ZAKŁADKA DORADZTWO ZAWODOWE PODSTAWOWE

ZAKŁADKA DORADZTWO ZAWODOWE
PODSTAWOWE PRZEPISY PRAWNE REGULUJĄCE
SZKOLNEGO DORADCY ZAWODOWEGO.
FUNKCJONOWANIE
Wiele przepisów prawa polskiego i unijnego regulują kwestie udzielania pomocy w wyborze
kierunku kształcenia czy zawodu, oraz nakładają obowiązek wprowadzenia doradztwa
zawodowego do szkół, m. in.:
-
Zgodnie z art. l pkt. 14 ustawy o systemie oświaty wśród gwarancji systemowych
uwzględnia się przygotowanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia.
Obowiązek realizacji zadań we wskazanym zakresie przypisano w szczególności szkołom
gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym oraz poradniom psychologiczno – pedagogicznym.
Zgodnie z ustaleniami ramowych statutów gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne mają
obowiązek opracować wewnątrzszkolny system doradztwa oraz zajęć związanych
z wyborem kierunku kształcenia, a także organizację współdziałania z poradniami
psychologiczno-pedagogicznymi oraz innymi instytucjami świadczącymi poradnictwo
i specjalistyczną pomoc uczniom i rodzicom. (rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 21 maja 2001r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola
oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, Dz. U. z 2002r. Nr 10 poz. 96 oraz Dz.
U. z 2003r. Nr 146, poz. 1416)
-
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r.,
Nr 67, poz. 329 ze zm.) zobowiązuje placówki oświatowe do "przygotowania uczniów do
wyboru zawodu i kierunku kształcenia". Również ramowe statuty szkół
ponadpodstawowych nakładają na dyrektorów i rady pedagogiczne "obowiązek
organizacji wewnątrzszkolnego systemu poradnictwa zawodowego oraz zajęć
związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu".
-
Memorandum uchwalone przez Komisję Europejską w 2000 r., jako jedno z 6
głównych założeń wymienia zalecenie dotyczące profesjonalnej pomocy doradczej dla
uczniów w zakresie planowania kariery zawodowej.
-
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r.
w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej
w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, poz. 114),
w którym zawarte są postanowienia dotyczące dobrowolności i nieodpłatności udzielanej
pomocy, form pomocy pedagogiczno-psychologicznej (indywidualne i grupowe zajęcia
związane w wyborem kierunku kształcenia i zawodu, porady dla uczniów), oraz
podmiotów organizujących i udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej
(dyrektor szkoły lub placówki, pedagog, psycholog, logopeda, doradca zawodowy).
-
Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do roku 2010 przyjęta przez Radę
Ministrów 8 lipca 2003 r. jako jeden z priorytetów uznaje tworzenie zasobów
informacyjnych w zakresie kształcenia ustawicznego i rozwoju zasobów doradczych.
-
Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 18 Maja 2004 - 9286/04 jako najważniejszy do tej
pory dokument wydany przez Unię Europejską dotyczący poradnictwa zawodowego,
w którym zawarty jest postulat, iż „wszyscy obywatele Europy powinni mieć dostęp do
usług związanych z poradnictwem, informacją zawodową i planowaniem kariery na
każdym etapie swojego życia”.
PODSTAWOWE DEFINICJE Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO
Poradnictwo zawodowe – to szereg usług, mających na celu „pomoc jednostkom w każdym
wieku, na dowolnym etapie życia w dokonywaniu wyborów w zakresie edukacji, szkoleń oraz
wyboru zawodu, a także pomoc w zarządzaniu własną karierą zawodową” (R.Sultana,
Strategie usług poradnictwa zawodowego w społeczeństwie wiedzy – europejskie trendy,
wyzwania i działania. Raport CEDEFOP, KG HP, Warszawa 2005, s.32)
Orientacja zawodowa - działania wychowawcze szkoły, rodziców, i innych osób, grup
i instytucji - mające na celu przygotowanie młodzieży do planowania kariery zawodowej,
których ważnym elementem jest podejmowanie kolejnych decyzji wyboru zawodu i szkoły.
