12 CB 80% 24/12 CB 80% 12/24/12 CB 80% 12/24/12 CB 80% 1–3/CB bez ograniczeń 1–3/CB bez ograniczeń 1–3/CB bez ograniczeń 1–8/CB bez ograniczeń 1–8/CB bez ograniczeń High Power LED 1 W 60 000 h świetlówka 8/11/18/24 W 24 LED 60 000 h (regulowany 50/100%) Power LED 2×1,6 W LED (GL – regulowany 10/30/100%) Ni-MH od 2,4 V/3,6 Ah (4 lata) Ni-Cd 2,4V/1,5 Ah–6 V/4 Ah (4 lata) Ni-Cd 4 V/1,6 Ah Ni-MH 4 V/2 Ah Li-Ion 3,7 V/4 Ah (GL) Ni-MH 4,8 V/2,2 Ah (AL) Li-Ion 3,7 V/2 Ah (GL) Ni-MH 4,8 V/2,2 Ah (AL) nie dotyczy 30 30/40 nie dotyczy 20/30 (GL)/24 (AL) wpuszczany/natynkowy do ściany/sufitu wpuszczany/natynkowy do ściany/sufitu wpuszczany/zwieszany/natynkowy do ściany/sufitu wpuszczany (GL)/natynkowy do ściany/sufitu wpuszczany (GL)/natynkowy do ściany/sufitu jednostronna jednostronna/dwustronna jednostronna/dwustronna jednostronna jednostronna/dwustronna +/+ (IT, CT, CB) +/+ (AT, CT, CB) +/+ (AT, CT, CB) +/+ (AT, CT, CB) +/+ (AT, CT, CB) klasa I/II klasa II klasa I/II klasa I klasa I IP44 IP42/IP65 (IK07) IP20 IP41 (GL)/IP65 (AL) IP41 (GL)/IP65 (AL) poliwęglan (test 850°C) klosz – poliwęglan (test 850°C) podstawa – ABS (test 850°C) klosz – poliwęglan (test 850°C) podstawa – ABS (test 850°C) klosz – poliwęglan podstawa – aluminium podstawa – ABS (GL)/aluminium (AL), poliwęglan klosz (test 850°C) Æ90×29 (do wbudowania) 140×140×30 (nasufitowa) 359×168×56 224×69×346 (zasięg 30 m) 97×97×37,5 (do wbudowania GL) 140×140×30 (nasufitowa GL) 226×134×36 (GL) (zasięg 20 m) 325×184×36 (GL) (zasięg 30 m) w zależności od wersji w zależności od wersji w zależności od wersji 0,44 (GL-CB) 0,44 (GL-CB) w zależności od wersji w zależności od wersji od 5 do 40 (z akumulatorem) od –20 do 40 (GL-CB) od –20 do 40 (GL-CB) przystosowana do zasilania z modułów awaryjnych i z centralnej baterii (CB), sensor dotykowy testu, współpraca z centralą monit. EasiCheck2 oraz CB ZB-S/CG2000 przystosowana do zasilania z modułów awaryjnych i centralnej baterii (CB), do 600 lm przy pracy awaryjnej, współpraca z centralą monitorującą EasiCheckII i centralna baterią ZB-S/ZB.1 24 LED 140 lm, zasilanie z modułu awaryjnego (AutoTEST, CT-Easicheck2) i centralnej baterii (CB), możliwość regulacji strumienia 50%/100%, luminancja znaku >0,1, kontrast znaku >5:1 – 15:1 wysokowydajne źródło LED przystosowane do zasilania z modułów awaryjnych i centralnej baterii (CB), Atlantic LED IP-65 – praca w ujemnych temperaturach źródło LED – zasilanie z modułów awaryjnych i centralnej baterii (CB), możliwość regulacji strumienia (GL), praca w temperaturze ujemnej Atlantic LED IP65 tak (inwerter/CB) tak (inwerter/CB) tak (inwerter/CB) tak (inwerter/CB) tak (inwerter/CB) PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 1838, PN-EN 50172, DIN VDE 0108/0100-718, DIN 4844-1, ISO 3864-1, ISO 7010, ISO 30061, CE, ENEC PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 1838, PN-EN 50172, DIN VDE 0108/0100-718, CE, ENEC PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 1838, PN-EN 50172, DIN VDE 0108/0100-718, DIN 4844-1, ISO 3864-1, CE, ENEC 12/48 12/48 12/48 PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 60598-1, PN-EN 60598-2-22, PN-EN 1838, PN-EN 50172, PN-EN 1838, PN-EN 50172, CE, ENEC CE, ENEC 36 nr 10/2013 12/48 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 61 zestawienie zestawienie opraw oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) oświetlenie przemysłowe Dystrybutor Producent Oznaczenie katalogowe ELEKTROMETAL SA 43-400 Cieszyn, ul. Stawowa 71 tel. 33 857 53 26, faks 33 857 52 05 [email protected] www.elektrometal.eu INTELIGHT Sp. z o.o. Chalmit Lighting LUG INTELIGHT Sp. z o.o. LUG PROTECTA IIIE: PRGE/218/BI/EM/PO, (opcja PRGE/236/BI/EM/PO) STARLET LED NERO 1 i 2 MULTINERO 1 i 2 220–254 ac/dc 230 ac 230 ac 50/60 50/60 50–60 24 24 24 Parametry techniczne Napięcie zasilania, w [V] Częstotliwość napięcia zasilającego ac, w [Hz] (± tolerancja, w [%]) Czas pełnej gotowości do pracy awaryjnej, w [h] Czas pracy awaryjnej, w [h] 1,5 (opcja 3) 3 1/3 świetlówka 18 W (T8) (opcja świetlówka 36 W (T8)) 1×LED 5 W świetlówka 1×8 W (T5) Ni-Cd 6 V/4 Ah Ni-Cd 3,6 V/4,5 Ah Ni-Cd 3,6 V/1–2,5 Ah nie dotyczy – 20 do sufitu/do ściany/na maszcie rurowym podtynkowo/w suficie podwieszanym do ściany (NERO 1) do sufitu/zwieszana (NERO 2) jednostronna jednostronna jednostronna/dwustronna –/+ –/– +/+ klasa I klasa I klasa I IP66/IP67 IP20 IP20 korpus – tworzywo poliestrowe wzmocnione włóknem szklanym – GRP, klosz – poliwęglan (PC) aluminium obudowa – blacha stalowa klosz – pleksi Wymiary zewnętrzne (wys.×szer.×gł.), w [mm] 209×742×147 (209×1352×147 dla 2×36 W) Ø78×55 (oczko), Ø41×188 (elektronika), Ø41×188 (pakiet bateryjny) 350×170×56 350×250×75 Masa całkowita, w [kg] 8,3 (12,4 dla 2×36 W) do 0,62 1,2–1,9 od –20 do 55 od –10 do 40 od 0 do 25 oprawa inteligentna przeciwwybuchowa z układem mikroprocesorowym podnoszącym wydajność świetlną, wysoka sprawność opraw 18 W–50%, 36 W–25%, obszar stosowania: strefa 1, 2, 21, 22, cecha oprawy: Ex II 2 GD emb q IIC T4 Tot 55 C oprawa do oświetlania dróg wyjść ewakuacyjnych w budynkach użyteczności publicznej, dostępna w wersjach: 1 W i 3 W, natynkowych oraz jako oprawy do oświetlenia podstawowego rodzina nowoczesnych opraw oświetlenia o innowacyjnym wyglądzie, które mogą być stosowane w eleganckich wnętrzach np. galeriach handlowych, muzeach, piktogram do wyboru tak tak – Ex, ATEX, IECEx, GOST, CSA, CEPE CE, CNBOP CE 12 (opcja przedłużenie) 24 12 Źródło światła (typ) Wbudowany akumulator Zasięg rozpoznawania wg PN-EN 1838, w [m] Sposób mocowania oprawy Typ oprawy Test ręczny/automatyczny Klasa ochronności Stopień ochrony IP obudowy Materiał oprawy Temperatura pracy (otoczenia), w [°C] Informacje dodatkowe Uwagi techniczne Dopuszczenie CNBOP Normy, atesty, certyfikaty, standardy, znaki jakości Gwarancja, w [miesiącach] Dane zamieszczone w zestawieniu zostały nadesłane i zautoryzowane przez firmy 62 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 reklama zestawienie opraw oświetlenia awaryjnego TM TECHNOLOGIE sp. z o.o. 32-084 Morawica 355 tel. 12 444 60 60, faks 12 350 57 34 [email protected] www.tmtechnologie.pl TM TECHNOLOGIE