(K.Lelińska: Założenia i kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego w warunkach reformy
edukacji, 1999, Problemy poradnictwa psychologiczno - pedagogicznego Nr 2/11, s.29)
Doradztwo zawodowe - świadczenie pomocy w dokonywaniu kolejnych decyzji wyboru
zawodu lub pracy w formie indywidualnej porady zawodowej, poprzez analizę pola
problemowego jednostki i udzielenie jej informacji zawodowych, podawanie wskazówek,
sugestii oraz instrukcji. (K.Lelińska: Założenia i kierunki rozwoju poradnictwa zawodowego
w warunkach reformy edukacji, 1999, Problemy poradnictwa psychologiczno pedagogicznego Nr 2/11, s.29)
Doradca zawodowy - osoba udzielająca pomocy w formie grupowych i indywidualnych
porad zawodowych, młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształcenia
i szkolenia, uwzględniając ich możliwości psychofizyczne i sytuację życiową a także
potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego.
Doradca zawodowy powinien posiadać kompetencje społeczne, do których należą: cechy
osobowościowe, uzdolnienia i zainteresowania, warunkujące powodzenie pracy z ludźmi.
(Klasyfikacja Zawodów i Specjalności, 2002, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dn.
22.03.2002r. - Dz.U. Nr 32, poz.304)
Poradnictwo indywidualne – należy do podstawowego kanonu usług poradnictwa
zawodowego. Jest to proces podczas którego doradca zawodowy w sposób świadomy
i celowy wykorzystuje procedury i techniki rozmowy doradczej motywując klienta do
swobodnego wypowiadania się oraz aktywnego współdziałania w rozwiązaniu jego
problemów. (Standard usługi - Poradnictwo Zawodowe, MGPiPS, 2003)
Porada indywidualna odbywa się podczas rozmowy indywidualnej z klientem i ma na celu
m.in.:
 poznanie indywidualnych umiejętności, zainteresowań i potrzeb klienta,
 rozpoznanie preferencji i predyspozycji zawodowych,
 pomoc w sprecyzowaniu celów zawodowych (krótko i długofalowych)
 wsparcie w dokonaniu wyboru odpowiedniego kierunku kształcenia, rodzaju pracy, lub
przekwalifikowania zawodowego,
 rozpoznanie ewentualnych trudności mogących wystąpić przy poszukiwaniu pracy
(czynniki społeczno ekonomiczne, cechy charakteru, usposobienia czy temperament)
 motywowanie osoby bezrobotnej do samodzielnego poszukiwania pracy.
Poradnictwo grupowe – sposób pracy z ludźmi, którzy jako członkowie grupy, w atmosferze
akceptacji i otwartości, mają możliwość zbadania i zdefiniowania własnego problemu
zawodowego, dokonania adekwatnej oceny siebie oraz rozwijania umiejętności
podejmowania decyzji dotyczących planowania własnej kariery zawodowej.
(Standard
usługi - Poradnictwo Zawodowe, MGPiPS, 2003)
Można wyróżnić wiele form i metod poradnictwa grupowego, jednak do najważniejszych
i najczęściej stosowanych należą:
- specjalistyczne treningi umiejętności (mające na celu budowanie praktycznych umiejętności,
kompetencji osobistych i wiedzy z zakresu employability - umiejętności wejścia na rynek
pracy)
- warsztaty poszukiwania pracy (doskonalenie umiejętności funkcjonowania na rynku pracy)
(W.Kreft: Poradnictwo zawodowe w SzOK-ach. Ecorys, Warszawa 2008, s.11)
Tematyka zajęć grupowych, przeprowadzanych przez doradcę zawodowego w szkołach,
może obejmować między innymi:
 poznanie swoich słabych i mocnych stron,
 rozwijanie umiejętności podejmowania decyzji,
 kształtowanie postawy asertywnej,
 doskonalenie umiejętności komunikacji werbalnej i pozawerbalnej,
 odkrywanie własnych umiejętności, możliwości i predyspozycji zawodowych,
 analizę lokalnego rynku pracy,
 poznanie zasad sporządzania dokumentów aplikacyjnych i metod szukania pracy,
 przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawcą.
Informacja zawodowa – „wszelkie zbiory danych potrzebnych jednostce do podejmowania
kolejnych decyzji edukacyjnych, zawodowych oraz wejścia na rynek pracy – decyzji
związanych z zatrudnieniem.” (K. Lelińska: Zawodoznawstwo w planowaniu kariery, KG
OHP, Warszawa 2006, s.17)
Zakres treści, metod i kanały przekazywanych informacji są dostosowane do etapu rozwoju
zawodowego jednostki oraz rodzajów podejmowanych decyzji.(por.: K. Lelińska:
Przygotowanie uczniów do wyboru zawodu metodą zajęć praktycznych. Warszawa: WSiP,
1985, s. 35)
Informacja edukacyjna - zbiory danych potrzebnych jednostce do podejmowania decyzji
związanych z dalszym kształceniem i nabywaniem kwalifikacji (oprac. G. Sołtysińska)
PRZYKŁADOWE NARZĘDZIA WYKORZYSTYWANE W PRACY DORADCY
ZAWODOWEGO
Doradca zawodowy w swojej pracy posługuje się wieloma narzędziami oceny
i samooceny, programami multimedialnymi oraz filmami. A oto przykładowe, dostępne
na rynku wydawniczym w Polsce, które mogą być wykorzystywane przez doradcę
zawodowego podczas procesu doradczego:
1.
Testy i kwestionariusze:
 Popularny Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej (autorzy testu: Aleksandra
Jaworowska, Anna Matczak, Anna Ciechanowicz, Joanna Stańczak, Ewa Zalewska),
 Popularny Test Inteligencji - program do samobadania (autor: Zespół Pracowni
Testów Psychologicznych),
 Kwestionariusz osobowościowy Hartmana,
 Inwentarz zainteresowań (autorzy: Anna Frydrychowicz, Jadwiga Jaworska, Teresa
Woynarowska, Andrzej Matuszewski (1994)),
 Wielowymiarowy Kwestionariusz Preferencji WKP (autorzy testu: Anna Matczak,
Aleksandra Jaworowska, Anna Ciechanowicz, Ewa Zalewska, Joanna Stańczak (2006)
 Kwestionariusz preferencji zawodowych Hollanda,
 Kwestionariusz „Moja Kariera” (opracowany na podstawie: Scheina E.H. (1990).
Career Anchors. Discovering your Real Values. San Francisco: Jossey-Bass/Pfeifer
Printing, tłumaczenie za zgodą autora A.Paszkowska-Rogacz),
 Kwestionariusz Uzdolnień Przedsiębiorczych (KUP) – Nosal 1990 – dla osób
posiadających
doświadczenie
zawodowe
jak
i
absolwentów
szkół
ponadgimnazjalnych, młodych poszukujących pracy,
 Repertorium Kompetencji Zawodowych (jako że projekt zakłada pracę z młodzieżą
uczącą się w ZSZ i Technikach),
 Kwestionariusz Ról Zespołowych (opracowanie na podstawie autoryzowanego
przekładu Barbary Kożusznik i Doroty Ekiert Grabowskiej (1994) oraz badań
walidacyjnych Stanisława A.Witkowskiego i Sławomira Ilskiego (2000),
 Autotest do badania zainteresowań i preferencji zawodowych,
 Miasteczko Zainteresowań Zawodowych – przeznaczone dla osób o wykształceniu
ponagimnazjalnym (Autor: Czesław Noworol).
2.
Filmy
 Planowanie kariery,
 Techniki negocjacji,
 Zakładam firmę,
 Jak pokonać stres,
 Kalejdoskop zawodów.
Filmy z serii AUTOPREZENTACJA:
 Jak wywrzeć dobre wrażenie w pracy?
 Savoir vivre w pracy.
 Mowa ciała w praktyce.
Filmy z serii PIERWSZA PRACA:
 Gdzie i jak szukać pracy?
 Przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej.
 Rozmowa kwalifikacyjna.
3. Programy multimedialne
 Piramida Kariery,
 Indywidualny Planer Kariery.