ONTEC S M1 301 ONTEC A 302 NM ONTEC AP 302 M 230 ac 216 dc 230 ac 216 dc 230 ac 216 dc 50 (±10) 50 (±10) 50 (±10) 24 24 24 3 3 3 7×LED 7×LED 7×LED Ni-Cd 3,6 V Ni-Cd 6,0 V Ni-Cd 6,0 V 25 – 31 do ściany/do sufitu do sufitu do ściany/do sufitu jednostronna/dwustronna – dwustronna +/+ +/+ +/+ klasa II klasa II klasa II IP 65 IP 20 IP 20 korpus – PC/ABS klosz – przezroczysty poliwęglan korpus – PC/ABS klosz – przezroczysty poliwęglan korpus – PC/ABS klosz – przezroczysty poliwęglan pleksa – PMMA 40×140×268 51×46×327 51×215×327 0,56 0,64 1,2 od 10 do 40 od 10 do 40 od 10 do 40 w zestawie komplet piktogramów, możliwość montażu flagi oraz montażu podtynkowego za pomocą zestawu montażowego natynkowa oprawa oświetlenia awaryjnego przeznaczona do montażu w budynkach użyteczności publicznej w zestawie komplet piktogramów, możliwość montażu oprawy na ścianie za pomocą uchwytu montażowego tak tak tak CNBOP, CE, GOST CNBOP, ENEC, CE, GOST CNBOP, ENEC, CE, GOST 24 (12 akumulator) 24 (12 akumulator) 24 (12 akumulator) nr 10/2013 63 prezentacja okablowanie światłowodowe Krzysztof Ojdana – Molex Premise Networks Sp. z o.o. Okablowanie światłowodowe instalowane zarówno wewnątrz budynków, jak i pomiędzy nimi w formie okablowania kampusowego, metropolitalnego bądź też rozległych sieci komputerowych (WAN) w ostatnich kilkunastu latach przeżywa gwałtowny rozwój. Jest to tym bardziej ciekawe, że w zestawieniu produktowym dla przeciętnego systemu okablowania strukturalnego produkty światłowodowe zajmują nie więcej niż kilkanaście procent. W ydaje się, że ów gwałtowny rozwój technologii światłowodowych jest stymulowany powszechną potrzebą dużej przepustowści, rzędu 10 Gigabitów na sekundę i więcej (40 G/100 G), a tylko transmisja światłowodowa jest w stanie taką zapewnić. włókno klasy OM4 Włókno klasy OM4 to tak naprawdę poprawione („stuningowane”) włókno klasy OM3. Zostało ono zaprojek- towane w ten sposób, że w pierwszym oknie transmisyjnym zapewnia bardzo duże pasmo 1500 MHz × km, dzięki czemu pozwala na transmisję sygnału wysyłanego z nadajnika laserowego wykonanego w technologii VCSEL (Vertical-Cavity Surface-Emitting Laser). Dzięki temu możemy znacznie ograniczyć koszty związane z produkcją sprzętu sieciowego (alternatywą jest wykorzystanie bardzo drogich nadajników laserowych). Włókno OM4 to tak naprawdę włókno OM3, które tak zaprojek- reklama Widok kasety oraz kabla połączeniowego MODLINK™ pozwalajacych na wykonywanie szybkich połączeń typu punkt – punkt towano, aby w pierwszym oknie transmisyjnym zapewniało jeszcze większe pasmo przenoszenia – aż 3500 mHz × km. Dzięki temu możliwa jest transmisja na odcinkach dłuższych niż dla OM3. W tabeli 1. porównano parametry obu klas OM3 i OM4. Ciemniejszym kolorem zaznaczono wartości poprawione w klasie OM4. Włókno OM4 dzięki poprawionym parametrom technicznym umożliwia: budowę torów światłowodowych o większym paśmie przenoszenia, Klasa transmisję protokołów transmisyjnych na dłuższych dystansach; dla protokołu 1 G włókno OM4 zapewnia dystans 1100 m, dla 10 G w pierwszym oknie 550 m, a dla protokołu 40 G/100 G – 150 m, budowę torów transmisyjnych z większym budżetem strat, a zatem pozwalających na zastosowanie większej liczby złączy. Cecha ta może być wykorzystana w instalacjach wymagających rozbudowanej topologii, np. w obiektach data center, OM3 OM4 Średnica rdzenia 50 μm 50 μm Średnica płaszcza 125 μm 125 μm Pasmo przenoszenia w pierwszym oknie 850 nm 1500 MHz × km 3500 MHz × km Pasmo przenoszenia w pierwszym oknie 1300 nm 500 MHz × km 500 MHz × km EMB – Effective Modal Bandwidth 2000 MHz × km 4700 MHz × km 1000Base-SX Ethernet (850 nm) 1000 m 1100 m 1000Base-LX Ethernet (1300 nm) 550 m 550 m 10G-Base-SR Ethernet (850 nm) 300 m 550 m 10G-Base-SR Ethernet (1300 nm) 300 m 300 m 40GBase-SR4/100GBase-SR10 (850 nm) 100 m 150 m Tab. 1. Porównanie parametrów technicznych włókien klasy OM3 i OM4 64 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 Porównanie sposobu zaterminowania 96 włókien metodą tradycyjną (spawy światłowodowe) oraz przy użyciu systemu „Plug&Play” wsparcie technologii PDM (Physical Medium Dependent), polegającej na równoległej transmisji optycznej. rozwiązania typu „Plug&Play” dla centrów przetwarzania danych – system MODLINK™ Fabrycznie zakończone kable światłowodowe (tzw. rozwiązania „Plug&Play”) zyskują coraz bardziej na popularności zarówno za sprawą szybkiej i wygodnej instalacji okablowania, jak i bardzo dobrych parametrów transmisyjnych. Także administrowanie tego typu okablowaniem jest dużo łatwiejsze i wygodniejsze, co nabiera szczególnego znaczenia w centrach przetwarzania danych oraz rozległych systemach okablowania strukturalnego. W ofercie firmy Molex Premise Networks znajduje się kompletne rozwiązanie światłowodowe ModLink „Plug&Play”, składające się z światłowodowych paneli krosowych wyposażonych w kasety oraz kabli połączeniowych, umożliwiających błyskawiczne stworzenie połączeń punkt – punkt. Rozwiązanie oparte Widok modułu dopasowującego konfigurację włókien światłowodowych 3×8 MPT na 2×12 MPT do transmisji 40 G reklama jest na złączu MTP z ferulą pływającą, dostępne z włóknami OM1, OM2, OM3 oraz OS1. Na życzenie – również w wersjach OM4 i OS2. systemy 40 G/100 G Og romne zapotrzebowanie na przepustowość stymuluje rozwój technologii światłowodwej o wydajności 40 Gbit/s, a nawet 100 Gbit/s. Systemy te są już mocno zaawansowane i należy spodziewać się ich aktywnego wdrożenia w ciągu 2–3 lat. Molex Premise Networks Sp. z o.o. Biuro sprzedaży 03-715 Warszawa, ul. Okrzei 1A tel. 22 333 81 50 faks 22 333 81 51 Dział produkcji i dział obsługi klientów 83-112 Lubiszewo ul. Tczewska 2, Rokitki tel. 58 530 62 00 faks 58 530 62 01 www.molexpn.com.pl reklama nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 65 ochrona przeciwporażeniowa wybrane zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej w badaniach i diagnostyce samochodowych układów zapłonowych (część 1) czy samochodowe układy zapłonowe stanowią źródło zagrożenia porażeniem? dr inż. Bernard Fryśkowski – Politechnika Warszawska Podstawowe znaczenie z punktu widzenia działania układów zapłonowych współczesnych pojazdów wyposażonych w silniki o zapłonie iskrowym ma zjawisko kontrolowanego zapłonu za pośrednictwem wyładowania elektrycznego. Zjawisko to, zaobserwowane w XVIII wieku przez Alessandro Voltę, wykorzystywane jest obecnie w silnikach spalinowych zasilanych benzyną i paliwem gazowym (LPG, CNG). Wśród szeregu dokonań w zakresie zastosowania energii elektrycznej na potrzeby zapłonu mieszanki paliwowo-powietrznej należy wymienić osiągnięcia: J. Lenoira, N. Tesli, S. Marcusa czy R. Boscha. W szczególności prace realizowane pod kierunkiem ostatniego z wymienionych konstruktorów dały początek rozwiązaniom technicznym, które z mniejszymi lub większymi zmianami znalazły zastosowanie w budowie układów zapłonowych współczesnych pojazdów [7, 9]. J edno z podstawowych kryteriów podziału układów odpowiedzialnych za zapłon mieszanki określa sposób gromadzenia energii koniecznej do zainicjowania wyładowania elektrycznego. Wymienić tu należy dwie podstawowe grupy – układy z gromadzeniem energii w pojemności oraz, częściej spotykane, układy gromadzące i przetwa- streszczenie Jednym z najważniejszych układów elektrycznych silników spalinowych o zapłonie iskrowym jest układ zapłonowy odpowiedzialny za doprowadzenie do wyładowania iskrowego między elektrodami świecy zapłonowej pod wpływem wysokiego napięcia i za zapłon mieszanki paliwowo-powietrznej. Wartość chwilowa tego napięcia jest niebezpieczna dla człowieka, ponieważ może osiągnąć poziom kilkunastu lub kilkudziesięciu kilowoltów. Celem artykułu jest analiza przyczyn mogących prowadzić do porażenia prądem elektrycznym, głównie podczas prowadzonych prac serwisowych silników spalinowych o zapłonie iskrowym. Zaproponowano i opisano również sposoby postępowania i zasady mające na celu ograniczenie ryzyka porażenia prądem podczas badań i diagnostyki układów zapłonowych. 66 rzające energię dzięki zastosowaniu cewki zapłonowej. Szczegóły techniczne dotyczące budowy, działania, a także zagadnienia diagnostyki wspomnianych wyżej układów zapłonowych zaliczanych do obydwu grup zostały opisane w szeregu publikacji [1, 4, 8, 12]. Z tego względu ich dokładna charakterystyka uwzględniająca zakres zastosowania, wady i zalety zostanie pominięta, podobnie jak procedury diagnostyczne, które nie będą stanowić głównego przedmiotu artykułu. Większość współcześnie eksploatowanych samochodów osobowych i motocykli wyposażona jest w czterosuwowe lub dwusuwowe silniki spalinowe o zapłonie iskrowym. Jak ogólnie wiadomo, zapłon mieszanki paliwowo-powietrznej w tego rodzaju jednostkach napędowych następuje dzięki wyładowaniu iskrowemu zachodzącemu między elektrodami świecy zapłonowej pod wpływem wysokiego napięcia. Wywołanie zapłonu możliwe jest w wyniku przetworzenia energii elektrycznej dostarczanej wstępnie do układu zapłono- w w w. e l e k t r o . i n f o . p l wego pod niskim napięciem (uzwojenie pierwotne cewki zapłonowej). Biorąc pod uwagę wysokie napięcie wtórne cewki działającej jak transformator lub autotransformator należy pamiętać o istnieniu szeregu zagrożeń związanych z niedoskonałością i możliwymi usterkami układu zapłonowego. Aby zapłon mieszanki mógł nastąpić w różnych warunkach pracy silnika, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa użytkownikowi pojazdu, w ciągu szeregu lat konstrukcja układów zapłonowych silników spalinowych była stopniowo ulepszana. Znaczące usprawnienie działania układu zapłonowego dało wprowadzenie elektronicznych sterowników zapłonu w miejsce rozwiązań opartych na przerywaczu mechanicznym. Dzięki elektronice czas włączenia uzwojenia pierwotnego cewki zapłonowej oraz moment pojawienia się wyładowania iskrowego między elektrodami świecy zapłonowej mogą być precyzyjnie kontrolowane. W najczęściej stosowanych układach zapłonowych wysokie napięcie pojawiające się na zaciskach uzwojenia wtórnego cewki przekazywane jest na świece dzięki przewodom zapłonowym, których budowa oraz umiejscowienie zależą od wyboru jednego z kilku możliwych rozwiązań branych pod uwagę przez projektantów. Tak więc w obrębie układu zapłonowego, stanowiącego jeden z obwodów wchodzących w skład instalacji elektrycznej pojazdu, obecne jest w kilku miejscach napięcie wielokrotnie przekraczające znamionową wartość 12 V. Napięcie to może stanowić przyczynę porażenia prądem elektrycznym. Obecnie z coraz większym zainteresowaniem śledzone są nowości na temat samochodów z napędem elektrycznym, w których problem konieczności generowania wysokiego napięcia w układzie zapłonowym na potrzeby zapłonu mieszanki paliwowo-powietrznej nie występuje. Napięcie znamionowe silnika elektrycznego takiego pojazdu jest wprawdzie również niebezpieczne, jednak w zdecydowanej większości przypadków kształtuje się ono na poziomie nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 67 ochrona przeciwporażeniowa Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 68 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 reklama Energia pod kontrolą Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej - www.prenumerata.elektro.info. pl ENERGET YKA ENERGOELEK TRONIKA BUDOWNICT WO I PRZEMYSŁ nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 69 pprroojjeekktt uproszczony projekt układu automatyki SZR z funkcją wyłącznika ppoż. mgr inż. Julian Wiatr opracowanie 1. Zlecenie inwestora. 2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75/2002, poz. 690, z późniejszymi zmianami). 3. Norma N SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie i budowa. 4. Norma N SEP-E-001 Sieci elektroenergetyczne niskiego napięcia. Ochrona przeciwporażeniowa. 5. Norma IEC 60287-3-1/A1:1999 Electric cables. Calculation of the current rating. Part 3-1: Section on operating conditions. Reference operating conditions and selection of cable type. 6. Norma N-HD 60364-4-41:2009 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 4-41: Instalacje dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed porażeniem elektrycznym. 7. Norma N SEP-E 005 Dobór przewodów elektrycznych do zasilania urządzeń przeciwpożarowych, których funkcjonowanie jest niezbędne w czasie pożaru. 8. Wizja lokalna w terenie i uzgodnienia z użytkownikiem oraz uzgodnienia międzybranżowe. 9. Uzgodnienia z rzeczoznawcą ds. bhp oraz rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń ppoż. stan istniejący Budynek użyteczności publicznej jest zasilany z dwóch stacji transformatorowych Tr1 15/0,4 kV o mocy 400 kVA oraz Tr2 15/0,4 kV o mocy 250 kVA. Na budynku jest zainstalowane złącze kablowe ZK-2b. Budynek jest zasilany dwoma liniami kablowymi YAKY 4×120, o długości odpowiednio: Tr 1: l1=200 m, Tr 2: l2=350 m. Moc zapotrzebowana przez budynek wynosi Pz = 80 kW, cosϕz=0,8. opis techniczny i obliczenia W Rozdzielnicy Głównej Budynku (RGB) należy wydzielić Rozdzielnicę Przeciwpożarową (RPPOŻ.) posiadającą cechę EI 90 i przeznaczoną do zasilania urządzeń przeciwpożarowych zainstalowanych w budynku. Kable zasilające RGB należy wyprowadzić ze złącza kablowego zainstalowanego na budynku, wprowadzić do RPPOŻ. i wyprowadzić do RGB. W RGB oraz RPPOŻ. należy zainstalować układy automatyki SZR wykonane z wykorzystaniem sterowników MPZ-2-SZR, które są przystosowane do sterowania dwoma wyłącznikami mocy lub stycznikami. Sterownik MPZ-2SZR posiada program działania zamieszczony w wewnętrznej pamięci FLASH, 70 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l dlatego zbędne jest stosowanie dodatkowego źródła napięcia podtrzymującego program w pamięci. Układ sterownika MPZ-2-SZR kontroluje obecność dwóch napięć i stan położenia dwóch styczników. Schemat układu SZR przedstawia rysunek 1. W zależności od położenia styczników K3, K4 oraz K31, K41 i obecności napięcia podstawowego (Up) oraz rezerwowego (UR) automaty dokonują przełączeń doprowadzając do stanu zgodnego z tabelą: Lp. UP UR K3 oraz K31 K4 oraz K41 1 1 1 1 0 2 0 1 0 1 3 1 0 1 0 Stan wysterowania styczników K3 (K31) oraz K4 (K41) sygnalizowany jest świeceniem lampek kontrolnych H2-H5 zainstalowanych na zewnątrz RGB oraz H21-H51 zainstalowanych na zewnątrz RPPOŻ i odpowiednich lampek zainstalowanych na płytach czołowych sterowników. Po zaniku przynajmniej jednej fazy w torze zasilania podstawowego następuje automatyczne załączenie zasilania toru rezerwowego. Załączenie toru rezerwowego następuje po nastawionym czasie zwłoki. Na płycie czołowej każdego sterownika dostępny jest kluczyk blokady umożliwiający jego zablokowanie. Po zablokowaniu sterownik nie wykonuje żadnych przełączeń. Sterownik obsługujący RGB wyposażony jest w obwód wyłączenia pożarowego, który po wysterowaniu przerywa dostawę energii elektrycznej do obwodów powszechnego użytku. Sterownik zainstalowany w RPPOŻ. nie posiada możliwości wyłączenia pożarowego i gwarantuje ciągłą dostawę energii elektrycznej do urządzeń przeciwpożarowych mimo wyłączenia zasilania urządzeń powszechnego użytku. Wysterowanie przycisku przeciwpożarowego wyłącznika prądu powoduje podanie napięcia +24 V na zacisk [17] sterownika zainstalowanego w RGB, które powoduje jego zablokowanie. W tym stanie sterownik nie może wykonywać żadnych przełączeń. Taki sam efekt można uzyskać przekręcając kluczyk stacyjki blokady zainstalowany na płycie czołowej sterownika w pozycję „BLOKADA”, co jest jednoznaczne ze zwarciem styków wewnętrznych blokady (styki [35] i [36]). Blokada jest sygnalizowana świeceniem się lampki kontrolnej H1 zainstalowanej na zewnątrz RGB oraz lampki kontrolnej na płycie czołowej sterownika. Blokada może zostać zdjęta po rozwarciu styków wył. ppoż. lub po przestawieniu kluczyka stacyjki zainstalowanej za płycie czołowej sterownika w położenie „ODBLOKOWANE”. Styki wewnętrznych przekaźników P1–P4 są zwierane wskutek wystawiania wewnętrznego sygnału sterującego przez algorytm pracy sterownika na czas 0,5 s, przez co zastosowane zostały elementy podtrzymujące styczniki K3 oraz K4. Pomiar zużytej energii elektrycznej obejmuje wszystkie odbiorniki instalowane w budynku i został zaprojektowany w układzie półpośrednim z możliwością zdalnego przesyłania wskazań liczników. nr 10/2013 Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl nr 10/2013 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 71 projekt Pełny artykuł dostępny odpłatnie – po zamówieniu prenumeraty papierowej lub elektronicznej www.prenumerata.elektro.info.pl 72 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l nr 10/2013 wielcy elektr ycy Janusz Groszkowski J Fot. twojapraga.pl anusz Groszkowski urodził się 21 marca 1889 roku w Warszawie. W latach 1915–1919 studiował na Politechnice Warszawskiej, gdzie rozpoczął swoją pracę dydaktyczną. W 1917 roku objął stanowisko asystenta Katedry Miernictwa Elektrycznego, a od roku 1922 prowadził wykłady na temat lamp katodowych, a następnie radiotechniki. W 1923 roku założył czasopismo „Przegląd Radiotechniczny”, którego kierownikiem był przez cały okres międzywojenny. Prowadził również wykłady z radiotechniki w szkołach wojskowych. Po otrzymaniu stopnia doktora nauk technicznych w 1928 roku, objął Katedrę Radiotechniki na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej. W 1929 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a następnie w 1935 profesorem zwyczajnym. W wieku 37 lat został dziekanem Wydziału Elektrycznego PW. W czasie wojny przeniósł się do Lwowa, gdzie pracował w Instytucie Politechnicznym. Po powrocie do Warszawy, został wykładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej. Zaangażował się w działania konspiracyjne. Jako żołnierz AK skonstruował radiostację oraz rozszyfrował układ sterowania niemieckich pocisków rakietowych U-2. Po wojnie, w 1945 roku, objął ponownie wykłady z radiotechniki, lamp elektronowych oraz techniki wysokiej próżni na Wydziale Elektrycznym PW, Pomnik Janusza Groszkowskiego ustawiony przed wejściem do Instytutu Tele- i Radiotechnicznego przy ul. Ratuszowej 11 74 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l a następnie na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej, które prowadził do przejścia na emeryturę. Dorobek naukowy profesora Janusza Groszkowskiego to aż 361 publikacji oraz 16 wynalazków. W zakresie jego zainteresowań badawczych znalazły m.in. metody pomiaru częstotliwości, lampy elektronowe (opracował pierwszy na świecie magneteron metalowy z katodą tlenową), układy o nieliniowej charakterystyce oraz ich stabilizacja. W latach 1932– 1933 zajmował się teorią generacji i stabilizacji drgań. W 1932 roku opublikował pracę „The interdependence of the frequency variation and harmonic constent and constant frequency oscillators”, która przyniosła mu światową sławę. Przedstawił w niej oryginalną metodę analizy elektrycznych drgań nieliniowych. Metodę oparł na zależnościach energetycznych, a mianowicie na bilansie mocy biernej składowych harmonicznych układu generacyjnego, co pozwoliło na łatwe wyznaczenie zmian częstotliwości drgań spowodowanych przez harmoniczne napięcia lub prądu w postaci znanego na całym świecie równania Groszkowskiego. Wielkim uznaniem cieszyły się też jego publikacje poświęcone badaniom głowic jonizacyjnych do pomiaru niskich ciśnień gazu. Ważną pracą z tej dziedziny była „ Jauge manometrique a collecteur extérieur pour pression trés bases” z 1966 roku. Analizy z tych badań stały się impulsem wielu prac prowadzonych do dziś w czołowych laboratoriach Kanady, USA i Japonii. Dla wielu był przede wszystkim nauczycielem i wychowawcą inżynierów i kadr naukowych. Odznaczał się talentem dydaktycznym. Jako opiekun naukowy kierował ponad 30 pracami doktorskimi. Zaangażowany był w organizację i rozwój życia naukowego w kraju. Za jedne z ważniejszych osiągnięć profesora uznaje się utworzenie Instytutu Radiotechniki w 1928 r. oraz Państwowego Instytutu Telekomunikacji w 1934 r., z których Fot. apw.ee.pw.edu.pl (1889–1984) Janusz Groszkowski to instytutów rozwinęła się sieć obejmująca ośrodki badawcze, instytuty oraz biura projektowe. Był m.in. członkiem Akademii Nauk Technicznych (od 1936) oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1949), wiceprezesem (1956– 1962), a w latach 1963–1972 prezesem PAN. Poza działalnością naukową i dydaktyczną zaangażował się również w życie społeczne i polityczne. W latach dwudziestych był współzałożycielem Warszawskiego Radioklubu. Był prezesem Polskiego Związku Krótkofalarskiego oraz pierwszym prezesem Stowarzyszenia Elektryków Polskich, członkiem honorowym wielu zagranicznych stowarzyszeń naukowych. W latach 1972–1976 był bezpartyjnym posłem na sejm PRL VI kadencji oraz zastępcą przewodniczącego Rady Państwa. Bezskuteczność interwencji, które podejmował, oraz sposób funkcjonowania, władzy, sądów i prokuratury sprawiły, że w 1976 roku zrzekł się mandatu posła na sejm i funkcji zastępcy przewodniczącego Rady Państwa. W 1980 roku był doradcą NSZZ Solidarność. Zmarł 3 sierpnia 1984 roku w Warszaw ie. Pośmier tnie zosta ł patronem 8 szkół średnich. Jego imię nosi Wojskowy Instytut Łączności oraz Gmach Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych PW. Oprac. Emilia Sobiesiak nr 10/2013 normy elektryczne urządzenia i systemy ochrony przeciwpożarowej Polskie Normy w branży elektrycznej Z estawienie norm zawiera wybrane Polskie Normy dotyczące elektrycznych urządzeń i systemów ochrony przeciwpożarowej, które zostały ogłoszone przez Polski Komitet Normalizacyjny. Zakres Polskich Norm dotyczących elektrycznych urządzeń i instalacji dla bezpieczeństwa ppoż. oraz systemów ochrony przeciwpożarowej ujęty jest kompleksowo w następujących grupach i podgrupach klasyfikacji ICS: 13.220, 13.230, 29.020, 91.140.50. Z uwagi na nowelizację i aktualizację Polskich Norm zalecamy zbadanie możliwości zastosowania najnowszego wydania tych norm oraz aktualnych projektów Polskich Norm zamieszczonych w zestawieniu. Zachęcamy też do odwiedzenia strony internetowej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego – www.pkn.pl. Polskie Normy dotyczące elektrycznych urządzeń i systemów ochrony przeciwpożarowej PN-EN 60669-2-6:2012E Łączniki do stałych instalacji elektrycznych domowych i podobnych. Część 2-6: Wymagania szczegółowe. Łączniki pożarowe do znaków i opraw oświetleniowych zewnętrznych i wnętrzowych. Zastępuje PN-EN 50425:2008E. PN-EN 60695-4:2012E Badanie zagrożenia ogniowego. Część 4: Terminologia dotycząca prób ogniowych wyrobów elektrotechnicznych. Zastępuje PN-EN 60695-4:2008P. PN-EN 60695-6-2:2012E Badanie zagrożenia ogniowego. Część 6-2: Zaciemnienie dymem. Podsumowanie metod badań i ich znaczenie. Polskie Normy dotyczące elektrycznych urządzeń do ochrony przed wybuchami PN-EN 13237:2013-04E Przestrzenie zagrożone wybuchem. Terminy i definicje dotyczące urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Zastępuje PN-EN 13237:2005P. PN-EN 60079-0:2013-03E Atmosfery wybuchowe. Część 0: Urządzenia. Podstawowe wymagania. Zastępuje PN-EN 60079-0:2009E. PN-EN 60079-35-2:2012E Atmosfery wybuchowe. Część 35-2: Lampy nahełmne do użytku w zakładach górniczych zagrożonych wybuchem gazu kopalnianego (metanu). Wykonanie i inne aspekty bezpieczeństwa. Zastępuje PN-EN 62013-2:2006E. PN-EN ISO/IEC 80079-34:2011P Atmosfery wybuchowe. Część 34: Zastosowanie systemów zarządzania jakością przy produkcji urządzeń. Zastępuje PN-EN 13980:2004P. Jerzy Nowotczyński, Krystyna Nowotczyńska reklama AGREGATY PRĄDOTWÓRCZE DO ZASILANIA REZERWOWEGO I PRACY CIĄGŁEJ PN-EN 60695-7-2:2012E Badanie zagrożenia ogniowego. Część 7-2: Toksyczność lotnych produktów spalania. Podsumowanie metod badań i ich znaczenie. PN-EN 60695-7-3:2012E Badanie zagrożenia ogniowego. Część 7-3: Toksyczność lotnych produktów spalania. Zastosowanie i interpretacja wyników prób. PN-EN 60695-11-3:2013-06E Badanie zagrożenia ogniowego. Część 11-3: Płomienie probiercze. Płomienie 500 W. Urządzenie i metody prób sprawdzających. Projekt PN-prEN 54-2 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 2: Centrale sygnalizacji pożarowej. Zastąpi PN-EN 54-2:2002, PN-EN 542:2002/A1:2007. Projekt PN-prEN 54-5 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 5: Czujki ciepła. Czujki punktowe. Zastąpi PN-EN 54-5:2003. Projekt PN-prEN 54-7 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 7: Czujki dymu. Czujki punktowe działające z wykorzystaniem światła rozproszonego, światła przechodzącego lub jonizacji. Zastąpi: PN-EN 547:2004, PN-EN 54-7:2004/A2:2009. nr 10/2013 • Stacjonarne, przewoźne, również wyciszone, sterowanie ręczne lub automatyczne, SZR • Zakres mocy od 10 do 2000 kVA • Przygotowywanie dokumentacji, uzgodnienia, instalacja, serwis Szwedzkie Biuro Techniczne Sp. z o.o. 04-664 Warszawa • ul. Floriana 3/5 tel. 22 613 00 12 • fax 22 815 31 16 81-340 Gdynia • ul. Hryniewickiego 12 tel. 58 627 63 01 • fax 58 627 63 76 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l e-mail: [email protected] www.sbt.com.pl dystr ybucja ACEL Gdańsk, ul. Twarda 6c, tel. 58/340-14-45 www.acel.com.pl AMPER sp. j. Bolesławiec, ul. Wróblewskiego 7e, tel. 75/732-61-54 ASTE Sp. z o.o. Gdańsk, Kowale, ul. Magnacka 25, tel. 58 340 69 00 www.aste.pl BARGO Sp. z o.o., Dziekanów Polski, ul. Kolejowa 223, tel. 22/751-29-29 www.bargo.pl COSIW-SEP Warszawa, ul. Świętokrzyska 14, tel. 22/336-14-19, 336-14-20, 336-14-21 www.cosiw.sep.com.pl ELECTRIC Gdańsk, ul. Grunwaldzka 481, tel. 58/344-73-54 ELEKTRO-PARTNER- HURTOWNIE ELEKTRYCZNE Ząbkowice Śl., ul. Niepodległości 24, tel. 74/815-40-00 ELGED – HURTOWNIA ARTYKUŁÓW ELEKTRYCZNYCH Inowrocław, ul. Metalowców 7, tel. 52/356-55-40 FH EL-INSTAL Bartoszyce, ul. Szewców 7 HURTOWNIA ELEKTROTECHNICZNA ELMAT Żary, ul. Hutnicza 1 Sieć hurtowni Elektrotechnika „MORS” Sp. z o.o. Gdynia, ul. Hutnicza 35, tel.58/785-99-99 ELMI www.elmi.net.pl Giżycko, ul. Smętka 6A, tel. 87/428-47-88 Rynkowa 6, 11-400 Kętrzyn, tel. 89/752-20-68 PPH ELNOWA Bydgoszcz, ul. Szubińska 17, tel. 52/375-45-71 ELPIE Sp. z o.o. www.elpie.com.pl Lublin, ul. Inżynierska 3, tel. 81/744-26-51 Chełm, ul. Mickiewicza 7A, tel./faks 82/564-86-91 Zamość, ul. Hrubieszowska 63, tel./faks 84/639-84-95 Puławy, ul. Włostowicka 3, tel./faks 81/886-41-50 Biała Podlaska, ul. Handlowa 1, tel./faks. 83/342-07-61 Hrubieszów, ul. Polna 1, tel./faks 84/697-23-56 euroKABEL-prorem Sp. z o.o. Starachowice, ul. Kościelna 98A ZAKŁAD ENERGETYCZNY TORUŃ ENERGOHANDEL Sp. z o.o. www.energohandel.com.pl Toruń, ul. Wschodnia 36b, tel. 56/659-57-75 Włocławek, ul. Duninowska 8, tel. 54/233-29-25 Brodnica, ul. 18 Stycznia 40, tel. 56/697-53-67 Grudziądz, ul. M. Curie-Skłodowskiej 6/7, tel. 56/642-18-80 Rypin, ul. Pisaki 31, tel. 54/423-13-90 Radziejów Kujawski,ul. Brzeska 19, tel. 54/285-34-48 Toruń, ul. P.Fr.Skarbka 7/9, tel. 56/659-56-35 FERT KSIĘGARNIA BUDOWLANA Kraków, ul. Kazimierza Wielkiego 54A, tel. 12/294-73-99 76 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l FHU MAKRO Bochnia, ul. Proszkowa 40A, tel. 14/611-15-75 Kraków, ul. Królewska 2, tel. 12/292-80-51 Wieliczka, ul. Narutowicza 24, tel. 12/278-59-74 Polska Grupa Elektryczna FORUM-RONDO Sp. z o.o. Morszków, 08-304 Jabłonna Lacka, tel. 25/787-18-10 www.forum-rondo.pl APARATEX, 63-400 Ostrów Wielkopolski, ul. Prądzyńskiego 30, tel./faks 62/737-27-62 AREL, 10-406 Olsztyn, ul. Lubelska 29c, tel./faks 89/532-02-93 BANASIAK Sławomir, 62-700 Turek, ul. Kolska Szosa 7b, tel./faks 63/278-39-05 BASS, 04-376 Warszawa, ul. M. Paca 48, tel.22/870-75-05, BERM GROSFELD, 18-300 Zambrów, ul. Wiśniowa 13, tel./faks 86/271-41-31 BTS 2, 18-402 Łomża, ul. Poznańska 43, tel. 86/ 218-45-00 CANDELA, 48-250 Głogówek, ul. Dworcowa 8, tel./faks 77/406-77-12 CONECT, 08-400 Garwolin, Aleja Legionów 47, tel. 25/786-28-90 DELTA, 20-445 Lublin, ul. Zemborzycka 112B, tel. 81/745-25-99 DOKO, 87-300 Brodnica, ul. Lidzbarska 2, tel. 56/697-01-48 ELBUD, 07-200 Wyszków, ul. I Armii Wojska Polskiego 173, tel. 29/743-11-50 ELESKO, 42-200 Częstochowa, ul. Bór 77/81A, tel. 34/363-33-68 ELEKTRA, 06-500 Mława, ul. Warszawska 65, tel./faks 23/654-34-30 ELEKTROHURT, 61-756 Poznań, ul. Małe Garbary 7A, tel. 61/853-02-53 ELEKTROMAX, 62-300 Września, ul. Warszawska 27a, tel. 61/436-75-10 ELEKTRO-PARTNER Centrala, 57-200 Ząbkowice Śląskie, ul. Niepodległości 24, tel./faks 74/815-40-00 ELEKTROS, 59-700 Bolesławiec, ul.10 Marca 6, tel./faks 75/732-41-98 ELEKTROTECH, 62-800 Kalisz, ul. Wojska Polskiego 13, tel. 62/766-51-72 ELEKTRYK, 17-300 Siemiatycze, ul. Zaszkolna 26, tel. 85/655-54-80 ELGOR, 77-100 Bytów, ul. Sikorskiego 41, tel. 59/822-33-16 ELHURT, 58-200 Dzierżoniów, ul. Strumykowa 2, tel./faks 74/831-86-00 ELMEHURT, 87-800 Włocławek, ul. Okrężna 2b, tel. 54/231-14-25 ELMEX, 10-420 Olsztyn, ul. Żelazna 7a, tel./faks 89/535-14-05 ELMONTER, 08-300 Sokołów Podlaski, ul. Kosowska 5, tel./faks 25/781-54-84 ELTOM, 89-600 Chojnice, ul. Drzymały 14, tel. 52/396-01-26 ELTRON, 18-100 Łapy, ul. Mostowa 4, tel. 85/715-68-44 EL-DAR, 26-600 Radom, ul. Przytycka 25a, tel. 48/331-74-24 ELMAT, 37-450 Stalowa Wola, ul. Kwiatkowskiego 2, tel. 15/844-55-17 EL-SAM, 07-410 Ostrołęka, ul. 11 listopada 21, tel./faks 29/760-29-20 ELUS, 83-300 Kartuzy, ul. Kościerska 1A, tel./faks 58/681-15-38 FIRMA HANDLOWA HURT-DETAL, 16-400 Suwałki, ul. Sejneńska 57, tel./faks 87/563-18-85 IMPULS, 68-100 Żagań, ul. Gen. Bema 19, tel./faks 68/367-05-20 INSTALATOR, 38-400 Krosno, ul. Krakowska 147 A, tel./faks 13/432-37-90 JALEX, 05-400 Otwock, ul. Świderska 22, tel. 22/779-13-10 JANTESSA, 05-092 Łomianki, ul. Warszawska 51, tel. 22/751- 30-88 KRAK-OLD, 30-704 Kraków, ul. Na Dołach 2, tel./faks 12/656-30-71 KWANT II, 33-200 Dąbrowa Tarnowska, ul.Graniczna 6a, tel./faks 14/642-41-69 LUMIER, 91-203 Łódź, ul. Traktorowa 109, tel. 42/272-30-00 ŁĄCZNIK, 64-600 Oborniki, ul. Staszica 1D, tel. 61/ 646-30-22 MARCUS, 58-100 Świdnica, ul. Husarska 1, tel. 74/851-44-57 MAPEX, 95-200 Pabianice, ul. Św. Jana 48, tel./faks 42/215-31-47 MERKURION, 05-827 Grodzisk Mazowiecki, ul. Królewska 14, tel./faks 22/724-04-33ZPH PEX-POOL, 39-200 Dębica, ul. Fredry 3, tel. 14/670-23-81 POLMARK, 33-150 Wola Rzędzińska 589c, tel./faks 14/679-22-79 SEPIX, 76-200 Słupsk, ul. Ogrodowa 23, tel./faks 59/841-12-91 inmedio IN MEDIO SALONY SPRZEDAŻY PRASY IN MEDIO NOWA FRANCE Sp. z o.o. Poznań, ul. Złotowska 30, tel. 61/864-57-01 KSIĘGARNIA TECHNICZNA DOMU WYDAWNICZEGO MEDIUM Warszawa, ul. Karczewska 18, tel. 22/810-21-24 KSIĘGARNIA „QUO VADIS” Elbląg, ul. 1 Maja 35, tel. 55/232-57-91 Platforma Handlowa ELENET e-hurtownia ELENET, www.elektrotechnika.net.pl POLAMP Sp. z o.o. www.polamp.com Giżycko, ul. Przemysłowa 1, tel. 87/429-89-00 Giżycko, ul. Armii Krajowej 7, tel. 87/428-32-68 Ełk, ul. Suwalska 82B, tel. 87/621-62-18 Mrągowo ELTA, ul. Mrongowiusza 54, tel. 89/741-25-05 Kętrzyn ELTA, ul. Rycerska 4/2, tel. 89/752-21-94 Ełk, ul. Stary Rynek 2, tel. 87/610-96-26 HURTOWNIA ELEKTROTECHNICZNA ROMI [email protected] www.romisj.pl Warszawa, ul. Kłobucka 10, tel. 22/857 31 83 RUCH SA SIEĆ SPRZEDAŻY RUCH W CAŁYM KRAJU SEP www.sep.org.pl STOWARZYSZENIE ELEKTRYKÓW POLSKICH Oddziały SEP w calym kraju SOLAR Polska Sp. z o.o. www.solar.pl Łódź, ul. Rokicińska 162, tel. 42/677 58 00 (centrala), 42/677 58 32 (sklep) Gliwice, ul. Ligocka 15, tel. 32/270 60 10, 14 Jastrzębie-Zdrój, ul. Podhalańska 31, tel. 32/471 31 21 Katowice, ul. Pułaskiego 20, tel. 32/346 16 45, 46 Kępno, ul. Poznańska 4, tel. 62/782 14 18, 19 Konin, ul. Poznańska 47, tel. 63/249 11 70 Kraków, ul. Radzikowskiego 35, tel. 12/638 91 00 Lublin, ul. Witosa 3, tel. 81/745 59 00 Poznań, ul. Czechosłowacka 108, tel. 61/832 62 58 Radlin, ul. Rybnicka 125, tel. 32/456 02 87, 32/456 03 10 Rybnik, ul. Podmiejska 81, tel. 32/739 17 07 Szczecin, ul. Heyki 3, tel. 91/485 44 00 Tarnów, ul. Przemysłowa 4F, tel. 14/629 80 20 Wałbrzych, ul. Armii Krajowej 1, tel. 74/880 01 14, 17 Wrocław, ul. Krakowska 141-155, tel. 71/377 19 00 SPE www.spe.org.pl STOWARZYSZENIE POLSKICH ENERGETYKÓW Oddziały SPE w całym kraju. Punkty sieci empik w całej Polsce. elektro.info można kupić w całej Polsce KONTAKT W SPRAWIE DYSTRYBUCJI ANETA KACPRZYCKA TEL. 22 512 60 83 E-MAIL: [email protected] nr 10/2013 recenzja postępowanie podczas zdarzeń z udziałem butli acetylenowych poddawanych działaniu ognia, ciepła lub wielokrotnym uderzeniom st. bryg. mgr inż. Tadeusz Jopek – Naczelnik Wydziału Planowania Operacyjnego i Analiz KG PSP Zdarzenia z udziałem acetylenu nie mają miejsca bardzo często, jednak należą do takich, które niosą ze sobą bardzo duże zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, a także mienia. Acetylen jest gazem technicznym powszechnie stosowanym w spawalnictwie oraz przemyśle chemicznym. Podczas jego użytkowania należy stosować odpowiednie środki ochrony, jak również przestrzegać zasad bezpieczeństwa. Zasady postępowania służb ratowniczych w przypadku zdarzeń z acetylenem nie są ujednolicone. W publikacji omówiono najważniejsze zagadnienia dotyczące zagrożeń występujących podczas zdarzeń z udziałem butli acetylenowych, zasad postępowania służb ratowniczych ze szczególnym uwzględnieniem bezpieczeństwa ich prowadzenia. Treści zawarte w książce obejmują większość możliwych do wystąpienia przypadków zdarzeń z butlami acetylenowymi, charakterystykę zagrożeń, dysponowanie sił, rozpoznanie zagrożeń. Publikacja została wydana przez Komendę Główną Państwowej Straży Pożarnej oraz Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej Państwowy Instytut Badawczy. Składa się z siedmiu rozdziałów oraz sześciu załączników. Pierwszy rozdział zawiera statystyki zdarzeń z udziałem acetylenu. Drugi przedstawia właściwości fizykochemiczne charakteryzujące acetylen. Kolejny rozdział opisuje sposoby przechowywania (magazynowania) acetylenu z uwzględnieniem budowy butli i ich właściwego oznakowania oraz bezpiecznego użytkowania. W czwartym rozdziale autor podał podstawowe informacje dotyczące butli tlenowych, opisał stwarzane przez nie zagrożenia oraz sposoby ich neutralizacji. W rozdziale piątym przedstawione zostały działania ratownicze podejmowane podczas zdarzeń z udziałem butli acetylenowych. Scharakteryzowano poszczególne zagrożenia wynikające między innymi z: uderzeń, wycieku bez zapłonu i z zapłonem, cofnięcia się płomienia oraz pożaru zewnętrznego zarówno w przypadku pojedynczej butli, jak i wiązki butli. Szczegółowo omówił kwestie rozpo- nr 10/2013 znania i oceny sytuacji oraz działania ratownicze podczas różnego rodzajów zagrożeń. Rozdział szósty zawiera opis kilku zdarzeń z udziałem butli acetyleno- wych, które miały miejsce w latach 2009–2012. Ostatni rozdział przedstawia możliwe zastosowanie wybranych prądownic wodnych typu turbo do chłodzenia butli z acetylenem, w celu neutralizacji stwarzanych zagrożeń. Publikacja z uwagi na treści w niej zawarte stanowi cenny wkład w rozszerzenie obszaru wiedzy ratowniczej, a prezentowane w niej zagadnienia mogą przyczynić się do poprawy szeroko rozumianego bezpieczeństwa prowadzonych działań ratowniczych. Publikacja wyczerpująco przedstawia zagrożenia związane z acetylenem, rodzaje zdarzeń i zasady postępowania z nim w działaniach ratowniczo-gaśniczych. Jest to swoiste kompendium wiedzy na temat acetylenu. Opracowanie może być wykorzystywane podczas procesu szkolenia i doskonalenia zawodowego samych ratowników oraz kadry dowódczej PSP. Publikację można także polecić jako jeden z elementów szkolenia spawaczy i osób odpowiedzialnych za magazynowanie butli z acetylenem. Zasady mogą stanowić załącznik do planu ratowniczego, którego potrzeba opracowania oraz zakres wynika z Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zasad organizacji Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego. Zaproponowane sposoby postępowania obejmują najczęściej występujące przypadki zdarzeń oraz są zgodne ze standardami angielskimi oraz Kodeksem Postępowania IGC Doc 123/04/E, opublikowanym przez Europejskie Stowarzyszenie Gazów Technicznych (EIGA). mgr inż. Karol Kuczyński w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 77 krzyż ówka nagrody nagrody ufundowała ufundowała firma firma 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 4 14 15 16 17 10 19 3 13 18 6 20 1 21 22 23 24 2 Do wygrania zestaw wkrętaków Wera Comfort XXL 28 25 26 27 29 30 31 32 33 8 5 9 34 7 imię: ................................................... nazwisko: .................,............................................... zawód wykonywany .......................................................................................... ulica: ...................................................................................... nr ............... lok. ................... telefon...................................................... e-mail ............................................................. kod .. .. – .. .. .. miejscowość .................................................................................................. hasło krzyżówki: .................................................................................................................. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych w celach marketingowych przez Dom Wydawniczy Medium oraz inne podmioty współpracujące z Wydawnictwem z siedzibą w Warszawie przy ul. Karczewskiej 18. Informujemy, że zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. (DzU Nr 101/2002, poz. 926 z późniejszymi zmianami) przysługuje Pani/Panu prawo wglądu do swoich danych, aktualizowania i poprawiania ich, a także wniesienia umotywowanego sprzeciwu wobec ich przetwarzania. Podanie danych ma charakter dobrowolny. Data: ................................ Podpis: .................................................... Kupon należy nakleić na kartę pocztową i przesłać na adres: 04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18 lub przesłać faksem na numer: 22 810-27-42 Wyrażam zgodę na zapisanie mnie do newslettera. 78 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Poziomo: 1 użytkowanie urządzenia; 9 potocznie o świecie rzeczywistym innym niż wirtualny; 10 wierzchnie ubranie; 11 pieśń żałobna; 12 równolegle łączy dwa dzielniki napięcia; 14 na płozach; 15 w banku; 17 profesjonalny napaleniec; 19 gadu-gadu do ucha; 21 medalion rycerza; 23 napór; 25 jednostka ciśnienia; 27 część nogi parzystokopytnego zwierzęcia gospodarskiego; 28 lokum koczownicze; 30 wawrzyn; 32 typ silnika; 33 szmira; 34 radarowe pozycjonowanie obiektu. Pionowo: 2 serce, czerwień; 3 piwonia; 4 omasta; 5 fachowiec kunsztu inżynieryjnego; 6 domena nie tylko dla tlenu; 7 grecki bóg wojny; 8 filtr elektrostatyczny; 11 jeszcze do niedawna obsługiwała dalekopisy; 13 befsztyk z surowego mięsa; 16 ciągutka; 18 przeciwkorozyjna; 20 owadzie dziecię; 22 jedno z pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej; 24 jednostka natężenia pola magnetycznego w elektromagnetycznym układzie jednostek miar, opartym na układzie CGS; 25 środek pędny; 26 zgłoska; 29 kawał drania; 31 pozyskiwanie mleka. (jasa) Litery z pól ponumerowanych od 1 do 10 utworzą hasło. Rozwiązanie prosimy nadsyłać do 20 listopada na adres redakcji (kupon zamieszczamy obok). Do rozlosowania: zestaw wkrętaków Wera Comfort XXL ufundowany przez sklep internetowy ProfiTechnik. Nagrodę w krzyżówce z numeru 7-8/2013 wygrał Pan Michał Płoszczyca z Dąbrowy Górniczej. Gratulujemy! nr 10/2013 1OWOģ&, 1 OWOģ&, W O)E5&,E O)E5&,E ) ,5M< ,5 M< BAKS BAK AKS S ),5M< korryt korytko ry ko KGL/KGOL...H60 puszka puszk ka E -90 90 PMO PMO1, PMO1 1, PMO 1 PMO2 2 E-90 1OWOģý 1OW WOģý KO5<TKO K*LK*OL+0 WYSOKIE PARAMETRY WYTRZYMAŁOŚCIOWEINNOWACYJNA TECHNOLOGIA Łączenie koryt bez użycia łączników poprzez wsuwanie i skręcanie śrubami Dzięki zastosowaniu gęstej perforacji i głębokiego tłoczenia otworów w spodzie korytka uzyskaliśmy zwiększoną wytrzymałość na obciążenia i przewagę nad korytkami dostępnymi na rynku europejskim. Szczegółowe informacje o zastosowaniu w systemach bezpieczeństwa pożarowego E-90, w Aprobacie Technicznej AT- 0605-0270/2010 wydanie 4 dostępnej na stronie www.baks.com.pl Wycięcie na końcu koryta oraz przesunięcie ostatniego rzędu otworów pozwala na wsuwanie jednego w drugie i montaż bez łączników Przetłoczenie wzdłużne górnych krawędzi koryta zapewnia mocny zatrzask pokryw. Dodatkowo możemy zabezpieczyć pokrywę zapinkami ZPN... lub ZAP1... Montaż koryt bez użycia łączników poprzez nakładanie lub wsuwanie i skręcenie śrubami E-90 NOWA N,ĩ6=A CENA Kształt przetłoczeń wzdłużnych i poprzecznych zapobiegają uszkodzeniu przewodów podczas ich układania (przeciągania) Głębokie przetłoczenia poprzeczne zwiększają wytrzymałość korytka o 40% SYMBOL SZER. WYS. PRODUKTU mm mm DŁ. OBCIĄŻENIE MAX mm 1,5 m (kN/m) [grubość bklachy 0,7 mm] 2,0 m (kN/m) PRZEKRÓJ UŻYTECZNY WAGA NR kg/m KAT. W OPK. za 1 m 7,79 cm2 KGL/KGOL...H60 E-90 Uw w systemie unikalny spełnia wzór funkcję E-90 1 nowość w asortymencie MB CENA NETTO KGL/KGOL100H60/2 100 60 2000 1,15 0,79 58 1,18 164011 12 KGL/KGOL150H60/2 150 60 2000 1,15 0,79 88 1,43 164012 12 9,25 KGL/KGOL200H60/2 200 60 2000 1,15 0,79 118 1,68 164021 12 10,98 KGL/KGOL300H60/2 300 60 2000 1,15 0,79 178 2,18 164031 8 15,39 promocja ważna do odwołania 1OWOģý 1OW WOģý METALOWA PUSZKA E-90 âć&ZE1,OWO - 5OZ*AâČĭ1A E-90 NOWA N,ĩ6=A CENA SYMBOL KOSTKI PRODUKTU ZACISKOWE DŁAWIKI PRZEKROJE KABLI puszka łączeniowa puszka rozgałęźna NR SZT. CENA NETTO KAT. W OPK. za szt. PMO1 1 DANE TECHNICZNE PMO1(3/3) 3 3 0,5 mm2 ÷ 6 mm2 0,5 mm2 ÷ 1,5 mm2 801300 1 65,90 PMO1(5/3) 5 3 0,5 mm2 ÷ 6 mm2 0,5 mm2 ÷ 1,5 mm2 801200 1 72,50 PMO1(5/6) 5 6 0,5 mm2 ÷ 6 mm2 0,5 mm2 ÷ 1,5 mm2 801100 1 79,80 PMO1(3/3)E 3 3 0,5 mm2 ÷ 6 mm2 0,5 mm2 ÷ 1,5 mm2 801301 1 PMO1(5/3)E 5 3 0,5 mm2 ÷ 6 mm2 0,5 mm2 ÷ 1,5 mm2 801201 1 135,79 143,49 PMO1(5/6)E 5 6 0,5 mm2 ÷ 6 mm2 0,5 mm2 ÷ 1,5 mm2 801101 1 149,99 • PMO1, PMO1E (100x100x50) PMO2, PMO2E (127x127x58) • Ui=400 V, z trwałym zachowaniem funkcji łączenia E-90 • stopień ochrony IP 54 • PMO1, PMO1E zakres uszczelnienia od Ø 7 do Ø 18,5 mm PMO2, PMO2E zakres uszczelnienia od Ø 11 do Ø 24 mm • dławiki wykonane z tworzywa bezhalogenowego • kostka połączeniowa wykona z ceramiki wysokotemperaturowej PMO1E MATERIAŁ PMO2(3/3) 3 3 1,0 mm2 ÷ 10 mm2 1,0 mm2 ÷ 4 mm2 802030 1 PMO2(5/3) 5 3 2 1,0 mm ÷ 10 mm 1,0 mm2 ÷ 4 mm2 802020 1 85,90 PMO2(5/6) 5 6 1,0 mm2 ÷ 10 mm2 1,0 mm2 ÷ 4 mm2 802010 1 103,40 PMO2(3/3)E 3 3 1,0 mm2 ÷ 10 mm2 1,0 mm2 ÷ 4 mm2 802031 1 PMO2(5/3)E 5 3 1,0 mm2 ÷ 10 mm2 1,0 mm2 ÷ 4 mm2 802021 1 157,65 168,65 PMO2(5/6)E 5 6 1,0 mm2 ÷ 10 mm2 1,0 mm2 ÷ 4 mm2 802011 1 179,99 PMO1, PMO2: Stal ocynkowana PN-EN 10152 lakierowana proszkowo RAL 2003 PMO1E , PMO2E: Stal kwasoodporna PN-EN 10088 gat, 1.4301 (304), lakierowana proszkowo RAL 2003 na zamówienie: możliwość wykonania w innym gatunku stali W SPRZEDAŻY OD I KWARTAŁU 2014 PUSZK, 5OZ*AâČĭ1E Z %EZP,E&Z1,K,EM TOP,KOW<M promocja ważna do odwołania PMO2 2 79,20 PMO2E promocja ważna do odwołania BAKS - PROFESJONALNE S<STEM< T5AS KABLOW<&+ ul. Jagodne 5, 05-480 Karczew, tel.: +48 22 710 81 00, fax: +48 22 710 81 01 e-mail: [email protected] ZZZEDNVFRPSO 1 OP1 Ręczny ostrzegacz pożarowy OA1 Ręczny przycisk awaryjny OD1 Ręczny przycisk oddymiania www.spamel.com.pl